Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea —ingelesezkoNATO siglez ere ezaguna— 1949ko apirilaren 4an Mendebaldeko Europako zenbait estatuk sortu zuten Gobernu artekoaliantza militarra da. Gaur egun, 31 estatu kide dira: 29 Europakoak eta bi Ipar Amerikakoak. Arlo politiko, militar eta ekonomikoan, elkarri laguntzeko helburua du.
Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea
Animus in consulendo liber
Datuak
Izen ofiziala
North Atlantic Treaty Organization eta Organisation du traité de l'Atlantique nord
Izen laburra
NATO, OTAN, NAVO, НАТО, NAVO, OTAN, OTAN, OTAN, اَلْنَاتُو, 나토, 北约, 北約, НАТА, נאט"ו, נאַט"אָ, NBNL, نیٹو, NATO, NATO, КАСО, NATO eta NATO
NATOren egoitza nagusia Bruselan (Belgika) dago, eta NATOren egoitza militarra, berriz, Monsetik (Belgika) gertu. Aliantzak, Ekialdeko Europan, NATOk dituen Erantzun Indarren hedapena izan ditu helburu, eta, NATOko kide guztien militarizazio bateratuen artean, 3,5 milioi inguru soldadu eta pertsonal dago[4]. 2020an, haien gastu militar konbinatua, guztizko nominal globalaren % 57 baino handiagoa zen[5]. Gainera, kideek, 2024rako, beren Barne Produktu Gordinaren (BPG) % 2 defentsa-gastura eramatea edo horri eustea adostu dute[6][7].
NATO hamabi kide sortzailerekin eratu zen, eta bederatzi aldiz gehitu ditu kide berriak; berriena, Finlandia, 2023koapirilaren 4an Aliantzan sartu zena, zehazki, NATO eratu eta 74 urtera[8]. 2022koekainean kide izateko eskaera onartu ondoren, Suedia 32. kide bihurtuko dela aurreikusten da, zeina Ipar Atlantikoko Tratatuari atxikitzeko protokoloa indarrean dagoen kideek berresteko prozesuan baitago[8]. Gainera, gaur egun, NATOk Bosnia-Herzegovina, Georgia eta Ukraina onartuak ditu hautagai gisa[1]. Hedapenak tirabirak eragin ditu kide ez den Errusiarekin (NATOren Bakerako Lankidetza programan parte hartzen duten beste hogei herrialdeetako batekin). Beste hemeretzi herrialdek elkarrizketa programa instituzionalizatuetan parte hartzen dute NATOrekin.
Ipar Atlantikoko Ituna lozorroan egon zen Koreako Gerrak NATOren ezarpena hasi zuen arte egitura militar integratu batekin gauzatzeko. Besteak beste, 1951n, Europako Potentzia Aliatuen Buruzagitza Gorena (SHAPE ingelesez) eratu zen, Mendebaldeko Batasuneko egitura eta plan militar asko onartu zituena[14], ekipamenduen estandarizazioari buruzko akordioak eta atzerriko indar militarrak Europako herrialdeetan kokatzeko akordioak barne. 1952an, NATOko idazkari nagusi kargua ezarri zen erakundeko nagusi zibil gisa. Urte hartan, NATOren lehen itsas ariketa handiak ere egin ziren, Mainbrace Ariketa, eta Grezia eta Turkia erakundean sartu ziren[15][16]. Londres eta Parisko Konferentzien ondoren, militarki berriz armatzeko baimena eman zitzaion Mendebaldeko Alemaniari, 1955eko maiatzean NATOn sartu baitziren, eta hori, aldi berean, Sobietar Batasuna nagusi zen Varsoviako Ituna sortzeko faktore garrantzitsua izan zen Gerra Hotzaren aurkako bi aldeak mugatuz[17].
1961ekoBerlingo Harresiaren eraikuntzak Gerra Hotzaren tentsioak areagotu zituen AEBko 400.000 soldadu Europan kokatu zirenean[18]. Europako estatuen eta Ameriketako Estatu Batuen arteko harremanaren sendotasunari buruzko zalantzak joan-etorrian zebiltzan, baita (balizko inbasio sobietar baten aurrean) NATOren defentsaren sinesgarritasunari buruzko zalantzak ere. Zalantza horiek Frantziako disuasio nuklear independentearen garapenera eta Frantzia NATOren egitura militarretik erretiratzea ekarri zuten 1966an[19][20]. 1982an, Espainia demokratizatu berria Aliantzan sartu zen[21].
Europako 1989ko iraultzek NATOren helburua, izaera, eginkizunak eta fokua berriro ebaluatzea ekarri zuten kontinentean. 1990ekourrian, Ekialdeko AlemaniaAlemaniako Errepublika Federalaren eta Aliantzaren parte bihurtu zen, eta, 1990ekoazaroan, Aliantzak Europako Indar Armatu Konbentzionalen Ituna (CFE ingelesez) sinatu zuen Parisen Sobiet Batasunarekin. Kontinente osoan, murrizketa militar zehatzak agindu zituen, zeinak (1991kootsaileanVarsoviako Ituna erori eta abenduanSobietar Batasuna desegin ondoren) de facto baztertu zituen NATOren arerio nagusiak[22]. Horrela, Europan, gastu militarraren eta ekipamenduaren beherakada hasi zen. CFE itunak, sinatzaileei, hurrengo hamasei urteetan 52.000 armamentu konbentzional baztertzeko[23], eta, 1990etik2015era, NATOko kide europarren gastu militarra % 28 jaisteko aukera eman zien[24]. 1990ean, Mendebaldeko zenbait buruzagik NATO ez zela ekialderago hedatuko ziurtatu zioten Mikhail Gorbatxovi, elkarrizketa pribatuen memorandumak agerian uzten dutenez[25][26][27][28]. Hala ere, urte hartan bertan sinatutako Alemaniarekiko Azken Konponbiderako Itunaren azken testuak ez zuen ekialderako hedapena aipatzen.
1989ko Berlingo Harresiaren jauskera inflexio-puntua izan zen NATOk Europan izan zuen paperean, eta harresiaren atal hau NATOren egoitzaren kanpoaldean dago ikusgai orain..
1990eko hamarkadan, erakundeak lehen NATOren ardura izan ez ziren egoera politiko eta humanitarioetara hedatu zuen bere jarduera[29]. Jugoslaviaren desegitean, erakundeak bere lehen esku-hartze militarrak egin zituen Bosnian1992tik1995era, eta, geroago, Jugoslavian, 1999an[30]. Gatazka horiek Gerra Hotzaren ondorengo berregituraketa militar handi bat eragin zuten. NATOren egitura militarra gutxitu eta berrantolatua izan zen indar berriekin, hala nola Aliatuen Komandantziaren Europako Erreakzio Azkarreko Taldea ezarriz.
