Wikipedia

Województwo dolnośląskie

województwo w Polsce
(Przekierowano z Dolnośląskie)

Województwo dolnośląskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw, ze stolicą we Wrocławiu. Zostało utworzone w 1999 roku z ziem poprzednich województw wrocławskiego, legnickiego, jeleniogórskiego, wałbrzyskiego i części leszczyńskiego oraz kaliskiego. Województwo to jest położone na południowym zachodzie Polski, obejmuje zachodnią część historycznego Śląska, czyli większość Dolnego Śląska, a także ziemię kłodzką oraz wschodnie Łużyce Górne. Według danych z 30 czerwca 2023 r. województwo zamieszkiwały 2 883 133 osoby[2].

Województwo dolnośląskie
— województwo —
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-02

TERYT

02

Siedziba wojewody i sejmiku

Wrocław

Wojewoda

Anna Żabska

Marszałek

Paweł Gancarz

Powierzchnia (2022)

19 947,04 km²

Populacja (30.06.2024)
• liczba ludności


2 874 496[1]

• gęstość

144,1 os./km²

Urbanizacja

67,2[1]

Tablice rejestracyjne

D, V

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
pl. Powstańców Warszawy 1
50-951 Wrocław
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
wybrzeże J. Słowackiego 12/14
Wrocław
Podział administracyjny
Plan województwa dolnośląskiego
Liczba miast na prawach powiatu

4

Liczba powiatów

26

Liczba gmin miejskich

35

Liczba gmin miejsko-wiejskich

58

Liczba gmin wiejskich

76

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Krainy historyczne woj. dolnośląskiego i Polski na tle współczesnych granic administracyjnych

Historia

edytuj
 
Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa dolnośląskiego

Województwo dolnośląskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Zobacz też: Historia Śląska.

Geografia

edytuj
 
Mapa fizyczna województwa

Według danych z 1 stycznia 2024 r. powierzchnia województwa wynosiła 19 947,04 km², co stanowi 6,4% powierzchni Polski[3].

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. dolnośląskim lasy obejmowały powierzchnię 591,3 tys. ha, co stanowiło 29,6% jego powierzchni. 9,7 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[4].

Położenie administracyjne

edytuj

Województwo jest położone w południowo-zachodniej Polsce i graniczy z[5]:

oraz z województwami:

Położenie historyczne

edytuj

Teren województwa obejmuje większą część Dolnego Śląska, ziemię kłodzką oraz skrawek Saksonii (wschodnie Łużyce Górne).

Położenie fizycznogeograficzne

edytuj
 
Śnieżka - najwyższy szczyt województwa

Województwo dolnośląskie obejmuje fragmenty Niziny Środkowoeuropejskiej (makroregiony: Nizina Śląsko-Łużycka, Nizina Południowowielkopolska, Obniżenie Milicko-Głogowskie, Wał Trzebnicki i Nizina Śląska) oraz Masywu Czeskiego (makroregiony: Przedgórze Sudeckie, Pogórze Zachodniosudeckie, Sudety Zachodnie, Sudety Środkowe i Sudety Wschodnie).

Topografia

edytuj
 
Topografia województwa

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 196 km, to jest około 1°40′. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 211 km, co w mierze kątowej daje ok. 3°[6].

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 248,4 m n.p.m.) – 74,7% województwa leży poniżej 300 m n.p.m., a 0,5% powyżej 1000 m n.p.m.[7]

Najwyższym punktem jest wierzchołek Śnieżki – 1603 m n.p.m.
Najniższym punktem jest dno doliny Odry w okolicy Dobrzejowic koło Głogowa – 69 m n.p.m.[8]

Stosunki wodne

edytuj
 
Sieć rzeczna województwa (kolor żółty – zlewisko M. Bałtyckiego, czerwony – M. Północnego, zielony – M. Czarnego)

Praktycznie w całości terytorium województwa dolnośląskiego położone jest w dorzeczu Odry (98,866% powierzchni województwa) należącej do zlewiska Morza Bałtyckiego. Pozostałe skrawki terytorium leżą w dorzeczu Łaby (1,130%) należącej do zlewiska Morza Północnego i dorzeczu Dunaju (0,004%) należącego do zlewiska Morza Czarnego[9].

Duże rzeki: Odra oraz jej dopływy Barycz, Bóbr z Kwisą, Bystrzyca, Kaczawa, Nysa Kłodzka, Nysa Łużycka, Oława, Ślęza i Widawa.

Największym jeziorem jest Jezioro Kunickie – 0,95 km² wchodzące w skład Pojezierza Legnickiego. Największym sztucznym zbiornikiem wodnym jest Jezioro Mietkowskie utworzone w 1986 roku na Bystrzycy – 9,29 km². W pn.-wsch. części województwa zlokalizowany jest wielki zespół Stawów Milickich – ok. 77 km² m.in. z Janem, Niezgodą, Rudym, Słonecznym Górnym Stawem, Stawem Słupickim Dużym i największym Grabownicą o powierzchni 2,83 km².

Klimat

edytuj
  •  
    Średnia roczna temperatura
  •  
    Średnia temperatura stycznia (najzimniejszego miesiąca)
  •  
    Średnia temperatura lipca (najcieplejszego miesiąca)

Średnia roczna temperatura w województwie wynosi 7,7 °C (biorąc pod uwagę wyłącznie część nizinną – do 300 m n.p.m. temperatura ta wzrasta do 8,2 °C). W najzimniejszym miesiącu (styczeń) temperatura średnia wynosi –3,2 °C (w części nizinnej –2,9 °C), a w najcieplejszym (lipiec) osiąga 17,3 °C (17,9 °C). Średnia roczna suma opadu atmosferycznego wynosi 595,2 mm (568,9 mm w części nizinnej). W najsuchszym miesiącu (styczeń) suma opadu wynosi 30,0 mm (28,9 mm), a w najwilgotniejszym (lipiec) osiąga 82,0 mm (79,0 mm). Średni roczny współczynnik suchości wynosi dla całego województwa 0,8, a dla części nizinnej 0,7[10].

  •  
    Średnia roczna suma opadu atmosferycznego
  •  
    Średnia suma opadu atmosferycznego stycznia (najsuchszego miesiąca)
  •  
    Średnia suma opadu atmosferycznego lipca (najwilgotniejszego miesiąca)
  •  
    Średni roczny współczynnik suchości

Bogactwa naturalne

edytuj
 
Skały powierzchniowe

Województwo jest jednym z bardziej zasobnych w surowce mineralne regionów Polski. Tradycje górnictwa sięgają początków XII w. Większość znanych z kraju rodzajów kopalin występuje właśnie tu co związane jest z mozaikową, urozmaiconą budową geologiczną Sudetów i ich przedgórza. Kopaliny województwa dolnośląskiego dzielą się na: energetyczne, metaliczne, chemiczne i skalne.

 
Złoża kopalin

Kopaliny energetyczne
Małe złoża gazu ziemnego eksploatowane są w regionie Góra – Żmigród – Milicz, złoża węgla kamiennego znajdujące się w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym przestano ostatecznie eksploatować w 2000 r., natomiast złoża węgla brunatnego położone są w zach. części województwa, a eksploatuje się je obecnie jedynie w Kopalni Węgla Brunatnego Turów[11].

Kopaliny metaliczne
Z udokumentowanych 14 złóż rud miedzi wydobycie prowadzi się w 6 z nich w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym. Rudy niklu pozyskiwano z okolic Ząbkowic Śląskich i praktycznie są na wyczerpaniu, a ostatnie złoża przestano eksploatować w 1983 r. Złoto w Polsce pozyskiwano wyłącznie z terenu Dolnego Śląska z okolic Złotego Stoku, Lwówka Śląskiego, Złotoryi i Legnicy. Obecnie koncentracje złota mają minimalne znaczenie gospodarcze. Arsen z okolic Złotego Stoku zaprzestano wydobywać w 1960 r. Rudy cyny z Gór Izerskich ze względu na niską jakość rudy nie są obecnie eksploatowane.

Kopaliny chemiczne
Baryty i fluoryty nie są obecnie wydobywane, a ostatnie kopalnie tych minerałów zamknięto w końcu lat 90. XX w. Pokłady gipsów i anhydrytów udokumentowane w okolicach Lwówka Śląskiego i Bolesławca wydobywa się obecnie w dwóch kopalniach. Jedyne udokumentowane złoże halitu znajduje się w Sieroszowicach.

Kopaliny skalne
Obecnie eksploatuje się na potrzeby przemysłu kamieni budowlanych i drogowych magmowe skały plutoniczne (granitoidy, gabra) i wulkaniczne (bazalty, porfiry, melafiry), skały osadowe (piaskowce, szarogłazy, wapienie i dolomity) i skały metamorficzne (gnejsy, amfibolity, serpentynity, marmury). Jedynie w województwie dolnośląskim eksploatuje się bloczne granity, sjenity, gabra, melafiry, amfibolity, serpentynity, hornfelsy i marmury dolomityczne.

Granitoidy wydobywa się w masywie strzegomskim, strzelińskim, karkonoskim i strefie Niemczy. Wystąpienia gabra znajdują się w okolicach Sobótki, Braszowic i Nowej Rudy.

