Рэспублікі ў складзе Расійскай Федэрацыі

	Палітыка
	Расія
	; Артыкул — частка серыі:; Палітычная сістэма; Расіі
	Палітычная сістэма Канстытуцыя Расіі Папраўкі; Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін; Адміністрацыя прэзідэнта; Урад Старшыня Урада Міхаіл Мішусцін; ; Міністр замежных спраў Сяргей Лаўроў; ; Міністр абароны Сяргей Шайгу; ; Савет бяспекі; Федэральны сход Савет Федэрацыі Члены СФ; Старшыня СФ Валянціна Матвіенка; ; ; Дзяржаўная дума Дэпутаты Дзярждумы; Старшыня Дзярждумы Вячаслаў Валодзін; ; ; Судовая сістэма Канстытуцыйны суд; Вярхоўны суд; Вышэйшы арбітражны суд; Пракуратура; Федэратыўны лад Рэспублікі; Краі; Вобласці; Гарады федэральнага значэння; Аўтаномная вобласць; Аўтаномныя акругі; Выбары Палітычныя партыі; Рэферэндумы: 17 сакавіка 1991; ; 25 красавіка 1993; ; 12 снежня 1993; ; Парламенцкія выбары: 1990 • 1993 • 1995 • 1999 • 2003 • 2007 • 2011 • 2016 • 2021; ; Прэзідэнцкія выбары: 1991 • 1996 • 2000 • 2004 • 2008 • 2012 • 2018 • 2024; ; Унутраная палітыка; Знешняя палітыка; Знешнеэканамічная палітыка; Ваеннае становішча; Міжнародныя арганізацыі;

Расійская Федэрацыя складаецца з 89 суб’ектаў, 24 з якіх з’яўляюцца рэспублікамі^[1]. Агулам рэспублікі займаюць 28,6 % тэрыторыі Расіі, у іх пражывае 16,9 % насельніцтва краіны^{[заўв 1]}.

Рэспублікі, у адрозненне ад краёў і абласцей, з’яўляюцца нацыянальна-дзяржаўнымі ўтварэннямі, гэта значыць формай дзяржаўнасці таго ці іншага народа (народаў) у складзе Расіі. У адрозненне ад іншых суб’ектаў федэрацыі, рэспублікі прымаюць уласныя канстытуцыі і маюць права ўстанаўліваць свае дзяржаўныя мовы.

Большасць сучасных рэспублік у савецкі перыяд валодала статусам аўтаномнай савецкай сацыялістычнай рэспублікі, некаторыя былі аўтаномнымі абласцямі. У рамках РСФСР яны лічыліся суб’ектамі федэрацыі, быўшы нацыянальна-дзяржаўнымі ўтварэннямі, у адрозненне ад краёў і абласцей — адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак.

Пералік рэспублік Расійскай Федэрацыі

1. Рэспубліка Адыгея (Майкоп)
2. Рэспубліка Алтай (Горна-Алтайск)
3. Рэспубліка Башкартастан (Уфа)
4. Рэспубліка Бурація (Улан-Удэ)
5. Рэспубліка Дагестан (Махачкала)
6. Рэспубліка Інгушэція (Магас)
7. Кабардзіна-Балкарская Рэспубліка (Нальчык)

16. Рэспубліка Паўночная Асеція-Аланія (Уладзікаўказ)
17. Рэспубліка Татарстан (Казань)
18. Рэспубліка Тыва (Кызыл)
19. Удмурцкая Рэспубліка (Іжэўск)
20. Рэспубліка Хакасія (Абакан)
21. Чачэнская Рэспубліка (Грозны)
22. Чувашская Рэспубліка (Чэбаксары)

Гісторыя

Першыя нацыянальна-дзяржаўныя ўтварэнні — рэспублікі (АССР) — пачалі з’яўляцца ў РСФСР пасля рэвалюцыі 1917 года. У рамках РСФСР яны лічыліся суб’ектамі федэрацыі, у адрозненне ад краёў і абласцей — адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак.

