Wikipedysta:Wywiadujemy/Praca zaliczeniowa 25

Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej

Федеральная служба безопасности Российской Федерации

Emblemat FSB
Flaga FSB
Państwo	Rosja
Data utworzenia	3 kwietnia 1995
Siedziba	Moskwa
Dyrektor	Aleksandr Bortnikow
Zastępca	Siergiej Korolow
Zatrudnienie	szacunkowo 300 tys.
Adres
Plac Łubiański 2, Moskwa 101000
Położenie na mapie Rosji Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej
55°45′39,7″N 37°37′39,2″E

Flaga dyrektora FSB (2008)

Główna siedziba FSB – Łubianka

Główne wejście do siedziby FSB i flaga tej instytucji

75. rocznica Akademii FSB, dawniej Akademii KGB (5 maja 1996 r.)

Siedziba FSB w Jarosławiu

Siedziba FSB w Królewcu

Siedziba FSB w Niżnym Nowogrodzie

Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej (FSB, ros. Федеральная служба безопасности Российской Федерации, ФСБ) – rosyjska służba specjalna utworzona 3 kwietnia 1995 r. z przekształcenia Federalnej Służby Kontrwywiadowczej (1993-1995), jest pośrednim następcą KGB ZSRR.

FSB realizuje swoje zadania głównie na terenie państwa, jednak od 2003 r. jej kompetencje zostały poszerzone o Straż Graniczną i znaczną część Federalnej Agencji Komunikacji i Informacji Rządowej (FAPSI). FSB prowadzi głównie działalność kontrwywiadowczą, ale wykazuje się również aktywnością wywiadowczą w krajach byłego bloku wschodniego.

Podstawa prawna

Podstawę prawną działalności organów FSB stanowią m.in.:

• Obowiązująca od 25 grudnia 1993 r. Konstytucja Federacji Rosyjskiej,
• Ustawa o Federalnej Służbie bezpieczeństwa z 3 kwietnia 1995 r. (z późn. zm.),
• Ustawa o działalności operacyjno-rozpoznawczej z 12 sierpnia 1995 r. (z późn. zm.),
• Rozporządzenie o FSB zatwierdzone dekretami prezydenta Federacji Rosyjskiej nr 806 z 6 lipca 1998 r. (z późn. zm.),
• Inne ustawy federalne i normatywne akty prawne federalnych organów władzy państwowej, a także porozumienia międzynarodowe.

Akty normatywne regulują m.in.:

• współdziałanie FSB i sił zbrojnych;
• nadają szefowi FSB status ministra i stopień generała armii;
• zezwalają na przeprowadzanie operacji wywiadowczych i ochrony obywateli oraz przedsiębiorstw rosyjskich za granicą;
• nakazują informowanie prezydenta i premiera o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego;
• dają FSB prawo do dokonywania bez nakazu sądowego aresztowań i wstępu na teren prywatny „jeśli istnieją wystarczające dowody na fakt popełnienia przestępstwa”;
• zezwalają FSB na tworzenie jednostek specjalnych, stosowanie broni palnej oraz szkolenie personelu ochrony w przedsiębiorstwach prywatnych;
• powołują organy sprawujące nadzór nad FSB;
• określają szerokie uprawnienia, umożliwiające służbie ingerencję we wszystkie dziedziny życia politycznego, społecznego i gospodarczego.

Geneza powstania

W listopadzie 1991 r. po puczu Janajewa, KGB zostało przekształcone w Federalną Agencję Bezpieczeństwa, które wraz z MSW Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i Międzyrepublikańską Służbą Bezpieczeństwa tworzyły Ministerstwo Bezpieczeństwa i Spraw Wewnętrznych RFSRR. W miejsce KGB powołano dekretem prezydenta Borysa Jelcyna, z 19 grudnia 1991 r. Ministerstwo Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej (MB, Министерства безопасности Российской Федерации). Pierwszym szefem MB został gen. armii Wiktor Barannikow, który pełnił funkcję ministra do lipca 1993 r., kiedy zastąpił go gen. płk Nikołaj Gołuszko. W skład ministerstwa wchodziły: Federalna Agencja Bezpieczeństwa (AFB, Агентство федеральной безопасности) oraz Służba Wywiadu Zagranicznego (SWR, Служба Внешней Разведки Российской федераци).

Tym samym KGB podzielono na kilka mniejszych niezależnych instytucji. Stanowiło to także zabezpieczenie przed dokonaniem przewrotu przez konserwatywne kadry służby bezpieczeństwa.

21 grudnia 1993 r. rozwiązano resort, a Federalną Agencję Bezpieczeństwa przemianowano na samodzielną Federalną Służbę Kontrwywiadowczą (FSK, Федеральная Служба Контрразведки). Na czele służby stanął Nikołaj Gołuszko, a od marca 1994 r.Siergiej Sieszpan. Do jej zadań należało: ujawnianie i likwidowanie przypadków gromadzenia informacji przez zagraniczne służby, zwalczanie prób naruszenia porządku konstytucyjnego, suwerenności i integracji Federacji Rosyjskiej. Zajmować się tym miały zarządy operacji kontrwywiadowczych, kontrwywiadu wojskowego i gospodarczego.

Utworzenie FSB

12 kwietnia 1995 r. Ustawa o organach Federalnej Służby Bezpieczeństwa w Federacji Rosyjskiej przekształciła FSK w Federalną Służbę Bezpieczeństwa (FSB). Tym samym służba uzyskała nowe uprawnienia. Reformy FSB zostały uzupełnione dekretem nr 633, podpisanym przez Borysa Jelcyna w dniu 23 czerwca 1995 r. Dekret uszczegółowił zadania tej instytucji, nadał FSB podstawowe uprawnienia do przeprowadzania prac kryptograficznych oraz określił zadania szefa FSB. Liczba zastępców szefa została zwiększona do ośmiu, tj. dwóch pierwszych zastępców oraz pięciu zastępców odpowiedzialnych za departamenty i dyrektoriaty służby oraz jednego zastępcę szefa odpowiedzialnego za miasto Moskwa oraz obwód moskiewski.

20 czerwca 1996 r. Jelcyn zwolnił Barsukowa i powołał Nikołaja Kowaliowa na stanowisko p.o. szefa FSB, a później na stanowisko szefa FSB. W maju 1998 r. struktura FSB została przeorganizowana. Od tej pory FSB podzielone jest na 5 departamentów i 6 zarządów, zamiast wcześniejszych 34 zarządów, co miało ułatwić kierowanie instytucją. Kowaliowa odwołano przez bierność, nieumiejętność zwalczania przestępczości gospodarczej, odpływ kadr do policji podatkowej oraz nieprofesjonalne działania jednostki antyterrorystycznej „Alfa”.

