Երկրների ցանկ, որտեղ իսպաներենը պաշտոնական լեզու է
Ստորև ներկայացված է այն երկրների ցանկը, որտեղ ռոմանական լեզուների դասին պատկանող իսպաներենն ունի պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ։
Ցանկում ընդգրկված են նաև այն պետությունները, որտեղ իսպաներենը զուգակցված է մեկ այլ լեզվի հետ և հանդիսանում է տվյալ տարածքային միավորի գլխավոր լեզուն։
Պաշտոնական կամ ազգային լեզու
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իսպաներենը 20 ինքնիշխան պետությունների և մի քանի կախյալ տարածքների պաշտոնական լեզուն է, որով ընդհանուր հաշվարկներով խոսում է շուրջ 442 միլիոն մարդ[1]։
Ստորև բերված ցանկում ներկայացված են այն պետությունները, որտեղ կա՛մ իսպաներենը պաշտոնական լեզու է, կա՛մ հանդիսանում է բնակչության հիմնական օգտագործման լեզուն (օգտագործվում է առօրյա կյանքում և փաստաթղթերում, դասավանդվում է դպրոցում)։
Երկիր | Կարգավիճակ | Բնակչություն (2014)[2] |
Կարգավորող մարմին | Տեղական բարբառ |
---|---|---|---|---|
Մեքսիկա | դե ֆակտո[3] | 120,286,655 | Academia Mexicana de la Lengua | մեքսիկական իսպաներեն |
Կոլումբիա | դե յուրե[4] | 48,400,388 | Academia Colombiana de la Lengua | կոլումբիական իսպաներեն |
Իսպանիաa | դե յուրե[5] | 47,737,941 | Real Academia Española | մայրցամաքային իսպաներեն |
Արգենտինա | դե ֆակտո[6] | 43,024,374 | Academia Argentina de Letras | ռիոպլատենական իսպաներեն |
Պերուb | դե յուրե[7] | 30,147,935 | Academia Peruana de la Lengua | պերուական իսպաներեն |
Վենեսուելա | դե յուրե[8] | 28,868,486 | Academia Venezolana de la Lengua | վենեսուելական իսպաներեն |
Չիլի | դե ֆակտո[9] | 17,363,894 | Academia Chilena de la Lengua | չիլիական իսպաներեն |
Էկվադորc | դե յուրե[10] | 15,654,411 | Academia Ecuatoriana de la Lengua | էկվադորական իսպաներեն |
Գվատեմալա | դե յուրե[11] | 14,647,083 | Academia Guatemalteca de la Lengua | գվատեմալայական իսպաներեն |
Կուբա | դե յուրե[12] | 11,047,251 | Academia Cubana de la Lengua | կուբայական իսպաներեն |
Բոլիվիաd | դե յուրե[13] | 10,631,486 | Academia Boliviana de la Lengua | բոլիվիական իսպաներեն |
Դոմինիկյան Հանրապետություն | դե յուրե[14] | 10,349,741 | Academia Dominicana de la Lengua | դոմինիկյան իսպաներեն |
Հոնդուրաս | դե յուրե[15] | 8,598,561 | Academia Hondureña de la Lengua | հոնդուրասական իսպաներեն |
Պարագվայe | դե յուրե[16] | 6,703,860 | Academia Paraguaya de la Lengua Española | պարագվայական իսպաներեն |
Սալվադոր | դե յուրե[17] | 6,125,512 | Academia Salvadoreña de la Lengua | սալվադորական իսպաներեն |
Նիկարագուա | դե ֆակտո[18] | 5,848,641 | Academia Nicaragüense de la Lengua | նիկարագույական իսպաներեն |
Կոստա Ռիկա | դե յուրե[19] | 4,755,234 | Academia Costarricense de la Lengua | կոստառիկական իսպաներեն |
Պուերտո Ռիկոf | դե յուրե[20] | 3,620,897 | Academia Puertorriqueña de la Lengua Española | պուերտոռիկոյական իսպաներեն |
Պանամա | դե յուրե[21] | 3,608,431 | Academia Panameña de la Lengua | պանամայական իսպաներեն |
Ուրուգվայ | դե ֆակտո[22] | 3,332,972 | Academia Nacional de Letras | ուրուգվայական իսպաներեն |