Administracja i polityka

edytuj
 
Logo Województwa Dolnośląskiego

Samorząd

edytuj

Organem uchwałodawczym jest Sejmik Województwa Dolnośląskiego, składający się z 36 radnych[12]. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Siedzibą sejmiku województwa jest Wrocław[13].

Marszałkowie Województwa Dolnośląskiego:

Nr Marszałek województwa Okres urzędowania
od do
1 Jan Waszkiewicz (AWS) 01.01.1999 30.12.2001
2 Emilian Stańczyszyn (UW) 30.12.2001 31.01.2003
3 Henryk Gołębiewski (SLD) 31.01.2003 25.08.2004
4 Paweł Wróblewski (PiS) 25.08.2004 07.12.2006
5 Andrzej Łoś (PO) 07.12.2006 03.03.2008
6 Marek Łapiński (PO) 03.03.2008 01.12.2010
7 Rafał Jurkowlaniec (PO) 01.12.2010 12.02.2014
8 Cezary Przybylski (PO, BS) 13.02.2014 21.05.2024
9 Paweł Gancarz (PSL-TD) 21.05.2024 nadal

Administracja rządowa

edytuj
 
Budynek Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu

Organem administracji rządowej jest Wojewoda Dolnośląski, powoływany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Wrocław[13], gdzie znajduje się Dolnośląski Urząd Wojewódzki we Wrocławiu. Działają także 3 delegatury urzędu w Jeleniej Górze, Legnicy i Wałbrzychu[14][15].

Lp. Rejonizacja delegatur administracji rządowej Powiaty objęte delegaturą
1 Wałbrzych świdnicki, kłodzki, dzierżoniowski, ząbkowicki
2 Legnica głogowski, jaworski, lubiński, polkowicki, złotoryjski
3 Jelenia Góra bolesławiecki, kamiennogórski, lubański, lwówecki, zgorzelecki

Rejonizacja delegatur Urzędu Województwa Dolnośląskiego obejmuje dawne tereny województwa:

  1. wałbrzyskiego
  2. legnickiego
  3. jeleniogórskiego.

Wojewodowie Dolnośląscy:

Nr Wojewoda Okres urzędowania Premier
od do
1 Witold Krochmal (-) 04.01.1999 22.10.2001 Jerzy Buzek
2 Ryszard Nawrat (SLD-UP) 22.10.2001 21.03.2003 Leszek Miller i Marek Belka
3 Stanisław Łopatowski (-) 31.03.2003 21.12.2005
4 Krzysztof Grzelczyk (PiS) 21.12.2005 29.11.2007 Kazimierz Marcinkiewicz
Jarosław Kaczyński
5 Rafał Jurkowlaniec 29.11.2007 01.12.2010 Donald Tusk
6 Aleksander Skorupa 28.12.2010 11.03.2014
7 Tomasz Smolarz 12.03.2014 08.12.2015
Donald Tusk i Ewa Kopacz
8 Paweł Hreniak 08.12.2015 11.11.2019 Beata Szydło i Mateusz Morawiecki
9 Jarosław Obremski 05.12.2019 22.12.2023 Mateusz Morawiecki
10 Maciej Awiżeń 22.12.2023[16] 25.11.2024[17] Donald Tusk
11 Anna Żabska 25.11.2024[18] nadal Donald Tusk

Podział administracyjny

edytuj
Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa dolnośląskiego.

Województwo dolnośląskie jest podzielone na 26 powiatów oraz 4 miasta na prawach powiatu. Dane dotyczące powiatów według stanu z 31 grudnia 2022 r.[19] Wyróżniono miasta na prawach powiatu.

 
Mapa powiatów
Herb Flaga Powiat podregion statystyczny Powierzchnia
(km²) 		Liczba ludności
(31.12.2022) 		Gęstość zaludnienia
(osób/km²) 		Ludność miejska
(%)
    bolesławiecki jeleniogórski 1303,26 87 922 67,5 47,1
    dzierżoniowski wałbrzyski 478,34 95 863 200,4 78,2
    głogowski legnicko-głogowski 443,06 85 689 193,4 73,4
    górowski legnicko-głogowski 738,11 32 738 44,4 41,1
    jaworski jeleniogórski 581,25 47 584 81,9 53,6
    Jelenia Góra jeleniogórski 109,22 75 794 694 100
    kamiennogórski jeleniogórski 396,13 40 786 103 56,4
    karkonoski jeleniogórski 628,21 61 016 97,1 42,5
    kłodzki wałbrzyski 1643,37 148 681 90,5 63,3
    Legnica legnicko-głogowski 56,29 93 040 1653 100
    legnicki legnicko-głogowski 744,6 55 032 73,9 29
    lubański jeleniogórski 428,3 51 886 121,1 61,9
    lubiński legnicko-głogowski 711,99 103 426 145,3 71,3
    lwówecki jeleniogórski 709,94 43 157 60,8 49,7
    milicki wrocławski 715,01 35 826 50,1 30,3
    oleśnicki wrocławski 1049,74 106 481 101,4 54,8
    oławski wrocławski 523,73 77 300 147,6 62,4
    polkowicki legnicko-głogowski 779,93 61 308 78,6 56,4
    strzeliński wrocławski 622,27 41 990 67,5 34
    średzki wrocławski 703,68 58 508 83,1 16,3
    świdnicki wałbrzyski 742,89 151 248 203,6 67,4
    trzebnicki wrocławski 1025,55 87 287 85,1 35,6
    Wałbrzych wałbrzyski 84,7 101 857 1203 100
    wałbrzyski wałbrzyski 430,22 53 115 123,5 64,1
    wołowski wrocławski 675 45 728 67,7 53,9
    Wrocław wrocławski 293 674 079 2301 100
    wrocławski wrocławski 1116,15 182 778 163,8 13,6
    ząbkowicki wałbrzyski 801,75 61 087 76,2 51,6
    zgorzelecki jeleniogórski 838,11 85 898 102,5 67
    złotoryjski jeleniogórski 575,45 40 929 71,1 48,5

Podregiony statystyczne

edytuj

Województwo dolnośląskie składa się z 5 podregionów statystycznych (GUS)[20] – zgodnych ze standardem NUTS Unii Europejskiej:

Urbanizacja

edytuj
 
Miasta województwa dolnośląskiego w granicach administracyjnych
 
Rynek we Wrocławiu
 
Rynek w Wałbrzychu
 
Rynek w Legnicy
 
Rynek w Jeleniej Górze
Osobny artykuł: Miasta w województwie dolnośląskim.

W województwie dolnośląskim są 93 miasta, w tym 8 miast prezydenckich, w tym 4 miasta na prawach powiatu. W pierwszej części wymienione są miasta prezydenckie, wśród których kursywą zapisano nazwy miast na prawach powiatu, zaś gwiazdką oznaczono miasto wojewódzkie. W drugiej części wymienione są pozostałe miasta.

Miasta prezydenckie:

Miasta pozostałe:

Demografia

edytuj

Dane z 31 grudnia 2022 r.:[19]

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 2 888 033 100 1 499 910 51,94 1 388 123 48,06
powierzchnia 19 946,74 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 144,8 75,2 69,6
  • Piramida wieku mieszkańców W. dolnośląskiego w 2014 roku[21].


 

Skład narodowościowy województwa dolnośląskiego według spisu z 2021 roku.

     Polacy (97.87%)

     Ukraińcy (0.33%)

     Niemcy (0.30%)

     Łemkowie (0.20%)

     Anglicy (0.15%)

     Inni (1.15%)

[22]
Liczba Udział
Polacy

(Bez innych deklaracji)

2 842 518 97,85%
Inna niż polska 62 376 2,14%
Ukraińcy 9 859 0,33%
Niemcy 8 978 0,30%
Łemkowie 5 491 0,20%
Anglicy 4 515 0,15%
Ślązacy

(polska grupa etnograficzna)

4 098 0,14%
Białorusini 3 072 0,10%
Włosi 1 956 0,06%
Amerykanie 1 791 0,06%
Rosjanie 1 637 0,05%
Żydzi 1 482 0,05%
Romowie 1 475 0,05%
Francuzi 1 418 0,04%
Grecy 1 214 0,04%
Irlandczycy 1 162 0,04%
Czesi 1 029 0,03%
pozostali 13 199 0,45%
Ludność ogółem 2 904 894 100%

Religia

edytuj
 
Wnętrze Kościoła Pokoju w Świdnicy
Osobny artykuł: Religia w województwie dolnośląskim.

Na terenie województwa działalność prowadzą: Kościół Rzymskokatolicki, Kościół Greckokatolicki w Polsce, Kościół Polskokatolicki, Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP, Katolicki Kościół Narodowy w Polsce, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Zielonoświątkowy, Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa, Kościół Wolnych Chrześcijan, Kościół Ewangelicznych Chrześcijan, Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, Kościół Ewangelicko-Reformowany, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Chrystusowy, Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej, Kościół Boży w Chrystusie, Kościół Nowoapostolski, Świadkowie Jehowy, Świecki Ruch Misyjny „Epifania”, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu, Związek Buddyjski Tradycji Karma Kamtzang, Drukpa Kagyu, Związek Buddyjski Khordong, Patrul Rinpocze, Szkoła Zen Kwan Um w Polsce, Taego, Misja Buddyjska, Sōtō, Stowarzyszenie Buddyjskie Kanzeon Sangha, Związek Buddystów Zen „Bodhidharma”, Związek Garuda w Polsce, Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich, Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny, Muzułmański Związek Religijny, Liga Muzułmańska w RP i Karaimski Związek Religijny.

