Przejdź do zawartości

Nursułtan Nazarbajew

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nursułtan Nazarbajew
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
Nursultan Ábishuly Nazarbaev
Ilustracja
Nursułtan Nazarbajew (2021)
Pełne imię i nazwisko

Nursułtan Äbyszuły Nazarbajew

Data i miejsce urodzenia

6 lipca 1940
Szamałgan

1. Prezydent Kazachstanu
Okres

od 16 grudnia 1991
do 20 marca 2019

Przynależność polityczna

Nur Otan

Poprzednik

urząd utworzony

Następca

Kasym-Żomart Tokajew

Przewodniczący Nur Otan
Okres

od 4 lipca 2007
do 28 stycznia 2022

Poprzednik

Bakytżan Żumagułow

Następca

Kasym-Żomart Tokajew

Przewodniczący Rady Bezpieczeństwa Kazachstanu
Okres

od 21 sierpnia 1991
do 5 stycznia 2022

Przynależność polityczna

Nur Otan

Poprzednik

urząd utworzony

Następca

Kasym-Żomart Tokajew

Prezydent Kazachskiej SRR
Okres

od 24 kwietnia 1990
do 16 grudnia 1991

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Kazachstanu

Pierwszy Sekretarz Komunistycznej Partii Kazachskiej SRR
Okres

od 22 czerwca 1989
do 14 grudnia 1991

Poprzednik

Giennadij Kołbin

Następca

urząd zniesiony

Przewodniczący Rady Najwyższej Kazachskiej SRR
Okres

od 22 lutego 1990
do 24 kwietnia 1990

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Kazachstanu

Poprzednik

Kijłybał Miediebiekow

Następca

Jeryk Asanbajew

Premier Kazachskiej SRR
Okres

od 22 marca 1984
do 27 lipca 1989

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Kazachstanu

Poprzednik

Bäjken Äszymow

Następca

Uzakbaj Karamanow

podpis
Odznaczenia
Narodowy Bohater Kazachstanu
Order „Złoty Orzeł” Order „Ojczyzna” (Kazachstan) Medal „Astana” Medal „10 lat Niepodległości Republiki Kazachstanu” Medal „10 lat Sił Zbrojnych Republiki Kazachstanu” Medal 10-lecia Konstytucji Republiki Kazachstanu Medal „Z okazji 100-lecia kolei w Kazachstanie” Medal 10-lecia Parlamentu Republiki Kazachstanu Medal „60 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Kazachstan) Medal „10 lat Astany” Order „Manas” Order Heydəra Əliyeva Order św. Andrzeja (Federacja Rosyjska) Order Aleksandra Newskiego (Federacja Rosyjska) Medal 850-lecia Moskwy (Rosja) Medal „W upamiętnieniu 300-lecia Petersburga” Medal „W upamiętnieniu 1000-lecia Kazania” Medal „Za rozwój dziewiczych ziem” Medal jubileuszowy „70 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Order Przyjaźni Narodów (Białoruś) Klasa Specjalna Odznaki Honorowej za Zasługi Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Wielki Order Króla Tomisława (Chorwacja) Wielka Wstęga Orderu Nilu (Egipt) Krzyż Wielki Orderu Białej Róży Finlandii Krzyż Wielki Orderu Lwa Finlandii Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja) Order Chryzantemy (Japonia) Wielki Krzyż ze Złotym Łańcuchem Orderu Witolda Wielkiego (Litwa) Krzyż Wielki Orderu Korony Dębowej (Luksemburg) Order Trzech Gwiazd I klasy (Łotwa) Order Orła Białego Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Rumunii (republ.) Order Podwójnego Białego Krzyża I Klasy (Słowacja) Order Wolności (Ukraina) Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Węgierskiego Zasługi (cywilny) Krzyż Wielki Orderu Św. Michała i Św. Jerzego (Wielka Brytania) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy z Wielkim Łańcuchem (1951-2001) Order „Za wybitne zasługi” (Uzbekistan) Order Ismoili Somoni (Tadżykistan) Krzyż Wielki Orderu Świętego Karola (Monako) Złoty Order Wolności Republiki Słowenii Order Republiki Serbii I klasy Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order „Znak Honoru”
Order Achmada Kadyrowa (Czeczenia)
Od lewej: Leonid Krawczuk, Nursułtan Nazarbajew, Borys Jelcyn i Stanisłau Szuszkiewicz (1991)
Od prawej: Nursułtan Nazarbajew, Władimir Putin, Ahmet Necdet Sezer i Atal Bihari Vajpayee (2002)
Nazarbajew i prezydent Stanów Zjednoczonych George W. Bush (2006)
Nursułtan Nazarbajew i Luiz Inácio Lula da Silva (2009)
Nursułtan Nazarbajew i Lee Myung-bak (2009)
Nursułtan Nazarbajew i Dmitrij Miedwiediew (2011)
Nursułtan Nazarbajew z Dmitrijem Miedwiediewem, Jose Luisem Rodriguezem Zapatero i Tarją Halonen (2011)
Nursułtan Nazarbajew wraz z Barackiem Obamą i Dmitrijem Miedwiediewem podczas szczytu nuklearnego w Seulu (2012)
Nursułtan Nazarbajew na szczycie Unia EuropejskaUkrainaUnia Celna w Mińsku (2014)
Znaczek pocztowy z wizerunkiem Nursułtana Nazarbajewa
Pomnik Nursułtana Nazarbajewa w Ankarze w Turcji

