Operacija Snežna oluja
Operacija Snježna oluja (njem. Schneesturm, izgovor: Šnešturm) je bila strategijska operacija Vermahta protiv partizana u Bosni. Vođena je zimskim uslovima, od 21. do 29. decembra 1943. godine.
U jugoslovenskoj historiografiji prva etapa operacije je poznata kao Krivajska operacija, jer je vođena u dolini rijeke Krivaje.[1] Cilj joj je bio okružiti i uništiti 3. udarni korpus NOVJ. Dio je šeste neprijateljske ofanzive.
Nakon prve etape operacije "Snešturm" u istočnoj Bosni, druga etapa operacije je nastavljena u zapadnoj Bosni. Cilj druge etape bio je prilično ambiciozan, uništiti vrhovno rukovodstvo narodnooslobodilačkog pokreta Jugoslavije, koje se tada nalazilo u rejonu Jajca, i vođu pokreta, Josipa Broza Tita.[2] U okviru druge etape operacije Snježna oluja, januara 1944. godine, izvedene su dve korpusne operacije: Operacija Waldrausch ("Huk šume") i Operacija Napfkuchen ("Pogača").[2]
Poslije neuspjele operacije »Kugelblic«, čijim izvođenjem nije ostvarena zamisao o uništenju jedinica Narodnooslobodilačke vojske u istočnoj Bosni, štab 5. njemačkog armijskog brdskog korpusa preduzeo je novu operaciju »Šnešturm« da opkoli i uništi snage u sastavu Trećeg korpusa narodnooslobodilačke vojske: Petu krajišku udarnu, Sedamnaestu udarnu i Dvadesetsedmu udarnu diviziju.[3]
Njemački plan opkoljavanja i uništenja zamišljen je ovako: da 7. njemačka SS divizija »Princ Eugen«, 1. rezervni puk i dijelovi 369. njemačke legionarske divizije preduzmu žestok napad s juga, od Vareša, planine Zvijezde i gradića Olova, a 1. njemačka brdska divizija sa jugoistoka, od Han-Pijeska, preko Kladnja i planine Konjuha, zatim od Vlasenice preko Šekovića i dolinom Spreče. Nijemci su smatrali da će istovremenim kordiniranim napadom, uz podršku aviona, tenkova i artiljerije, primorati jedinice Trećeg korpusa, da se nađu na dosta uskom prostoru u rejonu rijeke Krivaje da tu budu izložene odlučnom napadu i uništenju.[3]
Nastupajući s linije Sarajevo — Vlasenica i Tuzla — Doboj, nemačka 1. brdska divizija, 7. SS divizija "Princ Eugen", delovi 369. legionarske divizije i 1. rezervni lovački puk otpočeli krivajsku operaciju ("Šnešturm").
20.12. 1943. krenula je Borbena grupa »Brauner«, sastava: 187. napadna grupa, 901. okl. gren. nast. puk, 92. gren. puk (mot.), 2 (mot.) diviz. 51. art. puka i 3. bat. 5. SS-policijskog puka, iz rejona Zvornika na čišćenje rejona između Drine — Save — Bosne i Spreče i tom prilikom pre svega razbila partizanske snage koje su se nalazile na planini Majevici i odbacila ih prema zapadu.[4]
Operacija je završena 28. decembra probijanjem jedinica NOVJ iz okruženja.
Po nemačkom izveštaju, sopstveni gubici grupe Brauner, bili su: 3 poginula, 5 ranjenih, dok su o gubicima protivnika, tj NOVJ, izvestili: 212 poginulih izbrojano, veći broj poginulih prema proceni, 129 ranjenih, 86 zarobljenih, 16 prebeglih.[5]
Nemačke snage do 29. decembra 1943. nisu postigle operativni cilj - razbijanje snaga 3. korpusa NOVJ i njegovog odbacivanja dalje od granice sa Srbijom, odnosno od doline Drine.[2] Pošto istovremene operacije na zapadu Bosne (Operacija Panther) nisu bile uspešne, 5. korpus NOVJ je u cilju rasterećenja pritiska na 3. udarni korpus izveo napad na Banja Luku (Prva banjalučka operacija). Kada je 2. oklopna armija prenela težište operacije na područje 1. i 5. korpusa, 3. udarni korpus je 16. januara 1944. pokrenuo opsežnu operaciju na Tuzlansku oblast (Druga tuzlanska operacija).
