Նավախել (համաստեղություն)
Համաստեղություն | |
Լատիներեն անվանում | Puppis |
---|---|
Հապավում | Pup |
Խորհրդանիշ | Նավախել |
Մասն է | Արգո Նավիս և Հարավային երկնային կիսագունդ |
Մակերես | 673 քառակուսի աստիճան[1] |
Ամենապայծառ աստղ |
|
Ասուպային հոսքեր |
|
Հարևան համաստեղությունները | |
Հետազոտության պատմություն | |
Հայտնաբերող | Նիկոլա Լուի Լակայլ |
Հայտնաբերման թվական | 1763 |
Անվանված է | stern? և Արգո |
լայնությունների միջև: Ամենատեսանելին է փետրվար ամսում ժամը 21:00-ին (երեկոյան 9-ին): |
Նավախել (լատին․՝ Puppis, Pup), երկնային սֆերայի հարավային կիսագնդի համաստեղություն։ Գտնվում է Ծիր Կաթինում։ Զբաղեցնում է 673,4 քառակուսի աստիճան մակերես, պարունակում է 241 անզեն աչքով տեսանելի աստղ։ Ռուսաստանի տարածքի ցանկացած հատվածից համաստեղությունը մասամբ տեսանելի է։ Ամբողջական տեսանելիությունը լայնություններում ավելի հարավ է 39-րդ զուգահեռականից։ Ուսումնասիրման լավագույն ժամանակը փետրվար ամիսն է։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ի սկզբանե Նավախելը Արգո նավ հսկայական համաստեղության մի մասն էր։ Արգո նավը 1752 թվականին Լակայլի նախաձեռնությամբ բաժանվեց երեք համաստեղությունների՝ Նավախել, Ողնուց, Առագաստ։ Նա այց ցանկին ավելացրեց նաև Կողմնացույցը։
HD 49798
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նավախելի կազմում է գտնվում HD 49798 աստղն ուղիղ 8 աստղային մեծությամբ։ 1996 թվականին աստղագետները նկատեցին HD 49798-ից եկող տատանվող ռենտգենյան ճառագայթների հոսքեր։ Այդ մարմինը երկակի համակարգ է, որում օպտիկական դիապազոնի սահմաններում գտնվող բաղադրիչը պտտվում է ռենտգենյան ճառագայթների թույլ աղբյուրի շուրջ։ 2008 թվականին Սանդրո Մերեգետին՝ Միլանի տիեզերական համալսարանից, ու նրա գործընկերները կարողացան ստույգ չափել երու բաղադրիչների զանգվածները, եվրոպական ռենտգենային XMM-Newton տելեսկոպի միջոցով չափելով ռենտգենյան տատանումների հաճախականությունների տարբերությունը, որն առաջանում է Դոպլերի էֆեկտի հետևանքով։ Եվ այդ եղանակով կարողացան ստույգ որոշել օպտիկական դիապազոնում անտեսանելի բաղադրիչի շարժման արագությունը։ Գիտնականները պարզեցին, որ ռենտգենյան ճառագայթների աղբյուրի զանգվածը 1,28 անգամ մեծ է Արեգակի զանգվածից (պլյուս կամ մինուս արեգակնային զանգվածի 0,05 մաս), իսկ չափը մոտավորապես երկու անգամ փոքր է երկրի չափից։ Սա աստղագետներին հայտնի ամենազանգվածային եւ խիտ թզուկն է. դրանց մեծամասնությունը մոտավորապես երկու անգամ ավելի թեթև են։ Երկրորդ, օպտիկայով տեսանելի բաղադրիչն իրենից ներկայացնում է ինչ որ ժամանակ մեծ աստղի միջուկ, որի արտաքին շերտերը սպիտակ թզուկն ամբողջությամբ վերացրել է։ Թափվող նյութը պտտում է թզուկին, և այժմ այն մեկ լրիվ պտույտ կատարում է 13,2 վայրկյանում։ Գիտնականները համոզված են, որ համակարգը կհասնի ամենապայծառ, գերնոր Ia տիպի պայթյունի։ Երբ դա տեղի կունենա դեռևս հայտնի չէ։ Մինչև HD 49798-ը մոտավորապես 2 հազար լուսային տարի է։ Պայթյունի առավելագույն պայծառությունը մոտ 100−200 անգամ ավելի կլինի, քան Վեներան է, կհասնի լուսնի չափի կեսին։
Ուշագրավ մարմիններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Addle egg» — ի հայտ եկող մոլորակաձև միգամածություն։ 2007 թվականին աստղագետները Chandra տենտգենաօրբիտալային տելեսկոպի օգնությամբ նկատեցին RX J0822-4300 աստղը, որը շարժվում էր 4,7 միլիոն կմ/ժ արագությամբ։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Նավախել (համաստեղություն) կատեգորիայում։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 187)։ |