Przejdź do zawartości

Sarajewo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sarajewo
Sarajevo
Ilustracja
Panorama Sarajewa, Ratusz w Sarajewie, Baščaršija, Ferhadija džamija, Katedra Serca Jezusowego, Sobór Narodzenia Matki Bożej
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Bośnia i Hercegowina

Część składowa

Federacja Bośni i Hercegowiny

Kanton

sarajewski

Burmistrz

Benjamina Karić

Powierzchnia

141,5 km²

Wysokość

500–900 m n.p.m.

Populacja (2013)
• liczba ludności
• gęstość


275 524
2199 os./km²

Nr kierunkowy

(+387) 33

Kod pocztowy

71000

Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny
Mapa konturowa Bośni i Hercegowiny, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Sarajewo”
Ziemia43°51′N 18°22′E/43,850000 18,366667
Strona internetowa
Młody muzułmanin z Sarajewa, 1890

Sarajewo (serb.-chorw. Sarajevo, Сарајево IPA: [sǎrajɛʋɔ], tur. Saraybosna) – stolica Bośni i Hercegowiny zamieszkana przez 275 tys. osób (2013)[1]. Sarajewo sąsiaduje od wschodu z Sarajewem Wschodnim (ok. 60 tys. mieszkańców), formalną stolicą Republiki Serbskiej.

Założone w 1462 r. przez Turków Osmańskich. W 1914 r. miejsce zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Odbyły się tu Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1984. Silnie zniszczone w rezultacie działań wojennych 1992-1995. Najszybciej rozwijające się miasto w Bośni i Hercegowinie[2].

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Sarajewo leży w centralnym punkcie Bośni i Hercegowiny. Zajmuje powierzchnię 142 km². Przepływa przez nie rzeka Miljacka. W pobliżu dzielnicy Ilidża znajduje się malownicze źródło rzeki Bośnia (Vrelo Bosne). Miasto położone jest na wysokości 500 m n.p.m., w kotlinie pomiędzy pięcioma górami pasma Alp Dynarskich: Bjelašnica (2067 m), Igman (1502 m), Jahorina (1913 m), Trebević (1627 m), Treskavica (2088 m). Duża część miasta położona jest na stromych stokach, co wpływa na zabudowę i układ ulic. W okolicznych górach (Bjelašnica, Igman, Jahorina) czynne są ośrodki narciarskie.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Okolice dzisiejszego Sarajewa zamieszkane były już w czasach prehistorycznych. W Butmirze, obecnie przedmieściu Sarajewa, w latach 1893–1896 odsłonięto ślady osad z okresu neolitycznego sprzed ok. 4500 lat. Tereny te były również zamieszkane w czasach rzymskich (rzymska osada na terenie dzielnicy Ilidża).

W średniowieczu w miejscu dzisiejszego Sarajewa istniała osada Vrhbosna. Nowożytne Sarajewo założone zostało w 1462 r. i znacznie rozbudowane przez pierwszego osmańskiego władcę Bośni Isa-beg Isakovicia. W okresie panowania tureckiego Sarajewo było centrum administracyjno-politycznym Bośni osmańskiej. W 1697 r., po spaleniu miasta przez wojska austriackie, stolicę przeniesiono do Travnika.

W 1878 r. Bośnia została zajęta przez Austro-Węgry. Pod rządami austriackimi Sarajewo zmodernizowano i znacznie rozbudowano.

28 czerwca 1914 r. w Sarajewie serbski nacjonalista, Gavrilo Princip, dokonał zamachu na austriackiego następcę tronu, arcyksięcia Ferdynanda. Wydarzenie to było bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej.

 Osobny artykuł: Zamach w Sarajewie.

Jesienią 1918 r. mjr Artur Ganczarski (legionista) utworzył w Sarajewie Legion Polski w sile 600 żołnierzy i 63 oficerów, który przyprowadził do Polski, do Krakowa w dniu 25 listopada 1918 r. Legion ten traktuje się jako część składową Armii Hallera.

Po I wojnie światowej, w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców miasto było stolicą prowincji – Drińskiej banowiny.

Po II wojnie światowej Sarajewo zostało stolicą republiki Bośni i Hercegowiny. Rozwinęło się w ważne centrum handlowo-przemysłowe. Szczyt rozkwitu przypadł na lata osiemdziesiąte. W 1984 r. w Sarajewie odbyły się zimowe igrzyska olimpijskie.

Podczas wojny w Bośni, po rozpadzie Jugosławii, miasto było oblegane przez Bośniackich Serbów. Oblężenie rozpoczęło się 6 kwietnia 1992 r. i trwało do końca października 1995. Podczas oblężenia miasto było cały czas ostrzeliwane z otaczających gór, odcięte od dostaw wody i prądu, a żywność dostarczano nieregularnie. Zginęło ponad 10 500 osób, praktycznie wszystkie budynki zostały zniszczone lub uszkodzone. O walkach i związanych z nimi tragicznych dla mieszkańców skutkach opowiadają m.in. film dokumentalny Miss Sarajevo (1995), dramat wojenny Aleja snajperów (1997) i dramat społeczny Grbavica (2005). Powstały także piosenki „Miss Sarajevo”, opowiadająca o tragedii w tym mieście, autorstwa U2 i Luciano Pavarottiego oraz „Bosnia” zespołu The Cranberries. W latach 90. także w polskiej muzyce można było odnaleźć akcenty związane z sytuacją Sarajewa: punkowy zespół „Łysina Lenina” nagrał piosenkę o wspomnianych wydarzeniach pt. „Sarajewo”, a także zespół Balkan Electrique, piosenkę pt. „Sarajevo (Dimitrica II)”.