Politikoki, erakundeak harreman hobeak bilatu zituen Erdialdeko eta Ekialdeko Europako estatu autonomo berriekin, eta NATOren eta auzokoen arteko eskualde-lankidetzarako foro diplomatikoak eratu ziren Gerra Hotzaren ondorengo garai horretan: besteak beste, Bakerako Lankidetza eta Mediterraneoko Elkarrizketa ekimena 1994an, Euro-Atlantikoko Elkartze Kontseilua 1997an, eta NATO–Errusiako Kontseilu Misto Iraunkorra 1998an. 1999koWashingtongo goi-bileran, Hungaria, Polonia eta Txekiar Errepublika NATOn sartu ziren ofizialki, eta erakundeak kide izateko jarraibide berriak ere eman zituen: Kideen Ekintza Planak izenekoak. Plan horiek Aliantzako kide berriak gehitzea arautu zuten[31]. Nicolas Sarkozy presidente frantziarraren hautaketa 2007an, Frantziaren posizio militarraren erreforma garrantzitsu bat ekarri zuen, eta 2009koapirilaren 4an erabateko kidetasunera itzuli zen, non Frantzia NATOko Aginte Militarraren Egituran ere sartu zen disuasio nuklear independente bat mantenduz aldi berean[20][32][33].
2014koirailaren 5ean, NATOko herrialdeek erantzun azkarreko indar berezia sortzeko plana (RAP, ingelesezko siglak) onartu zuten babes kolektiboa sendotzeko eta munduko edozein tokitan berehalako indar armatuen esku-hartzea ahalbidetzeko[36]. Irailaren 30ean, Norvegiako lehen ministro ohi Jens Stoltenbergek hartu zuen Anders Fogh Rasmussenek NATOko idazkaritza nagusian utzitako kargua. "Aliantza sendo" bat osatzearen alde lan egingo zuela adierazi zuen[37].
Azaroaren 3an, Burdinazko Ezpata 2014 izeneko maniobra militarrak hasi zituen NATOk Lituanian. Bederatzi herrialdetako 2.500 soldaduk parte hartu behar zuten ariketa militarretan Sobietar Batasuneko errepublika ohian, eta Azaroaren 14ra arte irautekoa zen. Hasieran, maniobrok Lituaniako armadak soilik egin behar zituen, baina Ukraina ekialdean gatazka piztu zenez, beste herrialdeek parte hartzea erabaki zuten[38].
Errusiak Krimea anexionatu izanak NATOko kide guztien gaitzespen irmoa eragin zuen[39], eta NATOko kideen artean kontsulta eskatzen duen 4. artikulua aipatzen den zazpi aldietako bat izan zen. Aurretik, Irakeko Gerran eta Siriako Gerra Zibilean izanak[40]. 2014ko Galesko goi-bileran, NATOko estatu kideetako buruzagiek konpromisoa hartu zuten, lehen aldiz, 2024rako beren barne-produktu gordinen, gutxienez, % 2 defentsan gastatzeko[41]. 2016koVarsoviako goi-bileran, NATOko herrialdeek NATOren Aurrerabide Presentzia Indartua sortzea adostu zuten, eta horrek lau gudaroste multinazional zabaldu zituen Estonian, Letonian, Lituanian eta Polonian[42]. 2022an, Errusiak Ukraina inbaditu aurretik, NATOko hainbat herrialdek lurreko tropak, gerraontziak eta ehiza-hegazkinak bidali zituzten Aliantzaren ekialdeko hegala indartzeko, eta herrialde anitzek 4. artikulua aldarrikatu zuten berriro[43][44][45]. 2022ko martxoan, NATOko buruzagiak Bruselan elkartu ziren ezohiko goi-bilera batean, non Zazpiko Taldeko eta Europar Batasuneko buruzagiek ere parte hartu zuten[46]. NATOko estatu kideek Bulgarian, Hungarian, Errumanian eta Eslovakian beste lau guda-talde ezartzea adostu zuten[42], eta, NATOren historian, lehen aldiz aktibatu ziren NATOren Erantzun Indarreko elementuak[47].
2022koekainera arte, NATOk 40.000 soldadu zituen bere 2.500 kilometro luzeko ekialdeko hegalean, Errusiaren erasoari aurre egiteko. Kopuru horren erdia baino gehiago, Bulgarian, Errumanian, Hungarian, Eslovakian eta Polonian zabaldua da; bost herrialdeek 259.000 soldaduz osatutako NATOko indar ohi konbinatua dute. Bulgariako Aire Armada osatzeko, Espainiak Eurofighter Typhoon bidali zituen; Herbehereak 8 F-35 eraso-hegazkin bidali zituen, eta, laster, Frantziako eta AEBko beste eraso-hegazkin batzuk ere iritsiko ziren[48].
Felipe Gonzálezen Gobernuak Espainiak NATOko kide izatearen aldeko autua egin zuen:
«
1. Espainia, Washingtongo Tratatua osatzen duen Estatua izanik, Aliantza Atlantikoa da, eta bere erakundeetako kide. Nire iritziz, honako hau gure elkarrizketa politikorako ezinbesteko abiapuntua da, eta, ziur aski, kontsentsua lortzeko maila hipotetikorik altuena duen gaia da. Beraz, Tratatua ez salatzearen aldekoa naiz.
2. Espainia ez da NATOko armada egituran sartu. Nire iritziz, ez du horren beharrik. Espainiak bi aldeko harremanak ditu Estatu Batuekin, eta, harreman horien barruan, babeserako arloez gain beste arlo batzuk ere badira. Gaur, 1982. urteko hitzarmena da oinarri, eta, horrez gain, 1983ko Protokoloa. Nire iritziz, egokitu egin behar dugu gure lurraldean gero eta indar militar gutxiago egon daitezen eta laguntzarako instalazioak sor daitezen nazio interesei begira (...).
Hego Euskal Herrian ezezkoak irabazi zuen: Araban, % 59,5ek eman zuten NATOn segitzearen kontrako botoa; Bizkaian, % 64,6 izan ziren; Gipuzkoan, % 68,3; eta Nafarroa Garaian, % 52,7. Oro har, hamar boto paperetik sei baino gehiago izan ziren NATOren aurkakoak.[51]
Hego Euskal Herriari dagokionez, honako hauek izan ziren emaitzak:
NATOk ez zuen operazio militarrik egin Gerra Hotzean. Haren amaieraren ondoren, lehen operazioak (Anchord Guard1990ean eta Ace Guard1991n) IrakenKuwaiteko inbasioak bultzatu zituen. Alerta goiztiarreko aireontziak bidali zituzten Turkiako hego-ekialdea estaltzera, eta, geroago, erreakzio azkarreko indar bat hedatu zen inguruan[52].
1994koapirilaren 10ean eta 11n, Nazio Batuen Babeserako Indarrek aire erasoak deitu zituen Goražde eremu segurua babesteko, eta, ondorioz, Goraždetik gertu dagoen Bosniako serbiar komando militarraren postu bat bonbardatu zuten NATOren zuzendaritzapean jarduten zuten AEBko bi F-16 hegazkinek[19]. Mendeku gisa, serbiarrek NBEren 150 langile bahitu zituzten apirilaren 14an[53][54]. Apirilaren 16an, serbiar indarrek Britainiar Itsas Harrier bat eraitsi zuten Goražde gainean[19].
