Przejdź do zawartości

Rogatki miejskie Krakowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Rogatki miejskie Krakowa – dawne punkty poboru opłat przy wjeździe do miasta, wprowadzone po raz pierwszy w średniowieczu. Niektóre budynki rogatek zachowały się.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Na mocy dekretu o ustanowieniu Krakowa wolnym miastem handlowym, minister skarbu Księstwa Warszawskiego 31 grudnia 1810 r. zarządził otoczenie miasta wałem i rowem. Na linii tej utworzono 9 rogatek (6 dla handlu z pobliskimi wsiami i 3 dla komunikacji dalekosiężnej).

Traktat dodatkowy kongresu wiedeńskiego z 3 maja 1815 r. zakazywał tworzenia komór celnych, jednak zezwalał na pobieranie „opłat od rogatek”.

W roku 1847 (rok po wcieleniu Krakowa do Austrii) Kraków włączono do austriackiego systemu celnego. Ustanowiono powszechny podatek konsumpcyjny od sprowadzanych do miasta towarów, który pobierano na rogatkach miejskich. Spowodowało to podniesienie cen artykułów pierwszej potrzeby względem krakowskich przedmieść, co miało ograniczyć migrację ludności niezamożnej, głównie wiejskiego proletariatu, do miasta (Kraków miał status twierdzy). Kraków został miastem zamkniętym, a dla ograniczenia przemytu otoczony został linią akcyzową opartą m.in. na dawnych Okopach Kościuszkowskich. Wzdłuż tej linii wyznaczono 7 rogatek głównych:

oraz 6 mniej ważnych:

Miasto przejęło akcyzę 1 stycznia 1870 (trzy lata po przyznaniu autonomii przez cesarza Franciszka Józefa I). Stała się ona jednym z głównych źródeł jego dochodów. Bez większych modyfikacji, system poboru podatku spożywczego utrzymał się do początku XX wieku. W linii akcyzowej przebiegającej mniej więcej wzdłuż granic miasta funkcjonowało 11 rogatek miejskich:

XX wiek

[edytuj | edytuj kod]

1 stycznia 1911 Krajowa Dyrekcja Skarbu we Lwowie, poszerzając obszar Krakowa, na mocy rozporządzenia przesunęła linię akcyzową, aby obejmowała nowe dzielnice. Została ona oznaczona 34 słupkami w biało-niebieskie pasy, a wzdłuż niej ustanowiono 18 rogatek zwanych „urzędami liniowymi podatku spożywczego”:

Ponadto „urzędy liniowe” znajdowały się na dworcach kolejowych i przystani na Wiśle.

Pomimo zniesienia w 1921 r. przepisów podatkowych wywodzących się jeszcze z czasów austriackich, linię akcyzową wraz z „urzędami liniowymi” utrzymano, by miasto wciąż mogło pobierać podatek spożywczy. Dopiero po wejściu w życie ustawy o jednolitym systemie finansowym w Polsce, Rada Miejska zniosła linię akcyzową w listopadzie 1923 roku.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Encyklopedia Krakowa, Warszawa – Kraków: PWN, 2000.