Njemački komandant Jugoistoka, feldmaršal Maximilian von Weichs, 29. decembra 1943. obavijestio je Vrhovnu komandu Vermahta da se druga etapa operacije "Šnešturm" nastavlja u zapadnoj Bosni, južno od Banjaluke, do linije Travnik - Livno - Glamoč.
Operacija „Šnešturm" je nastavljena u zapadnoj Bosni pod nazivom „Valdrauš" a trajala je od 4. do 20. januara 1944. Cilj je bio razbijanje partizanskih grupacija u rejonu južno od Banjaluke — zapadno od linije Travnik — Livno — Glamoč.[6]
U drugoj etapi operacije “Snežna oluja“ u Bosanskoj krajini angažovane su znatne nemačke i kvislinške snage, ukupne jačine oko 116.000 vojnika.[2] Glavne snage pod komandom 5. SS brdskog armijskog korpusa sačinjavale su:[2]
- 1. brdska divizija iz doline Bosne, od Doboja i Tešnja, preko planine Borja i Skender-Vakufa, prodire sa istoka u rejon Jajca;
- 7. SS divizija "Princ Eugen" iz rejona Zenice, preko Travnika, prodire u rejon Bugojna, Donjeg Vakufa i Kupresa;
- 369. legionarska divizija prodire iz šireg rejona Sarajeva, preko planine Bitovnje, ka Prozoru u Duvnu;
- istovremeno kada krenu glavne snage kreću i 114. lovačka divizija, 105. SS izviđački bataljon, 5. SS korpus i 4. puk "Brandenburg", preko Kupresa i planine Vitorog, prema rejonu Jajca.
Operacija glavnih snaga u zapadnoj Bosni šifrovano je nazvana "Valdrauš" (huk šume).
Pomoćne snage pod komandom 69. njemačkog rezervnog armijskog korpusa činile su:
- borbena grupa 187. rezervne njemačke divizije 69. armijskog korpusa,
- 2. kozačka brigada 1. kozačke divizije,
- 901. i 92. motorizovani puk i
- 1. lovački ustaško-domobranski zdrug
- četnici Srednjobosanskog četničkog korpusa.
Operacija pomoćnih snaga šifrovano je nazvana "Napfkuchen" (Pogača).
- ↑ https://www.znaci.org/00001/53_36_2.htm
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 https://www.znaci.org/00001/158_6.htm
- ↑ 3,0 3,1 Milorad Gončin: DRUGA KRAJIŠKA UDARNA BRIGADA
- ↑ https://www.znaci.org/00001/4_12_4_13.htm
- ↑ Izveštaj komandanta 42. lovačke divizije od 14. januara 1944, arhivska oznaka T315, roll 1556, frames 454-459, prevod u Zbornik NOR-a XII/4, dokument 13
- ↑ https://www.znaci.org/00001/4_12_3_183.htm
- Zimske operacije u Jugoslaviji 1943/1944.
- Spisak antipartizanskih operacija u NDH
- Spisak osovinskih operacija u Jugoslaviji
- Operation "Schneesturm"
- NAREĐENJE OPERATIVNOG ODELJENJA 2. OKLOPNE ARMIJE OD 18. DECEMBRA 1943. KOMANDI 5. SS-BRDSKOG KORPUSA ZA PRODUŽENJE OPERACIJE „KUGELBLIC" POD NAZIVOM „ŠNEŠTURM"
- ZAPOVEST KOMANDANTA 5. SS-BRDSKOG KORPUSA OD 18. DECEMBRA 1943. POTCINJENIM KOMANDAMA ZA OPERACIJU „ŠNEŠTURM" PROTIV PARTIZANA U ISTOČNOJ BOSNI