1995ekoabuztuan, NATOren bi asteko bonbardaketa kanpaina bat hasi zen, Operation Deliberate Force, Bosniako Serbiar Errepublikako Armadaren aurka, Srebrenicako genozidioaren ostean[55]. NATOren aire eraso gehiago, Jugoslaviako Gerrak amaitzen lagundu zuten, eta, ondorioz, 1995ekoazaroan, Daytongo Akordioa sinatu zen[55]. Akordio horren baitan, NATOk NBEk agindutako bake-indar bat zabaldu zuen Joint Endeavour operazioaren mendean, IFOR izenekoa. Bake-misio horretan, NATOz kanpoko herrialdeetako indarrek NATOko ia 60.000 soldadurekin batu ziren. Hori SFOR txikiago baterako trantsiziora igaro zen; hasieran, 32.000 soldadurekin hasi, eta 1996ko abendutik 2004ko abendura arte iraun zuen; gero, operazioak Europar Batasuneko Force Altheara pasatu ziren[19]. Bere estatu kideen gidari jarraituz, operazio horiengatik, NATO zerbitzu domina ematen hasi zen, NATO Domina[56].
Alemaniako Kosovo Indarreko soldaduak Kosovo hegoaldean patruilatzen, 1999an.Kosovoko Indarren Unitate Espezializatu Multinzionalako Karabineroen Patruila Mitrovicako zubi berriaren aurrean, Mitrovica (Kosovo), 2019
Slobodan Milošević-en serbiarren Kosovoko KLA separatisten eta albaniar zibilen aurkako errepresioa geldiarazi asmoz, 1998koirailaren 23an, Nazio Batuen Erakundeko Segurtasun Kontseiluak 1199 Ebazpena onartu zuen su-etena eskatzeko. Richard Holbrooke AEBko mandatari bereziaren menpeko negoziazioak 1999komartxoaren 23an hautsi ziren, eta gaia NATOren esku utzi zuen[57]; hark 78 eguneko bonbardaketa kanpainari ekin zion 1999komartxoaren 24an[58]. Aliatuen Indar Operazioak Jugoslaviako Errepublika Federala zenaren gaitasun militarrak zituen helburu orduan. Krisi garaian, NATOk bere nazioarteko erreakzio indarretako bat ere zabaldu zuen, ACE Mobile Force (Land), Albanian, Albaniako Indarra (AFOR) gisa, Kosovoko errefuxiatuei laguntza humanitarioa emateko.
Kanpainak zilegitasunik zuenetz eta hildako zibilengatik kritikatu zuten, baita TxinakoBelgradeko enbaxadaren bonbardaketarengatik ere. Miloševićek, azkenean, 1999koekainaren 3an, nazioarteko bake plan baten baldintzak onartu zituen, Kosovoko Gerra amaituz. Ekainaren 11n, Miloševićek NBEren 1244 ebazpena onartu zuen, eta, horren agindupean, NATOk KFOR bake-indarra ezartzen lagundu zuen. Ia milioi bat errefuxiatuk ihes egin zuten Kosovotik, eta KFOR-en aginduaren zati bat ekimen humanitarioak babestea izan zen, indarkeria saihesteaz gain[59]. 2001ekoabuztu-iraila bitartean, Aliantzak Essential Harvest Operazioa ere muntatu zuen, Mazedoniako Errepublikan albaniar milizia etnikoak armagabetzeko ekimena[60]. 2013koabenduaren 1etik aurrera, KFORen 4.882 soldaduk, 31 herrialde ordezkatuz, eremu horretan lanean jarraitu zuten[61].
NBEko Segurtasun Kontseiluari NATOren eraso militarrak onar zitzala eskatzeko ahaleginen aurka agertu ziren AEB, Erresuma Batua eta NATOko beste herrialde gehienak, hala nola Serbiaren aurkako ekintza 1999an; Frantziak eta beste batzuek, berriz, Aliantzak NBEren oniritzia behar zuela zioten[62]. AEBk eta Erresuma Batuak horrek Aliantzaren autoritateari kalte egingo ziola adierazi zuten, eta ohartarazi Errusiak eta Txinak Segurtasun Kontseiluaren betoa erabiliko zutela Jugoslaviaren aurkako erasoa blokeatzeko eta NATOren esku-hartzea behar zen etorkizuneko gatazketan gauza bera egin zezaketela erakundearen potentzia eta helburu osoa deuseztatuz. Gerra Hotzaren ondorengo giro militarra ezagututa, NATOk Aliantzaren Kontzeptu Estrategikoa onartu zuen Washingtonen, 1999koapirilean egindako goi-bileran, gatazkei aurrea hartzea eta krisiaren kudeaketaren beharra azpimarratuz[63].
Estatu Batuetako irailaren 11ko atentatuek NATOk bere defentsa kolektiboaren artikulua lehen aldiz deitzea eragin zuen.
AEBko irailaren 11ko erasoen ondorioz, NATOk Nazio Batuen Gutunaren 5. artikulua erabiltzea eskatu zuen, lehen aldiz erakundearen historian[64]. Artikuluak dio edozein kideren aurkako erasoa guztien aurkako erasotzat hartuko dela[65]. 2001ekourriaren 4an, NATOk erabaki zuen erasoak Ipar Atlantikoko Itunaren baitan sartzen zirela. Erasoei erantzuteko NATOk abian jarritako zortzi ekintza ofizialen artean, Eagle Help and Operation eta Active Endeavour operazioak daude, hau da, Mediterraneo itsasoan terroristen edo suntsipen handiko armen mugimendua eragozteko eta, oro har, itsas garraioaren segurtasuna areagotzeko helburua duen itsas operazioak, 2001eko urriaren 4an hasi zena[66].
Aliantzak batasuna erakutsi zuen: 2003koapirilaren 16an, NATOk Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarraren (ISAF) agintea hartzea onartu zuen, zeinak 42 herrialdetako tropak barne hartzen baitzituen. Erabakia Alemania eta Herbehereak eskatuta etorri zen (akordioaren unean, ISAF buru zuten bi herrialdeek), eta NATOko hemeretzi enbaxadoreek aho batez onartu zuten. Kontrola NATOri eman zitzaion abuztuaren 11n, eta, NATOren historian, Atlantikoko iparraldetik kanpoko ekimen baten ardura hartu zuen lehen aldia izan zen[67].
Austin S. Miller jenerala (eskuinean) AEBko eta NATOko indarren komandante bihurtu zen Afganistanen, 2018koirailean, eta erretiratzea gainbegiratu zuen 2021ekouztailera arte. Lloyd Austin, Estatu Batuetako 28. Defentsa idazkaria, ezkerrean dagoena da.
ISAFi, hasiera batean, Kabul eta inguruko eremuak talibanen, Al Kaidaren eta fakzioen jauntxoen eskutik bermatzea agindu zioten Hamid Karzai buru zuen Afganistango Trantsizio Administrazioa ezartzea ahalbidetzeko. 2003kourrian, NBEko Segurtasun Kontseiluak ISAFen ekimena Afganistan osora zabaltzea baimendu zuen[68], eta, ondoren, ISAFek ekimena lau etapa nagusitan zabaldu zuen herrialde osoan[69].