Першыя рэспублікі, створаныя ў 1918—1922 гадах, утвараліся непасрэдным вылучэннем іх з тэрыторый губерняў і абласцей РСФСР. У далейшым рэспублікі часцей за ўсё ствараліся пераўтварэннем адпаведных аўтаномных абласцей. Часцей за ўсё аўтаномныя рэспублікі з’яўляліся самастойнымі суб’ектамі РСФСР, аднак у 1926—1936 гадах некаторыя невялікія рэспублікі ўваходзілі ў склад краёў і абласцей. Працэс ўтварэння аўтаномных рэспублік галоўным чынам быў завершаны 5 снежня 1936 года з прыняццем новай Канстытуцыі СССР. Некаторыя аўтаномныя рэспублікі ў далейшым былі ператвораны ў самастойныя саюзныя рэспублікі ў складзе СССР.

На тэрыторыі РСФСР у храналагічным парадку былі ўтвораны наступныя рэспублікі (тлустым пазначаны тыя суб’екты, што цяпер знаходзяцца ў складзе РФ):

Туркестанская АССР (1918), з лістапада 1924 года большая частка — саюзныя Туркменская ССР і Узбекская ССР, меншая частка — у складзе Казахскай АССР.
Башкірская АССР (1919)
Кыргызская (Казахская) АССР (1920), са снежня 1936 года — саюзная Казахская ССР.
Татарская АССР (1920)
Горская АССР (1921), у перыяд 1922—1924 год распалася на асобныя аўтаномныя вобласці.
Дагестанская АССР (1921)
Крымская АССР (1921), (у 1945—1992 гадах — Крымская вобласць, у 1954—2014 гадах у складзе Украінскай ССР і незалежнай Украіны)
Якуцкая АССР (1922)
Бурацкая АССР (1923)
Карэльская АССР (1923) (у 1940—1956 гадах — саюзная Карэла-Фінская ССР)
АССР Немцаў Паволжа (1924), ліквідавана ў 1941 годзе.
Чувашская АССР (1925)
Кыргызская АССР (1926), са снежня 1936 года — саюзная Кыргызская ССР.
Каракалпакская АССР (1932), са снежня 1936 года — у складзе Узбекскай ССР.
Мардоўская АССР (1934)
Удмурцкая АССР (1934)
Калмыцкая АССР (1935) (у 1943—1958 гадах не існавала)
Кабардзіна-Балкарская АССР (1936) (у 1944—1957 гадах — Кабардзінская АССР)
Комі АССР (1936)
Марыйская АССР (1936)
Паўночна-Асяцінская АССР (1936)
Чачэна-Інгушская АССР (1936) (у 1944—1957 гадах не існавала)

Некаторыя рэспублікі СССР таксама мелі ў сваім складзе аўтаномныя рэспублікі. Так, у Грузінскай ССР у 1921 годзе ўтворана Аджарская АССР (АССР Аджарыстан), а ў 1931 годзе — Абхазская АССР; у Азербайджанскай ССР у 1924 годзе ўтворана Нахічэванская АССР.

У складзе Узбекскай ССР з 1924 года па 1929 год знаходзілася Таджыкская АССР, ператвораная пазней у саюзную Таджыкскую ССР, а ў снежні 1936 года з РСФСР у склад Узбекскай ССР перададзена Каракалпакская АССР. У складзе Украінскай ССР з 1924 па 1940 год існавала Малдаўская АССР, ліквідаваная пры стварэнні саюзнай Малдаўскай ССР (частка перададзена Малдаўскай ССР, частка вернута ў склад абласцей Украінскай ССР).

У 1961 годзе ў складзе РСФСР утворана Тувінская АССР, з гэтага моманту і аж да 1990 года колькасць рэспублік як у РСФСР, так і ва ўсім СССР заставалася нязменным.

У далейшым пераўтварэнне з АССР у рэспублікі адбывалася адначасова з «парадам суверэнітэтаў» саюзных рэспублік. Са жніўня па кастрычнік 1990 года пра свой суверэнітэт абвясцілі ўсе аўтаномныя рэспублікі, частка аўтаномных і нават радавых абласцей. 24 мая 1991 года з назваў рэспублік РСФСР афіцыйна прыбрана слова «аўтаномная», а 3 ліпеня 1991 года выведзеныя са складу краёў Адыгейская, Горна-Алтайская, Карачаева-Чаркеская і Хакаская аўтаномныя вобласці таксама ператвораны ў адпаведныя рэспублікі. У кастрычніку 1992 года Чачэна-Інгушская ССР падзялілася на Чачэнскую і Інгушскую рэспублікі.