Հասարակածային Գվինեաg | դե յուրե[23] | 1,722,254 | Academia Ecuatoguineana de la Lengua Española | հասարակածային իսպաներեն |
Ընդհանուր | 442,476,007 | Association of Spanish Language Academies |
ա Իսպանիայի Թագավորության միակ պաշտոնական լեզուն, որն ունի ազգային մակարդակ, դա իսպաներենն է։ Բասկերենը, կատալոներենը, արագոներենը և գալիսերենը համապետական լեզուներ են, որոնք համարվում են համապատասխան տարածքների ռեգիոնալ լեզուն։
bՊերուում, իսպաներենը կեչուա և այմարա լեզուների հետ միասին համարվում է պաշտոնական լեզու։
cԷկվադորում, իսպաներենը կիչվա և շուար լեզուների հետ միասին համարվում է պաշտոնական լեզու։
d Իսպաներենի հետ մեկտեղ, Բոլիվիայի սահմանադրությունը ազգային փոքրամասնությունների լեզուները ևս ճանարում է որպես երկրի պետական լեզու։
e Պարագվայում, իսպաներենն ու հնդկացիական ծագման գուարանին ճանաչվում են պաշտոնական լեզուներ։
fՊուերտո Ռիկոն ԱՄՆ-ի անդրծովյան տարածք է, որտեղ պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ ունեն իսպաներենն ու անգլերենը[20]։
g Հասարակածային Գվինեայում իսպաներենը ֆրանսերենի և պորտուգալերենի հետ միասին համարվում է պաշտոնական լեզու։
Որպես փոքրամասնության լեզու
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ստորև բերված պետություններում իսպաներենը համարվում է ազգային մակարդակի ոչ պաշտոնական լեզու։
Սույն երկրներում հանրային ծառայություններն ու տեղեկատվությունը, ինչպես նաև տպագիր և հեռարձակվող լրատվամիջոցների տարբեր ձևեր հասանելի է իսպաներենով։
Երկիր | Բնակչություն (2014)[2] |
Իսպանախոսների քանակ | իսպանախոսների տոկոս |
---|---|---|---|
Անդորրա | 85,458 | 29,907 | 35% |
Բելիզ | 340,844 | 106,795 | 30% |
Ջիբրալթար | 29,185 | 23,857 | 81% |
ԱՄՆ | 318,892,103 | 52,000,000 | 23% |
Անդորրա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Անդորրա գաճաճ պետության պաշտոնական լեզուն կատալաներենն է, սակայն իսպաներենն ունի հատուկ կարգավիճակ (կրթական համակարգում, լրատվամիջոցներում և պաշտոնական փաստաթղթերում)։ Անդորրան համարվում է նաև Իսպանիային սահմանակից երեք պետություններից մեկը[24]։
Բելիզ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Անգլալեզու Բելիզ պետությունն աշխարհագրորեն տեղակայված է իսպանախոս Մեքսիկայի և Գվատեմալայի մեջտեղում։ Թեպետ երկրի պաշտոնական և ազգային լեզուն անգլերենն է, այնուամենայնիվ, երկրի շատ բնակիչներ տիրապետում են իսպաներենին որպես երկրորդ լեզու։ Ըստ 2010 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ Բելիզի բնակչության 30%-ն իսպաներենը համարում է իր մայրենի լեզուն, իսկ 50%-ն ունի լեզվի իմացություն[25]։
Ջիբրալթար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իսպաներեն լեզուն Մեծ Բրիտանիայի անդրծովյան տարածք համարվող Ջիբրալթարում ունի հատուկ լեզվի կարգավիճակ (կրթական համակարգում, լրատվամիջոցներում և պաշտոնական փաստաթղթերում)։ Մեծապես այս հանգամանքի վրա է հիմնված Իսպանիայի տարածքային հավակնությունները Ջիբրալթարի նկատմամբ[26]։