2006kouztailaren 31n, ISAFek Afganistan hegoaldeko operazio militarrak bere gain hartu zituen AEBk zuzendutako terrorismoaren aurkako koalizio baten eskutik[70]. Hegoaldeko borroken intentsitatea zela eta, 2011n, FrantziakMirage 2000 hegazkin borrokalari/erasotzaile eskuadroi bat zonaldera eramatea baimendu zuen, Kandaharrera, Aliantzaren ahaleginak indartzeko[71]. 2012ko Chicagoko Goi Bileran, NATOk bere egin zuen Afganistango gerrari amaiera emateko eta, 2014koabenduaren amaierarako, Nazio Batuek zuzendutako ISAF indarrak erretiratzeko plan bat[72]. ISAF 2014koabenduan desegin zen, eta Resolute Support Mission jarraipen-entrenamenduko indarrek ordezkatu zuten[73].
2021ekoapirilaren 14an, Jens Stoltenberg NATOko idazkari nagusiak esan zuen Aliantzak onartu zuela maiatzaren 1erakoAfganistandik tropak erretiratzen hastea[74]. NATOko tropak erretiratzen hasi eta gutxira, talibanek erasoaldi bat hasi zuten Afganistango gobernuaren aurka, eta azkar egin zuten aurrera Afganistango Indar Armatuen kolapsoaren aitzinean[75]. 2021ekoabuztuaren 15erako, militante talibanek, Afganistango gehiengo zabala, kontrolpean zuten, eta Kabul hiriburua inguratua zuten[76]. NATOko kide diren estatuetako zenbait politikarik mendebaldeko tropak Afganistandik erretiratzea eta Afganistango Gobernua erortzea NATOk sorreratik jasan duen porrotik handientzat jo zuten[77][78].
Giovanni Armentani jeneral nagusi italiarra, NATOko Prestakuntza Misioko komandante nagusiordea, AEBko Aholkularitza eta Laguntza Brigada batekin bilduta.
2004koabuztuan, Irakeko Gerran, NATO-Irak Prestakuntza Ekimena eratu zuen NATOk, AEBk zuzendutako Irakeko segurtasun indarrei laguntzeko prestakuntza ekimena, MNF-Irekin batera[79]. NATOren NATO-Irak Prestakuntza Ekimena (NTM-I) Irakeko behin-behineko gobernuak eskatuta sortu zen, Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren 1546. ebazpenean xedatutakoaren arabera. NTM-Iren helburua Irakeko segurtasun indarren egitura eta erakundeen garapenean laguntzea zen, Irakek herrialdearen beharrei erantzungo zien gaitasun eraginkor eta iraunkorra eraiki zezan. NTM-I ez zen borrokarako ekimena, baizik eta ekimen bereizia eta Ipar Atlantikoko Kontseiluaren kontrol politikoaren mendean. Prestakuntzan eta tutoretzan jartzen zuen arreta. Ekimenaren jarduerak Irakeko agintariekin eta Estatu Batuek gidatutako Aholkularitza eta Prestakuntza Buruzagitzako Zuzendariorde Nagusiarekin koordinatu ziren, hura NTM-Iko Komandantea ere bazen. Ekimena 2011koabenduaren 17an amaitu zen ofizialki[80].
Turkiak 4. artikuluko lehen bilerak deitu zituen 2003an, Irakeko gerraren hasieran. Turkiak, 2012an ere, bi aldiz aipatu zuen artikulu hori, Siriako Gerra Zibilean, Turkiako armarik gabeko F-4 errekonozimendu-egazkin bat eraitsi ondoren eta Siriatik Turkiara mortero bat jaurti ondoren[81] eta, berriro 2015ean, Irakeko eta Sortaldeko Estatu Islamikoak bere lurralde-osotasunari mehatxu egin ondoren[82].
USS Farragut Somaliako ontzi pirata bat suntsitzen, 2010eko martxoan
2009koabuztuaren 17an hasita, NATOk, Adengo Golkoko eta Indiako Ozeanoko itsas trafikoa Somaliako piratengandik babesteko operazio batean, gerraontziak zabaldu zituen eskualdeko estatuetako itsasontziak eta kostazainak indartzen laguntzeko. Ipar Atlantikoko Kontseiluak operazioa onartu zuen, eta, batez ere Estatu Batuetako gerraontziek hartu zuten parte, nahiz eta beste herrialde askotako ontziak ere bazeuden. Ozeanoaren Ezkutua deituriko operazioa laguntza banatzen ari ziren hornitzaile aliatuen ontziak babestera bideratu zen, Somaliako Munduko Elikadura Programaren ekimenaren barruan. Errusiak, Txinak eta Hego Koreak gerraontziak bidali zituzten[83][84]. Operazioak piraten erasoak uxatu, eta eten nahi zuen, baita ontziak babestu eta eskualdeko segurtasun maila orokorra handitu ere[85].
2011komartxoaren 20an, NATOko estatuek Libiaren aurkako arma-bahimendua ezartzea adostu zuten Babes Bateratua operazioarekin, NATOko Itsas Talde Iraunkorreko 1. Taldeko[86] eta Minen Kontrako Talde Iraunkorreko ontziak eta NATOko kideen itsasontzi eta itsaspeko gehigarriak erabiliz[87]. «Legez kanpoko armak edo mertzenarioak eramateagatik susmagarriak ziren ontziak ikuskatu, salatu eta, behar izanez gero, gelaraziko zituzketen»[86].
2011komartxoaren 24an, NATOk hegaldirik gabeko eremuaren kontrola hartzea onartu zuen hasierako koaliziotik, eta, aldi berean, lurreko unitateak bideratzeko agintea koalizioaren indarren esku geratu zen[88][89]. NATO 2011komartxoaren 27an hasi zen NBEren ebazpena ofizialki betearazten, Qatarren eta Arabiar Emirerri Batuen laguntzarekin[90]. Ekainean, Aliantzaren barruko zatiketen txostenak agertu ziren, 28 estatu kideetako zortzik baino ez baitzuten parte hartzen borroka-operazioetan, eta horrek Robert Gates AEBko Defentsa idazkariaren eta Polonia, Espainia, Herbehereak, Turkia eta Alemania eta antzeko herrialdeen arteko liskarra eragin zuen Gatesekin[91]. Herrialde horiek gehiago inplikatzea eskatzen zioten Gatesi; hark, berriz, Erakundea gehiegi inplikatu zela gatazkaren aginduan argudiatzen zuen[92][93][94]. Ekainaren 10eanBruselan egin zuen politikaren bere azken hitzaldian, Gatesek herrialde aliatuak gehiago kritikatu zituen, haien ekintzak NATOren desagerpena eragin zezaketelako[95]. Alemaniako Atzerri Ministerioak adierazi zuen «Alemaniak NATOri eta NATOk zuzendutako operazioei egindako ekarpen handia» eta konpromiso hori Obama presidenteak asko balioetsi zuela[96].
Ekimena irailera arte luzatu zen bitartean, Norvegiak egun horretan (ekainak 10) iragarri zuen ekarpenak gutxitzen hasiko zela eta abuztuaren 1erako erretiratzea osatuko zuela[97]. Aste horretan bertan, Danimarkako hegazkin borrokalariak bonbarik gabe geratzen ari zirela jakinarazi zuten[98][99]. Hurrengo astean, Itsas Armadako buruak herrialdeko operazioak ez zirela jasangarriak esan zuen[100]. 2011kourrian ekimena amaitu zenean, al Kadafi koronela hil ondoren, NATOko hegazkinek 9.500 eraso zituzten eginak Kadafiren helburuen aurka[101][102]. 2012ko maiatzean, Human Rights Watch erakundearen txosten batek, gutxienez 72 zibil kanpainan erailak identifikatu zituen[103].