У дакументах, якія прымаліся падчас гэтага «параду суверэнітэтаў» дзяржаўнымі органамі ўлады рэспублік, рэспублікі абвяшчаліся носьбітамі суверэнітэту. Пры гэтым, аднак, пытанне аб поўнай дзяржаўнай незалежнасці і выхадзе са складу Расійскай Федэрацыі, як правіла, не ставілася.

У артыкуле 5 Канстытуцыі Расіі рэспублікі ахарактарызаваны як дзяржавы. Аднак гэта не азначае, што яны з’яўляюцца носьбітамі дзяржаўнага суверэнітэту. Тлумачэнне па гэтым пытанні даецца, у прыватнасці, у Пастанове Канстытуцыйнага Суда Расіі ад 7 чэрвеня 2000 г. N 10-П «Па справе аб праверцы канстытуцыйнасці асобных становішчаў Канстытуцыі Рэспублікі Алтай і Федэральнага закона аб агульных прынцыпах арганізацыі заканадаўчых (прадстаўнічых) і выканаўчых органаў дзяржаўнай улады суб’ектаў Расійскай Федэрацыі», у якім гаворыцца:

Канстытуцыя Расійскай Федэрацыі не дапушчае якога-небудзь іншага носьбіта суверэнітэту і крыніцы ўлады, апроч шматнацыянальнага народа Расіі, і, такім чынам, не прадугледжвае якога-небудзь іншага дзяржаўнага суверэнітэту, апроч суверэнітэту Расійскай Федэрацыі. Суверэнітэт Расійскай Федэрацыі, у сілу Канстытуцыі Расійскай Федэрацыі, выключае існаванне двух узроўняў суверэнных улад, размешчаных у адзінай сістэме дзяржаўнай улады, якія валодалі б вяршэнствам і незалежнасцю, гэта значыць не дапушчае суверэнітэту ні рэспублік, ні іншых суб’ектаў Расійскай Федэрацыі.
[…]
Прызнанне … за рэспублікамі суверэнітэту, пры тым што ўсе іншыя суб’екты Расійскай Федэрацыі ім не валодаюць, парушыла б канстытуцыйнае раўнапраўе суб’ектаў Расійскай Федэрацыі …
Такім чынам, выкарыстанне ў артыкуле 5 (частка 2) Канстытуцыі Расійскай Федэрацыі ў дачыненні да ўсталяванай ёю федэратыўнага ладу паняцця «рэспубліка (дзяржава)» не азначае — у адрозненне ад Федэратыўнага дагавора ад 31 сакавіка 1992 года — прызнанне дзяржаўнага суверэнітэту гэтых суб’ектаў Расійскай Федэрацыі, а толькі адлюстроўвае пэўныя асаблівасці іх канстытуцыйна-прававога статусу, звязаныя з фактарамі гістарычнага, нацыянальнага і іншага характару.^[2]

У былых саюзных рэспубліках адбываліся розныя працэсы па пераўтварэнні АССР. Аджарская АССР і Нахічэванская АССР, змяніўшы назвы на Рэспубліка Аджарыя і Нахічэванская аўтаномная рэспубліка добраахвотна ўвайшлі ў склад Рэспублікі Грузія і Азербайджанскай рэспублікі адпаведна.

Абхазская АССР была пераназвана ў ССР Абхазія і, у адрозненні ад Грузінскай ССР, выказала жаданне застацца ў ССД; такая ж сітуацыя ўзнікла на левабярэжжы Днястра, былой тэрыторыі Малдаўскай АССР. Гэтыя рознагалоссі выліліся ў выніку ва ўзброеныя канфлікты, якія прывялі фактычнай страты кантролю Рэспублікі Грузія і Рэспублікі Малдова над адпаведнымі тэрыторыямі і ўтварэння дэ-факта незалежных дзяржаў — Рэспублікі Абхазія і Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі.

