Jump to content

Երկրների ցանկ, որտեղ իսպաներենը պաշտոնական լեզու է

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պետություններ, որտեղ իսպաներենն ունի պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ։

Ստորև ներկայացված է այն երկրների ցանկը, որտեղ ռոմանական լեզուների դասին պատկանող իսպաներենն ունի պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ։

Ցանկում ընդգրկված են նաև այն պետությունները, որտեղ իսպաներենը զուգակցված է մեկ այլ լեզվի հետ և հանդիսանում է տվյալ տարածքային միավորի գլխավոր լեզուն։

Պաշտոնական կամ ազգային լեզու

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսպաներենը 20 ինքնիշխան պետությունների և մի քանի կախյալ տարածքների պաշտոնական լեզուն է, որով ընդհանուր հաշվարկներով խոսում է շուրջ 442 միլիոն մարդ[1]։

Ստորև բերված ցանկում ներկայացված են այն պետությունները, որտեղ կա՛մ իսպաներենը պաշտոնական լեզու է, կա՛մ հանդիսանում է բնակչության հիմնական օգտագործման լեզուն (օգտագործվում է առօրյա կյանքում և փաստաթղթերում, դասավանդվում է դպրոցում)։

Երկիր Կարգավիճակ Բնակչություն
(2014)[2] 		Կարգավորող մարմին Տեղական բարբառ
Մեքսիկա Մեքսիկա դե ֆակտո[3] 120,286,655 Academia Mexicana de la Lengua մեքսիկական իսպաներեն
Կոլումբիա Կոլումբիա դե յուրե[4] 48,400,388 Academia Colombiana de la Lengua կոլումբիական իսպաներեն
Իսպանիա Իսպանիաa դե յուրե[5] 47,737,941 Real Academia Española մայրցամաքային իսպաներեն
Արգենտինա Արգենտինա դե ֆակտո[6] 43,024,374 Academia Argentina de Letras ռիոպլատենական իսպաներեն
Պերու Պերուb դե յուրե[7] 30,147,935 Academia Peruana de la Lengua պերուական իսպաներեն
Վենեսուելա Վենեսուելա դե յուրե[8] 28,868,486 Academia Venezolana de la Lengua վենեսուելական իսպաներեն
Չիլի Չիլի դե ֆակտո[9] 17,363,894 Academia Chilena de la Lengua չիլիական իսպաներեն
Էկվադոր Էկվադորc դե յուրե[10] 15,654,411 Academia Ecuatoriana de la Lengua էկվադորական իսպաներեն
Գվատեմալա Գվատեմալա դե յուրե[11] 14,647,083 Academia Guatemalteca de la Lengua գվատեմալայական իսպաներեն
Կուբա Կուբա դե յուրե[12] 11,047,251 Academia Cubana de la Lengua կուբայական իսպաներեն
Բոլիվիա Բոլիվիաd դե յուրե[13] 10,631,486 Academia Boliviana de la Lengua բոլիվիական իսպաներեն
Դոմինիկյան Հանրապետություն Դոմինիկյան Հանրապետություն դե յուրե[14] 10,349,741 Academia Dominicana de la Lengua դոմինիկյան իսպաներեն
Հոնդուրաս Հոնդուրաս դե յուրե[15] 8,598,561 Academia Hondureña de la Lengua հոնդուրասական իսպաներեն
Պարագվայ Պարագվայe դե յուրե[16] 6,703,860 Academia Paraguaya de la Lengua Española պարագվայական իսպաներեն
Սալվադոր Սալվադոր դե յուրե[17] 6,125,512 Academia Salvadoreña de la Lengua սալվադորական իսպաներեն
Նիկարագուա Նիկարագուա դե ֆակտո[18] 5,848,641 Academia Nicaragüense de la Lengua նիկարագույական իսպաներեն
Կոստա Ռիկա Կոստա Ռիկա դե յուրե[19] 4,755,234 Academia Costarricense de la Lengua կոստառիկական իսպաներեն
Պուերտո Ռիկո Պուերտո Ռիկոf դե յուրե[20] 3,620,897 Academia Puertorriqueña de la Lengua Española պուերտոռիկոյական իսպաներեն
Պանամա Պանամա դե յուրե[21] 3,608,431 Academia Panameña de la Lengua պանամայական իսպաներեն
Ուրուգվայ Ուրուգվայ դե ֆակտո[22] 3,332,972 Academia Nacional de Letras ուրուգվայական իսպաներեն
Հասարակածային Գվինեա Հասարակածային Գվինեաg դե յուրե[23] 1,722,254 Academia Ecuatoguineana de la Lengua Española հասարակածային իսպաներեն
Ընդհանուր 442,476,007 Association of Spanish Language Academies

