Województwo łódzkie

	Informacje w projektach siostrzanych
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Wiadomości w Wikinews
	Informacje w Wikipodróżach

województwo łódzkie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Kod ISO 3166-2	PL-LD
TERYT	10
Siedziba wojewody i sejmiku	Łódź
Wojewoda	Dorota Ryl
Marszałek	Joanna Skrzydlewska
Powierzchnia (2023)	18 218,98 km²
Populacja (30.06.2024); • liczba ludności	; 2 354 135
• gęstość	129,2 os./km²
Urbanizacja	62
Tablice rejestracyjne	E
	Adres Urzędu Wojewódzkiego:ul. Piotrkowska 104; 90-926 Łódź
	Adres Urzędu Marszałkowskiego:al. marsz. J. Piłsudskiego 8; 90-051 Łódź
Podział administracyjny
Liczba miast na prawach powiatu	3
Liczba powiatów	21
Liczba gmin miejskich	18
Liczba gmin miejsko-wiejskich	42
Liczba gmin wiejskich	117
	Położenie na mapie Polski;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona Urzędu Wojewódzkiego
	Strona Urzędu Marszałkowskiego

Województwo łódzkie – jedno z 16 województw Polski, położone w centralnej części kraju. Obejmuje obszar o powierzchni 18 218,98 km². Według danych z 1 stycznia 2023 roku województwo zamieszkiwało 2 378 483 osoby^[3]. Ma najmniejszą lesistość w kraju. Siedzibą władz województwa jest Łódź.

Historia

Osobny artykuł: Ziemia łęczycko-sieradzka.

Administracyjne i gospodarcze kształtowanie się województw łęczyckiego, sieradzkiego, sandomierskiego (dawnych kasztelanii zapilickich w jego zachodniej części)^[a], rawskiego (zachodniej części) i łódzkiego w ciągu całej historii państwowości polskiej zostało szczegółowo przedstawione w monografii prof. Marka Kotera^[4]. Rdzeń województwa łódzkiego stanowi historyczna ziemia łęczycko-sieradzka (Polska Środkowa) złożona z ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i ziemi wieluńskiej, które się całkowicie pokrywają terytorialnie z przedrozbiorowymi województwami łęczyckim i sieradzkim^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]. W poniżej przedstawionym schemacie zostały uwzględnione tylko te dawne jednostki administracyjne, w skład których wchodziła znacząca część województwa łódzkiego.

Piastowskie jednostki administracyjne od przełomu XI/XII w. do XIII w.

Prowincja łęczycka i Kasztelania rudzka (wieluńska).

Księstwa XIII w. – XIV w.

Osobne artykuły: Księstwo łęczyckie, Księstwo sieradzkie i Księstwo wieluńskie.

Ziemie^[b] w XIII w. – XVIII w.

Osobne artykuły: Ziemia łęczycka, Ziemia sieradzka, Ziemia wieluńska i Ziemia rawska.

Województwa I Rzeczypospolitej w latach XIV w. – 1793

Osobne artykuły: Województwo łęczyckie, Województwo sieradzkie (I Rzeczpospolita), Województwo rawskie i Podział administracyjny I Rzeczypospolitej.

Rdzeń województwa łódzkiego stanowi historyczna ziemia łęczycko-sieradzka (złożona z ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i ziemi wieluńskiej)^[c]. Dodatkowo we wschodniej części województwa znajdują się fragmenty Mazowsza i Małopolski^[d].

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1793 – 1795

Osobne artykuły: Departament piotrkowski i Prusy Południowe.

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1795 – 1807

Osobne artykuły: Departament kaliski (Prusy Południowe), Departament warszawski (Prusy Południowe) i Prusy Południowe.

Jednostki administracyjne w Księstwie Warszawskim w latach 1807 – 1815

Osobne artykuły: Departament kaliski (Księstwo Warszawskie), Departament warszawski (Księstwo Warszawskie) i Podział administracyjny Księstwa Warszawskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1816 – 1837

Osobne artykuły: Województwo kaliskie (Królestwo Polskie), Województwo mazowieckie (Królestwo Polskie) i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1837 – 1844

Osobne artykuły: Gubernia kaliska, Gubernia mazowiecka i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1844 – 1867

Osobne artykuły: Gubernia warszawska i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1867 – 1914

Osobne artykuły: Gubernia kaliska, Gubernia piotrkowska, Gubernia warszawska i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Województwo łódzkie w okresie II Rzeczypospolitej

Osobne artykuły: Województwo łódzkie (II Rzeczpospolita) i Podział administracyjny II Rzeczypospolitej.

Województwo łódzkie w latach 1945 – 1975

Osobne artykuły: Województwo łódzkie (1945–1975) i Podział administracyjny Polski (1944–1975).

Województwa w latach 1975 – 1998

Osobne artykuły: Województwo łódzkie (1975–1998), Województwo sieradzkie, Województwo piotrkowskie, Województwo płockie (1975–1998), Województwo skierniewickie i Podział administracyjny Polski (1975–1998).

Województwo łódzkie od 1999

Utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

miejskiego łódzkiego (w całości)
sieradzkiego (w całości)
piotrkowskiego (oprócz gmin Fałków i Kluczewsko)
skierniewickiego (oprócz gmin powiatów sochaczewskiego i żyrardowskiego)
płockiego (tylko gminy powiatów kutnowskiego i łęczyckiego oraz gmina Kiernozia)
kaliskiego (tylko gminy powiatu wieruszowskiego)
częstochowskiego (tylko gminy: Gidle, Nowa Brzeźnica, Pajęczno, Strzelce Wielkie i Żytno)
konińskiego (tylko gminy Uniejów, Grabów i Świnice Warckie)
radomskiego (tylko gmina Drzewica).