Od zakończenia wojny i zawarcia w listopadzie 1995 r. układu z Dayton, Sarajewo jest odbudowywane, głównie przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej. Ślady wojny są jednak cały czas wyraźne, a tereny położone bezpośrednio wokół miasta są wciąż zaminowane.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Grupy etniczne

[edytuj | edytuj kod]

Ponad 80% populacji Sarajewa stanowią Boszniacy, pozostałe 20% to głównie Serbowie oraz Chorwaci[3].

Religia

[edytuj | edytuj kod]
Meczet Cesarski w Sarajewie

W mieście znajduje się kilkanaście meczetów, trzy kościoły katolickie, trzy cerkwie oraz trzy synagogi z których tylko jedna jest aktywna[4].

Szkolnictwo

[edytuj | edytuj kod]
Medresa Seldžukija w Sarajewie założona przez Gazi Husrev-Bega w 1537

W 1537 roku powstała w Sarajewie Biblioteka Gazi Husrev-bega, która obecnie należy do Uniwersytetu w Sarajewie[5]. Gdy Bośnię i Hercegowinę przejęli Austriacy w 1888 roku otwarto Muzeum Narodowe, a w 1890 roku katolickie seminarium. W 1892 roku otwarto prawosławne seminarium. W 1940 roku w Sarajewie otwarto Wydział Rolniczo-Leśny, a następnie w 1944 roku Wydział Lekarski, który wznowił działalność po zakończeniu II wojny światowej. W 1946 roku otwarto Wydział Prawa i Wyższą Szkołę Pedagogiczną oraz Instytut Biologii. W 1948 roku wznowił działalność Wydziału Rolniczo–Leśny, a w 1949 roku otwarto Wydział Techniki (Tehnički fakultet). W 1949 roku Zgromadzenie Ludowej Republiki Bośni i Hercegowiny uchwaliło ustawę o Uniwersytecie. Rozpoczął on działalność 2 grudnia 1949 roku. W 1950 roku powstały wydziały Filozoficzny oraz Weterynarii. Obecnie (2022) w skład Uniwersytetu wchodzi 19 wydziałów[6], 3 akademie (Sztuk Pięknych[7], Akademija scenskih umjetnosti (Teatralna)[8] i Muzyczna[9]), 4 kolegia w Sarajewie i 2 wydziały w Zenicy[6]. Studentom Uniwersytetu służy Biblioteka Narodowa i Uniwersytecka Bośni i Hercegowiny[10].

Sarajewo Wschodnie

[edytuj | edytuj kod]
Serbska cerkiew prawosławna w Sarajewie Wschodnim

W odpowiedzi na postanowienia układu z Dayton, który miasto Sarajewo przydzielił Federacji Bośni i Hercegowiny, podsarajewskie miejscowości znajdujące się na terenie Republiki Serbskiej zostały połączone w jeden rozległy organizm administracyjny pod nazwą Sarajewo Wschodnie (pierwotnie Sarajewo Serbskie). Niezależnie od wewnętrznego podziału Sarajewa Wschodniego na 6 gmin (opštine), fragment silniej zurbanizowanej części miasta jest również określany przez Serbów jako „Sarajewo”, i pod tą nazwą pełni funkcję symbolicznej stolicy Republiki Serbskiej[11].

Ludzie związani z Sarajewem

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Sarajewem.

Zabytki i atrakcje turystyczne

[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie Sarajewa[13]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Census Results Highlight Impact of Bosnian War [online], balkaninsight.com [dostęp 2023-07-29] (ang.).
  2. Katie Birtles, Life beyond war: Exploring Bosnia’s capital Sarajevo 30 years on [online], Real Word, 9 lutego 2023 [dostęp 2024-07-27] (ang.).
  3. Sarajevo Population 2024 [online], worldpopulationreview.com [dostęp 2024-01-23].
  4. Rattibha [online], en.rattibha.com [dostęp 2024-01-23].
  5. Gazi Husrev-begova biblioteka [online], Univerzitet u Sarajevu [dostęp 2022-05-28] (bośn.).
  6. a b Historija [online], Univerzitet u Sarajevu [dostęp 2022-05-28] (bośn.).
  7. Akademija likovnih umjetnosti [online], Univerzitet u Sarajevu [dostęp 2022-05-28] (bośn.).
  8. Akademija scenskih umjetnosti [online], Univerzitet u Sarajevu [dostęp 2022-05-28] (bośn.).
  9. Muzička akademija [online], Univerzitet u Sarajevu [dostęp 2022-05-28] (bośn.).
  10. NUB BiH [online], Univerzitet u Sarajevu [dostęp 2022-05-28] (bośn.).
  11. W praktyce stolicą Republiki Serbskiej jest Banja Luka.
  12. Jutarnji list – JASMINKO HALILOVIĆ Upravo je izabran na Forbesovu listu “30 ispod 30”, listu koja okuplja najutjecajnije ljude na svijetu mlađe od trideset godina [online], www.jutarnji.hr, 28 stycznia 2018 [dostęp 2022-05-31] (chorw.).
  13. Gradovi pobratimi: Spisak | Sarajevo.ba [online], www.sarajevo.ba [dostęp 2021-07-29] (bośn.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]