pot

vervoeging van
	potten

Niet te verwarren met: poť

Nederlands

Uitspraak

Geluid: pot (hulp, bestand)
IPA: / pɔt / (1 lettergreep)

Woordherkomst en -opbouw

[A] via Middelnederlands pot en Oudnederlands pot, als deel van toponiem aangetroffen vanaf 1148 en in de betekenis van ‘vaatwerk’ vanaf 1250; cognaat met Engels pot, Duits Pott, Frans pot en met Latijn potus “beker, bokaal” ^[1] ^[2] ^[3]
[B] (verkorting) van lollepot. ^[4]

Zelfstandig naamwoord

[A] pot m

(huishouden) cilindervormig voorwerp van glas of aardewerk dat meestal dient om iets te bewaren (verpakking)
- Kun je mij de pot met jam aangeven?
▸ Het potje met mijn favoriete zwarte inkt plaatste ik binnen handbereik.^[5]
(kookkunst) kookpot
▸ Een vuur van aangespoeld wrakhout op de rotsen. Een pot met kokend zeewater. Kreeft erin. Klaar.^[6]
(sanitair) toiletpot
(financieel) spaarpot; bij uitbreiding financiële reserve in het algemeen
(drinken) pint, glas bier
(spel), geheel van door de spelers ingezette bedragen, gebruikt als beloning voor de winnaars
(spel), (informeel) (meestal als verkleinwoord) ronde
- Dat was een leuk potje.

Opmerkingen

[2] In Nederland wordt bij bij ‘pot’ tegenwoordig eerder aan aardewerk (bloempot, suikerpot) gedacht dan aan metalen keukengerei, maar in Belgisch-Nederlands kan het nog om een metalen pot gaan, die Nederland nu meestal ‘pan’ wordt genoemd. Vlaamse kookpotten worden in Nederland ook pannen genoemd. ^[7]
[5] Vooral gangbaar in Vlaanderen.

Verwante begrippen

bak, blik, bus, doos, emmer, etui, fles, foedraal, kan, kist, koker, kom, korf, krat, kruik, pan, pul, schaal, schrijn, urn, vaas, vat

Uitdrukkingen en gezegden

[1] "cilindervormig voorwerp"

De dood in de pot

Iets waar alle levendigheid uit verdwenen is

Eén pot nat

Een hele hoop van hetzelfde

Een potje kunnen breken

Bij iemand in de gunst staan, je iets bij die persoon kunnen veroorloven

Er een potje van maken

Het verpesten

[2] "kookpot"

[2] rond de pot draaien
De hond in de pot vinden

Te laat komen voor het eten, waardoor de eigen portie al is opgegeten door anderen

Eten wat de pot schaft

Eten wat er is (bij gebrek aan andere mogelijke keuzes)

• Zittend op een steen aten we wat de pot schafte. ^[8]

• Noem mij een ouderwets moedertje, maar mijn zoon eet wat de pot schaft. En waarom ook niet? Ik bereid geen stront. Zelfs toen hij net leerde eten, als dreumes, heb ik hem gewoon alles voorgeschoteld. Hij kon zijn lieve oogjes rood huilen, maar iets anders kreeg hij niet. Het zal wel harteloos van me zijn. Maar nu verorbert hij zonder moeite spruitjes, witlof met roquefort of een salade van bietjes met haring. ^[9]

Haar pot is aangebrand

Ze is zwanger

Uit de grote pot mee-eten

Gezamenlijk een maaltijd nuttigen (bijv. in familieverband)

Uit de pot van Egypte (mee)eten

Ergens mogen mee-eten zonder daar iets voor terug te hoeven doen (bijv. in het ouderlijk huis)

Zijn eigen potje koken

Voor zijn eigen eten zorgen (bij uitbreiding: in het algemeen zelfredzaam zijn)

[3] "toiletpot"

Buiten/Naast de pot pissen

Een misstap begaan

Dat is van de pot gerukt

Dat is volkomen belachelijk, dat slaat nergens op

Iemand in de pot doffen

Iemand voor de gek houden

Iemand op de pot zetten

Iemand in het openbaar belachelijk maken

In dezelfde pot pissen/kakken/schijten

Het ergens over eens zijn

De pot op kunnen

Uitroep van ergernis (≈ "kunnen oprotten"). M.n. gebruikt in de tweede persoon (je kunt de pot op!) om te onderstrepen dat de spreker zich niet schikt naar de wil van de ander, of diegene niet kan luchten

[5] "pint, glas bier"

[5] een pot pakken
[5] tussen pot en pint

Spreekwoorden

[1]

Kleine potjes hebben grote oren

Kinderen vangen veel op van wat er in hun omgeving gezegd wordt, ook als dat niet voor henzelf bestemd is

[2]

De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet

De een verwijt de ander iets wat voor beiden evenzeer geldt

Vertalingen

m: cilindervormig voorwerp van glas of aardewerk

eten wat de pot schaft

Duits:
- essen, was da ist
- nehmen, was kommt

Engels:
- to take pot luck
- to take potluck (VS)

Zelfstandig naamwoord

[B] pot v

(seksualiteit), (informeel) vrouw die zich seksueel aangetrokken voelt tot vrouwen
- De buurvrouw is een pot.

