Przejdź do zawartości

Antymon

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Antymon
cyna ← antymon → tellur
Wygląd
srebrzystoszary
Antymon
Widmo emisyjne antymonu
Widmo emisyjne antymonu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

antymon, Sb, 51
(łac. stibium)

Grupa, okres, blok

15 (VA), 5, p

Stopień utlenienia

III, V

Właściwości metaliczne

półmetal

Właściwości tlenków

średnio kwasowe

Masa atomowa

121,76 ± 0,01[a][3]

Stan skupienia

stały

Gęstość

6697 kg/m³

Temperatura topnienia

630,63 °C[1]

Temperatura wrzenia

1587 °C[1]

Numer CAS

7440-36-0

PubChem

23967

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Antymon (Sb, łac. stibium) – pierwiastek chemiczny z grupy metaloidów.

Występuje w czterech odmianach alotropowych: żółtej, srebrzystobiałej (antymon metaliczny), czarnej i wybuchowej. Znany od starożytności.

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]
Alchemiczny symbol antymonu

Antymon nie reaguje z kwasami nieutleniającymi[b]. Gorący stężony kwas siarkowy wprowadza go do roztworu w postaci jonów Sb3+
, a gorący stężony kwas azotowy przeprowadza go w biały i trudno rozpuszczalny kwas antymonowy. Występuje w roztworze w postaci jonów Sb3+
, SbO
2
(antymoniny) oraz SbO
3
(antymoniany).

Antymon tworzy trzy tlenki: SbIII

2
O
3
, SbV

2
O
5
oraz mieszany SbIII
SbV
O
4
[4]. Antymonyl (Sb=O) tworzy rozpuszczalny kompleks z kwasem winowym, winian antymonylu i potasu K(SbO)C
4
H
4
O
6
, znany jako środek wymiotny „emetyk” (łac. emeticus – wymioty).

Izotop 125
Sb
emituje cząstki beta o energiach od 94 do 621 keV oraz promienie gamma o energiach od 35 do 671 keV. Gromadzi się w płucach i kościach.

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Przybliżona zawartość antymonu w skorupie ziemskiej wynosi od 0,2 do 0,5 ppm (ok. 0,000023% wagowo). Rudami antymonu są antymonit (Sb
2
S
3
) i ulmanit (NiSbS).

Zastosowania

[edytuj | edytuj kod]

Stosowany w stopach drukarskich i łożyskowych oraz jako utwardzacz w stopach ołowiu. Jest składnikiem masy pokrywającej główki zapałek. Domieszkuje się nim półprzewodniki (na przykład antymonek indu tworzy półprzewodniki typu „n”).

W postaci antymonoglukonianu sodu stosowany w farmakoterapii lejszmaniozy. Dawniej do wywoływania biegunki używano tzw. pigułki wieczystej – małej kulki antymonu, która po połknięciu powodowała „gwałtowne przeczyszczenie wnętrzności”, po czym mogła być użyta ponownie[5]

  1. Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 121,760 ± 0,001. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.
  2. Potencjał standardowy Sb(III)/Sb wynosi 0,15 V.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Antimony (Sb) – Chemical properties, Health and environmental effects. [dostęp 2013-03-29].
  2. Antimony (nr 00637) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-02]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  3. Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
  4. Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 857–858, 868.
  5. Historia alkoholi. W: Andrzej Fiedoruk: Nalewki i wódki. Warszawa: Muza, 2005. (Fragment rozdziału zamieszczony w serwisie Potrawy Regionalne)

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko: Chemia analityczna – 1. Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa. Warszawa: PWN, 2001. ISBN 83-01-13499-2.
  • Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. MON, 1982. ISBN 83-11-06723-6. (pol.).