Nursułtan Äbyszuły Nazarbajew, kaz. Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев / Nursultan Äbişulı Nazarbaev, ros. Нурсултан Абишевич Назарбаев, Nursułtan Abiszewicz Nazarbajew (ur. 6 lipca 1940 w Szamałganie koło Ałma-Aty) – kazachski polityk, pierwszy sekretarz Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Kazachskiej SRR w latach 1989–1991, prezydent Kazachskiej SRR w latach 1990–1991, prezydent Kazachstanu w latach 1991–2019, przewodniczący partii Nur Otan w latach 2007–2022. Od 2019 honorowy prezydent Rady Współpracy Państw Języków Turkijskich[1].

W 2010 parlament nadał mu tytuł Elbasy, co oznacza „przywódca narodu”[2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Młodość i kariera w KPZR

[edytuj | edytuj kod]

Od 1960 pracował jako robotnik budowlany w przedsiębiorstwie „Kazmietałłurgstroj” w Temyrtau. Następnie pracował na różnych stanowiskach w Karagandyjskim Zakładzie Metalurgicznym (od 1966 Karagandyjski Kombinat Metalurgiczny).

W 1962 został członkiem Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. W 1967 ukończył studia techniczne przy Karagandyjskim Kombinacie Metalurgicznym.

Od 1969 pracował w aparacie Komunistycznej Partii Kazachstanu; w latach 1969–1973 w aparacie Komunistycznej Partii Kazachstanu i Komunistycznego Związku Młodzieży w Temyrtau, w latach 1973–1977 jako sekretarz Komitetu Zakładowego Komunistycznej Partii Kazachstanu w Karagandyjskim Kombinacie Metalurgicznym, w latach 1977–1979 jako sekretarz i II sekretarz Komitetu Obwodowego Komunistycznej Partii Kazachstanu w Karagandzie, a w latach 1979–1984 jako sekretarz Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Kazachstanu.

22 marca 1984 został powołany na stanowisko premiera Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Był zwolennikiem reform wprowadzanych przez sekretarza generalnego KC Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Michaiła Gorbaczowa. Dzięki poparciu dla reform Gorbaczowa i przyjaznym stosunkom z radzieckim przywódcą, 22 czerwca 1989 objął stanowisko pierwszego sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Kazachstanu. 27 lipca 1989 na stanowisku premiera Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej zastąpił go Uzakbaj Karamanow. Od 22 lutego do 24 kwietnia 1990 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Najwyższej Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, konstytucyjnej głowy republiki związkowej. 24 kwietnia 1990 został powołany na nowo utworzone stanowisko prezydenta republiki związkowej. Po stłumieniu puczu sierpniowego w Moskwie, 28 sierpnia 1991 Nazarbajew zrezygnował z członkostwa w partii[3].