2013kourrian, estatu-kolpe saiakera bat izan ondoren, Ali Zeidan Libiako lehen ministroak NATOri aholkularitza teknikoa eta trebatzaileak eskatu zizkion etengabeko segurtasun arazoetan laguntzeko[104].
5. artikuluaren erabilera, hainbat aldiz mehatxatu izan da, eta 4. artikuluko zazpi kontsulta ofizialetatik, lau deitu dira Siriako gerra zibilakTurkian sortutako bigarren mailako arazoengatik. 2012koapirilean, Turkiako lehen ministro Recep Tayyip Erdoganek NATOren itunaren 5. artikulua eskatzea aztertu zuen, Turkiako segurtasun nazionala babesteko, Siriako Gerra Zibilari buruzko eztabaida batean[105][106]. Aliantzak azkar erantzun zuen, eta bozeramaile batek esan zuen Aliantzak «oso gertutik jarraitzen zuela egoera, eta horrela jarraituko zuela eta oso serio hartzen duela kideak babestea»[107].
2012koekainean, SiriakTurkiako jet militar bat bota zuen, eta, 2012kourrian[108], Siriako indarrek Turkiako hiriak bonbardatu ondoren eta 4. artikuluaren bi kontsulta egin ostean, NATOk Operation Active Fence onartu zuen. Azken hamarkadan, gatazka areagotu baino ez da egin. Turkiak, ISISi egotzi zion 2015eko Suruç bonbardaketari eta hegoaldeko mugako beste segurtasun arazo batzuei erantzunez, premiazko bilera eskatu zuen[109][82][110][111]. Azken kontsulta 2020kootsailean gertatu zen Siriaren ipar-mendebaldeko erasoaldiak eragindako tentsioen ondorioz[112]. Siriak eta Errusiak tropa turkiarrei eraso egin zietela susmatzen zen, eta Errusiaren eta NATOko kide baten arteko aurrez aurreko zuzena izateko arriskua zegoen[113]. Eskalada eta eraso bakoitzean, Operation Active Fence hasierako ekimena zabaldu izan da.
Erakundearen zuzendaritza Ipar Atlantikoko Kontseiluaren esku dago, eta Kontseilu hori kide diren herrialdeen ordezkariez eratuta dago. Kontseilu burua erakundearen idazkari nagusia da.
Alderdi militarrari begiratuta, hainbat adar eta agintaritza ditu: Hego Europakoa, Atlantikokoa, Mantxako itsasartekoa, eta Estatu Batuetakoa eta Kanadakoa.
2010eko azaroan Lisboan, buruzagiak NATOren goi bileran
NATOk hogeita hamaika kide ditu, guztiak Europan eta Ipar Amerikan. Herrialde horietako batzuek beste kontinente batzuetan ere badituzte lurraldeak; segurtasun-akordioek Kantzer tropikoraino baino ez ditu babesten, zeinak, Ozeano Atlantikoarekin batera, NATOren erantzukizun-eremua definitzen baitu, Ipar Atlantikoko Itunaren 6. artikuluaren arabera. Hitzarmenaren hasierako negoziazioetan, Estatu Batuek behin eta berriz azpimarratu zuten Kongo Belgikarra eta antzeko koloniak itunetik kanpo uztea[114][115]. Hala ere, Aljeria babestuta egon zen independentzia lortu arte, 1962kouztailaren 3an[116]. Hogeita hamaika horietatik, hamabi jatorrizko kide dira, 1949an elkartu zirenak; beste hemeretziak, berriz, zortzi zabaltze-errondaren batean gehitu dira.
Kide gutxik gastatzen dute beren barne produktu gordinaren ehuneko bi baino gehiago defentsan[117], AEBk NATOren defentsa gastuaren hiru laurdenak dituelarik[118].
NATOn kide sortzaile gisa sartu ziren hiru herrialde eskandinaviarrek, Danimarkak, Islandiak eta Norvegiak, hiru eremutan, parte hartzea mugatzea erabaki zuten: ez zen bake garaiko base iraunkorrik egongo, ez buru nuklearrik, ez eta aliatuen jarduera militarrik ere (gonbidapenik ezean). Hala ere, Danimarkak, AEBko Aire Armadari, base bat mantentzen utzi zion, Thule Air Base, Groenlandian[119].
60ko hamarkadaren erdialdetik 90eko hamarkadaren erdialdera arte, Frantziak, Gaullo-Mitterrandismo[120] izeneko politikari jarraikiz, NATOrengandik independentzia estrategia militarrari jarraitu zuen. 2009an, Nicolas Sarkozyk, alabaina, Frantzia aginte militar integratura eta Defentsa Planifikazio Batzordera itzultzea negoziatu zuen, azken hori hurrengo urtean desegin zelarik. Frantziak NATOko kide bakarra izaten jarraitzen du Planifikazio Nuklearreko Taldetik kanpo, eta, AEBk eta Erresuma Batuak ez bezala, ez ditu Aliantzara konprometitu bere urpeko arma nuklearrak[20][32].
Gaur egun, NATOk bi herrialde hautagai ditu Aliantzan sartzeko bidean: Bosnia-Herzegovina eta Suedia; Georgiak eta Ukrainak, berriz, bat egiteko nahia adierazi dute formalki.
Ukrainak NATOrekin eta Europarekin izan duen harremana, politikoki, polemikoa izan da, eta harreman horien hobekuntzaren arrazoietako bat izan zen Viktor Janukovitx presidente errusiazalea kargutik kendu zuten Euromaidanen protestak, 2014an. Ukraina Banakako Ekintza Plana (IPAP ingelesez) duen Ekialdeko Europako zortzi herrialdetako bat da. IPAPak 2002an jarri ziren martxan, eta NATOrekin harremana sakontzeko borondate politikoa eta gaitasuna duten herrialdeei irekita daude[123]. 2019kootsailaren 21ean, Ukrainako Konstituzioa aldatu zen. Ukrainak Europar Batasunean eta NATOn sartzeko duen norabide estrategikoari buruzko arauak Oinarrizko Legearen hitzaurrean daude jasota, hiru artikulu eta xedapen iragankorrak[124]. 2021ekoekaineko Bruselako Goi Bileran, NATOko buruzagiek 2008ko Bukaresteko Goi Bileran hartutako erabakia berretsi zuten: Ukraina Aliantzako kide izango zela Kideen Ekintza Planarekin (MAP ingelesez) prozesuaren zati osagarri gisa eta Ukrainak bere etorkizuna eta kanpo-politikaren norabidea erabakitzeko eskubidea izango zuela, kanpoko interferentziarik gabe[125]. 2021ekoazaroaren 30ean, Vladimir Putin Errusiako presidenteak adierazi zuen Ukrainan NATOren presentzia zabaltzea (batez ere Errusiako hiriak kolpatzeko gai den irismen luzeko edozein misil edo Errumaniako eta Poloniako misilen antzeko defentsa sistema hedatzea) marra gorria urratzea litzatekeela Errusiarentzat[126][127][128]. Putinek NATO ekialderantz ez zabaltzeko eta «Errusiako lurraldetik gertu mehatxatzen gaituzten arma sistemak» ez jartzeko berme juridikoak eskatu zizkion Joe Biden AEBko presidenteari[129]. Hala ere, Jens Stoltenberg NATOko idazkari nagusiak erantzun zuen: «Ukrainak eta NATOko 30 aliatuk soilik erabakitzen dute Ukraina noiz dagoen NATOn sartzeko prest. Errusiak ez du betorik; Errusiak ez du zeresanik, eta Errusiak ez du eskubiderik eragin-esparru bat ezartzeko auzokoak kontrolatzen saiatzeko»[130][131].