Zadania

Do głównych zadań FSB należą:

• działalność kontrwywiadowcza, która polega na ustalaniu, zapobieganiu i przecinaniu działalności wywiadowczej i innej prowadzonej przez służby specjalne obcych państw, jak i pojedyncze osoby a skierowanej na przysporzenie strat interesom bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej,
• walka z terroryzmem – działalność prowadzona w celu identyfikacji, zapobiegania, tłumienia, ujawniania i prowadzenia dochodzeń w sprawie aktów terrorystycznych poprzez wdrażanie środków operacyjno-bojowych i innych,
• w obszarze walki z przestępczością FSB prowadzi działania operacyjno-rozpoznawcze w celu identyfikacji, zapobiegania, tłumienia i ujawniania szpiegostwa, przestępczości zorganizowanej, korupcji, nielegalnego obrotu bronią i środkami odurzającymi, przemytu stanowiącego zagrożenie dla bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej oraz przestępstwa, których dochodzenie i wstępne śledztwo jest przypisane do ich jurysdykcji, a także identyfikowanie, zapobieganie, tłumienie i ujawnianie działalności nielegalnych grup zbrojnych, grup przestępczych, osób i stowarzyszenia publiczne, których celem jest przymusowa zmiana ustroju konstytucyjnego Federacji Rosyjskiej,
• prawo do prowadzenia działań wywiadowczych w ramach swoich kompetencji oraz we współpracy z organami wywiadu zagranicznego, a także ma stawianie sobie celu pozyskiwania informacji dotyczących gospodarki oraz kompleksu wojskowo-przemysłowego, oraz posiadanie również szerokich uprawnień śledczych, które pozwalają na prowadzenie większości głośnych procesów w Federacji Rosyjskiej,
• działalność graniczna, której obszar to ochrona granic państwowych Federacji Rosyjskiej w celu zapobiegania nielegalnym zmianom w przejściu granicy państwowej Federacji Rosyjskiej, zapewnienia przestrzegania przez osoby fizyczne i prawne reżimu granicy państwowej Federacji Rosyjskiej, ochrona ekonomicznych i innych uzasadnionych interesów Federacji Rosyjskiej w obszarze przygranicznym,
• zapewnienie bezpieczeństwa informacji to działalność realizowana w ramach kształtowania i realizacji polityki państwa i naukowo-technicznej w zakresie bezpieczeństwa informacji, w tym z wykorzystaniem środków inżynierskich i kryptograficznych.

Struktura

Federalna Służba Bezpieczeństwa to federalny organ władzy wykonawczej podporządkowanym bezpośrednio prezydentowi Federacji Rosyjskiej, który sprawuje kontrolę i koordynuje jej działalność. Kierownictwo sprawuje szef FSB, którego powołuje i odwołuje prezydent Federacji Rosyjskiej po zasięgnięciu opinii Rady Federacji. Prezydent przedstawia Radzie Federacji wniosek w sprawie kandydatury szefa oraz inne materiały charakteryzujące proponowaną kandydaturę.

Federalna Służba Bezpieczeństwa składa się z:

• wydziałów (departamenty) ds. bezpieczeństwa poszczególnych regionów i podmiotów Federacji Rosyjskiej (terytorialne agencje bezpieczeństwa);
• wydziałów (departamenty) w dziedzinie bezpieczeństwa w Siłach Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, innych oddziałach i formacjach wojskowych, a także w ich organach kierowniczych (agencje bezpieczeństwa w wojskach);
• departamentów (departamenty, służby, oddziały) w zakresie bezpieczeństwa dla służby granicznej (agencje graniczne);
• innych wydziałów (departamenty) w dziedzinie bezpieczeństwa, wykonujące określone uprawnienia tego organu lub zapewniające działalność organów federalnej służby bezpieczeństwa (inne organy bezpieczeństwa);
• jednostek lotniczych, ośrodków szkolenia specjalnego, jednostek specjalnego przeznaczenia, przedsiębiorstw, organizacji oświatowych i naukowych, jednostek i organizacji rzeczoznawczych, sądowo-medycznych (zwanych dalej wojskowo-medycznymi), wojskowe jednostki konstrukcyjne,
• agencji bezpieczeństwa terytorialnego, agencji bezpieczeństwa w wojskach, służb granicznych i innych agencji bezpieczeństwa.

Departamenty:

• Departament Kontrwywiadu (ros. Служба контрразведки),
• Departament Antyterrorystyczny (ros. Аппарат Национального антитеррористического комитета),
• Departament Analiz, Prognoz i Planowania Strategicznego (ros. Департамент анализа, прогнозов и стратегического планирования),
• Departament ds. Personelu i Zarządzania (ros. Отдел кадров и управления),
• Departament Wsparcia Operacyjnego (ros. Департамент оперативной поддержки),
• Departament Kontrwywiadu Wojskowego (ros. Департамент военной контрразведки),
• Zarząd ds. Analizowania i Powstrzymywania Działań Grup Przestępczych (ros. Управление по анализу и пресечению деятельности преступных групп),
• Zarząd Śledczy (ros. Следственный совет),
• Zarząd Operacyjno-Poszukiwawczy (ros. оперативно-разведывательный совет),
• Zarząd ds. Środków Operacyjno-Technicznych (ros. совет по оперативно-разведывательным мероприятиям),
• Zarząd Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ros. Совет внутренней безопасности),
• Zarząd Administracyjny (ros. Административный совет),
• Centrum Bezpieczeństwa Informacyjnego (ros. Центр информационной безопасности),
• Centrum Specjalnego Przeznaczenia (ros. Центр специального назначения),
  • Zarząd A (Alfa, ros. Альфа) – do uwalniania zakładników, zwalczania ugrupowań terrorystycznych,
  • Zarząd W (Wympieł, ros. Вымпел) – wielozadaniowa formacja walki specjalnej; brał udział m.in. w: wojnie afgańskiej, ataku na rosyjski Biały Dom (październik 1993 r.), I i II wojnie czeczeńskiej, pojmaniu czeczeńskiego komendanta polowego Salmana Radujewa (marzec 2000 r.) i akcji odbicia zakładników w teatrze na Dubrowce (październik 2002 r.),
• Akademia Federalnej Służby Bezpieczeństwa Rosji (ros. Академия Федеральной службы безопасности России),
• Służba Pograniczna Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej (ros. Пограничная служба Федеральной службы безопасности Российской Федерации, Pograniczna Służba, Пограничная Служба),
  • Straż Przybrzeżna Służby Pogranicznej FSB.

• 
  Służba Pograniczna FSB
• 
  Jednostka Alfa
• 
  Jednostka Wympieł

Uprawnienia funkcjonariuszy FSB

Uprawnienia oraz obowiązki organów FSB zostały uregulowane w rozdziale III ustawy federalnej O federalnej służbie bezpieczeństwa z 3 kwietnia 1995 r.

FSB posiada uprawnienia do prowadzenia czynności:

• operacyjno-rozpoznawczych,
• dochodzeniowo-śledczych,
• analityczno-informacyjnych,
• kontrolno-sprawdzających (art.13. ustawy federalnej O federalnej służbie bezpieczeństwa z 3 kwietnia 1995 r.).

