Մարտին Նիմյոլլեր

Մարտին Նիմյոլլեր; գերմ.՝ Martin Niemöller
Ծնվել է	հունվարի 14, 1892[…]
Ծննդավայր	Lippstadt, Soest, Առնսբերգ, Province of Westphalia, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն
Մահացել է	մարտի 6, 1984[…] (92 տարեկան)
Մահվան վայր	Վիսբադեն, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
Գերեզման	Օսնաբրյուկ
Քաղաքացիություն	Գերմանիա, Գերմանական կայսրություն, Նացիստական Գերմանիա և Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
Կրոն	լյութերականություն
Մասնագիտություն	աստվածաբան, բանաստեղծ, submariner, Դիմադրության մարտիկ և հակապատերազմային ակտիվիստ
Ամուսին	Else Bruner?
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; Վիլհելմ Լյոյշների մեդալ Կառլ Օսեցկու անվան մեդալ Կարլ ֆոն Օսսիետցկի շքանշան և Joseph E. Drexel award?
	Martin Niemöller Վիքիպահեստում

Մարտին Ֆրիդրիխ Գուստավ Էմիլ Նիմյոլլեր (գերմ.՝ Martin Friedrich Gustav Emil Niemöller; 14, Լիպշտադտ, գերմանական կայսրություն, Վիսբադեն, Արևմտյան Գերմանիա), Գերմանացի բողոքական, բողոքական ավետարանական եկեղեցու հովիվ, Գերմանիայում նացիզմի ամենահայտնի հակառակորդներից մեկը, Եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդի նախագահ, «Ազգերի միջև խաղաղության ամրապնդման համար» միջազգային Լենինյան մրցանակի դափնեկիր (1967):

Կենսագրություն

Մարտին Նիմյոլերը ծնվել է լյութերական հովվի ընտանիքում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ծառայել է մի քանի սուզանավերում.սկզբում եղել է U-73 նավակի երկրորդ սպան, Այնուհետև՝ U-39-ի նավիգատորը, U-151-ի առաջին սպան և, վերջապես, 1918 թվականի մայիսից՝ UC-67 ականապատ սուզանավի հրամանատար; հաջող մարտական գործողությունների և 17000 տոննա ընդհանուր տեղաշարժով երեք նավերի ոչնչացման համար պարգևատրվել է առաջին կարգի երկաթե խաչով։ Պատերազմի ավարտից հետո նա ամուսնացավ Էլզա Բրեմերի հետ, ամուսնության մեջ ծնվեց 6 երեխա:

Եկեղեցու կարիերայի սկիզբը

1919-1923 թվականներին Մյունստերում աստվածաբանություն է սովորել։ 1920 թվականին մասնակցել է Ռուրի ապստամբության ճնշմանը՝ որպես ֆրայկորի հրամանատար։ 1924 թվականին Պրուսական միության իրավասության ներքո ձեռնադրվել է որպես հովիվ և դարձել ՆՍԴԱՊ անդամ։ 1931 թվականին նշանակվել է Բեռլինի Դահլեմ թաղամասի հարուստ ծխական հովիվ։ Նիմյոլերն ուներ ուժեղ ազգայնական և հակակոմունիստական համոզմունքներ և աջակցում էր Հիտլերի իշխանության գալուն, սակայն քննադատում էր նացիստական փաստաթուղթը, որը հայտնի է որպես Արիական պարբերություն։ Արդեն 1934 թվականին Նիմելլերը միացավ «Դավանող եկեղեցի» շարժմանը։

Ձերբակալություն

1937 թվականին ակնհայտ դարձավ, որ Հիտլերը չի պատրաստվում հանդուրժել «Կրոնի գերակայությունը», և բողոքական եկեղեցու դեմ լուրջ հալածանքներ սկսվեցին, որից Նիմյոլլերը չխուսափեց։ Այդ ժամանակ նա փոխեց իր վերաբերմունքը Հիտլերի նկատմամբ և բացահայտ, ի տարբերություն շատ հոգևորականների, քննադատեց Ֆյուրերին: Նա դարձավ Խոստովանող եկեղեցու առաջնորդներից մեկը։ «Մենք այլևս չենք կարող պահպանել մարդու կողմից պատվիրված լռությունը, երբ Տերը մեզ պատվիրում է խոսել: Մենք պետք է հնազանդվենք Տիրոջը, ոչ թե մարդուն», Նիմյոլլերը հայտարարել է 1937 թվականի հունիսի 27-ին Բեռլինում տեղի ունեցած քարոզի ժամանակ։

Շուտով նա ձերբակալվում է, իսկ 1938 թվականի մարտի 3-ին պետական հանցագործությունների գործերով արտակարգ դատարանը նրան մեղադրեց պետության վրա «Թաքնված հարձակումների» մեջ և դատապարտեց 7 ամսվա հատուկ բանտում՝ պաշտոնյաների համար և 2000 մարկ տուգանքի՝ «Քարոզչական գործունեության չարաշահման և եկեղեցում ծխականներ հավաքելու համար»։

