Темељна људска права
Изглед
Нека од универзално признатих права се сматрају фундаменталним, и.е. садржана су у Универзалној декларацији о људским правима Уједињених нација, УН Међународном пакту о грађанским и политичким правима, или УН Међународном пакту о економским, социјалним и културним правима, обухватају следеће:
- Право на самоопредељење[1]
- Право на слободу[2]
- Право на правне гаранције[2]
- Право на слободу кретања[3]
- Право на слободу мишљења[4]
- Право на слободу вероисповести[4]
- Право на слободу говора[5]
- Право на мирно окупљање[6]
- Право на слободу удруживања[7]
Европска унија
[уреди | уреди извор]Темељна људска права је термин којега се користи за описивање најважнијих људских права и слобода.
Повеља Европске уније о темељним правима из 2000. године садржи попис од 49 темељних личних, економских, социјалних и политичких људских права:
- Право на људско достојанство,
- Право на живот,
- Право на интегритет особе, које обухвата забрану самовољног подвргавања људи медицинским захватима и забрану еугеничких поступака, забрану трговања деловима људског тела и забрану клонирања људских бића у циљу њихове репродукције (рађања),
- Забрана мучења и нечовечног или понижавајућег поступања или казне,
- Забрана ропства и присилног рада,
- Право на слободу и личну сигурност,
- Право на поштовање приватног и породичног живота, дома и комуницирања,
- Право на заштиту личних података,
- Право на ступање у брак и право на оснивање породице,
- Слобода мишљења, савести и вероисповести, које укључује право на приговор савести,
- Слобода изражавања и информирања,
- Слобода окупљања и удруживања,
- Слобода уметности и науке, која укључује поштовање академске слободе,
- Право на образовање, које укључује могућност бесплатног обавезног школовања, слободу оснивања образовних установа, те право родитеља да својој деци осигурају образовање и поучавање у складу са својим верским, филозофским и педагошким уверењима,
- Слобода избора занимања и право на рад,
- Слобода подузетништва,
- Право на власништво, које укључује право на исплату правичне накнаде за губитак власништва, ако се оно одузима у јавном интересу. У склопу права власништва јамчи се и интелектуално власништво,
- Право на азил у случају избеглиштва,
- Право на заштиту у случају удаљавања, протеривања или изручења, које укључује забрану колективног протеривања,
- Право на једнакост људи пред законом,
- Право на недискриминацију,
- Право на културну, верску и језичну разноликост,
- Право на равноправност жена и мушкараца,
- Право деце на посебну заштиту потребну за њихову добробит, које укључује право да се у сваком деловању власти и приватних институција примарно води рачуна о заштити интереса детета, те право детета на одржавање редовног личног односа и директан контакт са оба родитеља,
- Право старијих особа на достојан живот и независност, те на учествовање у друштвеном и културном животу,
- Право особа с инвалидитетом на интеграцију, које обухвата мере чији је циљ осигуравање њихове независности, друштвене и професионалне укључености те њихово суделовање у животу заједнице,
- Право радника на информирање и саветовање у предузећу,
- Право радника на колективно преговарање и деловање, које укључује право на склапање колективних уговора и право на штрајк,
- Право радника на бесплатни приступ службама за посредовање при запошљавању,
- Право радника на правну заштиту од неоправданог отказа,
- Право радника на поштене и правичне радне услове, којима се чува здравље, сигурност и достојанство радника; те права на ограничење најдужег радног времена, на дневни и недељни одмор те на плаћени годишњи одмор,
- Забрана рада деце и право младих на посебну заштиту при раду која укључује забрану да се онемогући запошљавање младих који су старији од узраста прописаног обавезног школовања, те право на заштиту од економског израбљивања или од било какве врсте рада која би могла угрозити њихову сигурност, здравље или психички, духовни, морални или друштвени развој или би могла угрозити њихово образовање,
- Право на породични и професионални живот, која ужива правну, економску и социјалну заштиту породице; те право на заштиту од отказа због разлога повезаног с материнством и право на плаћено трудничко и породиљско одсуство,
- Право на социјалну сигурност и социјалну помоћ, у случајевима попут материнства, болести, несрећа при раду, зависности или старости те у случају губитка посла,
- Право на здравствену заштиту, или право сваког становника на кориштење права из социјалне сигурности и социјалних повластица,
- Право на приступ службама од општег економског интереса,
- Право на заштиту околине,
- Право на људи који на тржишту наступају као потрошачи на посебну заштиту,
- Право гласања и особе да буде изабрана на изборима,
- Право учествовања на локалним изборима,
- Право на добру управу, које укључује право да јавне институције одлучују непристрано, правично и у разумном року, при чему свака особа има право да буде саслушања пре предузимања било какве појединачне мере која би на њу могла неповољно да утиче; право сваке особе на приступ свом спису; обавезу управе да образложи своје одлуке; те право сваке особе на накнаду штете коју почини управа при обављању својих дужности; те право особе да комуницира с управом на свом језику,
- Право приступа документима јавних институција,
- Право на подношење петиције,
- Право на слободу кретања и боравка,
- Право на дипломатску и конзуларну заштиту у страној земљи,
- Право на делотворан правни лек и на поштено суђење,
- Право оптуженика на обрану и да се сматра недужним док му се не докаже кривица,
- Право на сразмерно кажњавање, где строгост казне не сме бити несразмерна казненом делу, те право особе да не буде кажњена за дело које није било законом прописано пре његовог почињења,
- Право особе да не буде два пута осуђена или кажњена за исто казнено дело.