Mniejszości narodowe i etnograficzne w powiatach

edytuj
Populacja Ukraińcy Niemcy Łemkowie Anglicy Ślązacy Białorusini Włosi Amerykanie Rosjanie Żydzi
Województwo dolnośląskie 2 904 894 9 859 (0,33%) 8 978 (0,3%) 5 491 (0,2%) 4 515 (0,15%) 4 098 (0,14%) 3 072 (0,1%) 1 956 (0,06%) 1 791 (0,06%) 1 637 (0,05%) 1 482 (0,05%)
Wrocław 672 929 5 163 (0,77%) 2 212 (0,33%) 715 (0,11%) 1 193 (0,18%) 2 744 (0,41%) 1 512 (0,22%) 650 (0,1%) 734 (0,11%) 796 (0,12%) 772 (0,11%)
Wałbrzych 104 401 164 (0,16%) 369 (0,35%) 12 (0,01%) 171 (0,16%) 55 (0,05%) 57 (0,05%) 60 (0,06%) 41 (0,04%) 36 (0,03%) 51 (0,05%)
Legnica 94 878 633 (0,67%) 261 (0,28%) 756 (0,80%) 182 (0,19%) 66 (0,07%) 82 (0,09%) 77 (0,08%) 64 (0,07%) 96 (0,1%) 74 (0,08%)
Jelenia Góra 77 305 180 (0,23%) 315 (0,41%) 21 (0,03%) 113 (0,15%) 60 (0,08%) 52 (0,07%) 56 (0,07%) 62 (0,08%) 39 (0,05%) 37 (0,05%)
Powiat bolesławiecki 88 435 239 (0,27%) 313 (0,35%) 179 (0,2%) 137 (0,15%) 26 (0,03%) 42 (0,05%) 52 (0,06%) 36 (0,04%) 38 (0,04%) 35 (0,04%)
Powiat dzierżoniowski 97 721
Powiat głogowski 86 668
Powiat górowski 33 317
Powiat jaworski 48 503 64 (0,13%) 116 (0,24%) 62 (0,13%) 77 (0,16%) 9 (0,02%) 42 (0,09%) 33 (0,07%) 13 (0,3%) 7 (0,01%) 13 (0,03%)
Powiat kamiennogórski 41 660 30 (0,07%) 179 (0,43%) 4 (0,01%) 55 (0,13%) 11 (0,03%) 48 (0,12%) 9 (0,02%) 16 (0,04%) 16 (0,04%) 7 (0,02%)
Powiat karkonoski 61 745 95 (0,15%) 258 (0,42%) 27 (0,04%) 93 (0,15%) 59 (0,1%) 62 (0,1%) 34 (0,06%) 45 (0,07%) 22 (0,04%) 22 (0,04%)
Powiat kłodzki 151 962
Powiat legnicki 55 005
Powiat lubański 52 768 136 (0,26%) 224 (0,42%) 7 (0,01%) 68 (0,13%) 19 (0,04%) 49 (0,09%) 16 (0,03%) 31 (0,06%) 20 (0,04%) 19 (0,04%)
Powiat lubiński 104 442
Powiat lwówecki 43 904 46 (0,1%) 148 (0,34%) 12 (0,03%) 37 (0,08%) 15 (0,03%) 43 (0,1%) 11 (0,03%) 18 (0,04%) 11 (0,03%) 13 (0,03%)
Powiat milicki
Powiat oleśnicki
Powiat oławski
Powiat polkowicki
Powiat strzeliński
Powiat średzki
Powiat świdnicki
Powiat trzebnicki
Powiat wałbrzyski
Powiat wołowski
Powiat wrocławski
Powiat ząbkowicki
Powiat zgorzelecki 87 371 127 (0,15%) 525 (0,6%) 15 (0,02%) 97 (0,11%) 42 (0,05%) 79 (0,09%) 22 (0,03%) 28 (0,03%) 36 (0,04%) 25 (0,03%)
Powiat złotoryjski 41 612 42 (0,1%) 106 (0,25%) 23 (0,06%) 56 (0,13%) 9 (0,02%) 27 (0,06%) 12 (0,03%) 4 (0,01%) 7 (0,02%) 5 (0,01%)
Podregion wrocławski
Podregion jeleniogórski 543 303 959 (0,18%) 2 184 (0,4%) 350 (0,06%) 733 (0,13%) 250 (0,04%)
Podregion legnicki
Podregion wałbrzyski

Gospodarka

edytuj
 
Największe centrum handlowe w Polsce – Aleja Bielany w Bielanach Wrocławskich

W 2012 roku produkt krajowy brutto woj. dolnośląskiego wynosił 138,3 mld zł, co stanowiło 8,2% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 47,4 tys. zł (113,1% średniej krajowej), co plasowało dolnośląskie na 2. miejscu względem innych województw[23]. Według Eurostat w 2009 r. PKB na 1 mieszkańca woj. dolnośląskiego, według zestandaryzowanego parytetu siły nabywczej, wynosiło 61,9% średniego PKB w Unii Europejskiej[24], natomiast PKB województwa bez uwzględnienia siły nabywczej stanowiło w 2009 r. 37,9% średniego PKB Unii (8900 euro na mieszkańca wobec średniej w Unii 23500 euro)[25].

W 2010 produkcja sprzedana przemysłu w woj. dolnośląskim wynosiła 89,3 mld zł, co stanowiło 9,1% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w dolnośląskim wynosiła 13,0 mld zł, co stanowiło 8,1% tej sprzedaży Polski[26].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. dolnośląskiego w 3. kwartale 2011 roku wynosiło 3584,44 zł brutto, co lokowało je na 4. miejscu względem wszystkich województw[27].

W końcu września 2019 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 56,1 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 4,6% do aktywnych zawodowo[28], w końcu stycznia 2014 stopa bezrobocia wynosiła 13,8%, w końcu października 2014 – 10,6%[29], a w październiku 2017 – 6,1%[30].

Według danych z 2011 roku 4,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. dolnośląskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[31].

Na terenie województwa działają cztery specjalne strefy ekonomiczne: Kamiennogórska, Legnicka, Tarnobrzeska, Wałbrzyska.

W Bogatyni znajduje się Kopalnia Węgla Brunatnego „Turów” oraz Elektrownia Turów.

W Wierzchowicach znajduje się największy w Polsce podziemny magazyn gazu.

W województwie działa 35 browarów: Spiż, Stu Mostów, Profesja, Genius Loci, Pol A Czech, Złoty Pies, Prost, Solipiwko, Warsztat Piwowarski, Baba Jaga, wBrew, Wielka Wyspa we Wrocławiu, Caminus w Kątach Wrocławskich, Widawa w Chrząstawie Małej, Sancti Lucas w Siechnicach, Cześć Brat w Jelczu-Laskowicach, Cztery Ściany w Trzebnicy, Lwówek w Lwówku Śląskim, Zielone Wzgórze w Sulistrowiczkach, Browarnia w Sobótce-Górce, Wieżyca w Sobótce, Jamrozowa Polana w Dusznikach-Zdroju, Jedlinka w Jedlinie-Zdroju, Probus w Oławie, Miedzianka w Miedziance, Rebelia w Ząbkowicach Śląskich, Roch w Nowych Rochowicach, Craft Browar Świdnica w Świdnicy, Hoppy Lab w Żarowie, Browar Kamienica w Kamienicy, Staromiejski Piwowar w Legnicy, Browar Rzemieślniczy Sowie w Bielawie, Dolina BoBru we Wleniu, Wagabunda w Niechlowie, Browar Milicz w Miliczu.

We Wrocławiu znajduje się wytwórnia napojów alkoholowych – Akwawit-Polmos Wrocław.

W województwie dolnośląskim znajduje się największa w Polsce ilość upraw kukurydzy. Uprawia się także zboża, głównie pszenicę, jęczmień oraz pszenżyto, a także chmiel, rzepak, rzepik, jabłka, porzeczki, truskawki i tytoń. Na terenie województwa znajduje się 9 winnic.

Na liście produktów tradycyjnych znajdują się 44 produkty z województwa dolnośląskiego[32].