Zgodnie z art.13.b) ustawy o FSB organy FSB uprawnione są do przeprowadzania działań operacyjno-rozpoznawczych w celu wykrywania, zapobiegania, tłumienia i ujawniania szpiegostwa, przestępczości zorganizowanej, korupcji, nielegalnego handlu bronią i narkotykami oraz przemytu zagrażającego bezpieczeństwu Federacji Rosyjskiej oraz przestępstw, których dochodzenie i wstępne rozpoznanie ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej umieszcza w kompetencji organów FSB, a także w celu wykrywania, zapobiegania, tłumienia i ujawniania działalności nielegalnych formacji zbrojnych, grup przestępczych, osób fizycznych i stowarzyszeń publicznych, mających na celu siłową zmianę systemu konstytucyjnego Federacji Rosyjskiej.

Metody działań operacyjno-rozpoznawczych określa art.6. ustawy o działalności operacyjno-rozpoznawczej, a należą do nich:

1. rozpytanie (опрос),
2. ustalenie (наведение справок),
3. pobieranie próbek do badania porównawczego (сбор образцов для сравнительного исследования),
4. zakup kontrolowany (проверочная закупка),
5. badanie przedmiotów i dokumentów (исследование предметов и документов),
6. obserwacja (наблюдение),
7. ustalanie tożsamości (отождествление личности),
8. przeszukanie pomieszczeń, budynków, obiektów, terenów i środków transportu (обследование помещений, сооружений, участков местности и транспортных средств),
9. kontrola przesyłek pocztowych, komunikatów telegraficznych i innych (контроль почтовых отправлений, телеграфных и иных сообщений),
10. podsłuch rozmów telefonicznych (прослушивание телефонных переговоров),
11. przejmowanie informacji z technicznych kanałów łączności (снятие информации с технических каналов связи),
12. wprowadzenie operacyjne (оперативное внедрение),
13. dostawa kontrolowana (контролируемая поставка),
14. eksperyment operacyjny (оперативный эксперимент).

W trakcie przeprowadzania czynności operacyjno-rozpoznawczych FSB wykorzystuje systemy informatyczne, nagrania obrazu i dźwięku, zdjęcia filmowe i fotograficzne, a także inne środki techniczne oraz inne środki niewyrządzające szkody życiu lub zdrowiu ludzi i nieszkodliwe dla środowiska.

Artykuł 6. ustawy o działalności operacyjno-rozpoznawczej reguluje również kwestię korzystania z osobowych źródeł informacji. Funkcjonariusze organów prowadzących działalność operacyjno-rozpoznawczą mają prawo do korzystania z pomocy urzędników, ekspertów oraz poszczególnych obywateli za ich zgodą, w sposób jawny i niejawny, również na podstawie umowy pisemnej. Do współpracy na podstawie umowy nie mogą być angażowani deputowani, sędziowie, prokuratorzy, adwokaci i duchowni. Nie wyklucza to jednak możliwości wykorzystania tych osób w pracy operacyjnej na podstawie umowy ustnej.

Organy FSB uprawnione są do prowadzenia dochodzeń i postępowań przygotowawczych w sprawach przestępstw, które zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej podlegają jurysdykcji organów Federalnej Służby Bezpieczeństwa.

W ramach tych uprawnień funkcjonariusze FSB mogą bez przeszkód wchodzić do mieszkań i innych lokali obywateli, na działki należących do nich, terenów i pomieszczeń przedsiębiorstw, zakładów i organizacji niezależnie od formy własności w przypadku, gdy istnieją wystarczające podstawy do przypuszczenia, że są lub były tam prowadzone działania stanowiące zagrożenie publiczne, których wykrywanie, zapobieganie, tłumienie, ujawnianie i dochodzenie zostały umieszczone przez ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej w kompetencji organów FSB, a także w przypadku ścigania osób podejrzanych o popełnienie takich czynów, jeśli zwłoka może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia obywateli. Organy Federalnej Służby Bezpieczeństwa w ciągu 24h powiadamiają prokuratora o wszystkich takich przypadkach wkroczenia do pomieszczeń mieszkalnych i innych należących do obywateli.

Funkcjonariusze FSB mają nieograniczone prawo posiadania, noszenia i używania broni palnej oraz broni specjalnego przeznaczenia.

Czynności analityczno-informacyjne polegają na uzyskiwaniu informacji wywiadowczych w interesie ochrony bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej i wzmocnienia jej potencjału gospodarczego, naukowego, technicznego i obronnego oraz informowaniu Prezydenta Federacji Rosyjskiej, Przewodniczącego Dumy Federacji Rosyjskiej oraz, na ich polecenie, federalnych organów władzy państwowej, a także organów władzy państwowej Federacji Rosyjskiej o zagrożeniach dla bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej.

Czynności kontrolno-sprawdzające realizowane przez FSB polegają na opracowywaniu i wdrażaniu środków ochrony informacji stanowiących tajemnicę państwową oraz sprawowaniu nadzoru nad przechowywaniem tych informacji w organach państwowych, formacjach wojskowych, przedsiębiorstwach, zakładach i organizacjach, niezależnie od formy własności oraz podejmowanie działań w ramach ustalonej procedury dotyczącej dostępu obywateli do informacji stanowiących tajemnicę państwową.

Nadzór i kontrola nad FSB

Kontrola i nadzór nad działalnością organów FSB zostały uregulowane w rozdziale V ustawy federalnej O federalnej służbie bezpieczeństwa z 3 kwietnia 1995 r.

Specyfiką rosyjskiego systemu kontroli nad sektorem bezpieczeństwa jest ograniczony zakres kontroli zewnętrznej (parlamentarnej, sądowniczej, społecznej) oraz rozbudowany system kontroli wewnętrznej. W konstrukcji prawnej rosyjskiego systemu bezpieczeństwa jego kluczowe, centralne ogniwo stanowi prezydent FR. Przypisane prezydentowi prerogatywy umożliwiają mu nie tylko bieżące i bezpośrednie oddziaływanie na resorty siłowe, ale także wskazywanie im obszarów zainteresowania, stawianie konkretnych zadań do realizacji, udzielanie instrukcji dotyczących prowadzenia konkretnych czynności operacyjnych i procesowych, a nawet ich zakończenia.

Zgodnie z art. 23 ustawy o FSB kontrolę nad działalnością FSB sprawują: Prezydent Federacji Rosyjskiej, Zgromadzenie Federalne Federacji Rosyjskiej, Rząd Federacji Rosyjskiej i organy sądowe w granicach ich kompetencji, określonych przez Konstytucję Federacji Rosyjskiej, federalne ustawy konstytucyjne i ustawy federalne. Deputowani Rady Federacji i deputowani Dumy Państwowej Zgromadzenia Federalnego Federacji Rosyjskiej mają prawo, w związku z wykonywaniem swojej działalności parlamentarnej, do uzyskiwania informacji o działalności organów FSB w ramach procedury określonej przez ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej.

