Przejdź do zawartości

Tantal (pierwiastek)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tantal
hafn ← tantal → wolfram
Wygląd
niebieskoszary
Tantal
Widmo emisyjne tantalu
Widmo emisyjne tantalu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

tantal, Ta, 73
(łac. tantalum)

Grupa, okres, blok

5, 6, d

Stopień utlenienia

V

Właściwości metaliczne

metal przejściowy

Właściwości tlenków

średnio kwasowe

Masa atomowa

180,95 ± 0,01[a][3]

Stan skupienia

stały

Gęstość

16650 kg/m³

Temperatura topnienia

3017 °C[1]

Temperatura wrzenia

5458 °C[1]

Numer CAS

7440-25-7

PubChem

23956

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Tantal (Ta, łac. tantalum) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych. Nazwa pochodzi od Tantala – postaci w mitologii greckiej, ojca Niobe[4].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Jest kowalnym, stalowoszarym metalem, bardzo podobnym do niobu. Tantal jest odporny na działanie mocnych kwasów nieorganicznych i wody królewskiej, gdyż ulega pasywacji, jest także odporny na korozję. Tantal reaguje natomiast z kwasem fluorowodorowym, tworząc kompleks fluorkowy:

2Ta + 12HF → 2TaF
6
+ 2H+
+ 5H
2

Wolne (nieskompleksowane) kationy tantalowe (tzn. Ta5+
itp.) nie istnieją w roztworze (powstaje nierozpuszczalny wodorotlenek Ta(OH)
5
). Pięciotlenek tantalu, Ta
2
O
5
stopiony z wodorotlenkami metali alkalicznych (np. NaOH) tworzy tantalany(V) rozpuszczalne w środowisku o bardzo wysokim pH.

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Tantal odkryty został w 1802 r. przez Andersa Ekeberga[5][4]. Jego najważniejszym minerałem jest tantalit (Fe,Mn)Ta
2
O
5
, występujący wraz z kolumbitem w koltanie.

Tantal występuje w skorupie ziemskiej w ilości 2 ppm. Jest to metal bardzo rozproszony i tylko w nielicznych miejscach na świecie występują rudy zawierające co najmniej 0,1% tantalu[6]. Jedne z najbogatszych złóż, zawierające 0,22% tantalu w rudzie (a także związki cezu i litu), rozpoczęto eksploatować w 1969 r. w rejonie Bernic Lake, na północ od Winnipeg w prowincji Manitoba w Kanadzie[7]. Złoża tego metalu w postaci koltanu (mieszanina rud tantalu), są jedną z przyczyn konfliktu zbrojnego w Demokratycznej Republice Konga[8].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Anodowany pręt tantalowy

Tantal wykorzystywany jest w przemyśle elektronicznym do produkcji kondensatorów elektrolitycznych, które znajdują się w prawie każdym urządzeniu elektronicznym (m.in. w telefonach komórkowych i komputerach), w sprzęcie zbrojeniowym i kosmicznym. Ze względu na odporność na działanie większości kwasów i zasad wykorzystywany jest do produkcji aparatury chemicznej. Stosowany jest także do wyrobu biżuterii oraz wyrobów zegarmistrzowskich[6].

  1. Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 180,94788 ± 0,00002. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-35, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
  2. Tantalum (nr 545007) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-04]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  3. Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
  4. a b Tantal [online], chemfan.pg.gda.pl [dostęp 2023-02-03].
  5. tantal, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-02-03].
  6. a b Tantal [online], Baza wiedzy PREMIUM [dostęp 2023-02-03] (pol.).
  7. (k): Kanadyjski tantal, w: „Poznaj Świat” R. XIX, nr 4 (221), kwiecień 1971, s. 41.
  8. Koltan i inni. Surowcowa klątwa Afryki [online], Forbes.pl [dostęp 2023-02-03] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]