Prezydent Kazachstanu

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza i druga kadencja (1991–2006)

[edytuj | edytuj kod]

W pierwszych wyborach prezydenckich w historii Kazachstanu, które odbyły się 1 grudnia 1991 (dzień ten później ogłoszono świętem narodowym jako Dzień Pierwszego Prezydenta) wygrał uzyskując wynik 98,80%. Jego kadencja miała trwać cztery lata. 16 grudnia 1991 Kazachstan ogłosił niepodległość jako ostatnia z republik upadającego ZSRR. 29 kwietnia 1995 odbyło się referendum, w którym mieszkańcy Kazachstanu większością głosów wydłużyli kadencję Nazarbajewa do 2000 roku. 30 sierpnia 1995 obywatele przyjęli w innym referendum nową konstytucję, która stanowiła kadencję prezydenta na 7-letnią.

Jednym z jego najważniejszych osiągnięć tego okresu był proces przeniesienia stolicy kraju z Ałmaty do Astany w latach 1994–1998.

W drugich w historii kraju wyborach prezydenckich z 10 stycznia 1999, startował jako kandydat bezpartyjny. Wygrał w pierwszej turze uzyskując 81% głosów. Jego główny kontrkandydat – Serykbołsyn Äbdyldin z Komunistycznej Partii Kazachstanu uzyskał 11,9% głosów.

Trzecia i czwarta kadencja (2006–2015)

[edytuj | edytuj kod]

W wyborach które odbyły się 4 grudnia 2005, Nazarbajew startujący z ramienia partii Nur Otan uzyskał wynik 91,15% głosów. Pokonując byłego przewodniczącego parlamentu Żarmachana Tujakbaja, zapewnił sobie trzecią kadencję na stanowisku. Oficjalnie objął urząd 11 stycznia 2006.

18 maja 2007 prezydent Nazarbajew wprowadził zmiany w konstytucji, jedną z nowelizacji było skrócenie kadencji prezydenta z 7 do 5 lat. 4 lipca 2007 na ogólnokrajowym zjeździe został wybrany przewodniczącym rządzącej partii Nur Otan[4].

Podczas swojej trzeciej i czwartej kadencji Nursułtan Nazarbajew zaktywizował swoją politykę handlową, przemysłową i strategiczną względem państw spoza Wspólnoty Niepodległych Państw. W 2009 prezydenci Kazachstanu i Indii podpisali umowę o współpracy w dziedzinie technologii jądrowych. 1 stycznia 2010 Kazachstan stanął na czele Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, w związku z tym wydarzeniem zorganizowano w Astanie szczyt państw OBWE. W lutym 2012 rządy Kazachstanu i Niemiec przygotowały umowę surowcową wiążącą się z wydobyciem przez Niemców rzadkich metali znajdujących się na terenie Kazachstanu, potrzebnych do produkcji urządzeń typu high tech.

14 czerwca 2010 Parlament Republiki Kazachstanu zatwierdził ustawę nadającą Nursułtanowi Nazarbajewowi tytuł „przywódcy narodu” (Elbasy, kaz. Елбасы)[2].

Po uznaniu przez Radę Konstytucyjną za niezgodny z prawem pomysł wydłużenia kadencji Nazarbajewa do 2020 roku, prezydent postanowił rozpisać przedterminowe wybory prezydenckie. Początkowo miały się one odbyć w 2012 roku, kiedy kończyła się 7-letnia kadencja rozpoczęta w 2005 roku. Ostatecznie wybory odbyły się 3 kwietnia 2011, Nazarbajew uzyskał w nich 95,55% głosów w pierwszej turze.