Zgodnie z art. 24 ustawy o FSB nadzór nad stosowaniem ustaw Federacji Rosyjskiej przez organy FSB sprawuje Prokurator Generalny Federacji Rosyjskiej oraz prokuratorzy przez niego upoważnieni. Nadzorem prokuratora nie są objęte informacje o osobach, które udzieliły lub udzielają pomocy organom Federalnej Służby Bezpieczeństwa na zasadzie poufności, a także o organizacji, taktyce, metodach i środkach wykorzystywanych przez organy Federalnej Służby Bezpieczeństwa do prowadzenia działalności.

Wybrana działalność

Metody działań

Działalność służby opiera się w dużej mierze na rozpoznaniu osobowym (HUMINT). Funkcjonariusze wykonują zadania pod osłoną legalnej działalności państwowej – np. w postaci dyplomaty w rosyjskich ambasadach na całym świecie lub w sposób nieoficjalny – jako bankierzy, badacze czy studenci. Kluczowym elementem jest pozyskiwanie informacji za pomocą werbowanych agentów. Oprócz tego wykorzystywane są wszelakie narzędzia domeny technologicznej, na podstawie rozpoznania elektromagnetycznego SIGINT (signals intelligence), rozpoznania satelitarnego GEOINT (geospatial intelligence), białego wywiadu OSINT (open – source intelligence), a w ostatnich czasach odnotowuje się nasilone wykorzystywanie wywiadu w cyberprzestrzeni CYBERINT-u (cyberintelligence). Rosyjskie grupy hackerów dokonują ataków w różnych częściach świata, generując duże straty po stronie celu, np. atak na Estonię w 2007 r. Wojna hybrydowa na Ukrainie wymusiła nowe formy działania, m.in. wojnę informacyjną i propagandę na forach internetowych pod nadzorem rosyjskich służb specjalnych, którą wykonuje m.in. Agencja Badań Internetowych.

FSB w wojnach czeczeńskich

FSB uczestniczyła w przygotowaniach do rozpoczęcia pierwszej wojny czeczeńskiej oraz w samych działaniach wojennych. Cześć badaczy, w tym Mirosław Minkina, skłania się do tego jakoby FSB przeprowadzała te zamachy w celu udzielenia Władimirowi Putinowi casus belli do rozpoczęcia kampanii przeciwko Czeczeńskiej Republice Iczkerii. Według dokumentu na który powołuje się Minkina, w 2000 r. major FSB Władimir Kondratiew wysłał drogą elektroniczną list do stowarzyszenia FreeLance Bureau, w którym przyznał się do tego, że FSB planowała ataki terrorystyczne. Wysadzono budynki mieszkalne, a tajny odział K-20 jeździł po Rosji rekrutując przestępców pochodzenia kaukaskiego, by na terenie Czeczenii porywali obcokrajowców. Zadania te miałyby wzbudzić niechęć do Czeczenów i przekonać rosyjskie społeczeństwo do słuszności wojny przeciwko Czeczenom. W październiku 2002 r. FSB musiała zmierzyć się z problemem ekstermizmu. Ekstremiści rozpoczęli masową kampanie terrorystyczną przeciwko rosyjskiej ludności cywilnej, w tym atak na teatr na Dubrowce. Na terenie Rosji przeprowadzono 600 ataków samobójczych, w których udział brały głównie szahidki. Kulminacyjnym punktem był atak na szkołę w Biesłanie w 2004 r. Brak sił federacyjnych do prowadzenia skutecznych operacji antyterrorystycznych, skłonił rząd do przeniesienia w lipcu 2003 r. odpowiedzialności za „utrzymanie porządku w Czeczenii z FSB na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. FSB oraz jej struktury kontrwywiadu odegrały znaczącą rolę podczas wojen z Czeczenią. Ich zadaniem było zwalczanie przestępczości zorganizowanej, terroryzmu, korupcji, przemytu narkotyków, zapewnienie bezpieczeństwa zaangażowanych tam sił, zapobieganie przeniknięciu agentury czeczeńskiej i innych państw oraz przejawom terroru i dywersji. Funkcjonariusze uczestniczyli w organizowaniu pododdziałów operacyjnych i rozpoznawczych w rejonach kontrolowanych przez bojowników. Zbierali informacje i przesłuchiwali uchodźców, poszukiwali najemników, zapobiegali dezercji i kradzieży broni. Jednym z sukcesów kontrwywiadu w pierwszej wojnie było przechwycenie tajnych danych czeczeńskich służb specjalnych oraz archiwum Dudajewa i jego sztabu. Pozyskane materiały pozwoliły na wprowadzenie zmian w prowadzeniu operacji oraz zwiększyły skuteczność przedsięwzięć operacyjno-rozpoznawczych i śledczych na terenie Czeczenii i całym terytorium Federacji Rosyjskiej. W 2000 r. służba uwolniła zakładników odbijając 78 żołnierzy i 22 cywili. FSB wykorzystywało do walki specjalne grupy rajdowe, które na wzór szwadronów śmierci uderzały na zgrupowania bojowników. Wydzielono 2 jednostki: samodzielne grupy specjalne (SGS) i żołnierze wywodzący się z regionalnych jednostek antyterrorystycznych „Alfa”. Po zakończeniu działań wojennych kontrwywiad FSB zwalczał międzynarodowy terroryzm, chronił jednostki wojskowe oraz zbierał informacje o wywrotowej działalności. W latach 2006–2007 kontrwywiad zatrzymał 10 bojowników, w tym ważnych przywódców, zapobiegł 4 aktom o charakterze dywersyjno-terrorystycznym, zlikwidował 20 baz i 121 schowków z bronią i amunicją.

Afera Tri Kata

W 2003 r. zastępca redaktora naczelnego Nowej Gaziety Jurij Szczekoczikin zajmował się sprawą sieci sklepów meblowych Tri Kata, która uchylała się od opłat celnych sięgających kilku milionów USD. Współzałożycielami przedsiębiorstwa były firmy należące do ojca Jurija Zaostrowcewa, wicedyrektora FSB. W lipcu 2003 r. Szczekoczikin, cieszący się wcześniej dobrym zdrowiem, zapadł na tajemniczą chorobę, objawiającą się początkowo łuszczeniem skóry, a następnie obrzękami płuc i mózgu. Gdy Nowaja Gazieta chciała dowiedzieć się, czy powodem choroby było otrucie, została poinformowana, że to „tajemnica lekarska”.

