Astaputz berunkara
Astaputz berunkara | |
---|---|
Sailkapen zientifikoa | |
Erreinua | Fungi |
Klasea | Agaricomycetes |
Ordena | Agaricales |
Familia | Agaricaceae |
Generoa | Bovista |
Espeziea | Bovista plumbea Pers., 1795 |
Basionimoa | astaputz berunkara |
Astaputz berunkara edo otsoputz txikia (Bovista plumbea) Agaricaceae familiako onddo espezie bat da.[1] Gaztetan bakarrik kontsumi daiteke, gleba zuria denean, nahiz eta kalitate kaskarrekoa, oretsua, eta mingotsa izan. Arrautza-irinetan pasatuta edo bir-ineztatua, baita zuzenean frijituta ere. Kontuz ibili behar da ez apurtzeko, gleba erraz desegiten baita.
Sinonimoak: Lycoperdon ardosiaceum, Lycogala plumbea, Globaria plumbea, Bovista plumbea var. brevicauda.
Deskribapena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Karpoforoa: Oinik gabeko errezeptakulua, 2 eta 5 cm arteko diametrokoa. Hasieran globo formakoa, gero pixka bat zapaldu. Exoperidioa oso lodia, zuria, leuna eta hauskorra da, puska handietan apurtzen da. Endoperidioa papirazeoa da, mehea, lehenbizi zuria, gero gris-berun kolorekoa, goiko aldean zulo bat irekitzen zaio, ostioloa deitzen zaio, apikulatua, ia zirkularra eta nahiko txikia.
Haragia: Gleba, hasieran zuria eta trinkoa, gero horixka, ondoren oliba-arrea eta, azkenik, arre-purpura ilun koloreko hauts-itxurakoa bihurtzen da.[2]
Etimologia: Bovista terminoa buff-fist-etik dator, hau da, vesciako dialekto alemaniarretik. Plumbea epitetoa latinetik dator, berunaren kolorekoa, esan nahi duen "plumbeus" hitzetik. Onddo helduak hartzen duen koloreagatik.
Jangarritasuna
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Sukaldaritzarako baliorik gabea. Gleba zuria duenean jan daiteke.[3]
Nahasketa arriskua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bovista nigrescens delakoarekin.[4]
Sasoia eta lekua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Nahiko arrunta udan eta udazkenean, belardietan: zelaiak, larreak, bide bazterrak, etab.[5]
Banaketa eremua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Amerika osoa, Europa, Errusia, Kaukasia, Islandia, Kanariak, Azoreak, Maroko, Mongolia, Kazakhstan, Turkmenistan, Kirgizistan, Pakistan, Himalaiako eremua, Japonia, Australia, Zeelanda Berria, Etiopia, Hegoafrika.[6]
Erreferentzia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza • Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012 • Euskalnatura • Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987 • Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973 • Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
- ↑ (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 691 or. ISBN 84-404-0530-8..
- ↑ (Gaztelaniaz) Palacios Quintano Daniel. (2014). Disfrutando con las setas. Leitzaran, Grafikak S.L. Andoain, Gipuzkoa, 508 or. ISBN 978-84-617-0196-4..
- ↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 593 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
- ↑ (Gaztelaniaz) Palazon Lozano Fernando,. (2006). Setas para todos. JoseLuis Añanos Echo Editorial Pirineo, 620 or. ISBN 84-87997-86-4..
- ↑ Bovista plumbea: GBIF—the Global Biodiversity Information Facility.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1795. urtean deskribatutako onddoak
- Euskal Herriko onddoak
- Bovista
- Amerikako onddoak
- Azoreetako onddoak
- Islandiako onddoak
- Kanarietako onddoak
- Europako onddoak
- Errusiako onddoak
- Kaukasoko onddoak
- Himalaiako eremuaren onddoak
- Kazakhstango onddoak
- Turkmenistango onddoak
- Uzbekistango onddoak
- Pakistango onddoak
- Kirgizistango onddoak
- Mongoliako onddoak
- Japoniako onddoak
- Etiopiako onddoak
- Marokoko onddoak
- Australiako onddoak
- Zeelanda Berriko onddoak
- Hegoafrikako onddoak