15 grudnia 2012 Nazarbajew ogłosił długoterminową strategię rozwoju „Kazachstan 2050”. Za główne postanowienia obrano tworzenie nowego modelu społecznego, rozwój edukacji i ochrony zdrowia, wzmocnienie państwowości i szerokie wsparcie przedsiębiorczości[5]. Jest to drugi, po „Kazachstan 2030” (1997) plan rozwoju zapoczątkowany przez Nazarbajewa.

1 lipca 2013 Nazarbajew rozmawiał w Astanie z brytyjskim premierem Davidem Cameronem. Podczas tego spotkania prezydent powiedział do brytyjskiego szefa rządu:

Ludzie z pana wyspy patrzą na przestrzeń poradziecką jak na obszar tkwiący w wiekach średnich, którego mieszkańcy jeżdżą na wielbłądach i koniach (…). Brytyjska demokracja parlamentarna ma 600 lat. Nam, oczywiście, aż tyle czasu to nie zabierze. Robimy postępy[6].

W lutym 2014 prezydent Nazarbajew stwierdził, iż rozważa zmianę nazwy swojego kraju. Według prezydenta, odrzucenie końcówki -stan wyróżniałoby bogaty w zasoby naturalne Kazachstan od ubogich krajów ościennych. Nowa nazwa mogłaby brzmieć „Kazach Eli”, czyli „Kraj Kazachów”. Nazarbajew zaznaczył jednak, iż wszelkie ewentualne zmiany zostaną dokonane dopiero po konsultacjach ze społecznością[7].

Stanowisko wobec konfliktu na Ukrainie

[edytuj | edytuj kod]

Od momentu wybuchu Euromajdanu, aneksji Krymu przez Rosję oraz podczas trwania wojny na wschodzie Ukrainy prezydent Nazarbajew prowadził politykę neutralności. Chcąc załagodzenia sytuacji nie opowiadał się stanowczo po żadnej ze stron. Mimo iż Kazachstan był jednym z najbliższych sojuszników Rosji, podczas trwania ukraińskiego konfliktu stosunki pomiędzy tymi państwami uległy znacznemu pogorszeniu. Wbrew chęci Władimira Putina, aby utrzymać wpływy w Azji Środkowej, władze Kazachstanu potencjalne inicjatywy zaczęły kierować w stronę innych państw[8]. Napięcie między prezydentami wzrosło po tym, jak rosyjski przywódca powiedział, że „Kazachowie nie mieli państwowości”[9]. Wiele osób odebrało tę wypowiedź jako obraźliwą. W reakcji na te słowa w internecie zorganizowano akcję „Wyślij Putinowi podręcznik historii”[10]. 26 sierpnia 2014 Nazarbajew uczestniczył w szczycie Unia EuropejskaUkrainaEuroazjatycka Unia Celna, na którym dyskutowano o uregulowaniu sytuacji na Ukrainie[11]. 5 grudnia 2014 w Astanie Nursułtan Nazarbajew spotkał się z prezydentem Francji François Hollandem, podczas tego spotkania zaapelował o nielekceważenie Rosji oraz dialog nawet teraz, gdy „zaufanie między światowymi potęgami jest na zerowym poziomie”[12]. Podczas spotkania z prezydentem Ukrainy Petrem Poroszenką w Kijowie 22 grudnia 2014 Nazarbajew potwierdził wznowienie współpracy wojskowej między krajami oraz ustalił szczegóły dotyczące dostaw kazachskiego węgla na Ukrainę, co miałoby wyprzeć z tamtego rynku surowiec z Rosji[13].

Piąta kadencja (2015–2019)

[edytuj | edytuj kod]

W przyśpieszonych wyborach prezydenckich, które odbyły się 26 kwietnia 2015, partia Nur Otan po raz kolejny nominowała Nursułtana Nazarbajewa jako kandydata na prezydenta. Poparły go także Partia Patriotów Kazachstanu[14] i Demokratyczna Partia Kazachstanu Ak Żoł[15]. W pierwszej turze zdobył 97,75% głosów i zdeklasował dwóch kontrkandydatów[16][17]. 29 kwietnia 2015 został zaprzysiężony na kolejną 5-letnią kadencję[18].