Losy przygranicznych obszarów województwa łódzkiego

Dodatkowo poza przestawionym schematem, przygraniczne obszary obecnego województwa łódzkiego znajdowały się w następujących jednostkach administracyjnych:

Zachodnie części województwa wchodziły w skład różnych odsłon województwa poznańskiego w latach 1938–1939, 1945–1950 i 1950–1975 oraz w skład województw kaliskiego i konińskiego w latach 1975–1998. Najbardziej niekorzystny przebieg granicy dla łódzkiego był w 1938–1939 i 1945–1950, kiedy granica przechodziła w pobliżu Wróblewa, Warty, Poddębic i Łęczycy. Dzisiaj poza województwem łódzkim dalej znajdują się duże fragmenty ziemi łęczyckiej, sieradzkiej i wieluńskiej (okolice Kłodawy, Dąbia, Turku, Dobrej, Stawu, Ostrzeszowa, Kępna, Grabowa nad Prosną, Mikstatu). Wspomniane zmiany na niekorzyść województwa łódzkiego są konsekwencją podziału ziemi łęczycko-sieradzkiej między Kalisz i Warszawę w latach 1795–1844 oraz Kalisz i Piotrków Trybunalski w latach 1867–1914. Było to dodatkowo spotęgowane w latach 1815–1914 przez przebieg granicy rosyjsko-pruskiej przez środek ziemi wieluńskiej (i ziemi kaliskiej), w wyniku czego tereny przedrozbiorowego powiatu ostrzeszowskiego (Ostrzeszów, Kępno, Grabów nad Prosną, Mikstat), które znalazły się po stronie pruskiej, zostały na stałe utracone na rzecz wielkopolskich województw.
Pięć gmin południowej części województwa wchodziło w skład województwa częstochowskiego (1975–1998). Ale dzisiaj poza województwem łódzkim dalej znajdują się południowe fragmenty ziemi sieradzkiej i wieluńskiej w województwie śląskim (w północnych częściach powiatów częstochowskiego i kłobuckiego) i województwie opolskim (okolice Praszki); proces zaboru ziemi łęczycko-sieradzkiej rozpoczął się od reformy administracyjnej w 1950, kiedy to południowa część ziemi sieradzkiej (mniejsza niż dzisiaj) znalazła się w województwach katowickim i kieleckim.
Tereny na południowy wschód od Pilicy. Trzy kasztelanie zapilickie / nadpilickie (skrzyńska, żarnowska i małogoska) były częścią prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego do 1239 lub 1241, kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego i ziemi sandomierskiej^[14]. W przedrozbiorowym województwie sandomierskim tereny te obejmowały cały powiat opoczyński, większość powiatu chęcińskiego i niewielką część powiatu radomskiego. Po raz pierwszy tereny te znalazły się w woj. łódzkim w latach 1946–1950; wówczas była to większość powierzchni tych kasztelanii. W 1950, całość tego obszaru trafiła do województwa kieleckiego. Okolice Opoczna i Przedborza znalazły się w województwie piotrkowskim (1975–1998) i łódzkim po 1998. Obecnie około 1/3 powierzchni kasztelanii zapilickich znajduje się w woj. łódzkim, reszta w województwach świętokrzyskim i mazowieckim.
Północno-wschodnia część województwa to części ziemi rawskiej, ziemi sochaczewskiej i ziemi gostynińskiej, które wchodzą w skład Mazowsza. Obszary te znajdowały się razem z ziemią łęczycką w jednostkach administracyjnych ze stolicą w Warszawie w latach 1795-1867, ponownie były oddzielone od ziemi łęczyckiej w latach 1867-1946 i znajdowały się w woj. łódzkim w latach 1946-1975 i od 1998 roku. Kutno było częścią prowincji i księstwa łęczyckiego do przełomu XIII i XIV w., kiedy zostało przyłączone do Mazowsza wraz z północnymi okolicami miasta^[15]^[16] i dzieliło losy ziemi gostynińskiej. Inowłódź i okolice zostały przyłączone do księstwa łęczyckiego ok. II poł. XIII w.; w latach 1919-1946 znajdował się poza jednostkami administracyjnymi związanymi z ziemią łęczycko-sieradzką (włącznie z województwem łódzkim).

Geografia

Powierzchnia województwa wynosi 18 218,98 km². Według danych z 2010 województwo łódzkie miało najmniejszą lesistość spośród wszystkich województw – 21,1%^[17]. Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. łódzkim lasy obejmowały powierzchnię 386,1 tys. ha, co stanowiło 21,2% jego powierzchni. Około 100 ha lasów znajdowało się w obrębie parku narodowego^[18] (Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach będący częścią Kampinoskiego PN).

Struktura użytkowania gruntów w województwie łódzkim w 2020:

grunty rolne 71,2%
grunty leśne 21,7%
grunty zabudowane i zurbanizowane 6,1%
grunty pod wodami 0,66%
pozostałe (użytki ekologiczne i tereny różne) 0,34%^[19]

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w środkowej Polsce i graniczy z województwami^[20]:

kujawsko-pomorskim na długości 28,8 km na północy
mazowieckim na długości 314,4 km na północy i wschodzie
opolskim na długości 56,2 km na południowym zachodzie
śląskim na długości 112,6 km na południu
świętokrzyskim na długości 152,1 km na południowym wschodzie
wielkopolskim na długości 280,3 km na zachodzie

Położenie fizycznogeograficzne

Województwo łódzkie znajduje się na pograniczu dwóch dużych jednostek geomorfologicznych: Niżu Środkowoeuropejskiego i Wyżyn Polskich. W północnej części województwa dominują więc rozległe i prawie płaskie równiny, natomiast w południowej pagórki.

Pod względem fizycznogeograficznym przeważającą część województwa zajmuje Wysoczyzna Łódzka ograniczona od zachodu doliną Warty, od wschodu doliną Pilicy, od północy Pradoliną Warszawsko-Berlińską, zaś od południa łącząca się ze strefą wyżyn Polski (Wzgórza Radomszczańskie).

Topografia

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 172 km, to jest 1°33′03″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 179 km, co w mierze kątowej daje 2°35′05″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

północny: 52°23′38″ szer. geogr. N – pn. narożnik działki ewidencyjnej nr 66/1 (powiat kutnowski),
południowy: 50°50′35″ szer. geogr. N – pd. narożnik działki ewidencyjnej nr 484 (powiat radomszczański),
zachodni: 18°04′28″ dług. geogr. E – zach. narożnik działki ewidencyjnej nr 525 (powiat wieruszowski),
wschodni: 20°39′33″ dług. geogr. E – wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 180/1 (powiat rawski).

Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 169,6 m n.p.m.)^[21]
Najwyższymi punktami są wierzchołki: naturalny Fajnej Ryby – 347 m n.p.m. i sztucznie utworzony Góry Kamieńskiej – 406 m n.p.m.^[22]

Miasta

Łódź

Bank Narodowy w Łodzi

Osobny artykuł: Miasta w województwie łódzkim.

Miejscowości

Dworek Jabłońskich w Głownie, obecnie Muzeum Regionalne w Głownie

Miasta w województwie
Piotrków Trybunalski, ul. Słowackiego
Pabianice, Centrum
Tomaszów Mazowiecki, Plac Kościuszki
Bełchatów, Plac Narutowicza
Skierniewice, Rynek
Radomsko, Kościół św. Lamberta
Sieradz, Rynek
Wieluń, Brama Krakowska

Obiekty pofabrykanckie

Obiekty sakralne

W województwie łódzkim jest 60 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatu. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców^[23]^[24]:

Miasta w województwie łódzkim (dane z 1 stycznia 2024)
Miasto	Liczba ludności (31 grudnia 2023)	Powierzchnia [km²]
Łódź	652 015	293,25
Piotrków Trybunalski	66 519	67,24
Pabianice	60 598	32,99
Tomaszów Mazowiecki	57 438	41,3
Zgierz	53 543	42,33
Bełchatów	52 331	34,64
Skierniewice	45 184	34,60
Radomsko	42 973	51,43
Kutno	40 723	33,59
Sieradz	38 729	51,22
Zduńska Wola	38 402	24,58
Łowicz	25 972	23,42
Aleksandrów Łódzki	22 002	13,82
Wieluń	20 448	16,87
Konstantynów Łódzki	19 231	27,25
Opoczno	18 913	26,98
Ozorków	18 064	15,46
Łask	16 058	15,67
Rawa Mazowiecka	15 941	14,29
Głowno	13 116	19,84
Łęczyca	13 065	8,95
Koluszki	12 046	9,90
Brzeziny	11 949	21,58
Wieruszów	8332	5,97
Żychlin	7494	8,68
Tuszyn	7171	23,25
Zelów	7059	10,75
Poddębice	6756	5,87
Pajęczno	6370	20,23
Sulejów	5932	26,26
Działoszyn	5239	4,94
Krośniewice	3991	4,18
Drzewica	3526	4,81
Rzgów	3457	16,77
Złoczew	3403	13,79
Stryków	3363	8,15
Przedbórz	3182	6,08
Biała Rawska	3001	9,53
Uniejów	2982	12,24
Warta	2935	10,85
Kamieńsk	2599	11,99
Wolbórz	2270	15,18
Lututów	2200	18,92
Błaszki	1987	1,62
Szadek	1761	17,93
Rozprza	1622	4,18
Lutomiersk	1574	5,20
Piątek	1551	5,24
Ujazd	1533	10,19
Osjaków	1309	8,28
Jeżów	1254	12,56
Żarnów	1096	9,62
Białaczów	1089	21,92
Grabów	1007	9,18
Dąbrowice	951	18,49
Parzęczew	918	6,45
Bolimów	900	3,78
Bolesławiec	875	2,96
Kiernozia	806	4,59
Inowłódz	735	15,66

Zobacz też: Dane statystyczne o miastach w Polsce.

Podział administracyjny

Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa łódzkiego.

Ludność i powierzchnia (dane GUS, stan: 31 grudnia 2023)^[25]

Lp.	Herb	Flaga	Powiat	Siedziba władz	Powierzchnia [km²]	Ludność (31 grudnia 2023)	Gęstość zaludnienia [osób/km²]
1			bełchatowski	Bełchatów	967,61	108.599	112
2			brzeziński	Brzeziny	358,55	30.159	84
3			kutnowski	Kutno	886,86	90.671	102
4			łaski	Łask	618,30	48.742	79
5			łęczycki	Łęczyca	772,77	46.666	60
6			łowicki	Łowicz	988,13	74.009	75
7			łódzki wschodni	Łódź	499,81	74.706	149
8			opoczyński	Opoczno	1040,16	71.776	69
9			pabianicki	Pabianice	492,21	119.066	242
10			pajęczański	Pajęczno	804,18	48.575	60
11			piotrkowski	Piotrków Trybunalski	1428,32	90.121	63
12			poddębicki	Poddębice	880,84	39.356	45
13			radomszczański	Radomsko	1443,19	106.671	74
14			rawski	Rawa Mazowiecka	646,29	46.082	71
15			sieradzki	Sieradz	1490,88	111.477	75
16			skierniewicki	Skierniewice	753,38	37.787	50
17			tomaszowski	Tomaszów Mazowiecki	1024,61	110.634	108
18			wieluński	Wieluń	926,24	72.586	78
19			wieruszowski	Wieruszów	577,18	41.452	72
20			zduńskowolski	Zduńska Wola	369,19	63.326	172
21			zgierski	Zgierz	855,19	166.340	195
22			Łódź	–	293,25	652.015	2223
23			Piotrków Trybunalski	–	67,24	66.519	989
24			Skierniewice	–	34,60	45.184	1306
Razem	–	–	24	21	18 218,98	2 362 519	130

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2023):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	2 362 519	100	1 236 844	52,35	1 125 675	47,65
Miasto	1 459 655	61,78	782 089	33,10	677 566	28,68
Wieś	902 864	38,22	454 755	19,25	448 109	18,97

Piramida wieku mieszkańców województwa łódzkiego.

Religia

Osobny artykuł: Religia w województwie łódzkim.

Zdecydowaną większość mieszkańców województwa łódzkiego stanowią katolicy, a zwłaszcza wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Zdecydowana większość województwa pokrywa się z administracyjnymi granicami metropolii łódzkiej, w skład której wchodzą archidiecezja łódzka i diecezja łowicka. Południowa część województwa przynależy administracyjnie do metropolii częstochowskiej: archidiecezji częstochowskiej i diecezji radomskiej. Zachodnie rubieże województwa podlegają pod metropolię poznańską – diecezja kaliska i metropolię gnieźnieńską – diecezja włocławska. W stolicy województwa znajduje się także niewielka parafia greckokatolicka, obejmująca wyznawców Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego z całego regionu. Województwo łódzkie należy do najmniej religijnych części Polski, w archidiecezji łódzkiej praktykuje zaledwie 24,5% wiernych, a w diecezji łowickiej 31%^[26].