Wojna domowa służb specjalnych

W 2007 r. doszło do wojny domowej tajnych służb. Koalicja mniejszych agencji, na czele z antynarkotykową FSKN, podniosła bunt przeciwko dominacji FSB. Obie strony nie przebierały w kompromatach, czyli kompromitujących informacjach. Władimirowi Putinowi z trudem udało się zażegnać konflikt między służbami. Jednak działania prezydenta nie powstrzymały opinii publicznej przez zainteresowaniem się tematem i zadawaniem niewygodnych pytań dotyczących korupcji w służbach. W 2008 r. (od prezydentury Miedwiejewa) społeczeństwo oczekiwało podjęcia działań w związku z wojną domową. Jednak ówczesny prezydent ograniczył się jedynie do zdymisjonowania zastępcy dyrektora FSB – Wiaczesława Uszakowa, któremu udowodniono miliardowe malwersacje.

Estonia

W 2012 r. w Estonii zatrzymano Aleksieja Dressena, który szpiegował na rzecz FSB. Zarówno Aleksiej Dressen, jak i inny szpieg Herman Simm, byli „śpiochami”, zwerbowanymi przez KGB jeszcze przed odzyskaniem przez Estonię niepodległości, a aktywowanymi, gdy odznaczyli się i zdobyli dostęp do tajemnic.

Zatrzymanie ministra Aleksieja Ulukajewa

15 listopada 2016 r. zatrzymany został Aleksiej Ulukajew będący ministrem rozwoju gospodarczego. Wszczęto przeciwko niemu śledztwo w związku z podejrzeniem przyjęcia korzyści majątkowej o wysokości 2 mln USD. Miała ona być gratyfikacją za wydanie przez ministerstwo pozytywnej opinii, pozwalającej państwowemu koncernowi naftowemu Rosnieft, kierowanemu przez Igora Sieczina, przejąć 50,08% akcji koncernu Basznieft. Federalna Służba Bezpieczeństwa dostarczyła materiały obciążające ministra Komitetowi Śledczemu Federacji Rosyjskiej. 14 listopada został przeprowadzony proces przekupstwa kontrolowany przez FSB. Umożliwiło to ujęcie podejrzanego i zakończyło roczny proces rozpracowywania ministra.

Obecność funkcjonariuszy FSB na terytorium Ukrainy (2014-2022)

Od 2014 r. FSB przeznaczała znaczne środki finansowe na przygotowania do anektowania Ukrainy przez Rosję. Chociaż rosyjskie SWR i GRU (zagraniczne i wojskowe służby wywiadowcze) również były zaangażowane, FSB odgrywała w działaniach wiodącą rolę. Piąta Służba FSB, zwana również „Departamentem Informacji Operacyjnej” i „Służbą Informacji Operacyjnej i Stosunków Międzynarodowych” jest uznawana przez Radio Wolna Europa za kontrwywiad oparty na byłych terytoriach Związku Radzieckiego.

Według raportu Royal United Services Institute, powołującego się na wywiady z oficerami i analitykami Służby Bezpieczeństwa Ukrainy, zespół FSB „Ukraina” znacznie się powiększył w lipcu 2021 r. i do lutego 2022 r. liczył około 200 funkcjonariuszy. Przed inwazją w 2022 r. agencje wywiadowcze w Ukrainie, w Niemczech, Wielkiej Brytanii i USA poinformowały, że FSB planuje zastąpić wybranych przywódców Ukrainy, Ukraińcami mieszkającymi obecnie w Rosji.

Według rosyjskiego analityka wojskowego w 2014 r. FSB wprowadziła Putina w błąd, twierdząc, że Ukraińcy z zadowoleniem przyjmą rosyjską inwazję na Krym, aby uwolnić ich od „faszystów”. Według Radia Wolna Europa, w 2022 r. FSB ponownie obiecała łatwe zwycięstwo, gdyby Rosja najechała Ukrainę.

Wraz z początkiem rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 r. ukraiński kontrwywiad wielokrotnie twierdził, że FSB doznała niepowodzeń w zakresie bezpieczeństwa operacyjnego, w tym aktów niesubordynacji i możliwego sabotażu. W marcu 2022 r. rosyjski system szyfrowanej komunikacji w Ukrainie stał się bezużyteczny po tym, jak rosyjskie wojsko zniszczyło wieże telefonii komórkowej. To właśnie wtedy miały miejsce nieszyfrowane telefony z FSB w Ukrainie do przełożonych w Moskwie w sprawie śmierci Witalija Gierasimowa. Były one podsłuchiwane i podawane do wiadomości publicznej. Ukraiński wywiad poinformował, że członkowie FSB podawali im informacje wywiadowcze, w tym lokalizację czeczeńskich komandosów wysłanych w celu zamordowania Zełenskiego. Żaden z tych doniesień nie został potwierdzony przez FSB.

Media ukraińskie, sojusznicy Ukrainy na Zachodzie i rosyjscy dysydenci donoszą, że Władimir Putin obarczył FSB i Piątą Służbę winą za niepowodzenia w operacjach wojskowych. 11 marca 2022 r. dziennikarz śledczy Andriej Soldatow poinformował, że szef Piątej Służby Siergiej Beseda i jego zastępca Anatolij Bolyukh znajdują się w areszcie domowym z powodu niezadowolenia Putina wynikających z niepowodzeń wywiadu w związku z inwazją na Ukrainę. Urzędnik USA, z którym rozmawiał The Wall Street Journal, opisał raport z aresztowania jako „wiarygodny”.

11 kwietnia 2022 r. londyński Times, powołując się na anonimowe źródła, które rozmawiały z dyrektorem wykonawczym Bellingcat Christo Grozevem, doniósł, że Beseda została przeniesiona do więzienia Lefortovo, miejsca masowych egzekucji podczas stalinowskich czystek. Ten sam raport twierdzi, że ponad 100 agentów FSB z Piątej Służby zostało zwolnionych. The Times of London donosi również, że „uważa się, że” Piątą Służbą kieruje teraz były podwładny Besedy, Grigorij Griszajew.