ա Իսպանիայի Թագավորության միակ պաշտոնական լեզուն, որն ունի ազգային մակարդակ, դա իսպաներենն է։ Բասկերենը, կատալոներենը, արագոներենը և գալիսերենը համապետական լեզուներ են, որոնք համարվում են համապատասխան տարածքների ռեգիոնալ լեզուն։

bՊերուում, իսպաներենը կեչուա և այմարա լեզուների հետ միասին համարվում է պաշտոնական լեզու։

cԷկվադորում, իսպաներենը կիչվա և շուար լեզուների հետ միասին համարվում է պաշտոնական լեզու։

d Իսպաներենի հետ մեկտեղ, Բոլիվիայի սահմանադրությունը ազգային փոքրամասնությունների լեզուները ևս ճանարում է որպես երկրի պետական լեզու։

e Պարագվայում, իսպաներենն ու հնդկացիական ծագման գուարանին ճանաչվում են պաշտոնական լեզուներ։

fՊուերտո Ռիկոն ԱՄՆ-ի անդրծովյան տարածք է, որտեղ պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ ունեն իսպաներենն ու անգլերենը[20]։

g Հասարակածային Գվինեայում իսպաներենը ֆրանսերենի և պորտուգալերենի հետ միասին համարվում է պաշտոնական լեզու։

Որպես փոքրամասնության լեզու

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իսպանալեզու պետությունների (ներառյալ ԱՄՆ-ի կախյալ տարածք համարվող Պուերտո Ռիկոն) բնակչության թվաքանակը

Ստորև բերված պետություններում իսպաներենը համարվում է ազգային մակարդակի ոչ պաշտոնական լեզու։

Սույն երկրներում հանրային ծառայություններն ու տեղեկատվությունը, ինչպես նաև տպագիր և հեռարձակվող լրատվամիջոցների տարբեր ձևեր հասանելի է իսպաներենով։

Երկիր Բնակչություն
(2014)[2] 		Իսպանախոսների քանակ իսպանախոսների տոկոս
Անդորրա Անդորրա 85,458 29,907 35%
Բելիզ Բելիզ 340,844 106,795 30%
Ջիբրալթար Ջիբրալթար 29,185 23,857 81%
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 318,892,103 52,000,000 23%

Անդորրա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անդորրա գաճաճ պետության պաշտոնական լեզուն կատալաներենն է, սակայն իսպաներենն ունի հատուկ կարգավիճակ (կրթական համակարգում, լրատվամիջոցներում և պաշտոնական փաստաթղթերում)։ Անդորրան համարվում է նաև Իսպանիային սահմանակից երեք պետություններից մեկը[24]։

Բելիզ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անգլալեզու Բելիզ պետությունն աշխարհագրորեն տեղակայված է իսպանախոս Մեքսիկայի և Գվատեմալայի մեջտեղում։ Թեպետ երկրի պաշտոնական և ազգային լեզուն անգլերենն է, այնուամենայնիվ, երկրի շատ բնակիչներ տիրապետում են իսպաներենին որպես երկրորդ լեզու։ Ըստ 2010 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ Բելիզի բնակչության 30%-ն իսպաներենը համարում է իր մայրենի լեզուն, իսկ 50%-ն ունի լեզվի իմացություն[25]։