Transport

edytuj

Transport drogowy

edytuj
 
Autostrada A4 z wiaduktu zjazdu w Pietrzykowicach koło Kątów Wrocławskich w kierunku zachodnim
 
Autostrada A8
 
Autostrada A18
 
Droga ekspresowa S8 w okolicach Oleśnicy
 
DK5 zjazd do Przedwojowa
Drogi krajowe w województwie dolnośląskim[33][34]
Droga Trasa Obecna długość w województwie [km] Uwagi
3E65 Świnoujście – Szczecin – Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra – Lubin – Legnica – Bolków – Jelenia Góra – Jakuszyce – granica państwa z Czechami   169
S3E65 Świnoujście – Goleniów – Szczecin A6 (węzeł „Rzęśnica”) – ... – A6 (Szczecin) – Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra – A4 (Legnica) – Bolków – Lubawka – granica państwa z Czechami   103 Objazd do Czech przez węzeł w Lubawce aż do wybudowania D11 w Czechach
A4E40 granica państwa z Niemcami   – Jędrzychowice – Krzyżowa – Legnica – Wrocław – Opole – Gliwice – Katowice – Kraków – Tarnów – Rzeszów – Korczowa – granica państwa z Ukrainą   194
5 1 (Nowe Marzy) – Świecie – Bydgoszcz – Gniezno – Poznań (węzeł „Poznań Wschód” – węzeł „Poznań Komorniki”) – Leszno – Wrocław – Kostomłoty – Dobromierz – Bolków – Kamienna Góra – Lubawka – granica państwa z Czechami   175
S5 S7 (Ostróda) – A1 (Nowe Marzy) – Bydgoszcz – Poznań – Leszno – A8 (Wrocław) – ... – S8 (Sobótka) – Świdnica – S3 (Bolków) 48 istnieje odcinek od granicy woj. wielkopolskiego i dolnośląskiego do Wrocławia
8E67 granica państwa z Czechami   – Kudowa-Zdrój – Kłodzko – Ząbkowice Śląskie – Wrocław – Oleśnica – Syców – Kępno – Złoczew – Sieradz – 1 (węzeł „Łódź Południe”) – Piotrków Trybunalski – Rawa Mazowiecka – Warszawa – Radzymin – Wyszków – Ostrów Mazowiecka – Zambrów – Białystok – Korycin – Augustów – Raczki – Suwałki – Budzisko – granica państwa z Litwą   115
A8E67 autostradowa obwodnica Wrocławia na odcinku A4 – Psie Pole 22 cała w obrębie województwa
S8E67 Kłodzko – Kobierzyce – A8 (Wrocław) – ... – Wrocław (Psie Pole) – Kępno – Sieradz – A1 (Łódź) – ... – A1 (Piotrków Trybunalski) – Rawa Mazowiecka – S2 (Opacz) – ... – S2 (Konotopa) – Warszawa – Ostrów Mazowiecka – Zambrów – S19 (Choroszcz) 57
12 granica państwa z Niemcami   – Łęknica – Żary – Żagań – Szprotawa – Przemków – Radwanice – S3 (węzeł „Głogów Zachód") – Głogów – Szlichtyngowa – Wschowa – Leszno – Gostyń – Jarocin – Pleszew – Kalisz – Błaszki – Sieradz – Łask – Rzgów – Piotrków Trybunalski – Sulejów – Opoczno – Przysucha – Radom – Zwoleń – Puławy – Kurów – Lublin – Piaski – Chełm – Dorohusk – granica państwa z Ukrainą   48
15 Trzebnica – Milicz – Krotoszyn – Jarocin – Miąskowo – Miłosław – Września – Gniezno – Trzemeszno – Wylatowo – Strzelno – Inowrocław – Toruń – Brodnica – Lubawa – Ostróda 49
18E36 granica państwa z Niemcami   – Olszyna – Golnice – Krzyżowa 21
A18E36 granica państwa z Niemcami   – Olszyna – A4 5 południowa jezdnia w budowie
25 Bobolice – Biały Bór – Człuchów – Sępólno Krajeńskie – Koronowo – Bydgoszcz – Inowrocław – Strzelno – Ślesin – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Antonin – Oleśnica 28
30 4 (węzeł „Zgorzelec”) – Lubań – Gryfów Śląski – Pasiecznik – Jelenia Góra 67 cała w obrębie województwa
33 Kłodzko – Międzylesie – Boboszów – granica państwa z Czechami   45 cała w obrębie województwa
34 Świebodzice – Dobromierz 9 cała w obrębie województwa
35 granica państwa z Czechami   – Golińsk – Mieroszów – Wałbrzych – Świebodzice – Świdnica – 4 (węzeł „Bielany Wrocławskie”) 91 cała w obrębie województwa
36 Prochowice – Lubin – Ścinawa – Wińsko – Załęcze – Rawicz – Krotoszyn – Ostrów Wielkopolski 70
39 Łagiewniki – Strzelin – Biedrzychów – Owczary – Brzeg – Namysłów – Kępno 41
46 Kłodzko – Nysa – Pakosławice – Jaczowice – Niemodlin – Karczów – Opole – Lubliniec – Blachownia – Częstochowa – Janów – Szczekociny 21
94 4 (węzeł „Zgorzelec”) – Bolesławiec – Krzywa – Chojnów – Legnica – Prochowice – Wrocław – Brzeg – Opole – Strzelce Opolskie – Toszek – Pyskowice – Bytom – Będzin – Sosnowiec – Dąbrowa Górnicza – Olkusz – 7 (węzeł „Modlniczka”) – ... – 4 (węzeł „Kraków Wieliczka”) – Tarnów – Rzeszów – Jarosław – Radymno – droga 1698R 214

Transport kolejowy

edytuj
 
Dworzec kolejowy Wrocław Główny
 
Tunel pod Małym Wołowcem, widok od strony Jedliny Zdroju
 
Wiadukt kolejowy w Ludwikowicach Kłodzkich
 
Wiadukt kolejowy w Lewinie Kłodzkim

Największą stacją pasażerską jest Wrocław Główny, stanowiący punkt Wrocławskiego węzła kolejowego.

Na trasach kolejowych w Sudetach znajdują się obiekty inżynieryjne, np. Tunel pod Małym Wołowcem, Tunel pod Sajdakiem, Tunel w Świerkach, Czarny Most w Nowej Rudzie, wiadukt w Ludwikowicach Kłodzkich, wiadukt kolejowy w Lewinie Kłodzkim.

W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa dolnośląskiego jechał 8,6 raza pociągiem[35].

Linie kolejowe (normalnotorowe) czynne

edytuj

Uwaga: długość linii i lata budowy podane kursywą dotyczą wyłącznie odcinka w granicach województwa dolnośląskiego

Koleje wąskotorowe (nieczynne)

edytuj
 
Dawna stacja kolei wąskotorowej we Wrocławiu.

Tabor kolejowy

edytuj
 
SA135 w barwach Kolei Dolnośląskich na dworcu Wrocław Główny

Województwo dolnośląskie wraz z samorządową spółką Koleje Dolnośląskie jest właścicielem 57 pojazdów zakupionych przez Urząd Marszałkowski oraz Koleje Dolnośląskie.

Seria Typ Numery Liczba Producent Użytkownik Źródło
EN57 5B/6B 1703Pafawag 1 Pafawag UM Koleje Dolnośląskie [36]
EN57AL 5B/6B 1501, 1542, 1938 3 UM Koleje Dolnośląskie [37]
EN57AKD 5B/6B 1937 1 Pafawag UM Koleje Dolnośląskie [37]
31WE 001 ÷ 005, 020 ÷ 024 10 Newag Koleje Dolnośląskie
36WEa 011 ÷ 016 6 Newag Koleje Dolnośląskie
45WE 019 ÷ 029 11 Newag Koleje Dolnośląskie
36WEh 012 ÷ 014 3 z 6 Newag Koleje Dolnośląskie [38][39]
SA109 212M 003 ÷ 004 2 Kolzam UM Koleje Dolnośląskie [40][41]
SA106 214M 011 1 Pesa UM Koleje Dolnośląskie [40][41]
SA135 214Mb 001 ÷ 003 9 Pesa UM Koleje Dolnośląskie [40][41]
004 ÷ 009 ZNTK „Mińsk Mazowiecki” [40][41]
SA132 218Ma 002 1 Pesa UM Koleje Dolnośląskie [40][41]
SA134 218Md 003 ÷ 007 8 Pesa UM Koleje Dolnośląskie [40][41]
023 ZNTK „Mińsk Mazowiecki” UM PKP SKM Trójmiasto [42]
024 ÷ 025 UM Koleje Dolnośląskie [40][41]
SA139 223M 011 ÷ 014 4 Pesa Koleje Dolnośląskie [43]

Transport lotniczy

edytuj
 
Hala strefy ogólnodostępnej w terminalu T2 Portu Lotniczego Wrocław

Głównym i największym lotniskiem województwa jest międzynarodowy Port Lotniczy Wrocław z pasem 2500/45 m i ILS II.

Poza tym w województwie znajduje się kilka małych lotnisk i lądowisk należących do aeroklubów:

Telekomunikacja

edytuj

Strefa numeracyjna; numer kierunkowy[44].

Bezpieczeństwo publiczne

edytuj

W województwie dolnośląskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się we Wrocławiu i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[45].