28 lipca 2015 Nursułtan Nazarbajew podpisał podczas uroczystej ceremonii w Genewie traktat akcesyjny włączający Kazachstan w grono państw członkowskich Światowej Organizacji Handlu (WTO)[19].

26 października 2017 prezydent Nursułtan Nazarbajew wydał dekret nr 569, który zobowiązuje rząd do przeprowadzenia najpóźniej do 2025 reformy, zmieniającej zapis języka kazachskiego z cyrylicy na alfabet łaciński[20][21].

Ustąpienie ze stanowiska prezydenta

[edytuj | edytuj kod]

19 marca 2019 w orędziu telewizyjnym ogłosił, że rezygnuje ze sprawowania urzędu prezydenta po niemal 28 latach u władzy (z mocą obowiązującą od następnego dnia)[22][23]. 20 marca 2019 Kasym-Żomart Tokajew przejął obowiązki prezydenta, a zaprzysiężenie odbyło się podczas wspólnego posiedzenia obu izb kazachskiego parlamentu. Tokajew na początku miał pełnić urząd do końca obecnej kadencji prezydenckiej, wygasającej w kwietniu 2020 roku[24], jednak 9 kwietnia 2019 ogłosił, że wybory prezydenckie odbędą się 9 czerwca 2019[25].

23 listopada 2021 Nazarbajew ogłosił zamiar ustąpienia ze stanowiska przewodniczącego partii Nur Otan na rzecz Kasyma-Żomart Tokajewa[26]. Tokajew został wybrany nowym przewodniczącym i zaprzysiężony 28 stycznia 2022 podczas nadzwyczajnego zjazdu partii[27].

Mimo ustąpienia ze stanowiska prezydenta Nazarbajew zachował szerokie wpływy będąc przewodniczącym Rady Bezpieczeństwa Kazachstanu. 5 stycznia 2022 został odwołany z tej funkcji przez prezydenta Tokajewa w następstwie wybuchu masowych protestów[28]. Od początku kryzysu Nazarbajew nie pojawił się publicznie, jedynie w początkowej fazie protestów w oświadczeniu wyraził wsparcie dla Tokajewa[29].

Nursułtan Nazarbajew jest postacią kontrowersyjną. Zwolennicy podkreślają jego duży wkład w rozwój kazachskiej gospodarki, zapewnienie stabilizacji politycznej i dynamiczny rozwój społeczny[30]. Nazarbajew zasłynął w latach 90. XX w. jako promotor pokoju, gdy rozkazał zlikwidować odziedziczony przez Kazachstan poradziecki arsenał nuklearny. Polityka wewnętrzna prezydenta opierała się na idei kooperacji między wszystkimi grupami narodowościowymi i etnicznymi w kraju[31], a takie rozwiązanie umożliwiło załagodzenie różnic w społeczeństwie i uniknięcie konfliktów, dzięki czemu Kazachstan zaczął wyróżniać się na tle innych krajów regionu[32]. Przeciwnicy oskarżali go o tendencje autorytarne oraz tłamszenie opozycji.

Wyniki w wyborach prezydenckich

[edytuj | edytuj kod]
Data Wynik Liczba głosów Poparcie polityczne
1 grudnia 1991 98,80% 8 681 276 Komunistyczna Partia Kazachskiej SRR
10 stycznia 1999 81,00% 5 846 817 bezpartyjny
4 grudnia 2005 91,15% 6 147 517 Nur Otan
3 kwietnia 2011 95,55% 7 850 958 Nur Otan
26 kwietnia 2015 97,75% 8 833 250 Nur Otan

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Jego żoną jest Sara Nazarbajewa (ur. 1941). Ma z nią trzy córki: Darigę, Dinarę i Aliję.

