یئر
.jpg)
یئر (سیمگه: .svg){kind=small}
) یا دا یئرکوره‌سی (لاتینجه: Terra) گونش سیستمینده گونشه ان یاخین اوچونجو سیاره‌دیر. گونش سیستمینده‌کی بئشینجی بؤیوک سیّاره‌در. زهره و مریخ سیّاره‌لرینین آراسیندا یئرلشیر. حیاتین اولدوغو بیلینن تک سیّاره‌دیر. یئرین سطحی ۵۱۰ میلیون موربع کیلومتردیر. بونون ۳۶۲ میلیون موربع کیلومتری و یا ۷۱٪-ی اوقیانوس، ۱۴۸ میلیون موربع کیلومتری و یا ۲۹٪-و قورو اراضیلرین پایینا دوشور.[۱] یئر سطحینین شمال یاریمکورهسینده قورولوغون ساحه‌سی عومومی اراضینین ۳۹٫۴٪-و، سویون ساحه‌سی ایسه ۶۰٫۶٪-سینی تشکیل ائدیر. جنوب یاریمکورهسینده قورولوغون ساحه‌سی ۱۹٪، سویون ساحه‌سی ایسه ۸۱٪ دیر. قورولوغون ساحه‌سی قوزئی یاریمکورهسینده گونئی یاریمکوره‌سینه نیسبت ۱۰٫۴٪ آرتیق‌دیر. سویون ساحه‌سی ایسه عکسینه، قوزئی یاریمکورهسینده گونئی یاریمکوره‌سینه نیسبت ۱۸٬۴٪ آزدیر. یئر سطحینده سو ایله قورو غئیری-برابر پایلانماقدان باشقا، قوزئی و گونئی یاریمکوره‌لرینده ده غئیری-برابر پایلانمیشدیر.[۲]
تاریخ
یارانماسی
ائدیلن آراشدیرمالار نتیجه‌سینده یئرین یاشی ۴٬۴۶۷ میلیارد ایل اولاراق حسابلانمیشدیر و عؤمرونو اوّلدن تاماملامیش بیر جاوان-تیپ اولدوزون داغیلمیش آرتیقلارینین و اولدوزلار آراسی مادّه‌نین بیر مرکز اطرافیندا دؤنه‌رک گئتدیکجه یوغونلاشماسییلا مئیدانا گلمیشدیر.
حیات و تکامول
![[نشان]](/https/azb.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%84:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
گلجک
| بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
فیزیکی خوصوصیاتی
ایچَری قورولوش
| بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
|
Dərinlik[۴]
km |
Qat | Sıxlıq
q/sm3 |
Qalınlıq
km |
Temperatur
°C | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 0–35 | Yer qabığı[a] | Litosfer[b] | 2,2–2,9 | 35 | 0–1 100 | |
| 35–60 | Üst mantiya | 3,4–4,4 | 25 | |||
| 60–670 | Astenosfer | 610 | 1 100–2 000 | |||
| 670–2 890 | Mantiya | 4,4–5,6 | 2220 | 2 000–4 000 | ||
| 2 890–5 100 | Xarici nüvə | 9,9–12,2 | 2210 | 4 000–6 000 | ||
| 5 100–6 378 | Daxili nüvə | 12,8–13,1 | 1278 | 6 000 | ||
ایستیلیک
| بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
سسی
| بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
یاشاییش
| بو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز. |
.jpg)
قایناقلار
اینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Earth»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۵ اوْکتوبر ۲۰۱۵ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
- ^ http://www.femto.com.ua/articles/part_1/1232.html
- ^ YER SƏTHİ QURULUŞUNUN ƏSAS XÜSUSİYYƏTLƏRİ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-09-10. یوْخلانیلیب2015-11-20.
- ^ Jordan, T. H. (1979). "Structural geology of the Earth's interior". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 76 (9): 4192–4200. Bibcode:1979PNAS...76.4192J. doi:10.1073/pnas.76.9.4192. PMC 411539. PMID 16592703.
- ^ The Interior of the Earth. USGS (26 İyul 2001). یوْخلانیلیب24 Mart 2007.
منابع
قایناق خطاسی برچسب <ref> برای گروهی به نام «lower-alpha» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="lower-alpha"/> یافت نشد.