Flora i fauna

edytuj

Flora

edytuj
 
Zanokcica klinowata
 
Cis Henrykowski – najstarsze drzewo w Polsce

Bogata szata roślinna obejmuje swym zasięgiem zarówno niżowe typy środowisk jak grądy, bory sosnowe, acydofilne dąbrowy, jak i górskie i podgórskie zbiorowiska roślinne (murawy kserotermiczne, łąki halne, ciepłolubne buczyny storczykowe, jaworzyny). Na terenie województwa występuje szereg roślin, mających tu jedyne stanowiska w kraju. Są to: dzwonek brodaty, tojad sudecki, skalnica bazaltowa, dzwonek karkonoski, gnidosz sudecki, przytulia sudecka, zanokcica ciemna, zanokcica serpentynowa, zanokcica klinowata, koleantus delikatny, zmienka górska, turzyca patagońska, cyklamen purpurowy, mieczyk błotny. Oprócz tego, szereg gatunków ma w województwie swoje centrum występowania w kraju. Są to: szafirek miękkolistny, śnieżyca wiosenna, przytulia stepowa, lindernia mułowa, kruszczyk Muellera, kruszczyk połabski, kruszczyk siny, śniedek cienkolistny, zdrojek błyszczący, kukułka bzowa i zaraza bladokwiatowa[46][47]

Paprotniki

edytuj

Widłaki:
widłakowce – wroniec widlasty, widłaczek torfowy, widłak goździsty, widłak jałowcowaty, widlicz alpejski, widlicz spłaszczony, widlicz Isslera, widlicz Zeillera, widlicz cyprysowy
widliczkowce – widliczka ostrozębna
porybliny – poryblin jeziorny.

Skrzypy:
skrzypowce – skrzyp olbrzymi, skrzyp leśny, skrzyp łąkowy, skrzyp polny, skrzyp bagienny, skrzyp błotny, skrzyp gałęzisty, skrzyp zimowy, skrzyp pstry, skrzyp pośredni.

Paprocie:
nasięźrzałowce – nasięźrzał pospolity, podejźrzon rutolistny, podejźrzon księżycowy, podejźrzon marunowy
długoszowce – długosz królewski
rozpłochowate – włosocień delikatny
paprotkowce – zmienka górska; orlica pospolita; zaproć górska, zachylnik błotny, zachyłka oszczepowata; zanokcica północna, zanokcica skalna, zanokcica zielona, zanokcica serpentynowa, zanokcica murowa, zanokcica klinowata, zanokcica ciemna, zanokcica kończysta, zanokcica niemiecka, zanokcica języcznik; wietlica samicza, wietlica alpejska, paprotnica krucha, paprotnica sudecka, rozrzutka alpejska, rozrzutka brunatna, pióropusznik strusi; paprotnik ostry, paprotnik kolczysty, paprotnik Brauna, nerecznica grzebieniasta, nerecznica samcza, nerecznica krótkoostna, nerecznica pośrednia, nerecznica górska, nerecznica szerokolistna, cienistka trójkątna, cienistka Roberta; podrzeń żebrowiec; paprotka zwyczajna, paprotka przejściowa, paprotka Mantona
salwiniowce – salwinia pływająca; azolla karolińskai, azolla paprotkowai.

Nasienne

edytuj

Iglaste:
sosnowce – jodła pospolita, daglezja zielonai, świerk pospolity, modrzew japońskii, modrzew europejskii, sosna Banksai, sosna wejmutkai, sosna czarnai, sosna zwyczajna, sosna błotna, kosodrzewina; cyprysik groszkowyi, cyprysik Lawsonai, żywotnik zachodnii, jałowiec pospolity
cisowce – cis pospolity.

Okrytonasienne:
grzybieniowce – grzybienie białe, grzybienie północne†, grążel żółty
pieprzowce – kopytnik pospolity, kokornak powojnikowy
rogatkowce – rogatek sztywny, rogatek krótkoszyjkowy
jaskrowce – mak piaskowy, mak wątpliwy, mak polny, mak lekarskii, kokorycz pusta, kokorycz wątła, kokorycz drobna†, kokorycz pełna, dymnica pospolita, dymnica różowa, dymnica drobnokwiatowa; berberys pospolity, mahonia pospolitai; ciemiernik białyi, ciemiernik zielonyi, rannik zimowyi, czarnuszka damasceńskai, czarnuszka polnai, czarnuszka siewnai, pełnik europejski, zdrojówka rutewkowata, czerniec gronkowy, knieć błotna, tojad pstry, ostróżeczka polnai, ostróżeczka ogrodowai, ostróżeczka wschodniai†, zawilec koronowyi, zawilec wielkokwiatowy, zawilec gajowy, zawilec żółty, przylaszczka pospolita, sasanka otwarta, sasanka wiosenna, sasanka łąkowa, sasanka zwyczajna, powojnik prosty, powojnik pnącyi, miłek szkarłatnyi, miłek letnii, miłek jesiennyi, włosienicznik wodny, włosienicznik tarczowaty, włosienicznik pędzelkowaty, włosienicznik krążkolistny, włosienicznik skąpopręcikowy, włosienicznik rzeczny, ziarnopłon wiosenny, jaskier wielki, jaskier płomiennik, jaskier bulwkowy, jaskier jadowity, jaskier polnyi, jaskier rozłogowy, jaskier sardyński, jaskier wielokwiatowy, jaskier gajowy, jaskier kaszubski, jaskier różnolistny, jaskier kosmaty, jaskier ostry, mysiurek drobny, orlik pospolity, rutewka orlikolistna, rutewka mniejsza, rutewka wąskolistna, rutewka żółta
skalnicowce – grubosz wodny, rojownik pospolity, rozchodnik alpejski, rozchodnik białyi, rozchodnik kaukaskii, rozchodnik ostry, rozchodnik owłosiony, rozchodnik ościsty, rozchodnik sześciorzędowy, rozchodnik wielki, różeniec górski; wywłócznik kłosowy, wywłócznik okółkowy; porzeczka agresti, porzeczka alpejska, porzeczka czarna, porzeczka zwyczajnai, porzeczka dzika, porzeczka skalna; tawułka Dawidai, śledziennica naprzeciwlistna, śledziennica skrętolistna, skalnica darniowa, skalnica mchowata, skalnica naprzeciwlistna, skalnica śnieżna, skalnica trójpalczasta, skalnica ziarenkowata, skalnica zwodnicza
winoroślowce – winobluszcz zaroślowyi, winorośl właściwai
dławiszowce – trzmielina brodawkowata, trzmielina pospolita, dziewięciornik błotny

Fauna

edytuj

Bezkręgowce

edytuj
 
Zanclognatha zelleralis

Przez teren województwa przechodzą granice zasięgów wielu gatunków, i tak: północne, izolowane populacje tworzą pająk Chiracanthium elegans, świdrzyk łamliwy, wij Glomeris guttata, obrostka murówka – prawdopodobnie wymarła, pomrowiec nakrapiany i modraszek dafnid. Południowe populacje tworzą gatunki arktyczne, m.in. poczwarówka północna – prawdopodobnie wymarła i muchówka Rhamphomya caudata. Z reliktów glacjalnych należy wymienić motyla Ectoedemia woolhopiella spotykanego w Karkonoszach i Górach Izerskich. Z gatunków karpackich, osiągających w Sudetach Wschodnich zachodnie granice swoich zasięgów należą, m.in. 8 gatunków ślimaków, np. pomrów błękitny i ślimak Lubomirskiego, czy biegacz Pterostichus negligens. Z bezkręgowców wapniolubnych wymienić należy równonoga skuliczka gładkiego Cylisticus convexus, piramidkę naskalną znalezioną na Miłku i świdrzyka ozdobnego z kamieniołomów w okolicach Żelazna. Do gatunków, znanych jedynie z pojedynczych stanowisk należą m.in. motyle Zanclognatha zelleralis i Aplota kadeniella z Ostrzycy, ryjkowce Ceutorhynchus niyazzi spod Głogowa i Ceutorhynchus leprieuri z Wrocławia i Masywu Śnieżnika, chrząszcz Anommatus pannonicus z Wrocławia oraz prapierścienica jaskiniowa z Jaskini Radochowskiej. Stwierdzono także nieliczne endemity jak owad bezskrzydły Onychiurus paxi z Gór Bystrzyckich, skąposzczet Trichodrilus spelaeus i obunóg Crangonyx paxi znane jedynie spod Kletna oraz skoczogonek Oncopodura reyersdorfensis stwierdzony jedynie w Jaskini Radochowskiej. Warto również wspomnieć o gatunkach o ograniczonym zasięgu w Polsce, które na terenie województwa wymarły – perłoródka rzeczna czy niepylak apollo[48].