Референце
[уреди | уреди извор]- ^ „Интернатионал Цовенант он Цивил анд Политицал Ригхтс Артицле 1”.
- ^ а б „Интернатионал Цовенант он Цивил анд Политицал Ригхтс Артицле 9”.
- ^ „Интернатионал Цовенант он Цивил анд Политицал Ригхтс Артицле 12”.
- ^ а б „Интернатионал Цовенант он Цивил анд Политицал Ригхтс Артицле 18”.
- ^ „Интернатионал Цовенант он Цивил анд Политицал Ригхтс Артицле 19”.
- ^ „Интернатионал Цовенант он Цивил анд Политицал Ригхтс Артицле 21”.
- ^ „Интернатионал Цовенант он Цивил анд Политицал Ригхтс Артицле 22”.
Литература
[уреди | уреди извор]- Маyер, Хенрy (1998). Алл он Фире: Wиллиам Ллоyд Гаррисон анд тхе Аболитион оф Славерy. Ст. Мартин'с Пресс. стр. 110.
- Стеинер, Ј. & Алстон, Пхилип (1996). Интернатионал Хуман Ригхтс ин Цонтеxт: Лаw, Политицс, Моралс. Оxфорд: Цларендон Пресс. ИСБН 019-825437-X.
- Доннеллy, Јацк. (2003). Универсал Хуман Ригхтс ин Тхеорy & Працтице. 2нд ед. Итхаца & Лондон: Цорнелл Университy Пресс.
- Форсyтхе, Давид П. (2000). Хуман Ригхтс ин Интернатионал Релатионс. Цамбридге: Цамбридге Университy Пресс.
- Игнатиефф, Мицхаел. Хуман Ригхтс ас Политицс анд Идолатрy. Принцетон & Оxфорд: Принцетон Университy Пресс.
- Ландман, Тодд (2006). Студyинг Хуман Ригхтс. Оxфорд анд Лондон: Роутледге. ИСБН 978-0-415-32605-6.
- Схуте, Степхен & Хурлеy, Сусан (едиторс). (1993). Он Хуман Ригхтс: Тхе Оxфорд Амнестy Лецтурес. Неw Yорк: БасицБоокс.
- Сунга, Лyал С. (1992) Индивидуал Респонсибилитy ин Интернатионал Лаw фор Сериоус Хуман Ригхтс Виолатионс, Нијхофф Публисхерс.
- Беаудоин, Г., анд Е. Ратусхнy. 1989. Тхе Цанадиан Цхартер оф Ригхтс анд Фреедомс. (2нд ед.). Торонто: Царсwелл.
- Блацк-Бранцх, Јонатхан L. 1995. Макинг сенсе оф тхе Цанадиан Цхартер оф Ригхтс анд Фреедомс. Цанадиан Едуцатион Ассоциатион. ISBN 0-920315-78-X
- Department of Justice Canada. 2019. "Examples of Charter-related cases." Canada's System of Justice. Department of Justice Canada. Web.
