Sianki (Polska)
49°01′31″N 22°52′42″E/49,025278 22,878333
| wieś | |
 Nagrobki Stroińskich i kaplica cmentarna w Siankach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | |
| Liczba ludności |
0 |
| Kod pocztowy |
38-713[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RBI |
| SIMC |
0991077 |
Położenie na mapie gminy Lutowiska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego  | |
| 49°01′31″N 22°52′42″E/49,025278 22,878333[1]
| |
Sianki (ukr. Сянки, w latach 1977−1981 Sanniki) – opuszczona miejscowość położona przy granicy polsko-ukraińskiej nad Sanem w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Lutowiska[4] na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Obecnie jest to tzw. obręb geodezyjny, leżący na terenie Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”.
Przynależność terytorialna
[edytuj | edytuj kod]W wyniku akcji „Wisła” polska część wsi jest od 1945 roku wyludniona i spalona, natomiast w Siankach (Сянки) po stronie ukraińskiej znajdują się obecnie około 100 domów oraz stacja kolejowa na linii Użhorod−Lwów. Mimo to miejscowość figuruje jako wieś w rejestrze TERYT[5]. Podlega sołectwu Stuposiany.
Do 1934 roku odrębna gmina jednostkowa, a w latach 1934−1945 gromada w zbiorowej gminie Sianki (siedziba), należącej do powiatu turczańskiego w woj. lwowskim (do 1931 woj. stanisławowskie). Po wojnie w gminie Tarnawa Górna; w latach 1945–1951 w obrębie powiatu leskiego w woj. rzeszowskim, w 1952–1972 powiatu ustrzyckiego, a w 1972–1975 powiatu bieszczadzkiego w tymże województwie (1952–1954 i od 1973 w gminie Lutowiska (Szewczenko)). W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś lokowana na prawie wołoskim w 1560 roku przez ród Kmitów. Właścicielami oprócz Piotra Kmity od 1553 r. była Barbara Kmita, w 1580 r. – rodzina Tarłów. W 1589 r. – Jadwiga Tarło, a w 1663 r. – własność wspólna Zatwarnickich, Czarnieckich, Grochowskich. Od początku XVIII w. do 1939 r. – rodzina Stroińskich.
Od roku 1905 przez miejscowość prowadzi linia kolejowa łącząca Użhorod z Samborem, jest tu dworzec kolejowy. W latach 1772–1918 pod zaborem austriackim, położona w powiecie turczańskim w austriackiej prowincji Galicja, 14 km od miejscowości Borynia, na granicy węgierskiej. Graniczyła z wsiami Beniowa, Sokoliki, Tarnawa Wyżna, Tureczki Wyżne, Butelka Wyżna, Jaworów i Użok. W roku 1880 wieś liczyła 355 mieszkańców, oraz 50 domów, zamieszkana była przez Polaków, Rusinów, Żydów i Niemców. W Siankach znajdowały się także kościół i dwie drewniane cerkwie, obydwie pod wezwaniem św. Stefana. Parafia katolicka znajdowała się w Turce, unicka w Beniowej. Według niektórych źródeł w końcu lat dwudziestych Sianki odwiedził Józef Piłsudski[6][7], jest to jednak informacja podana w oparciu o ustną relację dawnego mieszkańca Sianek[8].
Przed II wojną światową wieś była znanym ośrodkiem narciarskim. Działały tu trzy schroniska turystyczne, kilka domów letniskowych, liczne pensjonaty i restauracje. Znajdowały się tu również skocznia narciarska oraz tor saneczkowy. Na przełomie lat 1933/1935 staraniem Przemyskiego Towarzystwa Narciarzy zostało oddane do użytku schronisko w Siankach[9]. W marcu 1936 zostało otwarte nowe schronisko narciarskie (na 150 łóżek)[10]. Był to obiekt Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X[11]. W marcu 1936 w Siankach zostały zorganizowane pierwsze narciarskie Mistrzostwa Polski klubów robotniczych[12]. Pod koniec lat trzydziestych Sianki liczyły 1500 mieszkańców[13]. W okresie międzywojennym stacjonował w miejscowości komisariat Straży Granicznej[14].
Po 17 września 1939 roku przez wieś przebiegała granica między Niemcami a ZSRR. Po roku 1951 wieś została formalnie podzielona między Polskę a radziecką Ukrainę.
W polskich Siankach obok fundamentów cerkwi pw. św. Stefana zachowały się do dnia dzisiejszego nagrobki Klary z Kalinowskich (zm. 1867) i Franciszka Stroińskich (zm. 1893) – przedwojennych właścicieli tych dóbr. Miejsce to zwane jest „Grobem Hrabiny”. W 1993 r. obok zrekonstruowano mury kaplicy cmentarnej. W pobliżu, tuż za Sanem i współczesną granicą polsko-ukraińską, znajdowała się neogotycka kaplica pw. św. Jana będąca kaplicą grobową ostatnich pokoleń rodu Stroińskich. Jej ruinę ostatecznie zniszczono w latach siedemdziesiątych XX wieku.
Niedaleko od obecnej granicy Polski i Ukrainy w Siankach ma swoje źródło rzeka San. Na samej granicy przy znaku granicznym 224 stoi ukraiński obelisk błędnie informujący, iż jest to źródło Sanu (w rzeczywistości to źródło pierwszego lewego dopływu Sanu). Na obelisku znajdują się koordynaty punktu będącego rzeczywistym źródłem Sanu oddalonym na południowy zachód o ok. 200 m od niego (49°00′10″N 22°52′30″E/49,002778 22,875000).
Znane osoby związane z wsią
[edytuj | edytuj kod]- Zbigniew Wilczyński – polski lekarz, doktor nauk medycznych, radny Szczecina
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- 1921 Sianki zamieszkiwało 788 osób (w 117 domach mieszkalnych), w tym:
- 488 wyznania greckokatolickiego
- 177 wyznania rzymskokatolickiego
- 119 wyznania mojżeszowego
- 1938 – 1476 osób (w 193 domach mieszkalnych)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 168435
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ Stuposiany, [w:] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1232 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Podane współrzędne odnoszą się wyłącznie do pozostałości Sianek po polskiej stronie granicy
- ↑ Rejestr TERYT
- ↑ Aleksandra Markiewicz i inni, Worek Bieszczadzki, 1993.
- ↑ Kryciński S. (red.), Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy. Część I gmina Lutowiska, 1995.
- ↑ Stanisław Kucharzyk, Na Pogórzu...: Sianki – gdzie nie bywał Marszałek Piłsudski? [online], Na Pogórzu..., 6 stycznia 2019 [dostęp 2021-01-20].
- ↑ Sprawozdanie z działalności władz i organów Polskiego Związku Narciarskiego za sezony 1933/34 i 1934/35. Kraków: Polski Związek Narciarski, 1935, s. 110.
- ↑ Otwarcie Domu narciarskiego w Siankach. „Wschód”, s. 8, Nr 5 z 10 marca 1936.
- ↑ Nowe schronisko D. O. K. X w Siankach, powiat Turka. „Wschód”, s. 2, Nr 16 z 30 czerwca 1936.
- ↑ Sport i Wychowanie Fizyczne. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 60 z 13 marca 1936.
- ↑ Andrzej Wielocha, Przedwojenne Bieszczady, Gorgany i Czarnohora. Najpiękniejsze fotografie, Warszawa, Wydawnictwo RM 2013, s. 22.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 103. ISBN 83-87424-77-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Sianki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 473.
- Sianki w portalu Twoje Bieszczady
- Sianki w portalu Worek Bieszczadzki