Drugim co do wielkości wyznaniem województwa łódzkiego są mariawici, szczególnie licznie zamieszkujący okolice Strykowa, Zgierza, Brzezin, Grabowa, Łowicza i Łodzi. W niektórych miejscowościach powiatu zgierskiego i brzezińskiego stanowią nawet większość mieszkańców. Niemal połowa polskich mariawitów zamieszkuje województwo łódzkie. Pierwszym biskupstwem na terenie miasta Łodzi była mariawicka diecezja śląsko-łódzka powstała w 1910 roku. Pierwszym biskupem w Łodzi był mariawita Leon Maria Andrzej Gołębiowski. Wyznawcy Kościoła Starokatolickiego Mariawitów przynależą do diecezji śląsko-łódzkiej, której siedziba znajduje się w Łodzi. Wierni Kościoła Katolickiego Mariawitów należą do kustodii płockiej. Na terenie województwa mieszkają także przedstawiciele innych Kościołów starokatolickich, a w Łodzi znajduje się parafia Kościoła Polskokatolickiego.

Dużą i historycznie osadzoną grupę wyznaniową stanowią ewangelicy. Wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, przynależą do diecezji warszawskiej i diecezji pomorsko-wielkopolskiej. W Pabianicach znajduje się siedziba luterańskiego biskupa. Na terenie całego województwa znajduje się wiele pamiątek po luteranach, m.in. liczne kościoły, kantoraty i cmentarze. W okolicy Łodzi i Bełchatowa mieszka ponad połowa polskich kalwinistów, zrzeszonych w Kościele Ewangelicko-Reformowanym. W Łodzi i Pabianicach swoje siedziby mają placówki Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego. Na terenie województwa łódzkiego znajdują się także liczne placówki innych Kościołów protestanckich o charakterze adwentystycznym, baptystycznym i zielonoświątkowym.

W przeszłości ważną rolę na ziemiach województwa łódzkiego odgrywali prawosławni. Obecnie Łódź stanowi siedzibę diecezji łódzko-poznańskiej i dekanatu łódzkiego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Największe ośrodki prawosławne w regionie znajdują się w Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim.

Liczebną grupę stanowią także Świadkowie Jehowy, którzy na terenie całego województwa mają 80 zborów. Ponadto swoją siedzibę mają niewielkie placówki Świeckiego Ruchu Misyjnego „Epifania” i Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich.

Przed II wojną światową miejscowości obecnego województwa łódzkiego było licznie zamieszkane przez Żydów. Wyznawcy judaizmu stanowili niekiedy większość mieszkańców małych miasteczek. Świadectwem ich obecności są liczne synagogi i cmentarze żydowskie rozsiane po terytorium całego województwa. Obecnie w Łodzi znajduje się siedziba Żydowskiej Gminy Wyznaniowej.

W Łodzi swoją siedzibę ma także Gmina Muzułmańska należąca do Ligi Muzułmańskiej w RP.

W stolicy województwa znajdują się także dwa ośrodki buddyjskie: Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu i Szkoły Zen Kwan Um.

Województwo łódzkie znane jest ze swojego wielokulturowego i wieloreligijnego charakteru. Na terenie Łodzi i w innych miejscowościach odbywają się nabożeństwa ekumeniczne, koncerty, festiwale, prelekcje i wydarzenia promujące różnorodność regionu. Do najbardziej znanych inicjatyw należy Festiwal Łódź Czterech Kultur. W całym regionie odbywają się rozmaite spotkania o charakterze wieloreligijnym, organizowane m.in. przez Centrum Dialogu im. Marka Edelmana i Łódzki Oddział Polskiej Rady Ekumenicznej. Także w mniejszych miejscowościach odbywają się spotkania promujące wielokulturowy charakter regionu, m.in. w Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości „Dom na Skrzyżowaniu” – ośrodek dialogu, miejsce spotkań i integracji społecznej^[27].

Administracja i polityka

Samorząd wojewódzki

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Łódzkiego, składający się z 33 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Łódź. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Marszałkowie Województwa Łódzkiego:

Waldemar Matusewicz (1999–2001)
Mieczysław Teodorczyk (2001–2004)
Stanisław Witaszczyk (2004–2006)
Włodzimierz Fisiak (2006–2010)
Witold Stępień (2010–2018)
Grzegorz Schreiber (2018–2024)
Joanna Skrzydlewska (od 2024)

Administracja rządowa

Administracja wojewódzka

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Łódzki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Łódź^[28], gdzie znajduje się Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi.

Administracja centralna

W województwie łódzkim siedzibę posiadają następujące jednostki, wchodzące w skład centralnej administracji rządowej:

Biuro do spraw Substancji Chemicznych (Łódź),
Centralny Ośrodek Badań Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej (Łódź),
Centrum Egzaminów Medycznych (Łódź),
Krajowe Centrum Ochrony Radiologicznej w Ochronie Zdrowia (Łódź),
Centralna Baza Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych (Poręby k. Zduńskiej Woli)

Tym samym województwo łódzkie jest 2. województwem (po województwie mazowieckim), w którym ulokowano najwięcej jednostek wchodzących w skład centralnej administracji rządowej^[29]^[30].

Gospodarka

W 2012 produkt krajowy brutto woj. łódzkiego wynosił 98,8 mld zł, co stanowiło 6,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 39,0 tys. zł (93,2% średniej krajowej), co plasowało łódzkie na 6. miejscu względem innych województw^[31].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. łódzkiego w 3. kwartale 2011 wynosiło 3316,60 zł, co lokowało je na 9. miejscu względem wszystkich województw^[32].

W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 152,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,8% do aktywnych zawodowo^[33].

W 2019 roku bezrobocie rejestrowane w województwie wynosiło 5,4% (6,1% wśród kobiet i 4,8% wśród mężczyzn) natomiast średnie wynagrodzenie brutto 4 441zł^[34].

Według danych z 2016 2,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. łódzkiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)^[35].