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում իսպաներենը երկրորդ լեզուն է։ Իսպաներենով խոսում են ԱՄՆ-ի հարավարևմտյան տարածքներում և Ֆլորիդայում՝ նախկինում Նոր Իսպանիայի փոխարքայության մաս կազմած տարածքներում։ Նյու Մեքսիկոյում և հարավային Կոլորադոյում իսպաներեն խոսում են գաղութային ժամանակներից ի վեր[27]։ Իսպաներենը ԱՄՆ-ի դպրոցներում ամենալավ ուսումնասիրվող օտար լեզուն է։ Միացյալ Նահանգներում բռնկվող շուրջ 41 միլիոն մարդ իսպաներենը համարում է իր մայրենի լեզուն, իսկ ևս 11 միլիոնը՝ տիրապետում է վերջինիս, որպես օտար լեզու[28]։ Կրթական տեսանկյունից իսպաներենը համարվում է ոչ պաշտոնական հատուկ կարգավիճակ ունեցող լեզու Նյու Մեքսիկո նահանգում[29]։ Ներկայումս, ԱՄՆ-ն աշխարհիկ երկրորդ ամենախոշոր իսպանալեզու բնակչություն ունեցող երկիրն է աշխարհում՝ հարևան Մեքսիկոյից հետո[30]։ Իսպաներենով է խոսում նաև Տեխաս նահանգի բնակչության ճնշող մեծամասնությունը։ Իսպաներեն լեզվուն Միացյալ Նահանգներում կարգավորվում է իսպաներենի հյուսիսամերիկյան ակադեմիայի կողմից։
Կրոելական լեզուներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պետություններ, որտեղ խոսում են իսպաներեն լեզվի վրա հիմնված կրեոլական լեզուներով[31][32][33]
Երկիր | կրեոլական լեզու | լեզվակիրներ[34] | տարի | կարգավիճակ |
---|---|---|---|---|
Արուբա | պապիամենտո | ~100,000[35] | Չկա տվյալ | պաշտոնական[36] |
Նիդերլանդական Անտիլներ | պապիամենտո | – | – | պաշտոնական[37] |
Կյուրասաո | պապիամենտո | 185,155[38] | 1981 | պաշտոնական[39] |
Ֆիլիպիններ | չավականո | 689,000[38] | 1992 | ռեգիոնալ |
Եբրայաիսպաներեն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եբրայաիսպաներենը (հայտնի է նաև որպես լադինո) միջնադարյան իսպաներենից ստացված լեզու է։ Հիմնական լեզվակիրները հրեաներն են, որոնք բնակվում են իսպանախոս պետություններում և Իսրայելում[40]։
Միջազգային կազմակերպություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Միավորված Ազգերի Կազմակերպություն (ՄԱԿ)
- Եվրոպական Միություն (ԵՄ)
- Հարավամերիկյան ազգերի միություն (ՀԱՄ)
- Աֆրիկյան Միություն (ԱՄ)
- Հարավամերիկյան խորհրդարան
- Հարավային Ամերիկայի և Կարիբյան ավազանի հարցերով ՄԱԿ-ի տնտեսական կոմիտե
- Ամերիկյան պետությունների կազմակերպություն
- Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն
- Իբերոամերիկյան պետությունների կազմակերպություն
- Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն
- Հյուսիսամերիկյան ազատ առևտրային համաձայնագիր
- Հարավային Ամերիկայի երկրների ընդհանուր շուկա
- Անդյան ժողովուրդների կոմիտե
- Կարիբյան համայնք
- Լատինական Ամերիկայի ինտեգրացիոն ասոցիացիա
- Աշխատանքի միջազգային կազմակերպություն
- Հեռահաղորդակցության միջազգային միություն
- Լատինական Միություն
- Խաղաղօվկիանոսյան դաշինք
- Քրեական ոստիկանության միջազգային կազմակերպություն
- Ֆուտբոլի միջազգային ասոցիացիաների ֆեդերացիա (ՖԻՖԱ)
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 31-ին.
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) - ↑ 2,0 2,1 «The World Factbook». Central Intelligence Agency. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 11-ին.
- ↑ Mexico does not have an official language at the federal level [1]; however, Spanish is spoken by the majority.
- ↑ Constitution of Colombia, Art. 10
- ↑ Spanish Constitution Արխիվացված 2009-07-02 Wayback Machine, Art. 3-1
- ↑ The Argentine Constitution does not establish Spanish as an official language.