Synoniemen

lesbienne

Verwante begrippen

vrouwelijke vorm van flikker

Vertalingen

v: vrouw die zich seksueel aangetrokken voelt tot vrouwen

Spaans: bollera ^(es), (Mexico) tortillera ^(es), (Venezuela) cachapera ^(es)
Zweeds: flata ^(sv)
Waals: cougnote ^(wa)

Werkwoord

pot

enkelvoud tegenwoordige tijd van potten
gebiedende wijs van potten

Anagrammen

top

Gangbaarheid

Het woord pot staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "pot" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[10]

frequentie in teksten in het Nederlands uit België, op een 7-puntsschaal: ^[11]

7

frequentie in teksten uit België, vergeleken met die in Nederland, op een 7-puntsschaal: ^[11]

2

Meer informatie

Zie de doorverwijspagina op Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
↑ pot (vaatwerk) op website: Etymologiebank.nl
↑ "pot" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ pot (lesbienne) op website: Etymologiebank.nl
↑
Pfeiffer, Ilja Leonard
“Grand Hotel Europa” (2018), De Arbeiderspers , ISBN 978-90-295-2622-7, p. 18
↑ De Standaard in:
Ludo Permentier & Rik Schutz
Typisch Vlaams. 4000 woorden en uitdrukkingen (2015), Davidsfonds, Leuven, ISBN 9789059086517, pot
↑
Ludo Permentier & Rik Schutz
“Typisch Vlaams. 4000 woorden en uitdrukkingen” (2015), Davidsfonds, Leuven, ISBN 9789059086517, p. 388 kol. 2
↑ Tim Voors: Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada, 2018
↑ De Telegraaf AUDREY ZONNEVELD 07 mei 2015 Tafeldictators: mijn zoon eet wat de pot schaft
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be
↑ ^11,0 ^11,1
Ludo Permentier & Rik Schutz
“Typisch Vlaams. 4000 woorden en uitdrukkingen” (2015), Davidsfonds, Leuven, ISBN 9789059086517, pot

Afrikaans

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Nederlandse pot

Zelfstandig naamwoord

pot

pot

Anagrammen

top

Engels

Uitspraak

Geluid: pot (VS) (hulp, bestand)
IPA: /pɔt/

vervoeging
onbepaalde wijs	to pot
he/she/it	pots
verleden tijd	potted
voltooid deelwoord	potted
onvoltooid deelwoord	potting
gebiedende wijs	pot

Werkwoord

pot

Naar frequentie	2741 (naamwoord)

enkelvoud	meervoud
pot	pots

Zelfstandig naamwoord

pot

pan, pot (in betekenis 1)
bloempot
(kookkunst) kookpan, kookpot
«Bring a large pot of water to a boil.»
Breng een grote pan water aan de kook.
(gereedschap) po
(gereedschap) toilet
pot, prijs (een cumulatief bedrag)
(spreektaal) pens, buik
(spreektaal) marihuana, weed, wiet

Synoniemen

[4]: chamber pot
[5]: toilet
[6]: jackpot
[7]: paunch

Afgeleide begrippen

[2]: container, flowerpot, planter
[7]: pot-bellied

Uitdrukkingen en gezegden

[3]: to take pot luck

eten wat de pot schaft

[3]: to take potluck (VS)

eten wat de pot schaft

[8]: to smoke pot

blowen

Frans

Uitspraak

Geluid: pot (hulp, bestand)
[A] IPA: /poː/
[B] /pɔt/

Woordherkomst en -opbouw

[A] Uit Oudfrans pot, ontleend aan Oudfrankisch *potta-, uit Volkslatijn pottus (= literair Latijn potus “beker, bokaal”) ^[1]
[B] Uit Engels pot “cannabis”.

Zelfstandig naamwoord

[A] pot m

pot (voor verschillende doeleinden)
(spreektaal) hapje & drankje, borrel (vergezeld van een lichte maaltijd of hapjes)
«Si on allait prendre un pot?»
Als we eens een borrel gingen drinken? ^[2]
(spreektaal) mazzel
«Yann a toujours du pot avec les gonzesses.»
Yann heeft altijd mazzel bij de vrouwtjes. ^[2]
(spreektaal) (vulgair) kont, achterwerk
(spreektaal) (kindertaal) pispot, po, potje, plee ^[2]
«La cérémonie familiale du pot, organisée par ma tante et ma mère en l’honneur du petit cousin, était toujours suivie d’un examen, d’où résultaient des propos de connaisseurs : propos parfois inquiets, mais le plus souvent flatteurs. Écœuré , je quittais discrètement la place sans reprendre haleine.»^[3]
De familiebijeenkomst van het "potje" die mijn tante en mijn moeder ter ere van het neefje hadden georganiseerd, werd altijd gevolgd door een onderzoekje, wat opmerkingen van kenners ontlokte: soms bezorgd, maar meestal toch wel vleiend. Met walging verliet ik discreet de plaats zonder dat opnieuw in te ademen.

Afgeleide begrippen

[4] popotin

Overerving en ontlening

[5] Nederlands: po

Zelfstandig naamwoord

[B] pot m

(spreektaal) (Canada) cannabis
«Une centaine de personnes attendent patiemment en file indienne à l’extérieur du magasin pour acheter ce cannabis que les Québécois appellent «pot». «J’achète ici, parce que c’est le fun», assure une jeune fille.»^[4]
Ongeveer honderd mensen wachten geduldig in een lange rij buiten de winkel om deze cannabis, die de bevolking van Quebec “pot” noemt. „Ik koop hier, omdat het leuk is.”, sprak een jong meisje vol vertrouwen.