İçeriğe atla

Galiyye

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Gulat-ı Şiâ sayfasından yönlendirildi)

Ghulat-i Şîʿa ya da Galiyye, Şii teolojide Ehli beytten bazı kişilere ilahlık atfeden veya ana akım Şiiler tarafından "aşırı" olarak tanımlanan ekstremist grupları (fırka) tanımlamakta kullanılan bir tâbirdir. Müellihe de denir.[1] Daha sonraki dönemlerde 12 imamcılar, Zeydiler veya bazen de mutedil İsmaililer tarafından kabul edilmeyen Şii gruplar için kullanılmıştır.[2] İmâmet i'tikadı konusunda aşırı görüşler besleyerek Şîʿa'ya bağlanan gruplar ve Müslüman görünüp Ali ve onun soyundan gelen imâmlara ilâhlık veya peygamberlik isnâdında bulunanlar için kullanılmıştır.[3]

Kelimenin kökeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Galiyye" itidal çizgisini aşanlara verilen isimdir. Haddi aşmak mânasına elen "güluv" kökünden çoğul anlamında bir nisbet ismi olup "İtidal çizgisini aşanlar" anlamına gelmektedir.[4] Bu kökten üretilen "Ghulât, eh’ûl-gulüv, ashâb’ûl-gulüv" terkipleri de aynı anlama gelmektedir.[5]

İmamiye ekstremizm için üç özellik belirlemiştir: Hulul, tenasüh ve ibaha.[6]

Galiyye fırkaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurulan ilk Ghulat mezhep, "ʿAbd Allâh İbn-i Sebe" isimli Yemenli bir Yahudi tarafından inşâ edilen Sebe’îyye'dir.[7]

Ghulat Şîʿî fırkalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Not: Ali Allahilik (Ali Allahiyyun) adı verilen dinin mensupları da bazen Galiyye'den olarak sınıflandırılabilirler.
  2. ^ Hodgson, M. G. S. (1965). "GHULĀT". Encyclopaedia of Islam. 2 (2.2 yayıncı = Brill Academic Publishers bas.). ss. 1093-1095. 
  3. ^ Şehristânî, El-Milel, Cilt 1, Sahife 173
  4. ^ "Encyclopedia Iranica, "ḠOLĀT"". 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2014. 
  5. ^ Diyânet İslâm Ansiklopedisi, Cilt 13, Sahife 333, TDV 1996.
  6. ^ Halm, Heinz (21 Temmuz 2004). Shi'ism. Edinburgh University Press. s. 154. ISBN 978-0-7486-1888-0. 
  7. ^ Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.