پرش به محتوا

افغانیستان

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
افغانیستان ایسلام امیرلیگی
د افغانستان اسلامي امارت (پشتوجا)
امارت اسلامی افغانستان (دریجه)
افغانیستان بایراغی
بایراق
سیمگه of افغانیستان
سیمگه
شوعار: لا إله إلا الله، محمد رسول‌الله
"Lā ʾilāha ʾillāl–lāh, Muhammadun rasūl Allāh"
"الله‌‌‌‌‌دان باشقا تانری یوْخدور. محمد الله‌ین الچیسی دیر"
Location of افغانیستان
پایتخت
و بؤیوک شهری
کابول
رسمی دیل(لر)
دین
ایسلام
دمونیم(لر)افغان
دؤولتاوتوکراتیک مرکزی دیوبندی ایسلامی باخیجی حؤکومت
• امیر
هبت‌الله آخوندزاده
محمد حسن آخوند
• بیرینجی باش‌ناظیر یاردیمجی‌سی
عبدالغنی برادر
• ایکینجی باش‌ناظیر یاردیمجی‌سی
عبدالسلام حنفی
قانون اوقانی-
یارانماسی
آوریل ۱۷۰۹
۱۹ اوت ۱۹۱۹
اراضی
• جمعی
لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (۴۱-جی)
• سو (%)
-
جمعیت
• ۲۰۱۵ تخمینی
۳۲٬۵۶۴٬۳۴۲ (۴۰ -جی)
• سیخیلیق
لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (۱۵۰ -جی)
جی‌دی‌پی (PPP)۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی
$۶۵٫۲۹۵ میلیارد
• آدام‌باشی
$۱٬۹۹۴
جی‌دی‌پی (نامینل)۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی
$۱۹٫۶۵۴ میلیارد
• آدام‌باشی
$۶۰۰
جینی (۲۰۰۸)۲۹
Error: Invalid Gini value
پول واحیدیافغانی (AFN)
چاغ بؤلگه‌سیUTC+۴:۳۰ Solar Calendar (D†)
سوروجولوک طرفیساغ
تیلفون کودو+۹۳
اینترنت ال‌تی‌دی.af
افغانستان.

افغانیستان (پشتوجا: افغانستان) یادا رسمی آدی ایله افغانیستان ایسلام امیرلیگی، اورتا آسیانین گونئینده دنیزه چیخیشی اولمایان بیر دؤولت دیر. بۇ اؤلکه گونئی و دوْغۇدان پاکیستان، باتی‌دان ایران، قوزئی‌دن تورکمنیستان، اؤزبکیستان و تاجیکیستان، قوزئی-دوْغودان ایسه چین ایله قوْنشۇدۇر. بۇ اؤلکه‌نین باشکند و اَن بؤیوک شهری کابول شهریدیر. ۲۰۲۱ طالیبان هوجومو نتیجه‌سینده طالیبان اؤلکه‌نی ایداره ائتمکده‌دیر.

باتؽ و دوْغو آراسیٛنداکیٛ یول‌لاریٛن کسیشمه نؤقطه‌سینده یئرلَشن افغانیستان، ائتنیک قۇرۇپ و مدنیتلر ایله دوْلودور. تیجارتین مرکز نؤقطه‌لریندن بیری اوْلان افغانیستان، بۇ استراتئژی مؤوقعی سببی ایله تاریخ بویۇنجا فارسلار، یونان‌لار، عربلر، تورکلر، موغول‌لار، اینگیلیس‌لر و روسلار کیمی مۆختلیف خالق‌لاریٛن ایستیلاسیٛنا اۇغرامیٛشدیٛر.

تاریخی

[دَییشدیر]

اهالی‌سی

[دَییشدیر]

باشکند(پایتخت) کابول اؤلکه‌نین ان بؤیۆک شهریدیر، دیگر اهمیت‌لی شهرلر غرب‌ده هئرات، جنۇب‌دا قندهار و شیمال‌دا مزار شریف‌دیر. یئرلی ومیللی سویداینتئقراسیانیٛن زیفا اولدۇغۇ افغانیٛستان‌دا جوْغرافی مانئلردنالا و ایجتیماعی حیات‌دا دا بیر سیٛرا اهمیت‌لی مۆشکۆل‌لر قالماق‌دادیٛر. احالی‌نین ساوادلیٛ‌لیٛق درجه‌سی تخمیناً ۳۶٪ -دؽر، ادام باشیٛنا دۆشناۆمۇمداخیلی گلیر باخیٛمیٛن‌دان دا دۆنیانیٛن ان یوخسۇل اؤلکه‌لری آراسیٛندادیٛر. افغانیٛستان ایسلام جۆمهۆریتی‌نین مرکزی ستاتیستیکا تشکیلاتؽ‌نؽن معلۇمات‌لارؽنا اساساً ۲۰۱۱ – جی ایلین اولین اؤلکه اهالی‌سی‌نین ساییٛنیٛن ۲۴. ۴۸۵. ۶ مین نفراولدۇغۇ احتیمال ائدیلیر. <رئف>یسلامیج رئپۇبلیجاوف افغانیستان جئنترال ستاتیستیجساورگانیزاتیون - '

قومیت ترکیبی

[دَییشدیر]

افغانیٛستان چوخ قومیتلی اؤلکه‌دیر. بۇنۇن‌لا برابر هئچ بیر قؤومیت قۇرۇپۇ اکثریتی و یا چوخلۇغۇ (یاریٛدان چوخ) تشکیل ائتمیر، اؤلکه‌ده یالنیٛز قارشیٛ‌لیٛق‌لیٛ نیسبت‌ده اۆستۆنلۆیه صاحیب بئش بؤیۆک قؤومیت قۇرۇپ واردیٛر (پوشتونلار، تاجیکلر، اؤزبکلر، هزارلر و تورکمن تورکجه‌سیلر) و اونلاریٛن هربیرینین سایؽ ۱ میلیوندان آرتیٛق‌دیٛر. اساساً افغانیٛستان‌دا تۆرک دیل‌لی و فارس دیل‌لی خالق‌لار یاشایؽر.