Kręgowce

edytuj
 
Muflon
 
Suseł moręgowany
 
Czapla purpurowa
 
Sokół wędrowny
 
Żołna zwyczajna
 
Jaszczurka murowa
 
Głowacz pręgopłetwy

Kręgowce województwa dolnośląskiego są bogato reprezentowane. Występuje tu 77 gatunków ssaków (w tym 21 gatunków nietoperzy), 360 gatunków ptaków (z czego 200 gatunków tu gniazduje, a 29 gatunków ptaków występujących w województwie to gatunki zagrożone wyginięciem wpisane do polskiej Czerwonej Księgi), 9 gatunków gadów, 15 gatunków płazów i 52 gatunki ryb (w tym 11 introdukowanych)[48][49].
gatunek: † – wymarły, r – reintrodukowany, i – introdukowany, zawleczony, kursywą oznaczono gatunki nierozradzające się (w tym ptaki nielęgowe), małą czcionką gatunki rzadko, nieregularnie zalatujące/zachodzące

Ssaki:
owadożerne – jeż wschodni, jeż zachodni; kret europejski; zębiełek karliczek, rzęsorek mniejszy, rzęsorek rzeczek, ryjówka aksamitna, ryjówka górska, ryjówka malutka
nietoperze – podkowiec mały; mopek zachodni, mroczek pozłocisty, mroczek późny, nocek Alkatoe, nocek Bechsteina, nocek Brandta, nocek duży, nocek łydkowłosy, nocek Natterera, nocek orzęsiony, nocek rudy, nocek wąsatek, borowiaczek, borowiec wielki, karlik drobny, karlik malutki, karlik większy, gacek brunatny, gacek szary, mroczak posrebrzany
gryzonie – wiewiórka pospolita, suseł moręgowanyr; smużka leśna; bóbr europejskir; chomik europejski; nutriai; karczownik ziemnowodny, karczownik górski (karczownik mniejszy), nornica ruda, nornik bury, nornik północny, nornik zwyczajny, darniówka pospolita, piżmaki; koszatka leśna, popielica szara, orzesznica leszczynowa; mysz polna, mysz leśna, mysz zielna, mysz zaroślowa, badylarka pospolita, mysz domowai, szczur śniadyi, szczur wędrownyi
zajęczaki – królik europejskii, zając szarak
drapieżne – wilk szary, jenot azjatyckii, lis rudy; niedźwiedź brunatny; wydra europejska, kuna domowa, kuna leśna, borsuk europejski, łasica pospolita, gronostaj europejski, norka europejska†, norka amerykańskai, tchórz zwyczajny; szop praczi; ryś euroazjatyckir, żbik†
parzystokopytne – mufloni, kozica północnai; dzik; łoś euroazjatycki, sarna europejska, jeleń szlachetny, danieli.

Ptaki:
nury – nur rdzawoszyi, nur czarnoszyi, nur lodowiec
perkozy – perkozek zwyczajny, perkoz dwuczuby, perkoz rdzawoszyi, perkoz rogaty, perkoz zausznik
rurkonose – nawałnik burzowy, nawałnik duży
pelikanowe – pelikan różowy, pelikan kędzierzawy; bąk zwyczajny, bączek zwyczajny, ślepowron zwyczajny, czapla modronosa, czapla złotawa, czapla nadobna, czapla biała, czapla siwa, czapla purpurowa; ibis kasztanowaty, warzęcha zwyczajna; kormoran zwyczajny, kormoran mały; bocian czarny, bocian biały
flamingowe – flaming różowy
blaszkodziobe – łabędź niemy, łabędź czarnodzioby, łabędź krzykliwy, gęś zbożowa, gęś krótkodzioba, gęś białoczelna, gęś mała, gęgawa, śnieżyca mała, bernikla kanadyjskai, bernikla białolica, bernikla obrożna, bernikla rdzawoszyja, kazarka egipskai, kazarka rdzawa, ohar, mandarynkai, świstun zwyczajny, krakwa, cyraneczka zwyczajna, cyraneczka karolińska, krzyżówka, rożeniec zwyczajny, cyranka zwyczajna, płaskonos zwyczajny, hełmiatka zwyczajna, głowienka zwyczajna, czerniczka, podgorzałka zwyczajna, czernica, ogorzałka zwyczajna, edredon zwyczajny, lodówka, markaczka zwyczajna, uhla zwyczajna, gągoł, bielaczek, szlachar, nurogęś, sterniczka zwyczajna, sterniczka jamajskai
szponiaste – trzmielojad zwyczajny, kania czarna, kania ruda, bielik zwyczajny, ścierwnik, sęp płowy, sęp kasztanowaty, gadożer zwyczajny, błotniak stawowy, błotniak zbożowy, błotniak stepowy, błotniak łąkowy, jastrząb zwyczajny, krogulec zwyczajny, myszołów zwyczajny, kurhannik, myszołów włochaty, orlik krzykliwy, orlik grubodzioby, orzeł cesarski, orzeł przedni, orzełek włochaty; rybołów zwyczajny
sokołowe – pustułka zwyczajna, kobczyk zwyczajny, drzemlik, kobuz, sokół skalny, raróg zwyczajny, białozór, sokół wędrowny
grzebiące – jarząbek zwyczajny, cietrzew zwyczajny, głuszec zwyczajnyr, kuropatwa zwyczajna, przepiórka zwyczajna, bażant zwyczajnyi
żurawiowe – wodnik zwyczajny, kropiatka, zielonka, derkacz zwyczajny, kokoszka zwyczajna, łyska zwyczajna; żuraw zwyczajny, żuraw stepowy
dropie – strepet, hubara arabska, drop zwyczajny
siewkowe – ostrygojad zwyczajny; szczudłak zwyczajny, szablodziób zwyczajny; kulon zwyczajny; żwirowiec łąkowy, żwirowiec stepowy; sieweczka rzeczna, sieweczka obrożna, mornel, siewka złota, siewnica, czajka towarzyska, czajka zwyczajna; biegus rdzawy, piaskowiec, biegus malutki, biegus mały, biegus długoskrzydły, biegus arktyczny, biegus krzywodzioby, biegus morski, biegus zmienny, biegus płaskodzioby, biegus płowy, batalion, bekasik, bekas kszyk, bekas dubelt, szlamiec długodzioby, słonka zwyczajna, rycyk, szlamnik zwyczajny, kulik mniejszy, kulik cienkodzioby, kulik wielki, brodziec śniady, krwawodziób, brodziec pławny, kwokacz, brodziec piegowaty, samotnik, łęczak, terekia, brodziec piskliwy, brodziec plamisty, kamusznik zwyczajny, płatkonóg szydłodzioby, płatkonóg płaskodzioby; wydrzyk tęposterny, wydrzyk ostrosterny, wydrzyk długosterny, wydrzyk wielki; mewa orlica, mewa czarnogłowa, mewa mała, mewa obrożna, mewa śmieszka, mewa delawarska, mewa siwa, mewa żółtonoga, mewa srebrzysta, mewa białogłowa, mewa romańska, mewa blada, mewa siodłata, mewa trójpalczasta, rybitwa krótkodzioba, rybitwa wielkodzioba, rybitwa czubata, rybitwa różowa, rybitwa rzeczna, rybitwa popielata, rybitwa białoczelna, rybitwa białowąsa, rybitwa czarna, rybitwa białoskrzydła
stepówki – pustynnik zwyczajny
gołębiowe – gołąb skalnyi, siniak, grzywacz, sierpówka, turkawka zwyczajna
kukułkowe – kukułka czubata, kukułka zwyczajna
sowy – płomykówka zwyczajna; syczek zwyczajny, puchacz zwyczajny, puchacz śnieżny, sowa jarzębata, sóweczka zwyczajna, pójdźka zwyczajna, puszczyk zwyczajny, puszczyk uralski†, uszatka zwyczajna, uszatka błotna, włochatka zwyczajna
lelkowe – lelek zwyczajny; jerzyk zwyczajny
kraskowe – zimorodek zwyczajny; żołna zwyczajna; kraska zwyczajna†
dzioborożcowe – dudek
dzięciołowe – krętogłów zwyczajny, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł zielony, dzięcioł czarny, dzięcioł duży, dzięcioł białoszyi, dzięcioł średni, dzięcioł białogrzbiety, dzięciołek, dzięcioł trójpalczasty
wróblowe – kalandra szara, skowrończyk krótkopalcowy, dzierlatka zwyczajna, lerka, skowronek zwyczajny, górniczek zwyczajny; brzegówka zwyczajna, dymówka, oknówka zwyczajna; świergotek polny, świergotek drzewny, świergotek łąkowy, świergotek rdzawogardły, siwerniak, świergotek nadmorski, pliszka żółta, pliszka cytrynowa, pliszka górska, pliszka siwa, pliszka brytyjska; jemiołuszka zwyczajna; pluszcz zwyczajny; strzyżyk zwyczajny; płochacz pokrzywnica, płochacz halny; drozdaczek ciemny, drozd obrożny, kos zwyczajny, drozd oliwkowy, drozd rdzawy, drozd rdzawogardły, drozd czarnogardły, kwiczoł, drozd śpiewak, droździk, paszkot; rudzik, słowik szary, słowik rdzawy, podróżniczek, modraczek zwyczajny, kopciuszek zwyczajny, pleszka zwyczajna, pokląskwa, kląskawka zwyczajna, białorzytka zwyczajna, nagórnik zwyczajny, muchołówka szara, muchołówka mała, muchołówka białoszyja, muchołówka żałobna; pokrzewka aksamitna, jarzębatka, piegża, cierniówka, gajówka, kapturka; wójcik, świstunka żółtawa, świstunka górska, świstunka leśna, pierwiosnek, świstunka iberyjska, piecuszek; mysikrólik zwyczajny, zniczek; świerszczak zwyczajny, strumieniówka, brzęczka; tamaryszka, wodniczka, rokitniczka, łozówka, trzcinniczek zwyczajny, trzciniak zwyczajny, zaroślówka, zaganiacz zwyczajny, zaganiacz mały; wąsatka; raniuszek zwyczajny; sikora uboga, czarnogłówka zwyczajna, czubatka europejska, sosnówka, modraszka zwyczajna, sikora lazurowa, bogatka zwyczajna; kowalik zwyczajny; pomurnik; pełzacz leśny, pełzacz ogrodowy; remiz zwyczajny; wilga zwyczajna; gąsiorek, dzierzba czarnoczelna, srokosz, dzierzba rudogłowa†; sójka zwyczajna, sroka zwyczajna, orzechówka zwyczajna, wieszczek, kawka zwyczajna, gawron, wrona siwa, czarnowron, kruk zwyczajny; szpak zwyczajny, pasterz; wróbel zwyczajny, mazurek, wróbel skalny†, śnieżka zwyczajna; zięba zwyczajna, jer, kulczyk zwyczajny, osetnik zwyczajny, dzwoniec zwyczajny, szczygieł, czyż zwyczajny, makolągwa zwyczajna, rzepołuch, czeczotka zwyczajna, czeczotka tundrowa, krzyżodziób modrzewiowy, krzyżodziób świerkowy, dziwonia zwyczajna, łuskowiec, gil zwyczajny, grubodziób zwyczajny; trznadel zwyczajny, cierlik, głuszek, ortolan, trznadel czubaty, trznadelek, potrzos zwyczajny, trznadel czarnogłowy, potrzeszcz; poświerka zwyczajna, śnieguła zwyczajna.