- ↑ Constitution of Peru, Art. 48
- ↑ Constitution of Venezuela, Art. 9
- ↑ The Constitution of Chile does not establish Spanish as an official language. However, Chilean legislation establishes that schools must teach students to communicate in the "Castilian language" (General Law on Education (Articles 29 and 30), Chile Library of Congress.)
- ↑ Constitution of Ecuador, Art. 2
- ↑ Constitution of Guatemala, Art. 143
- ↑ Constitution of Cuba Արխիվացված 2 Սեպտեմբեր 2006 Wayback Machine, Art. 2
- ↑ Constitution of Bolivia, Art. 5
- ↑ The Constitution of the Dominican Republic establish Spanish as it official language.
- ↑ Constitution of Honduras, Art. 6
- ↑ Constitution of Paraguay, Art. 140
- ↑ Constitution of El Salvador, Art. 62
- ↑ The Constitution of Nicaragua does not establish Spanish as an official language.
- ↑ Constitution of Costa Rica, Art. 76
- ↑ 20,0 20,1 Constitution of Puerto Rico Արխիվացված 19 Մարտ 2015 Wayback Machine, Art. 3, Section 5: It is mandatory to be able to read and write in either English or Spanish in order to be a member of the Legislative Assembly.
- ↑ Constitution of Panama, Art. 7
- ↑ The Constitution of Uruguay does not establish Spanish as an official language.
- ↑ Constitution of Equatorial Guinea Արխիվացված 1 Մայիս 2012 Wayback Machine, Art. 4
- ↑ «Observatori de l'Institut d'Estudis Andorrans» (Catalan). Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 5-ին.
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Statistical Institute of Belize: Belize Population and Housing Census 2010. Country Report. Belmopan 2013.
- ↑ <Constitution of Gibraltar Արխիվացված 21 Նոյեմբեր 2008 Wayback Machine
- ↑ Canfield, Delos Lincoln (1981). Spanish Pronunciation in the Americas. The University of Chicago Press. էջ 80. «The main nuclei of Spanish speech in the United States are northern New Mexico / southern Colorado, the border territories from California through Texas, the Florida peninsula, New York City, and other large cities of the Northeast and Midwest. Only one of these, the New Mexico / Colorado dialect area, has maintained linguistic continuity since colonial days, and its speech goes back to about 1600.»
- ↑ «US now has more Spanish speakers than Spain». theguardian.com. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 9-ին.
- ↑ «Language Rights and New Mexico Statehood By the U.S. Commission on Civil Rights» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
- ↑ «Más 'speak spanish' que en España». Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. (Spanish)
- ↑ Attila Narin (June 1998). «Papiamentu Facts». Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 13-ին.
- ↑ Dalby, Andrew (1998). Dictionary of Languages. Bloomsbury Publishing plc. էջեր 489. ISBN 0-7475-3117-X.
- ↑ Topping, Donald (1973). Chamorro Reference Grammar. University Press of Hawaii. էջեր 6 and 7. ISBN 978-0-8248-0269-1.
- ↑ «Ethnologue». Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 13-ին.
- ↑ «"Language" - Government of Aruba (official site) - 2010». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 17-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
- ↑ Migge, Bettina; Léglise, Isabelle; Bartens, Angela (2010). Creoles in Education: An Appraisal of Current Programs and Projects. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. էջ 268. ISBN 978-90-272-5258-6.
- ↑ «Tijdelijke wet officiële talen BES» (Dutch). wetten.nl. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. «Artikel 2: De officiële talen zijn het Engels, het Nederlands en het Papiamento. (անգլ.՝ Article 2: The official languages are English, Dutch and Papiamento)»
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 38,0 38,1 Número de hispanohablantes en países y territorios donde el español no es lengua oficial Արխիվացված 29 Ապրիլ 2012 Wayback Machine, Instituto Cervantes.
- ↑ «Nieuwsbrief 070313 – Papiaments officieel erkend». Nieuws.leidenuniv.nl. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
- ↑ EJP | News | Western Europe | Judaeo-Spanish language revived Արխիվացված 29 Մայիս 2009 Wayback Machine. Ejpress.org (19 September 2005). Retrieved on 19 October 2011.