Мовы рэспублік

Дзяржаўнымі мовамі рэспублік, паводле Канстытуцый рэспублік^[3], з’яўляюцца:

Адыгея — руская і адыгейская (артыкул 5)
Рэспубліка Алтай — алтайская і руская (артыкул 13)
Башкартастан — башкірская і руская (артыкул 1)
Бурація — бурацкая і руская (артыкул 67)
Дагестан — руская і мовы народаў Дагестана (артыкул 11)
Інгушэція — інгушская і руская (артыкул 14)
Кабардзіна-Балкарыя — кабардзінская, балкарская і руская (артыкул 76)
Калмыкія — калмыцкая і руская (артыкул 17 Стэпавага Укладання)
Карачаева-Чаркесія — абазінская, карачаеўская, нагайская, руская, чаркеская (артыкул 11)
Карэлія — руская (артыкул 11), статус карэльскай мовы не вызначаны
Комі — комі і руская (артыкул 67)
Марый Эл — марыйская (горная, лугавая) і руская (артыкул 15)
Мардовія — руская і мардоўская (макшанская, эрзянская) (артыкул 12)
Саха — саха і руская (артыкул 46)
Паўночная Асеція-Аланія — асяцінская (іронскі і дыгорскі дыялекты) і руская (артыкул 15)
Татарстан — татарская і руская (артыкул 8)
Тыва — тувінская і руская (артыкул 5)
Удмуртыя — удмурцкая і руская (артыкул 8)
Хакасія — хакаская і руская (артыкул 69)
Чачня — чачэнская і руская (артыкул 10)
Чувашыя — чувашская і руская (артыкул 8)

Нацыянальны склад расійскіх рэспублік

народ	тытульны (%)				рускія (%)				іншыя (%)
рэспубліка	у 1979 г.	у 1989 г.	у 2002 г.	у 2010 г.^[4]	у 1979 г.	у 1989 г.	у 2002 г.	у 2010 г.	у 1979 г.	у 1989 г.	у 2002 г.	у 2010 г.
Адыгея	21,3	▲ 22,1	▲ 24,1	▲ 25,2	70,8	▼ 68,0	▼ 64,4	▼ 63,6
Алтай	▲29,1	▲ 31,0	▲ 33,4	▲ 33,9	▲63,3	▼ 60,4	▼ 57,4	▼ 56,6		5,6	▲ 5,9^{[інш. 1]}	▲ 6,2
Башкартастан	24,3	▼ 21,9	▲ 29,7	▼ 29,5	40,3	▼ 39,2	▼ 36,3	▼ 36,1	24,5	▲ 28,4	▼ 24,1^{[інш. 2]}	▲ 25,4
Бурація	▲23,0	▲ 24,0	▲ 27,8	▲ 30	▼72,1	▼ 69,9	▼ 67,8	▼ 66,1
Дагестан	86,0				11,0	▼ 9,2	▼ 4,6	▼ 3,6
Інгушэція	▼11,7	▲ 12,9	▲ 77,2	▲ 94,1	▼31,7	▼ 23,1	▼ 1,1	▼ 0,8
Кабардзіна-Балкарыя	45,6	▲ 52,2	▲ 55,3	▲ 57,2	35,1	▼ 31,9	▼ 25,1	▼ 22,5	9,0	▲ 9,4	▲ 11,6	▲ 12,7
Калмыкія	▲41,4	▲ 45,3	▲ 53,3	▲ 57,4	▼42,7	▼ 37,6	▼ 33,5	▼ 30,2
Карачаева-Чаркесія	29,7	▲ 31,2	▲ 38,5	▲ 41	45,0	▼ 42,4	▼ 33,6	▼ 31,6	9,3	▲ 9,7	▲ 11,2	▲ 11,9
Карэлія	▼11,1	▼ 10,0	▼ 9,2	▼ 7,4	▲71,3	▲ 73,6	▲ 76,6	▲ 82,2
Комі	▼25,3	▼ 23,3	▲ 25,1	▼ 23,7	▲56,7	▲ 57,7	▲ 59,5	▲ 65,1
Крым^{[заўв 3]}	▲0,7	▲ 1,6	▲ 12,1		▼68,4	▼ 67,1	▼ 58,3		▲ 25,6	▲ 25,8	▼ 24,3^{[інш. 3]}
Марый Эл	▼43,6	▼ 43,3	▼ 42,8	▲ 43,9	▼47,6	▼ 47,4	▲47,5	▼47,4
Мардовія	▼34,2	▼ 32,5	▼ 31,9	▲ 40	▲59,7	▲ 60,83	▲60,84	▼ 53,4
Саха	▲36,9	▼ 33,4	▲ 45,5	▲ 49,9	▲50,5	▼ 50,3	▼ 41,1	▼ 37,8
Паўночная Асеція	▲50,5	▲ 52,9	▲ 62,7	▲ 65,1	▼34,0	▼ 29,9	▼ 23,1	▼ 20,8
Татарстан	▼47,7	▲ 48,4	▲ 52,9	▲ 53,2	▲44,0	▼ 43,2	▼ 39,4	▲ 39,7
Тыва	▲60,4	▲ 64,3	▲ 77,0	▲ 82	▼36,2	▼ 32,0	▼ 20,1	▼ 16,3
Удмурцкая Рэспубліка	▼32,2	▼ 30,9	▼ 29,3	▼ 28	▲58,3	▲ 58,9	▲ 60,1	▲ 62,2
Хакасія	▼11,4	▼ 11,1	▲ 11,9	▲ 12,1	▲79,5	▼ 79,4	▲ 80,2	▲ 81,7
Чачня	52,9	▲ 57,8	▲ 93,4	▲ 95,3	31,7	▼ 23,1	▼ 3,6	▼ 1,9
Чувашыя	▼68,4	▼ 67,7	▼ 67,6	▲ 67,7	▲26,0	▼ 26,6	▼ 26,5	▲ 26,9