Zasoby surowców mineralnych

węgiel brunatny – Bełchatów (największa kopalnia w Europie),

Przemysł

Największe ośrodki:

Łódzki Okręg Przemysłowy (dawniej włókienniczy)
Piotrkowsko-Bełchatowski Okręg Przemysłowy (Bełchatów – energetyka, górnictwo, Piotrków Trybunalski – przemysł precyzyjny, logistyka)

Największe przedsiębiorstwa przemysłowe (według przychodów ogółem):

Elektrownia Bełchatów w Rogowcu
Zakład Energetyczny Łódź – Teren SA (obecnie część PGE)
Dalkia Łódź SA (dawniej Zespół Elektrociepłowni w Łodzi)
Łódzki Zakład Energetyczny SA (obecnie część PGE)
Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna

Transport

Transport drogowy

Drogi krajowe w województwie łódzkim^[36]^[37]^[38]^[39]
Droga	Trasa	Obecna długość w województwie	Uwagi
A1 E75	S6 Gdańsk – Toruń – Łódź – Piotrków Trybunalski – Częstochowa – Gliwice – Gorzyczki – granica państwa z Czechami	~166 km
A2 E30	granica państwa z Niemcami – Świecko – Poznań – Łódź – Warszawa (węzeł „Konotopa”) – ... – Warszawa (węzeł „Lubelska”) – Biała Podlaska – Kukuryki – granica państwa z Białorusią	106,2 km
S8 E67	Wrocław (Psie Pole) – Kępno – Sieradz – A1 (Łódź) – ... – A1 (Piotrków Trybunalski) – Rawa Mazowiecka – Warszawa – Ostrów Mazowiecka – Zambrów – Choroszcz S19	209 km
12	granica państwa z Niemcami – Łęknica – Drożów 3 – Głogów – Leszno – Jarocin – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Sulejów – Radom – Zwoleń – Puławy – Lublin – Dorohusk – granica państwa z Ukrainą	179 km
S12	A1 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Radom – Puławy – Kurów – Lublin – Piaski – Chełm – Dorohusk – granica państwa z Ukrainą	-	W województwie brak odcinków w eksploatacji
14	Łowicz – Stryków – Łódź – Pabianice S14	70 km
S14	Zachodnia Obwodnica Łodzi A2 – S8	41,1 km	Czynny odcinek rondo Emilia – Róża.
42	Namysłów – Kluczbork – Praszka – Rudniki – Działoszyn – Pajęczno – Nowa Brzeźnica – Radomsko – Przedbórz – Ruda Maleniecka – Końskie – Skarżysko-Kamienna – Rudnik	97,8 km
43	Wieluń 45 – Rudniki – Kłobuck – Częstochowa	16 km
45	Zabełków 78 – Krzyżanowice – Racibórz – Krapkowice – Opole – Bierdzany – Kluczbork – Praszka – Wieluń – Złoczew	32,6 km
48	Tomaszów Mazowiecki – Inowłódz – Klwów – Potworów – Białobrzegi – Głowaczów – Kozienice – Słowiki Nowe – Sieciechów – Opactwo – Dęblin – Moszczanka – Kock	35,9 km
60	Łęczyca – Kutno – Gostynin – Łąck – Płock – Bielsk – Drobin – Ciechanów – Różan – Ostrów Mazowiecka	37,8 km
70	Łowicz – Skierniewice – Zawady	41 km
71	Stryków – Zgierz	15,5 km
72	Konin – Turek – Łódź – Rawa Mazowiecka	121 km
74	S8 – Wieluń – Bełchatów – Piotrków Trybunalski – Sulejów – Żarnów – Ruda Maleniecka – Kielce – Łagów – Opatów – Ożarów – Annopol – Kraśnik – Janów Lubelski – Frampol – Gorajec – Szczebrzeszyn – Zamość – Hrubieszów – Zosin – granica państwa z Ukrainą	~ 156 km
S74	S12 (Sulejów) – Kielce – Opatów – Tarnobrzeg – Stalowa Wola – S19 (Nisko)	-	W województwie brak odcinków w eksploatacji
83	Turek – Sieradz	36 km
91	Gdańsk – Tczew – A1 (węzeł „Nowe Marzy”) – Świecie – Toruń – Włocławek – Kowal – Łęczyca – Łódź – Głuchów – Piotrków Trybunalski – Kamieńsk – Radomsko – Kłomnice – Częstochowa	177 km
92	Warszawa – Sochaczew – Łowicz – Kutno – Koło – Konin – Września – Poznań – Rzepin	75,3 km

Na terenie województwa przebiega 1486,5 km dróg krajowych, 1360,5 km wojewódzkich, 7463,1 km powiatowych i 11142,8 km gminnych co daje łącznie 21452,9 km (2021 rok)^[40].

Transport kolejowy

Czynne linie kolejowe na obszarze województwa:

linia kolejowa nr 1 Warszawa Centralna → Katowice
linia kolejowa nr 3 Warszawa Zachodnia → Frankfurt nad Odrą
linia kolejowa nr 4 Grodzisk Mazowiecki → Zawiercie
linia kolejowa nr 11 Skierniewice → Łowicz Główny
linia kolejowa nr 12 Skierniewice → Łuków
linia kolejowa nr 14 Łódź Kaliska → Forst-Baršć
linia kolejowa nr 15 Bednary → Łódź Kaliska
linia kolejowa nr 16 Łódź Widzew → Kutno
linia kolejowa nr 17 Łódź Fabryczna → Koluszki
linia kolejowa nr 18 Kutno → Piła Główna
linia kolejowa nr 22 Tomaszów Mazowiecki → Radom
linia kolejowa nr 24 Piotrków Trybunalski → Bełchatów → Zarzecze
linia kolejowa nr 25 Łódź Kaliska → Dębica
linia kolejowa nr 33 Kutno → Brodnica
linia kolejowa nr 53 Tomaszów Mazowiecki → Spała
linia kolejowa nr 131 Chorzów Batory → Tczew
linia kolejowa nr 181 Herby Nowe → Oleśnica
linia kolejowa nr 458 Łódź Fabryczna → Łódź Widzew
Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała

Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.

Województwo łódzkie jest właścicielem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, która obsługuje ruch pasażerski na wybranych liniach kolejowych.