افغانیستان اراضی‌سینده، ایسلام ۸۰۰ میلادی ایل‌لرین سونۇن‌دا باشلامیٛش‌دیٛر. حال-حاضؽردا اؤلکه اهالی‌سی‌نین اکثریتی مۆسلمان‌لاردیٛر. افغانیستان‌دا مۆسلمان اهالی‌نین ۸۰–۹۰٪-نؽ تشکیل ائدن سۆننۆلۆیۆن حنفی مذهبی داها چوخ یایؽل‌میٛش‌دیٛر. سۆننۆلر اساساً افغان‌لاریٛن بؤیۆک بیر حیصّه‌سی‌دیرلر، تاجیک‌لر، اؤزبک‌لر، تۆرکمن‌لر، بلۇچ‌لار

افقانیستان‌دا بیر سیٛرا سۆننۆ جریانلارؽ فعالیت گؤستریر - قدیری، نقشبندی، قلندری. اهالی‌نین چوخ آز حیصّه‌سی (۰٬۵٪) احمدیه طریقتینه منسۇب‌دۇر. اؤلکه‌ده اهمیت‌لی سایدا شیعه‌لر وار. بۇنلار خزر-بربرلر، ائلجه‌ده تئیمۇرلار، قیٛزیٛل‌باش‌لار و افغان-دزادزلار، سیاسته نیسبتناً قارؽش‌مؽش افغان-فارس قۇرۇپۇ و فارس‌لاردیٛر. شیعه‌لره هم ده کابۇل، هرات، غزنه اراضی‌سینده ده راست گلمک اولار. بدخشان خالقیٛ وتاجیک‌لری بیر حیصه‌سی ایسماعیلیه طریقتینه عیبادت ائدیرلر (ایسماعیلی‌لر اؤلکه اهالی‌سی‌نین تقریباً ۳٪-نی تشکیل ائدیرلر). بۇندان باشقا، افغانیٛستان‌دا هیندۇ-ایستلر (۲۰مین نفر)، ائلجه‌ده سیخ‌لر، زرتۆشتۆلر) یاشایؽر.

ایقتصادی گؤستریجیلر

[دَییشدیر]
  • ایقتصادیاتا عۆمۇمی باخیٛش: افغانیٛستان دنیزه ساحیلی اومایان اؤلکه‌دیر، ایقتصادیاتیٛ اکینچی‌لیگه وحئیوان‌دارلیٛغا (قویۇن و کئچی یئتیش‌دیرمه‌یه) اساس‌لانیٛر.
  • ایش قۆووَسی: ۱۵-میلیون (۲۰۰۴-جی ایل معلۇمات‌لاریٛ)
  • سئکتورلارا گؤره ایش قۆووسی:اکینچی‌لیک ۸۰٪، صنایع ۱۰٪، خیدمت ۱۰٪ (۲۰۰۴ ملۇماتلاریٛ)
  • صنایع: کیچیک میقیاس‌دا پالتار، صابۇن، موبل، ایاق قابیٛ، گۆبره، سیمان، آلایشی خالچالار، طبیعی گاز، یاغ، کؤمۆر، میس سئخلری.
  • ائلئکتریک استهصالیٛ: ۹۰۵ میلیون kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
  • ائلئکتریک استهصالیٛ: ۱٬۰۴۲ میلیارد kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
  • ائلئکتریک ایخراجاتیٛ: ۰ kWh (۲۰۰۱/تخمینی)
  • ائلئکتریک ایدخالاتیٛ: ۲۰۰ میلیون kWh (۲۰۰۳)
  • اکینچیلیک وحئیواندارلیٛق محصوللاریٛ: خاشخاش، بۇغدا، مئیوه لر، فیٛندیٛق، یۇن، دری
  • ایخراجات مبلغی: ۴۷۱ میلیون دوللار (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
  • ایخراجات محصوللاریٛ: خاشخاش، مئیوه و فیٛندیٛق، آلایشی خالچالار، یۇن، پامبیٛق، دری، قیمتلی داش و لعل-جواهیراتلار.
  • ایخراجات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، آلمان، هیندوستان، بؤیۆک بریتانیا، بلژیک، لۆکسئمبۇرق، چک رئسپۇبلیکاسیٛ
  • ایدخالات مبلغی: $۳٬۸۷ میلیارد (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
  • ایدخالات محصوللاریٛ: خاریجی اینوئستیسیا، یئینتی و نئفت محصوللاریٛ، ایستئحلاک ماللاریٛ
  • ایدخالات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، یاپونیا، سینگاپۇر، هیندوستان، جنۇبی کورئیا، آلمان
  • خاریجی بورج مبلغی: ۸ میلیارد دوللار (۲۰۰۴-جۆایل ملۇماتلاریٛ)
  • پۇل واحیدی:افغانی (ƏHVƏ)
  • پۇل واحیدی کودۇ: ƏHVƏ
  • مالی ایلی: ۲۱ مارس – ۲۰ مارس

نقلیات یوللاریٛ

[دَییشدیر]
  • دمیر یوللاریٛ: km ۲۴٬۶
  • اوتوموبیل یوللاریٛ: ۲۱۰۰۰ km

گؤرونتولر

[دَییشدیر]

قایناقلار

[دَییشدیر]