Wybrane operacje przeprowadzone przez funkcjonariuszy FSB

• Incydent w Riazaniu – we wrześniu 1999 r. przez Rosję przeszła fala zamachów terrorystyczne na budynki mieszkalne. Do skutecznych ataków doszło w Bujnaksku, Moskwie, Wołgodońsku. 22 września w Riazaniu zauważono podejrzane postacie wnoszące do jednego z bloków worki z cukrem. Po interwencji milicji okazało się, że worki zawierają materiały wybuchowe. Zatrzymani okazali legitymacje funkcjonariuszy FSB, którzy nie ponieśli żadnych konsekwencji. Władze służby oznajmiły, że sytuacja w Riazaniu to efekt ćwiczeń, mających sprawdzić gotowość lokalnego oddziału FSB, który o niczym nie wiedział.
• Szturm na teatr w moskiewskiej Dubrowce – 23 października 2002 r. grupa czeczeńskich zamachowców dowodzona przez ekstremistę Mowsara Barajewa zaatakowała teatr w dzielnicy Dubrowka. Wczesnym rankiem 26 października, czwartego dnia ataku oddziały specjalne FSB – grupa Alfa oraz Wympieł przy wcześniejszym użyciu gazu usypiającego dokonały szturmu na teatr, likwidując wszystkich terrorystów. Mimo eliminacji terrorystów, łącznie w ataku zginęło 131 cywili.
• Szturm na szkołę w Biesłanie – 1 września 2004 r. w znajdującym się w Osetii Północnej Biesłanie, czeczeński oddział terrorystyczny inspirowany przez Szamila Basajewa wtargnął do Szkoły Podstawowej nr 1 przeprowadzając atak. Ekstremiści wzięli za zakładników uczniów oraz nauczycieli. 3 września doszło do szturmu oddziałów FSB na kompleks. Mimo świeżych doświadczeń z teatru w Dubrowce, operacja przebiegła chaotycznie i doszło do regularnej walki z Czeczenami. Ostateczny bilans poniesionych ofiar w wyniku samego ataku, jak i szturmu to 333 osób, w tym 31 terrorystów.
• Otrucie Aleksandra Litwinienki – 1 listopada 2006 r. w Londynie doszło do otrucia byłego funkcjonariusza KGB oraz FSB, Aleksandra Litwinienki. Cel ataku naraził się służbom Federacji Rosyjskiej poprzez rozpowszechnianie tez m.in. o: udziale FSB w atakach na budynki mieszkalne w 1999 r.; przygotowaniu przez FSB ataku na szkołę w Biesłanie, aktywności pracowników FSB w trakcie ataku na teatr w Dubrowce, wsparciu światowego terroryzmu przez Kreml. Litwnienko po ucieczce z Rosji zajmował się współpracą z brytyjskim i hiszpańskim wywiadem, dzieląc się doświadczeniem i informacjami o połączeniach rosyjskiej mafii i rządu Federacji Rosyjskiej. Atak został przeprowadzony 1 listopada 2006 r. przez dwóch były pracowników KGB – Andrieja Ługowojego i Dmitrija Kowtuna w Millennium Hotel w Londynie. Wykorzystano wówczas izotop polonu-210, wyprodukowany w zakładach Awangard w mieście Sarow, w obwodzie niżnonowogrodzkim, który został podany ofierze w herbacie. Litwinienko zmarł 23 listopada w wyniku otrucia. Operacja wpłynęła na znaczne pogorszenie się relacji pomiędzy Wielką Brytanią, a Federacją Rosyjską.
• Otrucie Aleksieja Nawalnego – 20 sierpnia 2020 r. główny opozycjonista Federacji Rosyjskiej został otruty substancją z grupy nowiczok przez funkcjonariuszy FSB. Środek chemiczny został zaaplikowany na bieliznę ofiary, podczas jego pobytu w hotelu w Tomsku w obwodzie tomskim, co potwierdził oficer FSB podczas rozmowy z samym Nawalnym. W trakcie lotu z Tomska do Moskwy stan opozycjonisty skrajnie się pogorszył i konieczne było awaryjne lądowanie w Omsku.

Reformy Putina

W latach 1998–1999 szefem FSB był późniejszy prezydent Rosji – Władimir Putin, który służbę w KGB rozpoczął w 1975 r. Pracował tam w pionie wywiadu zagranicznego. Na stanowisku szefa FSB przeprowadził głębokie zmiany, zastępując część kadry swoimi zaufanymi ludźmi. Za kadencji podwyższył pensje funkcjonariuszy oraz zreorganizował strukturę służby. Starał się wzmocnić jej pozycję w państwie, koncentrując działalność FSB na walkę z przestępczością gospodarczą.

Po przejęciu stanowiska sprecyzował zadania funkcjonariuszy FSB – należało do nich: zdobywanie informacji wyprzedzających o zagrożeniach dla bezpieczeństwa państw, wspieranie rządu w realizacji wewnętrznej i zagranicznej polityki gospodarczej państwa oraz przeciwdziałanie aktywności obcych służb specjalnych, ukierunkowanej na pozyskanie informacji dotyczących gospodarki, a w szczególności kompleksu wojskowo – przemysłowego.

Putin koncentrował się również na poprawie wizerunku FSB między innymi poprzez publiczne wystąpienie, w którym przedstawił działania instytucji jako praworządne i przyjazne obywatelom, funkcjonujące w granicach prawa, chroniące ustrój konstytucyjny, a także zapewniające bezpieczeństwo państwu, jak i całemu społeczeństwu. Zaprzeczył by FSB miało stanowić instrument realizacji interesów partyjnych.

Ważny element reform stanowiły zmiany kadrowe. Zwolnionych zostało około 10 generałów, zmniejszona została również liczba pracowników aparatu centralnego z 6000 do 4000 osób. Stanowiska obsadzono zaufanymi ludźmi Putina, a także zwiększono pensję funkcjonariuszy. Wśród nich znaleźli się:

• generał porucznik Wiktor Czerkiesów – pierwszy zastępca dyrektora FSB,
• generał major Siergiej Iwanow – dyrektor departamentu analiz, prognoz i planowania strategicznego,
• generał porucznik Aleksandr Grigorjew – dyrektor departamentu bezpieczeństwa ekonomicznego i jednoczenie szef zarządu petersburskiego FSB.

Reformie uległa także struktura organizacyjna służby. Przybrała ona poniższą strukturę:

• Departament kontrwywiadu,
• Departament walki z terroryzmem,
• Zarząd kontrwywiadu wojskowego,
• Departament bezpieczeństwa ekonomicznego – w jego skład weszły zarządy:
  • Kontrwywiadowczego zabezpieczenia obiektów przemysłowych,
  • Transportu,
  • Sfery kredytowo-finansowej,
  • Walki z przemytem i obrotem narkotyków,
• Departament analiz, prognoz i planowania strategicznego,
• Departament organizacyjno-personalny,
• Departament wsparcia,
• Zarząd zabezpieczenia podmiotów prywatnych,
• Oddział mobilizacji wojskowej.

Działalność FSB koncentrowała się na bezpieczeństwie ekonomicznym – zwalczano przestępczość gospodarczą poprzez między innymi prowadzenie działań wykrywających przestępczość w miastach portowych, a także obserwowanie podejrzanych struktur komercyjnych. Skupiano się również na przeciwdziałaniu zagrożeniom wywiadowczym, walce z przestępczością w cyberprzestrzeni oraz doskonaleniu profesjonalizmu pododdziałów antyterrorystycznych.

Dyrektorzy

Władimir Putin i Nikołaj Patruszew (9 sierpnia 2000)

Dmitrij Miedwiediew i Aleksandr Bortnikow (czerwiec 2009)

Większość kadry kierowniczej FSB stanowią byli oficerowie KGB, absolwenci Akademii FSB oraz członkowie rodzin funkcjonariuszy np. Andriej Patruszew (syn Nikołaja Patruszewa) czy Piotr Fradkow (syn Michaiła Fradkowa).