Ջիբրալթար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսպաներեն լեզուն Մեծ Բրիտանիայի անդրծովյան տարածք համարվող Ջիբրալթարում ունի հատուկ լեզվի կարգավիճակ (կրթական համակարգում, լրատվամիջոցներում և պաշտոնական փաստաթղթերում)։ Մեծապես այս հանգամանքի վրա է հիմնված Իսպանիայի տարածքային հավակնությունները Ջիբրալթարի նկատմամբ[26]։

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում իսպաներենը երկրորդ լեզուն է։ Իսպաներենով խոսում են ԱՄՆ-ի հարավարևմտյան տարածքներում և Ֆլորիդայում՝ նախկինում Նոր Իսպանիայի փոխարքայության մաս կազմած տարածքներում։ Նյու Մեքսիկոյում և հարավային Կոլորադոյում իսպաներեն խոսում են գաղութային ժամանակներից ի վեր[27]։ Իսպաներենը ԱՄՆ-ի դպրոցներում ամենալավ ուսումնասիրվող օտար լեզուն է։ Միացյալ Նահանգներում բռնկվող շուրջ 41 միլիոն մարդ իսպաներենը համարում է իր մայրենի լեզուն, իսկ ևս 11 միլիոնը՝ տիրապետում է վերջինիս, որպես օտար լեզու[28]։ Կրթական տեսանկյունից իսպաներենը համարվում է ոչ պաշտոնական հատուկ կարգավիճակ ունեցող լեզու Նյու Մեքսիկո նահանգում[29]։ Ներկայումս, ԱՄՆ-ն աշխարհիկ երկրորդ ամենախոշոր իսպանալեզու բնակչություն ունեցող երկիրն է աշխարհում՝ հարևան Մեքսիկոյից հետո[30]։ Իսպաներենով է խոսում նաև Տեխաս նահանգի բնակչության ճնշող մեծամասնությունը։ Իսպաներեն լեզվուն Միացյալ Նահանգներում կարգավորվում է իսպաներենի հյուսիսամերիկյան ակադեմիայի կողմից։

Կրոելական լեզուներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պետություններ, որտեղ խոսում են իսպաներեն լեզվի վրա հիմնված կրեոլական լեզուներով[31][32][33]

Երկիր կրեոլական լեզու լեզվակիրներ[34] տարի կարգավիճակ
Արուբա Արուբա պապիամենտո ~100,000[35] Չկա տվյալ պաշտոնական[36]
Նիդերլանդական Անտիլներ Նիդերլանդական Անտիլներ պապիամենտո – – պաշտոնական[37]
Կյուրասաո Կյուրասաո պապիամենտո 185,155[38] 1981 պաշտոնական[39]
Ֆիլիպիններ Ֆիլիպիններ չավականո 689,000[38] 1992 ռեգիոնալ

Եբրայաիսպաներեն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ եբրայաիսպաներեն

Եբրայաիսպաներենը (հայտնի է նաև որպես լադինո) միջնադարյան իսպաներենից ստացված լեզու է։ Հիմնական լեզվակիրները հրեաներն են, որոնք բնակվում են իսպանախոս պետություններում և Իսրայելում[40]։