Tabor kolejowy

Województwo Łódzkie jest właścicielem 49 elektrycznych zespołów trakcyjnych i pięciu elektryczno-spalinowych zespołów trakcyjnych zakupionych przez Urząd Marszałkowski lub ŁKA. Przewoźnikami obsługującymi połączenia w województwie są Polregio oraz Łódzka Kolej Aglomeracyjna. Choć żaden spalinowy szynobus nie jest własnością województwa, to jednak Polregio eksploatuje pojedyncze egzemplarze serii SA135 i SA139 na linii kolejowej nr 25.

Seria	Typ	Numery	Liczba	Producent / Modernizator	Własność	Użytkownik	Źródło
EN57	Pafawag 5B/6B	1044, 1452, 1479	3	Pafawag	UM	Polregio	^[41]
EN57AKŁ	Pafawag 5B/6B	1226	1	Pafawag Newag	UM	Polregio	^[41]
EN57AKM	Pafawag 5B/6B	3003 ÷ 3005	3	Pafawag ZNTK Mińsk Mazowiecki	UM	Polregio
EN57AL	Pafawag 5B/6B	753, 959, 1222, 1251, 1768 ÷ 1770, 1825	8	Pafawag ZNTK Mińsk Mazowiecki	UM	Polregio
L4268		001 ÷ 020	20	Stadler	UM	Łódzka Kolej Aglomeracyjna	^[42]
36WEd		001 ÷ 014	14	Newag	Łódzka Kolej Aglomeracyjna		^[43]
36WEha		001 ÷ 005	5	Newag	Łódzka Kolej Aglomeracyjna		^[44]^[45]

Transport lotniczy

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

Lotnisko Goszczanów – wielofunkcyjne o nawierzchni trawiastej
Lotnisko Kamieńsk-Orla Góra – przemysłowe o nawierzchni asfaltobetonowej
Lotnisko Łęczyca-Leźnica Wielka – wojskowa baza lotnicza
Port lotniczy Łódź-Lublinek – port lotniczy o międzynarodowym regularnym ruchu pasażerskim
Lotnisko Łask – wojskowa baza lotnicza mogąca przyjmować samoloty cywilne
Lotnisko Piotrków Trybunalski – wielofunkcyjne o nawierzchni asfaltobetonowej
Lotnisko Tomaszów Mazowiecki – wojskowa baza lotnicza

Ochrona środowiska

Z tym tematem związana jest kategoria: Ochrona przyrody w województwie łódzkim.

System ochrony krajobrazu obejmuje prawie 9% powierzchni województwa (ok. 1800 km²). Istnieje 89 rezerwatów i 7 parków krajobrazowych:

Nauka i oświata

Uczelnie publiczne (Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Muzyczna, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, Politechnika Łódzka, Uniwersytet Medyczny w Łodzi i największa uczelnia regionu – Uniwersytet Łódzki) oraz 22 uczelnie niepubliczne w samej Łodzi, w tym największa w Polsce uczelnia niepubliczna AHE. Istnieje także wiele oddziałów filialnych w większych miastach regionu (Tomaszów Mazowiecki, Piotrków Trybunalski, Skierniewice, Bełchatów, Sieradz, Kutno).

Bezpieczeństwo publiczne

W województwie łódzkim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Łodzi i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999^[46].

Uwagi

↑ Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.
↑ Jako jednostki terytorialne
↑ Ziemie te wchodziły w skład przedrozbiorowych województw: łęczyckiego i sieradzkiego.
↑ Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.