Imię i nazwisko	Okres urzędowania
Nikołaj Gołuszko	21 grudnia 1993 r. – 28 lutego 1994 r.
Siergiej Stiepaszyn	2 marca 1994 r. – 30 czerwca 1995 r.
Michaił Barsukow	19 lipca 1995 r. – 20 czerwca 1996 r.
Nikołaj Kowalow	20 czerwca 1996 r.- 25 lipca 1998 r.
Władimir Putin	25 lipca 1998 r. – 29 marca 1999 r.
Nikołaj Patruszew	9 sierpnia 1999 r. – 12 maja 2008 r.
Aleksandr Bortnikow	Od 12 maja 2008 r.

Zastępcy dyrektora

• Władimir Kuliszow ((ros.) Кулишов Владимир Григорьевич) – gen. płk, pierwszy zastępca kierujący Służbą Pograniczną FSB Rosji od marca 2013 r. (w organach bezpieczeństwa od sierpnia 1982r.);
• Siergiej Smirnow ((ros.) Смирнов Сергей Михайлович) – gen. armii, pierwszy zastępca od czerwca 2003 r. (w organach bezpieczeństwa od września 1974 r.);
• Jurij Gorbunow ((ros.) Горбунов Юрий Сергеевич) – gen. płk sprawiedliwości, sekretarz stanu – zastępca Dyrektora FSB od grudnia 2005 r. (w organach bezpieczeństwa od września 1977 r.);
• Aleksandr Kupriażkin ((ros.) Купряжкин Александр Николаевич) – gen. płk, zastępca Dyrektora FSB od lipca 2011 r. (w organach bezpieczeństwa od sierpnia 1983 r.);
• Jewgienij Sysojew ((ros.) Сысоев Евгений Сергеевич) – gen. płk, zastępca Dyrektora FSB kierujący aparatem Narodowego Komitetu Antyterrorystycznego od marca 2013 r. (w organach bezpieczeństwa od lutego 1983 r.).
• Siergiej Korolow ((ros.) Сергей Борисович Королeв) – gen., zastępca Dyrektora FSB od lutego 2021 r.

Byli zastępcy dyrektora

• Władimir Buławin
• gen. Wiktor Iwanow
• Anatolij Jeżkow
• gen. armii Raszyd Nurgalijew
• gen. armii Władimir Proniczew
• Władimir Tichonow
• Władimir Tomarowski
• German Ugriumow
• Wiaczesław Uszakow
• gen. Jurij Zaostrowcew

Inni funkcjonariusze FSB

• Berserk Bear – grupa cyberszpiegów powiązanych z FSB. Program Departamentu Stanu USA Rewards for Justice oferuje 10 milionów dolarów za wskazówki prowadzące do zatrzymania oficerów FSB, będących członkami grupy.
• Aleksandr Borodaj
• Dmitrij Dokuczajew – rosyjski cyberprzestępca, były oficer FSB. W 2019r. skazany za zdradę stanu na 6 lat więzienia.
• Igor Girkin
• Aleksandr Litwinienko
• Raszyd Nurgalijew
• Wiaczesław Pilikow

Placówki szkoleniowe

Najważniejszą placówką o charakterze dydaktycznym FSB jest Akademia FSB. Powstała zgodnie z dekretem wydanym przez prezydenta nr 931 z 24 sierpnia 1992 r., w wyniku przekształcenia Wyższej Szkoły KGB.

Skład Akademii FSB:

• Instytut Kryptografii, Komunikacji i Informatyki (IKSI) – absolwenci są specjalistami ds. bezpieczeństwa informacji Rosji
• Centrum Naukowo-Badawcze
• siedem wydziałów akademickich – śledczy, językowy, studiów zaocznych, kontrwywiadowczy, matematyki stosowanej, techniki specjalnej, bezpieczeństwa informatycznego

Poza akademią FSB do innych placówek dydaktycznych służby należą:

• Akademia FSB Rosji
• Akademia Graniczna FSB Rosji
• Instytut FSB Rosji – Sankt Petersburg
• Instytut FSB Rosji – Niżny Nowogród
• Instytut FSB Rosji – Jekaterynburg
• Instytut FSB Rosji – Nowosybirsk
• Moskiewski Instytut Nowych Technologii Informatycznych FSB Rosji
• Moskiewski Instytut Graniczny FSB Rosji
• Golicyński Instytut Graniczny FSB Rosji
• Kaliningradzki Instytut Straży Granicznej FSB Rosji
• Kurgański Instytut Graniczny FSB Rosji
• Chabarowski Instytut Straży Granicznej FSB Rosji
• Instytut Ochrony Wybrzeża FSB Rosji
• Pierwszy Graniczny Korpus Kadetów FSB Rosji

Wybrane doroczne rozszerzone kolegia

W lutym 2014 r. na dorocznym rozszerzonym kolegium FSB prezydent Władimir Putin poinformował, że w 2013 r. kontrwywiadowi tej służby udało się przerwać działalność 46 kadrowych funkcjonariuszy i zdemaskować 258 tajnych agentów obcych wywiadów. Zwrócił się do FSB o zwiększenie ochrony narodowych zasobów informatycznych, linii komunikacyjnych i baz danych organów władzy i rządu, które zawierają informacje niejawne. Dodatkowo apelował o wzmożoną aktywność służby w dziedzinach takich jak bezpieczeństwo ekonomiczne, walka z przestępczością zorganizowaną i korupcją.

W marcu 2015 r. podczas rozszerzonego kolegium FSB Władimir Putin poinformował, że w 2014 r. organy kontrwywiadu położyły kres działalności 52 oficerów obcego wywiadu i 290 agentów. Do zebranego na posiedzeniu zarządu FSB apelował o usprawnienie systemu ochrony danych związanych z tajemnicą państwową, zapobieganie wyciekom informacji dotyczących organizacji wojskowej, planów mobilizacyjnych, technologii przemysłowych i obronnych.

W 2017 r. prezydent Putin poinformował o przerwaniu w 2016 r. działalności w Rosji 53 funkcjonariuszy i 386 agentów obcych służb specjalnych. Podkreślił także wagę udaremniania prób podejmowanych przez obce służby w celu uzyskania dostępu do informacji tajnych, przede wszystkim dotyczących potencjału wojskowo-technicznego Rosji. Przekazał również, że w 2016 r. trzykrotnie wzrosła liczba cyberataków na serwery rosyjskie. Zlecił FSB ściślejszą współpracę z ONZ, SOW i ODKB.

Podczas dorocznego kolegium FSB w 2019 r. Władimir Putin poinformował, że obce wywiady nasiliły swoją aktywność, jednak w 2018 r. FSB udało się przerwać działalność 129 kadrowych pracowników obcych służb specjalnych i 465 agentów tych służb. Wśród wyzwań i zagrożeń dla bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej wymienił między innymi rozszerzenie infrastruktury NATO na wschodniej flance sojuszu.