Заўвага: У слупку «Іншыя» прыведзены народы, якія з’яўляюцца другімі па колькасці карэннымі народамі ў двухсастаўных рэспубліках.

↑ Казахі
↑ Татары
↑ Украінцы

Спробы стварэння рэспублік

У 1990-х гадах былі спробы стварыць новыя рэспублікі ці падняць статус суб’ектаў да ўзроўню рэспублікі, якія не дасягнулі мэты:

Сучасныя спробы

Сібірская рэспубліка^[8]

Заўвагі

↑ Звесткі без Крыма
↑ Гэты аб’ект размешчаны на тэрыторыі паўвострава Крым і кантралюецца Расіяй. Міжнародная супольнасць не прызнае ўключэнне Крыма ў склад Расіі і лічыць яго анексіяй часткі тэрыторыі Украіны (гл. Рэзалюцыю 68/262 Генеральнай Асамблеі ААН).
↑ Большая частка паўвострава Крым кантралюецца Расіяй. Міжнародная супольнасць не прызнае ўключэнне Крыма ў склад Расіі і лічыць яго анексіяй часткі тэрыторыі Украіны. Паводле адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Украіны, на тэрыторыі Крыма размяшчаюцца Аўтаномная Рэспубліка Крым і горад з асобым статусам Севастопаль. Паводле адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Расіі, на паўвостраве размяшчаюцца суб’екты РФ Рэспубліка Крым і горад федэральнага значэння Севастопаль.

Крыніцы

↑ Канстытуцыя Расійскай Федэрацыі. Арт. 65, пп. 1
↑ Канстытуцыйны суд Расійскай Федэрацыі. Пастанова Канстытуцыйнага Суда Расіі ад 7 чэрвеня 2000 г. N 10-П «Па справе аб праверцы канстытуцыйнасці асобных становішчаў Канстытуцыі Рэспублікі Алтай і Федэральнага закона аб агульных прынцыпах арганізацыі заканадаўчых (прадстаўнічых) і выканаўчых органаў дзяржаўнай улады суб'ектаў Расійскай Федэрацыі» (нявызн.)(недаступная спасылка). http://constitution.garant.ru/DOC_12019810.htm#sub_para_N_1.+Архівавана з першакрыніцы 1 лістапада 2007. Праверана 21 студзеня 2015.
↑ http://constitution.garant.ru/region/
↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm Архівавана 5 чэрвеня 2016.
↑ «Няръяна вындер» 191—192 (18736-18737) Архівавана 4 сакавіка 2016.
↑ Ъ-Газета — Создается Приморская республика
↑ Offene Tribüne/Открытая трибуна — Журналистские рас-следования / BNS-Ermittlungen — D.Kurier/Russlanddeutsche Allgemeine Архівавана 4 чэрвеня 2016.
↑ Сибирь больше не хочет кормить Москву | Общество | The Kiev Times Архівавана 17 жніўня 2017.

[7] Казахі

[8] Татары

[10] Украінцы

[2] Звесткі без Крыма

[incrimea-3] Гэты аб’ект размешчаны на тэрыторыі паўвострава Крым і кантралюецца Расіяй. Міжнародная супольнасць не прызнае ўключэнне Крыма ў склад Расіі і лічыць яго анексіяй часткі тэрыторыі Украіны (гл. Рэзалюцыю 68/262 Генеральнай Асамблеі ААН).