Przypisy

↑ Paweł Kmiecik: Dorota Ryl została nowym wojewodą łódzkim. RMF24.pl, 2023-12-20. [dostęp 2023-12-20].
↑ ^a ^b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
↑ GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 tabl.1 [online] [dostęp 2023-12-22] (pol.).
↑ MarekM. Koter MarekM., Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T.T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161 .
↑ MarekM. Koter MarekM., Za jakim modelem podziału terytorialnego Polski opowiedzieć się? : Wnioski z doświadczeń przeszłości oraz wzorców europejskich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 1, 1999, 15 (rys. 4) [dostęp 2024-03-06] .
↑ MariuszM. Kulesza MariuszM., Rozplanowania wczesnomiejskich osad targowych na obszarze Polski Środkowej (dawna ziemia łęczycko-sieradzka), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 2, 1999, s. 71–95 [dostęp 2024-03-06] .
↑ AlinaA. Kępińska AlinaA., Sieradzkie: historia regionu, [w:] HalinaH. Karaś (red.), Dialekty i gwary polskie (dialektologia.uw.edu.pl), Uniwersytet Warszawski, ISBN 978-83-62844-10-4 [dostęp 2024-03-06] .
↑ Regiony etnograficzne. Ziemia sieradzko - łęczycka [online], Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi [dostęp 2024-03-06] .
↑ MałgorzataM. Rutkiewicz-Hanczewska MałgorzataM., Określenia dni tygodnia w nazwach miejscowych Polski: historia, pochodzenie, zmiany, „Język polski”, Rocznik XCIX (4), 31 grudnia 2019, s. 16–29 [dostęp 2024-03-06] .
↑ RafałR. Zarębski RafałR., Pomiędzy konwencją a żywiołem. Tendencje imiennicze w dawnej Łodzi(XVII-połowa XIX wieku), „Onomastica”, LX, 2016, s. 91–106 [dostęp 2024-03-06] .
↑ PiotrP. Gryglewski PiotrP., Szlacheckie kaplice grobowe ziemi łęczycko-sieradzkiej od XV do I połowy XVII wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 74 (9), 2002, s. 63 .
↑ RadosławR. Zdaniewicz RadosławR., PiotrP. Chabrzyk PiotrP., Kilka słów o denarze Władysława II Wygnańca ze Staromieścia w kontekście badań archeologicznych przedlokacyjnego Lelowa [online], 3 grudnia 2022, s. 25 [dostęp 2024-03-06] .
↑ PrzemysławP. Dorszewski PrzemysławP., Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie do początku XVI wieku, Olsztyn: LITTERA, 2013, ISBN 978-83-89775-28-3 .
↑ MarekM. Koter MarekM., Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T.T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161 .
↑ RyszardR. Rosin RyszardR., Rozwój polityczno-terytorialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego do przełomu XIV i XV w., „Rocznik Łódzki”, 14 (17), 1970, s. 277–304 .
↑ JacekJ. Ladorucki JacekJ., TomaszT. Stolarczyk TomaszT., O potrzebie stworzenia Słownika biograficznego ziemi łęczyckiej. Ogólne zasady opracowania kompendium i jego znaczenie dla regionu (rozdział: Dzieje ziemi łęczyckiej i jej granice), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum.”, 1/2 (22/23), 2016, s. 117-129 [zarchiwizowane] .
↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 69, ISSN 1230-5820 .
↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .
↑ Wojewódzkie zbiorcze zestawienie danych dotyczących gruntów 1.I.2020 (pobierz zestawienie dla województwa - tabela offline). „geoportal.lodzkie.pl”, 2020-01-01. [dostęp 2024-02-13]. (pol.).
↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
↑ DIGITAL ELEVATION DATA. VIEWFINDER PANORAMAS. (ang.).
↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Dane pomiarowe z lotniczego skaningu laserowego [online] .
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 tabl.22. 2024-07-22, 2024-01-01. [dostęp 2024-09-17]. (pol.).
↑ Dz.U. z 2023 r. poz. 1472
↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 – tabela III [online], GUS [dostęp 2024-06-16] .
↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2024-04-26] .
↑ W Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości "Dom na Skrzyżowaniu". Ruszyła zbiórka pieniędzy, potrzeba 300 tysięcy złotych - Wiadomości - ELE24 – Wiadomości Łęczyca [online], ele24.net [dostęp 2024-04-26] (pol.).
↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
↑ Decentralizacja urzędów poza Warszawę - nowy raport wskazuje, jak ją przeprowadzić efektywnie [online], 300Gospodarka.pl, 12 lipca 2019 [dostęp 2021-12-12] (pol.).
↑ KarolK. Wałachowski KarolK. (red.), Uwarunkowania delokalizacji centralnych urzędów w Polsce, Kraków, luty 2019, s. 15-16 .
↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .
↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
↑ Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec marca 2012 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2012-04-26. [dostęp 2012-05-20].
↑ Województwo łódzkie » mapy, miasta, nieruchomości, GUS, noclegi, regon, wypadki drogowe, bezrobocie, zarobki, wynagrodzenie, tabele, edukacja, demografia, statystyki, pojazdy [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-11] (pol.).
↑ GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016 [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1819).
↑ Mapa stanu budowy dróg. GDDKiA. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).
↑ Zamieszanie z drogą nr 71. Epainfo.pl. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).
↑ Targeo [online] .
↑ Transport w województwie łódzkim w 2021. Urząd Statystyczny w Łodzi, 2021-12-31. s. 1. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).
↑ ^a ^b Łódzkie ma już cztery pojazdy EN57AKŁ - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/7849/Lodzkie-ma-juz-cztery-pojazdy-EN57AKL.html [dostęp 2024-04-26] .
↑ Pierwszy wydłużony Flirt dla ŁKA przechodził testy certyfikujące ETCS poziomu drugiego. - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/37319/pierwszy-wydluzony-flirt-dla-lka-przechodzil-testy-certyfikujace-etcs-poziomu-drugiego.html [dostęp 2024-04-26] .
↑ https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/lka-odebrala-dwa-ostatnie-impulsy-zdjecia-94273.html
↑ Trzy nowe hybrydy Łódzkich Kolei Aglomeracyjnych pojechały w dziewiczy kurs z pasażerami do Spały - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/40355/trzy-nowe-hybrydy-lodzkich-kolei-aglomeracyjnych-pojechaly-w-dziewiczy-kurs-z-pasazerami-do-spaly.html [dostęp 2024-04-26] .
↑ ŁKA: Wszystkie hybrydy już w bazie - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .
↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi
województwo łódzkie w serwisie internetowym Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi
Geoportal województwa łódzkiego. geoportal.lodzkie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-03)].
www.lodzkie.travel (ang. • niem. • ros.) – portal turystyczny województwa łódzkiego realizowany przez Regionalną Organizację Turystyczną Województwa Łódzkiego
Mapy historyczne województwa łódzkiego, łęczyckiego i sieradzkiego: https://fotopolska.eu/lodzkie/b84460,Mapy_i_plany_-_lodzkie.html i Polski: https://fotopolska.eu/Polska/b19979,Polska_-_mapy.html

[4] Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.

[15] Jako jednostki terytorialne

[16] Ziemie te wchodziły w skład przedrozbiorowych województw: łęczyckiego i sieradzkiego.

[17] Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.

[1] Paweł Kmiecik: Dorota Ryl została nowym wojewodą łódzkim. RMF24.pl, 2023-12-20. [dostęp 2023-12-20].

[Populacja2024-2] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).

[populacja2023-3] GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 tabl.1 [online] [dostęp 2023-12-22] (pol.).

[:0-5] MarekM. Koter MarekM., Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T.T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161 .

[:27-6] MarekM. Koter MarekM., Za jakim modelem podziału terytorialnego Polski opowiedzieć się? : Wnioski z doświadczeń przeszłości oraz wzorców europejskich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 1, 1999, 15 (rys. 4) [dostęp 2024-03-06] .

[:26-7] MariuszM. Kulesza MariuszM., Rozplanowania wczesnomiejskich osad targowych na obszarze Polski Środkowej (dawna ziemia łęczycko-sieradzka), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 2, 1999, s. 71–95 [dostęp 2024-03-06] .

[:33-8] AlinaA. Kępińska AlinaA., Sieradzkie: historia regionu, [w:] HalinaH. Karaś (red.), Dialekty i gwary polskie (dialektologia.uw.edu.pl), Uniwersytet Warszawski, ISBN 978-83-62844-10-4 [dostęp 2024-03-06] .

[:34-9] Regiony etnograficzne. Ziemia sieradzko - łęczycka [online], Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi [dostęp 2024-03-06] .

[:28-10] MałgorzataM. Rutkiewicz-Hanczewska MałgorzataM., Określenia dni tygodnia w nazwach miejscowych Polski: historia, pochodzenie, zmiany, „Język polski”, Rocznik XCIX (4), 31 grudnia 2019, s. 16–29 [dostęp 2024-03-06] .