Kontrowersje

W 2001 r. w Nowym Jorku historyk Jurij Fielsztinski opublikował książkę pt. Wysadzić Rosję (we współautorstwie z byłym wysokim oficerem FSB Aleksandrem Litwinienką), w której stwierdził, że wybuch I, a w szczególności II wojny czeczeńskiej, były sprowokowane przez FSB. Hipotezy stawiane przez autorów książki nie zostały do tej pory potwierdzone przez inne źródła lub postępowania śledcze czy sądowe, a FSB wszystkiemu zaprzecza. Książka została zakazana na terenie Federacji Rosyjskiej.

W latach 2004–2005 w Królewcu oficerowie FSB działali w gangu zajmującym się porwaniami i wymuszeniami. W śledztwie jeden z funkcjonariuszy należących do gangu zeznał, że zastrzelił znanego królewieckiego biznesmena na zlecenie szefa wydziału anty-terrorystycznego królewieckiej FSB. Pomimo tych zeznań ani FSB, ani prokuratura nie przeprowadziła w sprawie śledztwa. W przypadku innych zleconych morderstw dziennikarzy chodziło o zabezpieczenie zagrożonych interesów finansowych FSB.

Na początku lutego 2011 r. funkcjonariusze Służby Pogranicznej FSB na lotnisku w Moskwie nie wpuścili dziennikarza „The Guardian” Luke’a Hardinga za krytyczne wobec Rosji publikacje przy okazji publikacji WikiLeaks na temat wpływów służb specjalnych na życie codzienne w Rosji.

W 2012 r. sąd w Moskwie skazał emerytowanego pułkownika FSB Walerija Michajłowa na 18 lat więzienia za szpiegostwo na rzecz USA. W tym samym roku pułkownik w stanie spoczynku Władimir Łazar, który sprzedał Amerykanom mapy stanowiące tajemnicę wojskową został skazany na 12 lat więzienia. Również w 2012 r. wyrok 13 lat więzienia otrzymał Władimir Niestieriec, inżynier z kosmodromu w Plesiecku. Według oskarżenia miał przekazywać CIA dane o próbach najnowszych strategicznych kompleksów rakietowych.

We wrześniu 2014 r. FSB uniemożliwiła wielu działaczom i obrońcom praw mniejszości narodowych w Rosji wyjazd do Nowego Jorku na konferencję ONZ, na której miano przedstawić problemy swoich społeczności.

Zdaniem Andrei Soldatova FSB od 2014 r. poświęcała wiele środków oraz podejmowała próby wzniecenia niepokojów na terenach zachodniej Ukrainy. Stopień poparcia dla inwazji Rosji na Ukrainę okazał się zbyt niski a analitycy FSB sporządzając raporty końcowe, nie uwzględnili w nich prawdziwych danych.

28 marca 2022 r. podczas trwania inwazji Rosji na Ukrainę Ukraińskie Ministerstwo Obrony Narodowej opublikowało listę nazwisk 620 funkcjonariuszy FSB, uczestniczących w operacjach na terenie całej Europy.

Medale

• 
  Medal FSB za zasługi w kontrwywiadzie
• 
  Medal FSB za zasługi w operacjach specjalnych
• 
  Medal FSB za zasługi w umacnianiu braterstwa wojskowego
• 
  Medal FSB za udział w operacjach antyterrorystycznych

• 
  Medal okolicznościowy 90 lat WCzK-KGB-FSB
• 
  Krzyż FSB za waleczność

Filmy i seriale, w których głównym wątkiem było FSB

• Odliczanie (2004), sensacyjny produkcji rosyjskiej, reż. Jewgienij Lawrientiew
• Bunt. Sprawa Litwinienki (2007), dokumentalny produkcji rosyjsko-brytyjskiej, reż. Andriej Nekrasow
• System Putina (2007), dokumentalny produkcji francuskiej, reż. Jean-Michel Carré
• Bierezowski (2012), dokumentalny produkcji rosyjskiej
• Nasz człowiek w Tallinie (2014) – FSB w telewizyjnym programie N-TV przedstawiła historię jednego ze swoich agentów, który przez 15 lat infiltrował estońskie służby. W filmie Uno Puusepp opowiedział o swojej pracy w departamencie podsłuchów estońskiej służby bezpieczeństwa KaPo w okresie 1996-2011.
• Niewypowiedziana Wojna (2022), serial produkcji brytyjskiej, reż. Peter Kosminsky

FSB w sztuce współczesnej

W 2010 rosyjska grupa artystyczna „Wojna” przeprowadziła akcję artystyczną pod tytułem Chuj w niewoli FSB, za którą w 2011 została laureatem ogólnorosyjskiego konkursu z dziedziny sztuki współczesnej „Innowacja”.

Zobacz też

• Agencja Badań Internetowych
• Akademia Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej
• Aleksandr Litwinienko
• Aleksiej Nawalny
• Atak cybernetyczny na Estonię
• Biały wywiad
• Borys Jelcyn
• Duma Państwowa Federacji Rosyjskiej
• Federalna Agencja Komunikacji i Informacji Rządowej
• Federalna Służba Ochrony Federacji Rosyjskiej
• Główny Zarząd Wywiadowczy (GRU)
• Grupa Alfa
• Igor Sieczin
• Inwazja Rosji na Ukrainę (2022)
• KGB (ZSRR)
• Konstytucja Federacji Rosyjskiej
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR
• Nikołaj Kowalow
• Rozpoznanie elektromagnetyczne
• Rozpoznanie osobowe
• Służba Pograniczna Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej
• Służba Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej
• Władimir Putin
• Wojna hybrydowa
• Wojna w Donbasie (2014–2022)
• Wołodymyr Zełenski
• Wympieł
• Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
• I wojna czeczeńska
• II wojna czeczeńska

Bibliografia

• Berliński Marek, Zulczyk Robert, Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2016.
• Dziuba Monika, Chajęcka Judyta, Zaręba Patrycja, Charakterystyka wybranych służb specjalnych Federacji Rosyjskiej w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa informacyjnego państwa, nr 4 (109), Zeszyty Naukowe ASzWoj, 2017.
• Felsztinski Jurij, Litwinienko Aleksandr: Wysadzić Rosję. Kulisy intryg FSB, Wyd. Dom Wydawniczy Rebis, 2022.
• Kurczab-Redlich Krystyna, Głową o mur Kremla, Wyd. Virtualo, 2007.
• Minkina Mirosław, FSB. Gwardia Kremla, Wyd. Oficyna Wydawnicza RYTM, 2016.
• Riehle P. Kevin, Russian Intelligence. A Case-based Study of Russian Services and Missions Past and Present, Wyd. National Intelligence Press, 2022.
• Świerczek Marek, Federalna Służba Bezpieczeństwa i jej rola w polityce wewnętrznej Kremla, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego”, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, 2013.