[9] Большая частка паўвострава Крым кантралюецца Расіяй. Міжнародная супольнасць не прызнае ўключэнне Крыма ў склад Расіі і лічыць яго анексіяй часткі тэрыторыі Украіны. Паводле адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Украіны, на тэрыторыі Крыма размяшчаюцца Аўтаномная Рэспубліка Крым і горад з асобым статусам Севастопаль. Паводле адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Расіі, на паўвостраве размяшчаюцца суб’екты РФ Рэспубліка Крым і горад федэральнага значэння Севастопаль.

[1] Канстытуцыя Расійскай Федэрацыі. Арт. 65, пп. 1

[4] Канстытуцыйны суд Расійскай Федэрацыі. Пастанова Канстытуцыйнага Суда Расіі ад 7 чэрвеня 2000 г. N 10-П «Па справе аб праверцы канстытуцыйнасці асобных становішчаў Канстытуцыі Рэспублікі Алтай і Федэральнага закона аб агульных прынцыпах арганізацыі заканадаўчых (прадстаўнічых) і выканаўчых органаў дзяржаўнай улады суб'ектаў Расійскай Федэрацыі» (нявызн.)(недаступная спасылка). http://constitution.garant.ru/DOC_12019810.htm#sub_para_N_1.+Архівавана з першакрыніцы 1 лістапада 2007. Праверана 21 студзеня 2015.

[5] ttps://constitution.garant.ru/region/

[6] ttps://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm Архівавана 5 чэрвеня 2016.

[11] «Няръяна вындер» 191—192 (18736-18737) Архівавана 4 сакавіка 2016.

[12] Ъ-Газета — Создается Приморская республика

[13] Offene Tribüne/Открытая трибуна — Журналистские рас-следования / BNS-Ermittlungen — D.Kurier/Russlanddeutsche Allgemeine Архівавана 4 чэрвеня 2016.

[14] Сибирь больше не хочет кормить Москву | Общество | The Kiev Times Архівавана 17 жніўня 2017.

[1]

[заўв 1]

[заўв 2]

[2]

[3]

[4]

[інш. 1]

[інш. 2]

[заўв 3]

[інш. 3]

[5]

[6]

[7]

[8]

Адміністрацыйны падзел Расіі
Рэспублікі	Адыгея Алтай Башкартастан Бурація Дагестан ДНР¹ Інгушэція Кабардзіна-Балкарыя Калмыкія Карачаева-Чаркесія Карэлія Комі Крым¹ ЛНР¹ Мардовія Марый Эл Паўночная Асеція Татарстан Тува Удмурція Хакасія Чачня Чувашыя Якуція
Краі	Алтайскі Забайкальскі Камчацкі Краснадарскі Краснаярскі Пермскі Прыморскі Стаўрапольскі Хабараўскі
Вобласці	Амурская Арлоўская Архангельская Арэнбургская Астраханская Белгародская Бранская Валагодская Валгаградская Варонежская Запарожская¹ Іванаўская Іркуцкая Калінінградская Калужская Кастрамская Кемераўская Кіраўская Курганская Курская Ленінградская Ліпецкая Магаданская Маскоўская Мурманская Наўгародская Ніжагародская Новасібірская Омская Пензенская Пскоўская Разанская Растоўская Самарская Саратаўская Сахалінская Смаленская Свярдлоўская Тамбоўская Томская Тульская Уладзімірская Ульянаўская Херсонская¹ Цвярская Цюменская Чалябінская Яраслаўская
Гарады федэральнага значэння	Масква Санкт-Пецярбург Севастопаль¹
Аўтаномная вобласць	Яўрэйская
Аўтаномныя акругі	Ненецкая Ханты-Мансійская Чукоцкая Ямала-Ненецкая
Скасаваныя	Агінская Бурацкая аўтаномная акруга Камчацкая вобласць Карацкая аўтаномная акруга Комі-Пярмяцкая аўтаномная акруга Пермская вобласць Таймырская (Далгана-Ненецкая) аўтаномная акруга Усць-Ардынская Бурацкая аўтаномная акруга Чыцінская вобласць Эвенкійская аўтаномная акруга
Федэральныя акругі	Далёкаўсходняя Паўднёвая Паўночна-Заходняя Прыволжская Сібірская Уральская Цэнтральная
¹ — на міжнародна прызнаных тэрыторыях Украіны, анексаваных Расіяй у 2014 і 2022 гадах.