Միջազգային կազմակերպություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 31-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  2. ↑ 2,0 2,1 «The World Factbook». Central Intelligence Agency. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  3. ↑ Mexico does not have an official language at the federal level [1]; however, Spanish is spoken by the majority.
  4. ↑ Constitution of Colombia, Art. 10
  5. ↑ Spanish Constitution Արխիվացված 2009-07-02 Wayback Machine, Art. 3-1
  6. ↑ The Argentine Constitution does not establish Spanish as an official language.
  7. ↑ Constitution of Peru, Art. 48
  8. ↑ Constitution of Venezuela, Art. 9
  9. ↑ The Constitution of Chile does not establish Spanish as an official language. However, Chilean legislation establishes that schools must teach students to communicate in the "Castilian language" (General Law on Education (Articles 29 and 30), Chile Library of Congress.)
  10. ↑ Constitution of Ecuador, Art. 2
  11. ↑ Constitution of Guatemala, Art. 143
  12. ↑ Constitution of Cuba Արխիվացված 2 Սեպտեմբեր 2006 Wayback Machine, Art. 2
  13. ↑ Constitution of Bolivia, Art. 5
  14. ↑ The Constitution of the Dominican Republic establish Spanish as it official language.
  15. ↑ Constitution of Honduras, Art. 6
  16. ↑ Constitution of Paraguay, Art. 140
  17. ↑ Constitution of El Salvador, Art. 62
  18. ↑ The Constitution of Nicaragua does not establish Spanish as an official language.
  19. ↑ Constitution of Costa Rica, Art. 76
  20. ↑ 20,0 20,1 Constitution of Puerto Rico Արխիվացված 19 Մարտ 2015 Wayback Machine, Art. 3, Section 5: It is mandatory to be able to read and write in either English or Spanish in order to be a member of the Legislative Assembly.
  21. ↑ Constitution of Panama, Art. 7
  22. ↑ The Constitution of Uruguay does not establish Spanish as an official language.
  23. ↑ Constitution of Equatorial Guinea Արխիվացված 1 Մայիս 2012 Wayback Machine, Art. 4
  24. ↑ «Observatori de l'Institut d'Estudis Andorrans» (Catalan). Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  25. ↑ Statistical Institute of Belize: Belize Population and Housing Census 2010. Country Report. Belmopan 2013.
  26. ↑ <Constitution of Gibraltar Արխիվացված 21 Նոյեմբեր 2008 Wayback Machine
  27. ↑ Canfield, Delos Lincoln (1981). Spanish Pronunciation in the Americas. The University of Chicago Press. էջ 80. «The main nuclei of Spanish speech in the United States are northern New Mexico / southern Colorado, the border territories from California through Texas, the Florida peninsula, New York City, and other large cities of the Northeast and Midwest. Only one of these, the New Mexico / Colorado dialect area, has maintained linguistic continuity since colonial days, and its speech goes back to about 1600.»
  28. ↑ «US now has more Spanish speakers than Spain». theguardian.com. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 9-ին.
  29. ↑ «Language Rights and New Mexico Statehood By the U.S. Commission on Civil Rights» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
  30. ↑ «Más 'speak spanish' que en España». Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. (Spanish)
  31. ↑ Attila Narin (June 1998). «Papiamentu Facts». Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 13-ին.
  32. ↑ Dalby, Andrew (1998). Dictionary of Languages. Bloomsbury Publishing plc. էջեր 489. ISBN 0-7475-3117-X.
  33. ↑ Topping, Donald (1973). Chamorro Reference Grammar. University Press of Hawaii. էջեր 6 and 7. ISBN 978-0-8248-0269-1.
  34. ↑ «Ethnologue». Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 13-ին.
  35. ↑ «"Language" - Government of Aruba (official site) - 2010». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 17-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
  36. ↑ Migge, Bettina; Léglise, Isabelle; Bartens, Angela (2010). Creoles in Education: An Appraisal of Current Programs and Projects. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. էջ 268. ISBN 978-90-272-5258-6.
  37. ↑ «Tijdelijke wet officiële talen BES» (Dutch). wetten.nl. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. «Artikel 2: De officiële talen zijn het Engels, het Nederlands en het Papiamento. (անգլ.՝ Article 2: The official languages are English, Dutch and Papiamento)»{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  38. ↑ 38,0 38,1 Número de hispanohablantes en países y territorios donde el español no es lengua oficial Արխիվացված 29 Ապրիլ 2012 Wayback Machine, Instituto Cervantes.
  39. ↑ «Nieuwsbrief 070313 – Papiaments officieel erkend». Nieuws.leidenuniv.nl. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  40. ↑ EJP | News | Western Europe | Judaeo-Spanish language revived Արխիվացված 29 Մայիս 2009 Wayback Machine. Ejpress.org (19 September 2005). Retrieved on 19 October 2011.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Երկրների_ցանկ,_որտեղ_իսպաներենը_պաշտոնական_լեզու_է&oldid=9407115» էջից