Gady:
żółwie – żółw błotnyr, żółw ozdobnyi
łuskonośne – jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, jaszczurka murowai; padalec zwyczajny; zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty; żmija zygzakowata.

Płazy:
płazy ogoniaste – salamandra plamista, traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, traszka górska
płazy bezogonowe – kumak nizinny; grzebiuszka ziemna; ropucha szara, ropucha zielona, ropucha paskówka; rzekotka drzewna; żaba jeziorkowa, żaba wodna, żaba śmieszka, żaba trawna, żaba moczarowa.

Ryby:
minogokształtne – minóg morski†, minóg rzeczny, minóg strumieniowy
jesiotrokształtne – jesiotr ostronosy†
węgorzokształtne – węgorz europejski
śledziokształtne – aloza†
karpiokształtne – brzana pospolita, karpi, karaś pospolity, karaś srebrzystyi, amur białyi, kiełb pospolity, kiełb białopłetwy, lin, różanka pospolita, leszcz, krąp, rozpiór, certa, płoć, wzdręga, świnka pospolita, tołpyga białai, tołpyga pstrai, boleń pospolity, słonecznica pospolita, strzebla potokowa, jelec pospolity, jaź, kleń, ciosa†, ukleja pospolita, piekielnica†, czebaczek amurskii; koza pospolita, koza dunajska, koza złotawa, piskorz; śliz pospolity
sumokształtne – sumik karłowatyi; sum pospolity
szczupakokształtne – szczupak pospolity
stynkokształtne – stynka†
łososiokształtne – lipień pospolity, lipień bajkalskii†, głowacicai, pstrąg źródlanyi, łosoś szlachetny†, troć wędrowna, pstrąg potokowy, pstrąg tęczowyi
dorszokształtne – miętus pospolity
ciernikokształtne – cierniczek północny, ciernik
skorpenokształtne – głowacz białopłetwy, głowacz pręgopłetwy
okoniokształtne – bass słonecznyi; okoń pospolity, jazgarz, sandacz pospolity.

Ochrona środowiska

edytuj
 
Śnieżne Kotły
 
„Piekło” na Szczelińcu Wielkim
 
Dolina Baryczy
 
Dolina Baryczy

W województwie znajdują się[50]:

oraz wiele obszarów objętych programem Natura 2000.

Zobacz też: Rezerwaty przyrody w województwie dolnośląskim.

Turystyka

edytuj
 
Zamek Książ w Wałbrzychu
 
Stary Ratusz we Wrocławiu
 
Zamek Czocha
 
Zamek Piastowski w Legnicy
 
Zamek Grodno
 
Zamek w Bolkowie
 
Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim
 
Świątynia Wang w Karpaczu
 
Kaplica Czaszek w Czermnej
 
Jaskinia Niedźwiedzia

Największym miastem jest Wrocław – stolica województwa i historyczna stolica całego Śląska. W mieście znajduje się Hala Stulecia wpisana na listę UNESCO i uznany za pomnik historii Zespół historycznego centrum Wrocławia, oraz wiele innych zabytków i atrakcji jak np. Panorama Racławicka, Wrocławska Fontanna, Ogród Japoński, najstarszy i największy w Polsce Ogród Zoologiczny, Ogród Botaniczny.

Na liście UNESCO znajdują się również Kościoły Pokoju w Świdnicy i Jaworze.

Województwo słynie z bardzo dużej liczby zamków (99) i pałaców (kilkaset): Pałac w Bagieńcu, Pałac w Bagnie, Zamek w Bardzie, Pałac w Biskupicach Podgórnych, Pałac w Bobrowie, Zamek Bolczów, Zamek w Bolkowie, Pałac w Bożkowie, Pałac w Brzezince, Pałac w Brzeźnie, Pałac w Bukowcu, Zamek w Chobieni, Zamek w Chocianowcu, Pałac w Chocianowie, Zamek Chojnik, Zamek Piastowski w Chojnowie, Zamek Cisy, Pałac w Chwalimierzu, Dwór Czarne w Jeleniej Górze, Zamek w Czerninie Górnej, Pałac Czettritzów w Strudze, Zamek Czocha, Pałac w Dąbrowicy, Pałac w Dobrocinie, Pałac w Gaworzycach, Pałac w Gogołowie, Zamek w Goli Dzierżoniowskiej, Zamek w Gorzanowie, Zamek w Gościszowie, Zamek Grodno, Zamek Grodziec, Zamek Gryf, Zamek w Górze, Zamek Homole, Dwór w Janowicach Wielkich, Zamek w Jaworze, Pałac Jedlinka, Zamek w Jelczu-Laskowicach, Zamek Grodztwo w Kamiennej Górze, Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim, Zamek Karpień, Zamek w Karpnikach, Zamek w Kliczkowie, Zamek w Kłaczynie, Pałac w Kobierzycach, Dwór w Kochankowie, Pałac w Komarnie, Pałac Kornów w Pawłowicach, Pałac w Kościelnikach Górnych, Pałac w Kraskowie, Pałac w Krobielowicach, Pałac królewski we Wrocławiu, Książ, Zamek Książąt Głogowskich, Pałac w Krzyżowej, Zamek Piastowski w Legnicy, Zamek Leśna, Zamek w Leśnicy, Zamek w Lipie, Pałac w Łagowie, Pałac w Łomnicy, Pałac w Luboradzu, Zamek w Międzylesiu, Pałac w Mikułowej, Pałac w Miliczu, Pałac w Miłkowie, Dwór w Mniszkowie, Pałac i Pałac-szpital w Mokrzeszowie, Pałac w Mrowinach, Pałac barona von Münchhausena w Szalejowie Dolnym, Pałac w Mysłakowicach, Pałac Niemitz w Wojcieszowie, Zamek Niesytno, Pałac w Niwnicach, Pałac w Nowiźnie, Zamek Nowy Dwór, Pałac w Ocicach, Zamek oleśnicki, Zameczek w Opolnicy, Pałac w Osetnie, Zamek Owiesno, Pałac w Parchowie, Pałac Paulinum w Jeleniej Górze, Pałac w Piotrówku, Zamek w Płakowicach, Zamek Podskale, Zamek w Prochowicach, Pałac w Przyborowie, Zamek w Przystroniu, Zamek Quingenburg, Pałac w Rachowie, Dwór w Radomierzu, Zamek Radosno, Zamek w Radłówce, Pałac w Radomierzycach, Zamek Rajsko, Zamek w Ratnie Dolnym, Zamek Rogowiec, Zamek w Rokitnicy, Pałac w Roztoce, Pałac w Roztoczniku, Zamek w Rybnicy, Pałac w Sadkowie, Pałac w Sarnach, Pałac Schaffgotschów w Cieplicach, Pałac Schaffgotschów we Wrocławiu, Pałac w Sieroszowicach, Pałac w Siedlimowicach, Pałac w Skale, Zamek Sobieskich w Oławie, Zamek Sobótka-Górka, Pałac w Sokolnikach, Pałac w Staniszowie, Zamek Stary Książ, Pałac w Stolcu, Zamek w Stoszowicach, Zamek Szczerba, Pałac w Szczodrem, Zamek Topacz w Ślęzie, Pałac w Trzebieszowicach, Zamek w Urazie, Zamek w Warcie Bolesławieckiej, Pałac w Warmątowicach, Zamek Wleń, Pałac w Wojanowie, Zamek Wojnowice, Zamek w Wołowie, Pałac w Zabardowicach, Zamek w Ząbkowicach Śląskich, Zamek Kapitanowo w Ścinawce Średniej, Zamek w Świeciu, Zamek Świny, Zamek w Żmigrodzie.