Անմիջապես դրանից հետո Նիմյոլերը ենթարկվել է «կանխարգելիչ ձերբակալության» և որպես «հատուկ բանտարկյալ» տեղավորվել է Զելենբաու բանտ, որը գտնվում է Զաքսենհաուզենի համակենտրոնացման ճամբարում, որտեղից նա հետագայում տեղափոխվել է Դախաու։ 1945 թվականին այլ բանտարկյալների հետ միասին նա ազատ է արձակվել ԱՄՆ զորքերի կողմից։

Հետպատերազմյան տարիներ

1947-1961 թվականներին Նիմյոլլերը եղել է Հեսսենի և Նասաուի բողոքական եկեղեցու նախագահը։ Մասնավորապես, եկեղեցում իր աշխատանքի շրջանակներում մասնակցել է այսպես կոչված զարգացմանը. Դարմշտադտի ուղերձը «Խոսք մեր ժողովրդի քաղաքական ուղու մասին» (օգոստոս 1947 թվական) և «Հայտարարությունը հրեական հարցի վերաբերյալ» (1948 թվականի ապրիլ), որը ճանաչում էր եկեղեցու և գերմանացի ժողովրդի պատասխանատվությունը նացիզմի հանցագործությունների համար, ներառյալ՝ հրեաների ցեղասպանությունը։

Հետպատերազմյան տարիներին նա հայտնի էր ոչ միայն որպես բողոքական եկեղեցու գործիչ, այլև որպես խաղաղության և զինաթափման մարտիկ։ 1954 թվականին Օտտո Գանի հետ զրույցից հետո նա ակտիվորեն դեմ էր զենքի և միջուկային զենքի մրցավազքին։ 1952 թվականին եղել է Մոսկվայում, իսկ 1967 թվականին՝ Հյուսիսային Վիետնամում, որտեղ հանդիպել է Հո Շի Մինի հետ։ 1961թվականին գլխավորել է Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը:

1967 թվականին դարձել է «Ժողովուրդների միջև խաղաղության ամրապնդման համար» միջազգային Լենինյան մրցանակի դափնեկիր։

Քաղաքացիական դիրքորոշում և Ստեղծագործականություն

Նիմյոլլերը բազմիցս հայտարարել է նացիստների հանցագործությունների համար մեղավոր ճանաչելու մասին և խորապես զղջացել է իր նախնական համոզմունքների համար: Հայտնի է Մարտին Նիմյոլլերի «Սկզբում նրանք եկան․․․» արտահայտությունը, որը թարգմանվել է տասնյակ լեզուներով^[6]:

Սկզբում նրանք եկան սոցիալիստների հետևից, և ես լռեցի, որովհետև ես սոցիալիստ չէի։
Այնուհետև նրանք եկան արհմիության անդամների հետևից, և ես լռեցի, քանի որ ես արհմիության անդամ չէի։
Այնուհետև նրանք եկան հրեաների հետևից, և ես լռեցի, քանի որ ես հրեա չէի։

Այնուհետև նրանք եկան իմ հետևից, և ոչ ոք չէր մնացել, որ խոսեր ինձ համար։

Հայտնի են այս հայտարարության տարբեր վարկածներ, մեջբերման տարբեր վարկածներում նշվում են մարդկանց տարբեր խմբեր^[7]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Discogs — 2000.
↑ ^3,0 ^3,1 Frankfurter Personenlexikon — 2014.
↑ Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118587900 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ «Als die Nazis die Kommunisten holten…» Արխիվացված 2013-05-31 Wikiwix // Martin-Niemöller-Stiftung
↑ Harold Marcuse. «Niemöller, origin of famous quotation «First they came for the Communists…»» (անգլերեն). history.ucsb.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-14-ին. Վերցված է 2013-02-18-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |datepublished= (օգնություն)

Գրականություն

Marcuse H. The Origin and Reception of Martin Niemöller's Quotation, "First they came for the communists..." // Remembering for the Future: Armenia, Auschwitz, and Beyond / Edited by Michael Berenbaum, Richard Libowitz, Marcia Sachs Littell. — St. Paul. MN: Paragon House, 2016. — С. 173—199. — ISBN ‎ 978-1557789235

Արտաքին հղումններ

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարտին Նիմյոլլեր» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարտին Նիմյոլլեր» հոդվածին։

Биография на сайте «Хронос»Արխիվացված 2011-06-22 Wayback Machine
«Когда они пришли за мной...» // Биографический видеообзор Максима Каца на YouTube.
Martin-Niemöller-Stiftung

[_434cf0e8ae0b5baa-1] 1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_61876f45e31c0e53-2] 2,0 ^2,1 Discogs — 2000.

[_a44606bfe5e0d66a-3] 3,0 ^3,1 Frankfurter Personenlexikon — 2014.

[_5e26e2a271472bfe-4] Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.

[_84656de654969647-5] Deutsche Nationalbibliothek Record #118587900 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[6] «Als die Nazis die Kommunisten holten…» Արխիվացված 2013-05-31 Wikiwix // Martin-Niemöller-Stiftung

[Marcuse-7] Harold Marcuse. «Niemöller, origin of famous quotation «First they came for the Communists…»» (անգլերեն). history.ucsb.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-14-ին. Վերցված է 2013-02-18-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |datepublished= (օգնություն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]