Georgiari ere etorkizuneko kide izatea agindu zioten 2008ko goi-bileran, Bukaresten[132], nahiz eta 2014anBarack ObamaAEBko presidenteak herrialdea ez zegoela, gaur egun, kide izateko bidean esan zuen[133].2022ko otsailean, Errusiak Ukrainaren inbasioaren aurkako manifestazio batean, manifestariak Alexandro II.atsarraren estatuaren ondotik doaz. Helsinkiko Senatu plaza.
2022an Errusiak Ukraina inbaditu ondoren, Finlandian eta Suedian, iritzi publikoa NATOn sartzearen alde agertu zen, lehenengo aldia zen herritar gehiago zeudenak NATOko kide izatearen alde kontra baino (ez zen erreferendunik egin). Bi herrialdeek formalki aurkeztu zituzten NATOn sartzeko eskaerak maiatzaren 18an[134]. Uztailaren 5ean, NATOko 30 enbaxadoreek Suedia eta Finlandia atxikitzeko protokoloak sinatu zituzten[135]. Hori gobernu ezberdinek berretsi behar dute; 2022an, Hungariak eta Turkiak izan ezik, herrialde guztiek berretsi zuten[136][137][138]. Turkia Finlandia eta Suedia NATOn sartzearen aurka agertu zen, eta bi herrialde horiei, Turkiak talde terroristatzat izendatutako Kurdistango bi taldeei —Kurdistango Langileen Alderdiari (PKK) eta Herri Babeserako Unitateei (YPG)— laguntza ematea leporatu zien. 2023koapirilean, Finlandia kide izatea onartu zuten bitartean, Suediaren eskaera Hungariak eta Turkiak berrestearen zain dago oraindik[139].
Errusiak hedapen gehiagoren aurka jarraitzen zuen politikoki Mikhail Gorbatxov buruzagi sobietarraren eta Alemaniaren bateratze baketsua ahalbidetu zuten Europako eta AEBko negoziatzaileen arteko ulermen informalekin bat ez zetorrelako[140]. NATOren hedapen ahaleginek, beraz, Errusia inguratu eta isolatzeko Gerra Hotzaren saio baten jarraipentzat jo ohi dituzte Moskuko buruzagiek[141], nahiz eta Mendebaldean ere kritikak jaso dituzten[114]. 2016koekainean Levada Centerrek egindako inkesta baten arabera, errusiarren % 68k uste dute Baltikoko eta Poloniako estatuetan –Errusiarekin muga egiten duten ekialdeko blokeko herrialde ohiak– NATOko tropak hedatzea mehatxua dela Errusiarentzat[142]. Aldiz, Pew Research Centerren 2017ko txosten batean, inkestatutako poloniarren % 65ek Errusia mehatxu handitzat jo zuten, NATOko herrialde guztietan, batez beste, % 31k hori zioen bitartean[143], eta, 2018an, inkestatutako poloniarren % 67k Polonian AEBko indarrak kokatzearen alde egin zuten[144]. 2016an, Gallupek aztertutako EBE ez diren Europa ekialdeko herrialdeetatik, Serbia eta Montenegro ez beste guztiek aukera gehiago zituzten NATO babes aliantza gisa ikusteko mehatxu gisa baino[145]. Security Studies aldizkarian 2006an egindako ikerketa baten arabera, NATOren hedapenak demokrazia sendotzen lagundu zuen Europa erdialdean eta ekialdean[146]. Txina ere hedapenaren aurka dago[147].
Urteetan zehar NATOko kide kopurua handitu izanak ez du defentsako gastuak handitu[148]. Defentsarako aurrekontuak gero eta txikiagoak direnez eta finantza-ekitaterako konpromisoak hobetzeko eta finantza-gastuen eraginkortasuna bultzatzeko asmoz, NATOko kideak Galesko 2014ko Goi-bileran bildu ziren Defentsa Inbertsiorako Konpromisoa ezartzeko[149][150]. Kideek beharrezkotzat jo zuten beren Barne Produktu Gordinaren (BPG) % 2, gutxienez, defentsari ematea, eta defentsako aurrekontuaren % 20, berriz, ekipamendu handiei; horrek barne hartzen du 2024rako defentsa-ikerketara eta -garapenera esleitzea[150].
Defentsa Inbertsiorako engaiamendua gauzatzea oztopatuta dago kideek ez dutelako legezko betebehar lotesleri, Europar Batasuneko lege fiskalngatikk, estatu kideen barne-gastu publikoaren lehentasunngatiek eta borondate politikengatik[149][148]. 2021ean, zortzi estatu kidek lortu zuten BPGren % 2ko ekarpena defentsako gastuaren helburua betetzea[151].
Partnership for Peacek (PfP) Cooperative Archer moduko ariketa militar multinazionalak egiten ditu. 2007ko uztailean, Tbilisin egin zen NATOko lau kideen 500 militarrekin, PfPko zortzi kiderekin eta Jordania Mediterraneoko Elkarrizketako parte-hartzailearekin[152].Bakearen Aldeko Lankidetza (PfP ingelesez) programa 1994an sortu zen, eta herrialde bazkide bakoitzaren eta NATOren arteko aldebiko harreman indibidualetan oinarritzen da: herrialde bakoitzak aukera dezake bere parte-hartzearen neurria[153]. Kideen artean, Estatu Independenteen Mankomunitateko egungo eta lehengo kide guztiak daude[154]. Lankidetza Euro-Atlantikoko Kontseilua (EAPC ingelesez) 1997komaiatzaren 29an sortu zen lehen aldiz, eta berrogeita hamar parte-hartzaile guztien arteko ohiko koordinazio, kontsulta eta elkarrizketarako foroa da[155]. PfP programa, izan ere, Lankidetza Euro-Atlantikoaren hegal operatibotzat hartzen da[153]. Beste hirugarren herrialde batzuek ere harremanetan jarri dira PfP esparruko jarduera batzuetan parte hartzeko, hala nola Afganistanen[156].
Europar Batasunak (EB) 2002koabenduaren 16an akordio-multzo bat sinatu zuen NATOrekin Berlin Plus akordioari jarraituz. Akordio horrekin, EBri NATOren aktiboak erabiltzeko aukera eman zitzaion nazioarteko krisi batean independenteki jokatu nahi bazuen, NATOk berak jokatu nahi ez izanaren baldintzarekin, lehentasunezko eskubidea deritzona[157] Esaterako, 1982koLisboako Itunaren 42. artikuluaren 7. paragrafoak zehazten du: «Estatu kide bat bere lurraldean eraso armatuaren biktima bada, gainerako estatu kideek laguntza betebeharra izango dute beraren aurrean, duten bitarteko guztien bidez». Ituna globalki aplikatzen da berariazko lurraldeetan, NATO, bere 6. artikuluan dioen arabera, Kantzer tropikoaren iparraldeko operazioetara mugatuta dagoen bitartean. PfP programarekin lotuta dauden EBko herrialdeei, esparru bikoitza eskaintzen die[158][159].