- Fine, Sean (17. 4. 2022). „Canada's Charter turned 40 on Sunday – and it's still as radical and enigmatic as it was in 1982”. The Globe and Mail. Приступљено 22. 1. 2023. „While the notwithstanding clause gives governments a unique way to override basic rights, Supreme Court judges have had a broad mandate to set out what those rights are”
- Hogg, Peter W. 2002. Constitutional law of Canada (4th ed.), with Supplement to Constitutional Law of Canada. Scarborough: Carswell.
- Humphrey, J. P. 1984. Human Rights and the United Nations: A Great Adventure. New York: Transnational Publishers.
- Magnet, J.E. 2001. Constitutional Law (8th ed.).
- Silver, Cindy. 1995?. Family Autonomy and the Charter of Rights: Protecting Parental Liberty in a Child-Centred Legal System, in series, Discussion Paper [of] the Centre for Renewal in Public Policy 3. Gloucester, ON: Centre for Renewal in Public Policy. p. 27.
- „Ford government pushes through controversial election spending bill with notwithstanding clause”. CBC News. 14. 6. 2021. Приступљено 7. 6. 2022.
- „What is the notwithstanding clause and why did Doug Ford just invoke it in Ontario?”. www.blogto.com (на језику: енглески). Приступљено 7. 6. 2022.
- „Opinion: Doug Ford's gag law will limit comment on essentially any public policy issue”. The Globe and Mail (на језику: енглески). 14. 6. 2021. Приступљено 7. 6. 2022.
- Parliamentary Information and Research Service. 2006. "The Notwithstanding Clause of the Charter." Library of Parliament, prepared by D. Johansen (1989), revised May 2005. Архивирано новембар 15, 2006 на сајту Wayback Machine, accessed on August 7, 2006.
- Saunders, Philip (април 2002). „The Charter at 20”. CBC News Online. CBC/Radio-Canada. Архивирано из оригинала 7. 3. 2006. г. Приступљено 17. 3. 2006.
- Joint Select Committee. 2011. "Report of the Joint Select Committee on its Deliberations on the Bill Entitled An Act to Amend the Constitution of Jamaica to Provide for a Charter of Rights and for Connected Matters." Government of Jamaica
- Mukulu, Matondo (2011). „Rights and responsibilities under the charter”. The Gleaner (News article). Jamaica.
- Akin, David (18. 4. 2017). „Analysis: Canada's Charter remains a flawed document that no politician dares try to fix”. Global News (на језику: енглески). Приступљено 9. 5. 2022.
- Austin, Granville (1999). The Indian Constitution: Cornerstone of a Nation. New Delhi: Oxford University Press. стр. 390. ISBN 0-19-564959-1.
- Basu, Durga Das (1993). Introduction to the Constitution of India (15th изд.). New Delhi: Prentice Hall of India. стр. 475. ISBN 81-203-0839-5.
- Basu, Durga Das (2003). Shorter Constitution of India (13th изд.). Nagpur: Wadhwa & Co. стр. 1972. ISBN 978-81-8038-206-2.
- Tayal, B. B.; Jacob, A. (2005). Indian History, World Developments and Civics. Avichal Publishing Company.
- Craig, Paul; Grainne De Burca; P. P. Craig (2007). „Chapter 11 Human rights in the EU”. EU Law: Text, Cases and Materials (4th изд.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-927389-8.
- Peers, Steve; Ward, Angela, ур. (2004). The EU Charter and of Fundamental Rights: politics, law and polity. Oxford: Hart Publishing.
- Anastasios Antoniou (2009). „Increasing Rights' Protection in the EU: The Charter of Fundamental Rights in Trajectory of Enforcement”. Hellenic Review of European Law (4): 97. Архивирано из оригинала 25. 12. 2009. г.
Spoljašnje veze
[уреди | уреди извор]- [1] integralni tekst Povelje Europske unije o temeljnim pravima, na službenim stranicama EU
- [2] Ustav Republike Hrvatske (o ljudskim pravima, u čl. 3., te čl. 48.-70.)
- Charter (2000), original version as proclaimed by the institutions
- Charter of Fundamental Rights of the European Union (2007), version incorporated in the Treaty of Lisbon and explanation relating to it
- The Charter in the latest (2012) consolidated version of the Lisbon Treaty
- European Parliament's explanation of the Charter