Sorgo
 Sorgo dwubarwne | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
sorgo | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Sorghum Moench Meth. 207. 4 Mai 1794 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Sorghum bicolor (L.) Moench[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Sorgo (Sorghum Moench) – rodzaj roślin z rodziny wiechlinowatych. Obejmuje 18[4]–20[5] gatunków. Szczególnie dużo problemów taksonomicznych przysparza Sorghum bicolor, którego odmiany i podgatunki były powodem opisywania licznych, odrębnych gatunków[5]. Rośliny tego rodzaju występują w strefie klimatów ciepłych i gorących Starego Świata (tylko jeden endemiczny gatunek rośnie w Meksyku)[6], stanowiąc jedną z najważniejszych roślin zbożowych tych regionów świata. Poza Afryką różne gatunki i odmiany uprawiane są także w Indiach i Chinach. Sorgo zajmuje piąte miejsce na świecie pod względem obszaru upraw. Rośliny tego gatunku cechują się dużą odpornością na wysokie temperatury i susze. Wartość odżywcza sorgo jest porównywalna z kukurydzą[7]. Ziarno cechuje się wysoką wartością odżywczą i może być wykorzystywane zarówno w celach konsumpcyjnych, jak i jako pasza[8]. W Polsce uprawiane i przejściowo dziczejące są dwa gatunki – sorgo alepskie S. halepense i sorgo dwubarwne S. bicolor[9].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny wiechlinowatych (Poaceae) z rzędu wiechlinowców (Poales)[2]. W obrębie rodziny należy do podrodziny Panicoideae, plemienia Andropogoneae[10].
- Wykaz gatunków[4]
- Sorghum amplum Lazarides
- Sorghum arundinaceum (Desv.) Stapf
- Sorghum bicolor (L.) Moench – sorgo dwubarwne
- Sorghum brachypodum Lazarides
- Sorghum bulbosum Lazarides
- Sorghum burmahicum Raizada
- Sorghum controversum (Steud.) Snowden
- Sorghum × drummondii (Nees ex Steud.) Millsp. & Chase
- Sorghum ecarinatum Lazarides
- Sorghum exstans Lazarides
- Sorghum grande Lazarides
- Sorghum halepense (L.) Pers. – sorgo alepskie
- Sorghum interjectum Lazarides
- Sorghum laxiflorum F.M.Bailey
- Sorghum macrospermum E.D.Garber
- Sorghum matarankense E.D.Garber & Snyder
- Sorghum nitidum (Vahl) Pers.
- Sorghum propinquum (Kunth) Hitchc.
- Sorghum virgatum (Hack.) Stapf
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]
- Niektóre gatunki są bardzo wartościowymi roślinami żywieniowymi, ponieważ zawierają do 13% białka oraz witaminy z grupy B.
- Liście wykorzystuje się jako paszę dla bydła, a ziarno przerabia na kaszę i mąkę, z której robi się placki.
- Z sorgo wykonuje się napój alkoholowy podobny do piwa albo wódki (rozmaite odmiany): gaoliang.
- Sorgo dostarcza także materiału do wyrobu mioteł i szczotek (tzw. szczotek ryżowych), źdźbła służą jako opał, materiał budowlany i do stawiania płotów[11].
Uprawa w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Sorgo zyskuje zainteresowanie w Polsce ze względu na zmianę warunków klimatycznych, które coraz bardziej sprzyjają uprawie sorgo niż kukurydzy[12]. Okresowe susze, podatność kukurydzy na stonkę kukurydzianą, choroby grzybowe oraz uprawa na niewłaściwych glebach przekonują rolników do zmiany upraw[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-14] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
- ↑ a b c Sorghum Moench, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-27].
- ↑ a b Genus Sorghum Moench, [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-02-27].
- ↑ Sorghum. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-01-14]. (ang.).
- ↑ Interest of sorghum in Europe. [dostęp 2019-01-25].
- ↑ B. Bujanowicz i inni, Skład mineralny zielonek w zależności od gatunku i fazy wegetacji roślin, „Roczniki UMCS”, XIII (33), 2000, s. 257-262.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 170, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Poaceae (grass family). [w:] Taxonomy Browser [on-line]. The National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2011-01-14]. (ang.).
- ↑ Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 493, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ Brzóska F., Śliwiński B., Jakość pasz objętościowych w żywieniu przeżuwaczy i metody jej oceny, „Wiadomości Zootechniczne”, 2011.
- ↑ Berenji J., Dahlberg J., Perspectives of sorghum in Europe, „J. Agron. Crop Sci.”, 190 (5), Parlier, 2004, s. 332-338, DOI: 10.1111/j.1439-037X.2004.00102.x.