Gainera, NATOk lankidetzan jarduten du, eta bere jarduerak eztabaidatzen ditu NATOkoak ez diren beste kide ugarirekin. Mediterraneoko Elkarrizketa 1994an sortu zen Israelekin eta Afrika iparraldeko herrialdeekin antzera koordinatzeko. Istanbuleko Lankidetza Ekimena 2004an iragarri zen Ekialde Hurbilerako elkarrizketa-foro gisa, Mediterraneoko Elkarrizketaren ildo beretik. Lau parte-hartzaileak Golkoko Lankidetza Kontseiluaren bidez ere lotuta daude[160]. 2018ko ekainean, Qatarrek NATOn sartzeko nahia adierazi zuen[161]. Hala ere, NATOk kide izateari uko egin zion (NATOren sorrerako itunaren 10. artikuluaren arabera) Europako herrialde gehiago bakarrik sartu zitezkeela adieraziz[162]. Aldez aurretik, 2018ko urtarrilean, Qatarrek eta NATOk segurtasun akordio bat sinatu zuten elkarrekin[163].
Japoniarekin, 1990ean hasi zen elkarrizketa politikoa, eta, ordutik, pixkanaka, Aliantzak areagotu egin du lankidetza-ekimen horietako bat ez duten herrialdeekiko harremana[164]. 1998an, NATOk harremanen jarraibide orokor multzo bat ezarri zuen, instituzionalizatze formalik onartzen ez duena baina aliatuen lankidetza areagotzeko nahia islatzen duena. Eztabaida zabalaren ostean, 2000. urtean, Aliatuek Kontaktu Herrialdeak terminoa adostu zuten. 2012rako, Aliantzak talde hura zabaldu zuen, zeina pirateriaren aurkako eta teknologia-trukearen gaiak eztabaidatzeko biltzen den mundu osoko bazkideak edo bazkide globalak izenpean[165][166]. Australia eta Zeelanda Berria, biak harremanetarako herrialdeak, baita AUSCANNZUKUS aliantza estrategikoko kideak ere badira, eta harremanetarako herrialdeen eta NATOko kideen arteko eskualde edo aldebiko antzeko akordioek ere lankidetza laguntzen dute. Jens Stoltenberg NATOko idazkari nagusiak adierazi zuen NATOk Txinaren gorakadari aurre egin behar ziola, Australia, Zeelanda Berria, Japonia eta Hego Korearekin lankidetza estua eramanez[167]. Kolonbia da NATOren azken bazkidea, eta Kolonbiak NATOk bazkideei eskaintzen dizkien lankidetza-jarduera osora du sarbidea; Kolonbia izan zen NATOrekin lankidetzan aritu zen Latinoamerikako lehen herrialdea, eta bakarra[168][169].
Ipar Atlantikoko Kontseilua 2010ean bildu zen Defentsa/Atzerri ministroaren konfigurazioarekin
NATOko agentzia eta erakunde guztiak administrazio zibilen edo militarren eginkizun exekutiboetan integratuta daude. Gehienetan, aliantza osoaren segurtasun-eginkizuna zuzenean edo zeharka onartzen duten rolak eta funtzioak betetzen dituzte.
Egitura zibilak barne hartzen ditu:
Ipar Atlantikoko Kontseilua (NAC ingelesez): NATOn gobernu-aginpide eraginkorra eta erabakitzeko ahalmenak dituen organoa da, estatu kideen ordezkari iraunkorrez edo goi-mailako ordezkariez osatua (Atzerri Arazoetako edo Defentsa ministroak, edo estatu edo gobernuburuak). NAC, gutxienez, astean behin biltzen da, eta NATOren politikei buruzko erabaki nagusiak hartzen ditu. Ipar Atlantikoko Kontseiluaren bilerak idazkari nagusiak zuzentzen ditu, eta, erabakiak hartu behar direnean, kontsentsuz adosten da ekintza[170]. Ez dago gehiengozko boto edo erabakirik. Kontseiluko mahaian edo bere menpeko edozein batzordetan ordezkatuta dagoen estatu bakoitzak bere erabakien burujabetza eta erantzukizun osoa gordetzen du.
NATOren egoitza Léopold III. Bulebardean, B-1110 Brusela, Brusela Hiria udalerrian dago[171] Kuartel Nagusiko langileak herrialde kideetako ordezkaritza nazionalez osatuta daude, eta harremanetarako bulego zibil eta militarrak eta ofizialak edo misio diplomatikoak eta herrialde kideetako diplomatikoak barne hartzen ditu, baita estatu kideen Indar armatuetako kideek betetzen dituzten Nazioarteko Langileak eta Nazioarteko Estatu Militarrak ere[172]. NATOren aldeko Gobernuz kanpoko taldeak ere hazi egin dira, hein handi batean, Atlantikoko Kontseilua/Atlantikoko Itunaren Elkartearen mugimenduaren banderapean[173][174].
NATOren bi komando estrategikoen kokapenak —Allied Command Transformation (ACT; marka horiak) eta Allied Command Operations (ACO; marka gorriak)—, azken horren egoitza nagusia Kuartel Nagusi Goreneko Allied Powers Europe (SHAPE) da. Halaber, ACTren mendeko zentroak eta ACOren mendeko komandoak eta indar bateratuko komandoak ere erakusten dira.
Egitura militarrak barne hartzen ditu:
Batzorde Militarra (BM) NATOren organoa da, estatu kideen Defentsa Buruzagiek (CHOD ingelesez) osatua eta Ipar Atlantikoko Kontseiluari (NAC), aholkuak ematen dizkio politika eta estrategia militarraren inguruan. CHOD nazionalek, erregularki, beren Ordezkari Militar iraunkorrak (MilRep) ordezkatzen dituzte BMan, askotan, bi edo hiru izar ikur-ofizialak direnak. Kontseilua modura, noizean behin, Batzorde Militarra ere goragoko mailan biltzen da, hots, Defentsa Buruzagien mailan, herrialde bakoitzeko indar armatuetako ofizial militar gorenena. BMa bere presidenteak zuzentzen du, NATOren operazio militarrak zuzentzen dituena. 2008ra arte, Batzorde Militarrak Frantzia kanpoan utzi zuen herrialde horrek 1966an NATOren Aginte Militarreko Egituratik ateratzeko erabakia zela eta, 1995ean berriro sartu zen arte. Frantzia berriro NATOn sartu zenean, ez zegoen Defentsa Planifikatzeko Batzordean ordezkaturik, eta horrek gatazkak sortu zituen haren eta NATOko kideen artean[175]. Hala gertatu zen Irakeko Askatasuna Operazioaren aurreko garaian[176]. Batzordearen operazio-lanak Nazioarteko Estatu Nagusiak babesten ditu.
Allied Command Operations (ACO) NATOren komandoa da, NATOren mundu osoko operazioen arduraduna[177].