[:30-11] RafałR. Zarębski RafałR., Pomiędzy konwencją a żywiołem. Tendencje imiennicze w dawnej Łodzi(XVII-połowa XIX wieku), „Onomastica”, LX, 2016, s. 91–106 [dostęp 2024-03-06] .

[:29-12] PiotrP. Gryglewski PiotrP., Szlacheckie kaplice grobowe ziemi łęczycko-sieradzkiej od XV do I połowy XVII wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 74 (9), 2002, s. 63 .

[:31-13] RadosławR. Zdaniewicz RadosławR., PiotrP. Chabrzyk PiotrP., Kilka słów o denarze Władysława II Wygnańca ze Staromieścia w kontekście badań archeologicznych przedlokacyjnego Lelowa [online], 3 grudnia 2022, s. 25 [dostęp 2024-03-06] .

[:32-14] PrzemysławP. Dorszewski PrzemysławP., Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie do początku XVI wieku, Olsztyn: LITTERA, 2013, ISBN 978-83-89775-28-3 .

[:02-18] MarekM. Koter MarekM., Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T.T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161 .

[:042-19] RyszardR. Rosin RyszardR., Rozwój polityczno-terytorialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego do przełomu XIV i XV w., „Rocznik Łódzki”, 14 (17), 1970, s. 277–304 .

[:52-20] JacekJ. Ladorucki JacekJ., TomaszT. Stolarczyk TomaszT., O potrzebie stworzenia Słownika biograficznego ziemi łęczyckiej. Ogólne zasady opracowania kompendium i jego znaczenie dla regionu (rozdział: Dzieje ziemi łęczyckiej i jej granice), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum.”, 1/2 (22/23), 2016, s. 117-129 [zarchiwizowane] .

[21] Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 69, ISSN 1230-5820 .

[22] Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .

[23] Wojewódzkie zbiorcze zestawienie danych dotyczących gruntów 1.I.2020 (pobierz zestawienie dla województwa - tabela offline). „geoportal.lodzkie.pl”, 2020-01-01. [dostęp 2024-02-13]. (pol.).

[24] rtal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].

[DED-25] DIGITAL ELEVATION DATA. VIEWFINDER PANORAMAS. (ang.).

[gugik-26] Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Dane pomiarowe z lotniczego skaningu laserowego [online] .

[27] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 tabl.22. 2024-07-22, 2024-01-01. [dostęp 2024-09-17]. (pol.).

[28] Dz.U. z 2023 r. poz. 1472

[populacja2020-29] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 – tabela III [online], GUS [dostęp 2024-06-16] .

[30] Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2024-04-26] .

[31] W Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości "Dom na Skrzyżowaniu". Ruszyła zbiórka pieniędzy, potrzeba 300 tysięcy złotych - Wiadomości - ELE24 – Wiadomości Łęczyca [online], ele24.net [dostęp 2024-04-26] (pol.).

[32] (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).

[33] Decentralizacja urzędów poza Warszawę - nowy raport wskazuje, jak ją przeprowadzić efektywnie [online], 300Gospodarka.pl, 12 lipca 2019 [dostęp 2021-12-12] (pol.).

[34] KarolK. Wałachowski KarolK. (red.), Uwarunkowania delokalizacji centralnych urzędów w Polsce, Kraków, luty 2019, s. 15-16 .

[35] Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .

[36] Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).

[37] Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec marca 2012 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2012-04-26. [dostęp 2012-05-20].

[38] Województwo łódzkie » mapy, miasta, nieruchomości, GUS, noclegi, regon, wypadki drogowe, bezrobocie, zarobki, wynagrodzenie, tabele, edukacja, demografia, statystyki, pojazdy [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-11] (pol.).

[39] GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016 [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).

[rozp2009-40] Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1819).

[41] Mapa stanu budowy dróg. GDDKiA. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).

[42] Zamieszanie z drogą nr 71. Epainfo.pl. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).

[43] Targeo [online] .

[gus-44] Transport w województwie łódzkim w 2021. Urząd Statystyczny w Łodzi, 2021-12-31. s. 1. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).

[autonazwa1-45] Łódzkie ma już cztery pojazdy EN57AKŁ - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/7849/Lodzkie-ma-juz-cztery-pojazdy-EN57AKL.html [dostęp 2024-04-26] .

[46] Pierwszy wydłużony Flirt dla ŁKA przechodził testy certyfikujące ETCS poziomu drugiego. - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/37319/pierwszy-wydluzony-flirt-dla-lka-przechodzil-testy-certyfikujace-etcs-poziomu-drugiego.html [dostęp 2024-04-26] .

[47] ttps://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/lka-odebrala-dwa-ostatnie-impulsy-zdjecia-94273.html

[48] Trzy nowe hybrydy Łódzkich Kolei Aglomeracyjnych pojechały w dziewiczy kurs z pasażerami do Spały - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/40355/trzy-nowe-hybrydy-lodzkich-kolei-aglomeracyjnych-pojechaly-w-dziewiczy-kurs-z-pasazerami-do-spaly.html [dostęp 2024-04-26] .

[49] ŁKA: Wszystkie hybrydy już w bazie - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .

[50] Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[b]

[c]

[d]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Miasta na prawach powiatu	Łódź (siedziba) Piotrków Trybunalski Skierniewice
Powiaty	bełchatowski brzeziński kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki wschodni opoczyński pabianicki pajęczański piotrkowski poddębicki radomszczański rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluński wieruszowski zduńskowolski zgierski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Województwa	dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie
Siedziby wojewodów i sejmików	Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra
Podziały administracyjne województw	dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie
Herby województw	dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie
Flagi województw	dolnośląskie (g) (p) kujawsko-pomorskie (g) (p) lubelskie (g) (p) lubuskie (g) (p) łódzkie (g) (p) małopolskie (g) (p) mazowieckie (g) (p) opolskie (g) (p) podkarpackie (g) (p) podlaskie (g) (p) pomorskie (g) (p) śląskie (g) (p) świętokrzyskie (g) (p) warmińsko-mazurskie (g) (p) wielkopolskie (g) (p) zachodniopomorskie (g) (p)
Województwa proponowane	17. województwo częstochowskie podbeskidzkie staropolskie środkowopolskie (wschodniowielkopolskie) środkowopomorskie Warszawa
Inne jednostki podziału	powiaty gminy