Перайсці да зместу

Елізаветпальская губерня

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Елізаветпальская губерня
Герб
Герб
Краіна
Уваходзіць у
Адміністрацыйны цэнтр
Дата ўтварэння 9 снежня 1867
Дата скасавання 26 красавіка 1920
Насельніцтва
  • 878 415 чал. (1897)
Плошча
  • 44 136 км²
Елізаветпальская губерня на карце
Елізаветпальская губерня, карце
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Елізаветпальская губерня (азерб.: Yelizavetpol quberniyası; арм.: Ելիզավետպոլի նահանգ) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка Расійскай імперыі.

Фізіка-геаграфічная характарыстыка

[правіць | правіць зыходнік]

Геаграфічнае становішча

[правіць | правіць зыходнік]

Гэта была адна з самых значных па прасторы губерняў Закаўказзя, размешчаная ва ўсходняй яго частцы, прыблізна паміж 38°50' и 41 1/2 ° паўночнай шыраты і 44°21' і 48°21' усходняй даўгаты (ад Грынвіча); на поўначы яна межавала з Тыфліскай губерняй, Закатальскай акругай і Дагестанскай вобласцю; на ўсходзе — з Бакінскай губерняй; на захадзе — з Тыфліскай і Эрыванскай губернямі, а на поўдні — з Персіяй па рацэ Аракс, якая мела тут дзяржаўную мяжу Расіі. У азначаных межах Елізаветпальская губерня займала плошчу ў 38 782,5 кв. вёрсты ці 44 136 км² (па Стрэльбіцкім).

Клімат Елізаветпальскай губерні вельмі разнстайны. Зона горных паш, што ляжыць вышэй лясной расліннасці, на працягу амаль трох чвэрцяў года пакрыта снягамі і зусім бязлюдная; улетку, пры дастатку атмасфернай і глебавай вільгаці, расліннасць прыцягвае качэўнікаў з іх статкамі, якія застаюцца тут да сярэдзіны ці канца жніўня. Ніжэй горных паш, у паласе лясоў, клімат, хоць яшчэ суровы, ужо дазваляе займацца культурай хлебных раслін (апроч кукурузы і рыса); зімы тут багата снежныя і даволі суровыя, лета халаднаватае і дажджлівае з частымі градабоямі, што моцна шкодзяць пасевам. На перадгор’ях, апроч хлябоў, з’яўляюцца сады і вінаграднікі; месцамі тут даводзіцца звяртацца да штучнага абваднення. Нарэшце, шырокія нізінныя і стэпавыя прасторы вылучаюцца гарачым і сухім цягам доўгага лета кліматам і кароткай і мяккай узімку; вясна кароткая, хутка пераходзіць у лета. З канца красавіка ўсталёўваецца засуха, пры жарах да 45 °C, якая працягваецца да сярэдзіны верасня і абумаўляльная паўсюднае выгаранне і засыханне дзікай расліннасці і ўзмоцненую патрэбу культурных, вельмі тут размаітых, раслін у штучным абвадненні. Глыбокай восенню і зімой, з прычыны дажджоў, стэпу пакрываюцца травамі, утваральнымі так званыя зімовыя пашы, на якіх пасвіцца скаціна ў зімовы час. Снег зімой у гэтых частках Елізаветпальскай губерні выпадае рэдка і трымаецца мала, а маразы звычайна не перасягаюць 5-6° С. Пра клімат Елізаветпаля і Шушы, з якіх першы можа характарызаваць нізіны і стэпы, а другая — лясную палосу, ніжэй даюцца наступныя дадзеныя:

Вышыня,
у метрах
Сярэдняя тэмпература студзеня Сярэдняя тэмпература ліпеня Сярэдняя тэмпература года Колькасць асадкаў,
у мм.
Елізаветпаль 445 0,1° 24,9° 18,1° 256,9
Шуша 1368 −3,3° 19,2° 8,8° 658,9

Нацыянальны склад у 1897 годзе[1]

[правіць | правіць зыходнік]
павет азербайджанцы[2] армяне лезгіны рускія беларусы немцы курды таты удзіны
Губерня цалкам 60,8 % 33,3 % 1,7 % 1,6 %
Арэшскі павет 70,0 % 20,5 % 9,4 %
Джэбраільскі павет 74,1 % 23,7 % 1,1 %
Джэваншырскі павет 71,6 % 26,9 %
Елізаветпальскі павет 63,9 % 26,4 % 4,4 % 1,7 % 1,9 %
Зангезурскі павет 51,6 % 46,1 % 1,3 %
Казахскі павет 57,2 % 38,9 % 3,0 %
Нухінскі павет 69,3 % 15,7 % 7,1 % 1,5 % 5,8 %
Шушынскі павет 45,3 % 53,3 % 1,0 %

Адміністрацыйны падзел

[правіць | правіць зыходнік]

У пачатку XX стагоддзя ў склад губерні ўваходзіла 8 паветаў:

Павет Цэнтр Плошча,
вёрст²
Насельніцтва[3]
(1897), чал.
1 Арэшскі с. Агдаш (528 чел.) 2 829,6 67 277
2 Джэваншырскі с. Тэртэр (752 чал.) 4 818,4 72 719
3 Елізаветпальскі г. Елізаветпаль (33 625 чал.) 7 695,7 162 788
4 Зангезурскі с. Герусы (1 450 чал.) 6 829,7 137 871
5 Казахскі с. Казах (1 769 чал.) 6 024,2 112 074
6 Джэбраільскі с. Джэбраіл 2 922,6 66 360
7 Нухінскі г. Нуха (24 734 чал.) 3 346,7 120 555
8 Шушынскі г. Шуша (25 881 чал.) 4 315,6 138 771

Зноскі