Abiadura Bizkorreko Gorputzek bere baitan hartzen dute, besteak beste: Eurokorps; Alemaniako/Holandako I. Gorputzak, Ipar-ekialdeko Gorputz Multinazionalak; eta NATOko Bidali Bizkorreko Italiako Gorputzak, baita, Prestasun Handiko Itsas Indarrak ere (HRF ingelesez), guztiak Aliatuen Komando Operazioen mendekoak[178].
Allied Command Transformation (ACT), NATOko indarren eraldaketa eta prestakuntzaren arduraduna[179].
NATOko erakunde eta agentziak honako hauek dira:
NATOren Laguntza Agentziaren egoitza Capellen (Luxenburgo)dago (NATOren Mantentze eta Hornikuntza Agentziaren gunean —NAMSA).
NATOren Komunikazio eta Informazio Agentziaren egoitza Bruselan dago, baita NATO Kontratazio Agentzia berria diseinatutako langile-multzo oso txikia ere.
2012an, NATOren Zientzia eta Teknologia Erakunde berri bat sortu zen: Zientzialari Buruak, Elkarlaneko Zientzia eta Teknologiarako Programa Bulegoak eta NATO Itsaspeko Ikerketa Zentroak (NURC) osatua.
NATOren Normalizazio Agentzia NATOren Normalizazio Bulegoa (NSO) bihurtu zen 2014ko uztailean[180].
NATOren Batzar Parlamentarioa (NATO PA) NATOrentzat helburu estrategiko zabalak ezartzen dituen organoa da, eta, urtean, bi saiotan biltzen da. NATO PAk zuzenean elkarreragiten du NATOko Kide Iraunkorrak edo enbaxadoreak izendatzen dituzten estatu kideetako gobernu nazionaletako parlamentu-egiturekin. NATOren Batzar Parlamentarioa Ipar Atlantikoko Aliantzako kide diren herrialdeetako legegileek eta hamahiru kide elkartuk osatzen dute. Hala ere, ofizialki, NATOren bestelako egitura bat da, eta NATOko herrialdeetako diputatuekin bat egitea du helburu, NATOko Kontseiluan segurtasun politikak eztabaidatzeko.
NATO 31 estatu burujabek osatutako aliantza da, eta haien subiranotasun indibidualak ez du eraginik Aliantzan parte hartzeak. NATOk ez du parlamenturik, ez legerik, ez betearazpenik eta ez du herritar indibidualak zigortzeko ahalmenik. Subiranotasun falta horren ondorioz, NATOko komandante baten boterea eta agintea mugatuta daude. NATOko komandanteek ezin dituzte lege-agindu bat ez betetze gisako deliturik zigortu; betebeharra uztea; edo goi-ofizial bati errespetu falta modukoak[181]. NATOko komandanteek mendetasuna espero dute, baina, batzuetan, beren nahiak edo planak UCMJ izeneko jokabide-kode subiranoen mende dauden operadoreen mende jarri behar dituzte. Adibidez, Sir Mike Jackson jeneralaren eta Wesley Clark jeneralaren arteko liskarra izan zen Pristinako aireportuan KFOR-ek egindako ekintzei buruzkoa[182].
NATOko komandanteek, beren mendeko komandanteei, aginduak eman diezazkiokete plan operatiboen (OPLAN), agindu operatiboen (OPORDERs), zuzendaritza taktiko edo zatikako aginduen (FRAGO) eta besteetan. Konpromisorako arau bateratuak bete, eta Gatazka Armatuen Legea bete behar da, uneoro. Baliabide operatiboak agindu nazionalaren mende jarraitzen dute, baina, aldi baterako, NATOren esku uzten dira. Nahiz eta unitate nazional horiek, agintea transferitzeko prozesu formalaren bidez, NATOko komandante operatibo baten mende eta kontrolpean jarri izan, ez dute inoiz beren izaera nazionala galtzen. Nazioko ordezkari nagusiei (esaterako, CDSkoak), txartel gorriren jabe deritze. Oharrak nazioz nazio zenbakitutako oharpenak dira, zeinak NATOko komandanteek kontuan hartu behar dituzten[181].
↑Eichler, Jan (2021). NATO's Expansion After the Cold War: Geopolitics and Impacts for International Security. Springer Nature. pp. 34, 35. ISBN 9783030666415
↑"Invocation of Article 5 confirmed". North Atlantic Treaty Organization. 3 October 2001. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 29 January 2013.
↑"Counter-piracy operations". North Atlantic Treaty Organization. Archived from the original on 26 May 2011. Retrieved 27 May 2011.
↑Techau, Jan (2 September 2015). "The Politics of 2 Percent: NATO and the Security Vacuum in Europe". Carnegie Europe. Archived from the original on 12 July 2018. Retrieved 11 July 2018. "Hilabete lehenago (aliantzak Rigan 2006an egin zuen goi-bilera), Victoria Nulandek, orduan AEBk NATOn zuten enbaxadoreak, NATOko defentsa gastuari buruzko % 2ko "zoru ez-ofiziala" deitu zion. Baina NATOko 28 nazioetako gobernu guztiek ez zuten ofizialki onartu maila politiko gorenean: goi-bilera.
↑UN Document A/54/549, Report of the Secretary-General pursuant to General Assembly resolution 53/35: The fall of Srebrenica, un.org, Archived 12 September 2009 at the Wayback Machine, accessed 25 April 2015.
↑"NATO homepage". Archived from the original on 26 March 2009. Retrieved 12 March 2006.
↑"NATO Headquarters". NATO. 10 August 2010. Archived from the original on 13 September 2010. Retrieved 22 August 2010.
↑Small, Melvin (1 June 1998). "The Atlantic Council—The Early Years" (PDF). NATO. Archived (PDF) from the original on 3 March 2016. Retrieved 15 November 2015.
↑ abRandall, Thomas E. (July 2014). "Legal Authority of NATO Commanders" (PDF). NATO Legal Gazette (34): 39–45. Archived (PDF) from the original on 29 August 2021. Retrieved 29 August 2021.
Axelrod, Robert, and Silvia Borzutzky. "NATO and the war on terror: The organizational challenges of the post 9/11 world." Review of International Organizations 1.3 (2006): 293–307. online
Borawski, John, and Thomas-Durell Young. NATO after 2000: the future of the Euro-Atlantic Alliance (Greenwood, 2001).
Hendrickson, Ryan C. "NATO's next secretary general: Rasmussen's leadership legacy for Jens Stoltenberg." Journal of Transatlantic Studies (2016) 15#3 pp 237–251.
Pedlow, Gregory W. "Evolution of NATO's Command Structure 1951–2009" (PDF). aco.nato.int. Brussels(?): NATO ACO. Archived from the original (PDF) on 21 July 2011. Retrieved 18 February 2015.
Sayle, Timothy Andrews. Enduring Alliance: A History of NATO and the Postwar Global Order (Cornell University Press, 2019) online review.
"NATO at 70: Balancing Collective Defense and Collective Security," Special issue of Journal of Transatlantic Studies 17#2 (June 2019) pp: 135–267.
NATO Office of Information and Press, NATO Handbook : Fiftieth Anniversary Edition, NATO, Brussels, 1998–99, Second Reprint, ISBN 92-845-0134-2
_in_NATO_blue.svg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