Godne uwagi są też Twierdza Kłodzko, Twierdza Srebrna Górska, Wambierzyce, Legnickie Pole, Oleśnica Mała, Sokołowsko, Opactwo Cystersów w Lubiążu, Opactwo Cystersów w Krzeszowie, Opactwo Cystersów w Henrykowie, Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota w Złotym Stoku, Kopalnia Węgla Kamiennego Nowa Ruda, Muzeum Przemysłu i Techniki w Wałbrzychu, Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej, Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, Kaplica Czaszek w Czermnej, Świątynia Wang, Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu, Arboretum w Wojsławicach oraz związane z historią II wojny światowej – sztolnie kompleksu Riese, niemiecki obóz koncentracyjny Groß-Rosen, Niemiecki cmentarz wojenny i Park Pokoju w Nadolicach Wielkich oraz I wojny światowej – Cmentarz Żołnierzy Włoskich we Wrocławiu.

W województwie dolnośląskim znajduje się najwięcej w Polsce uzdrowisk:

Bardzo licznie odwiedzana przez turystów jest Jaskinia Niedźwiedzia w Masywie Śnieżnika.

Województwo posiada trzy skocznie narciarskie: na Kruczej Skale, Orlinek i Karpatka.

Szlaki turystyczne:

Wybrane obiekty na szlaku cysterskim
 
Opactwo Cystersów w Henrykowie
 
Bazylika WNMP w Krzeszowie
 
Zespół opactwa cystersów w Lubiążu

Filmy

edytuj
 
Ulica Miernicza we Wrocławiu – często wykorzystywana przez filmowców
Z tym tematem związana jest kategoria: Filmy kręcone w województwie dolnośląskim.

Na Dolnym Śląsku nakręcono trylogię polskich komedii – „Sami swoi”, „Nie ma mocnych”, „Kochaj albo rzuć”. W Lubomierzu znajduje się Muzeum Kargula i Pawlaka, a w podwrocławskich Dobrzykowicach domy Kargula i Pawlaka.

Na Dolnym Śląsku nakręcono m.in. filmy „Baza ludzi umarłych”, „Krzyż Walecznych”, „Gdzie jest generał...”, „Zaraza”, „Mniejsze niebo”, „Wielki Szu”, „Wyjście awaryjne”, „Konsul”, „Nie ma zmiłuj”, „Randka w ciemno”, 80 milionów” oraz polski serial „Tajemnica twierdzy szyfrów”.

Co roku we wrześniu w Lądku-Zdroju odbywa się Festiwal Górski im. Andrzeja Zawady.

Sport

edytuj
 
Stadion Miejski we Wrocławiu

Piłka nożna

edytuj

Najbardziej znanymi klubami piłkarskimi województwa są Śląsk Wrocław – Mistrz Polski 1977, 2012, zdobywca Pucharu Polski 1976, 1987 i zdobywca Superpucharu Polski 1987, 2012 oraz KGHM Zagłębie Lubin, Mistrz Polski 1991 i 2007. Oba kluby są swoimi "sportowymi wrogami" a ich spotkania są nazywane Derbami Dolnego Śląska. Śląsk jest obecnie na ósmym miejscu w tabeli wszech czasów ekstraklasy i rozgrywa mecze na Stadionie Miejskim we Wrocławiu.

Inne sporty

edytuj

Regiony partnerskie

edytuj

Lista regionów z którymi samorząd województwa podjął współpracę, podpisał umowę partnerską[53]:

W latach 2003–2022 województwo posiadało umowę partnerską również z obwodem leningradzkim w Rosji. Umowa ta została wypowiedziana przez stronę polską 1 marca 2022 z powodu inwazji Rosji na Ukrainę[54].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Niektóre rezerwaty przyrody skategoryzowane są w więcej niż jednym rodzaju.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
  2. ↑ GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 czerwca [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-11-12] (pol.).
  3. ↑ GUS - Bank Danych Lokalnych [online], bdl.stat.gov.pl [dostęp 2024-09-25].
  4. ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229.
  5. ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  6. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Dolnośląskiego 2019
  7. ↑ Digital Elevation Data. Viewfinder Panoramas. (ang.).
  8. ↑ Dolny Śląsk – Położenie. Poland.com. [dostęp 2012-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-09)].
  9. ↑ Komputerowa mapa podziału hydrograficznego Polski MPHP VER. 09/2010.
  10. ↑ WorldClim – Global Climate Data. [dostęp 2014-02-14].
  11. ↑ Jacek Koźma, Cezary Sroga: Opracowanie Ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego. Surowce mineralne, stan i możliwości eksploatacji. [dostęp 2014-05-02].
  12. ↑ Zarządzenie Nr 78 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 29 marca 2010 r. ws. ustalenia liczby radnych (Dz. Urz. Woj. Dolnośląskiego z 2010 r. Nr 63, poz. 966).
  13. ↑ a b (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  14. ↑ (§ 3. ust 2. Statut DUW we Wrocławiu) Zarządzenie nr 79 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 27 maja 2009 r. ws. nadania Statutu (Dz. Urz. Woj. Dolnośląskiego z 2009 r., Nr 104, poz. 2131).
  15. ↑ Delegatury Urzędu. Dolnośląski Urząd Wojewódzki. [dostęp 2012-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-18)].
  16. ↑ Mateusz Lipiński, Maciej Awiżeń wojewodą dolnośląskim [online], Radio Wrocław [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  17. ↑ Ewa Gazda, Jarosław Wrona, Pilne! Wojewoda dolnośląski Maciej Awiżeń odwołany ze stanowiska! [online], radiowroclaw.pl [dostęp 2024-11-25].
  18. ↑ Zmiana na stanowisku wojewody dolnośląskiego [online], gov.pl [dostęp 2024-11-25] (pol.).
  19. ↑ a b GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2022 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-04-29] (pol.).
  20. ↑ Klasyfikacja jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NUTS).
  21. ↑ Dane GUS na dzień 30 czerwca 2017.
  22. ↑ GUS, Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynależności narodowo-etnicznej, języka używanego w domu oraz przynależności do wyznania religijnego [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-03-24] (pol.).
  23. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820.
  24. ↑ Regional GDP Regional GDP per capita in 2009. Eurostat – European Commission, 2012-03-13. [dostęp 2012-05-25]. (ang.).
  25. ↑ Gross domestic product (GDP) at current market prices by NUTS 2 regions. Eurostat – European Commission, 2012-03-22. [dostęp 2012-05-25]. (ang.).
  26. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 58–59, ISSN 1230-5820.
  27. ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
  28. ↑ GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-21] (pol.).
  29. ↑ Dolnośląskie: duże inwestycje zmniejszyły bezrobocie w całym regionie [online], Onet.pl, 29 grudnia 2014 [zarchiwizowane z adresu 2015-01-01].
  30. ↑ Wojewoda dolnośląski: stajemy się regionem konkurencyjnym w skali kraju.
  31. ↑ Ubóstwo w Polsce w 2011 r.. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2012-06-08].
  32. ↑ Produkty Tradycyjne w województwie dolnośląskim.
  33. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1819).
  34. ↑ Wykaz dróg krajowych po zarządzeniu Nr 13 z dnia 22 lipca 2016 r..
  35. ↑ Mieszkańcy Pomorza najchętniej korzystają z kolei. inforail.pl, 2018-08-08. [dostęp 2018-10-22].
  36. ↑ https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/koleje-dolnoslaskie-pokazaly-endolino-zdjecia-79632.html
  37. ↑ a b Kolejny zmodernizowany skład Kolei Dolnośląskich. kurier-kolejowy.pl, 2014-11-19. [dostęp 2014-11-20]. (pol.).
  38. ↑ Dolny Śląsk podpisał umowę z Newagiem na hybrydy...i od razu powiększył zamówienie [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2020-10-13] (pol.).
  39. ↑ Dolnośląska hybryda wchodzi do służby. Dostanie superkondensatory? - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26].
  40. ↑ a b c d e f g Koleje Dolnośląskie. W: Jacek Chiżyński: Atlas przewoźników kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011, s. 28–31. ISBN 978-83-931006-5-1.
  41. ↑ a b c d e f g Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla województwa dolnośląskiego.. [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-25)].
  42. ↑ SKM Trójmiasto znów wymienia się taborem z KD. Tym razem na SA134 - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26].
  43. ↑ J. Chiżyński. Nowy tabor w Kolejach Dolnośląskich. „Świat Kolei”. 12/2015, s. 12-13. Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  44. ↑ uke.gov.pl. uke.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-04)]..
  45. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112 [online], uke.gov.pl [dostęp 2014-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-15] (pol.).
  46. ↑ Marek Snowarski: Atlas roślin naczyniowych Polski. [dostęp 2015-01-26].
  47. ↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce - Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland. Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001.
  48. ↑ a b Tadeusz Stawarczyk, Wojciech Jankowski, Jan Kotusz: Opracowanie Ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego. Fauna. [dostęp 2014-09-18].
  49. ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”, 2003.
  50. ↑ Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody. [dostęp 2012-07-13].
  51. ↑ Ruszył Dolnośląski Szlak Piwa i Wina.
  52. ↑ Dolnośląski Szlak Piwa i Wina.
  53. ↑ Współpraca z zagranicą. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. [dostęp 2012-02-12].
  54. ↑ Dolny Śląsk zerwał stosunki z obwodem leningradzkim w Rosji [online], WrocLife, 1 marca 2022 [dostęp 2022-03-02] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo_dolnośląskie&oldid=75569527”