Nazarbajew słynie z zamiłowania do sportu oraz zdrowego trybu życia. Gra w tenisa, jeździ na nartach, pływa i ćwiczy na siłowni[33].

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Nursultan Nazarbayev awarded status of honorary president of Cooperation Council of Turkic Speaking States [online], www.inform.kz, 24 maja 2019 [dostęp 2020-12-30] (ang.).
  2. a b Premier Masimow zrezygnował ze stanowiska. 24 września 2012. [dostęp 2014-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 marca 2014)].
  3. «Назарбаев вышел из партии» w: «Независимая газета», 29 августа 1991 г., № 101. yeltsincenter.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-06)].
  4. President Nursultan Nazarbayev is the head of the Nur Otan party [online], Ferghana News, 4 lipca 2007 [dostęp 2013-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-10] (ang.).
  5. Prezydent Nazarbajew ogłosił program rozwoju Kazachstan 2050 [online], Ambasada Republiki Kazachstanu w Warszawie [dostęp 2014-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2014-03-30].
  6. Nazarbajew krytykuje Camerona: Nikt nie ma prawa nas pouczać, fakty.interia.pl, 1 lipca 2013.
  7. Nie będzie już Kazachstanu? Może będzie Kazach Eli. tvn24.pl, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-03-09].
  8. Białoruś i Kazachstan oddalają się od Rosji. Nie chcą być kolejnymi ofiarami Putina, forsal.pl, 23 grudnia 2014.
  9. Dawid Warszawski, Putin rysuje na nowo mapę świata [online], Wyborcza.pl, 3 września 2014 [zarchiwizowane z adresu 2014-09-05].
  10. Blackwood: Po Ukrainie pora na Kazachstan?, krytykapolityczna.pl, 23 września 2014.
  11. Szczyt w Mińsku. Nadzieja i sceptycyzm, dw.pl, 26 sierpnia 2014.
  12. Hollande wzywa Putina, by patrzył w przyszłość ws. Ukrainy [online], Wyborcza.pl, 5 grudnia 2014 [zarchiwizowane z adresu 2014-12-14].
  13. Ukraina i Kazachstan „wznawiają współpracę wojskowo-techniczną”, tvn24.pl, 22 grudnia 2014.
  14. Former nominee supports Nazarbayev as presidential candidate,en.tengrinews.kz, 2015-02-19.
  15. Партия „Ак жол” отказалась от выдвижения своего кандидата на выборы,tengrinews.kz, 2015-03-12.
  16. Wstępne wyniki wyborów: Nazarbajew zdobył 97,7 proc. głosów, onet.pl, 2015-04-27.
  17. 8 833 250 people vote for Nursultan Nazarbayev – final results of CEC, inform.kz, 2015-04-28.
  18. Re-elected Kazakh president Nazarbayev sworn in [online], Trend News Agency, 29 kwietnia 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-07-24] (ang.).
  19. President Nazarbayev Signs Protocol on Kazakhstan’s Accession to WTO, The Astana Times, 2015-07-28.
  20. О переводе алфавита казахского языка с кириллицы на латинскую графику, akorda.kz, 2017-10-26.
  21. Kazachstan do 2025 zamieni cyrylicę na alfabet łaciński, bankier.pl, 2017-10-27.
  22. Prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew podał się do dymisji [online], Onet Wiadomości, 19 marca 2019 [dostęp 2019-03-19] (pol.).
  23. Kazakhstan’s leader Nazarbayev resigns after three decades in power. Reuters, 19 marca 2019. [dostęp 2019-03-19].
  24. Kazachstan: Kasym-Żomart Tokajew zaprzysiężony na prezydenta [online], gazetaprawna.pl [dostęp 2019-03-20].
  25. Breaking News: Early presidential election in Kazakhstan set for June 9; President Tokayev pledges fair and transparent vote [online], The Astana Times [dostęp 2019-04-09] (ang.).
  26. Nazarbayev to hand over leadership of ruling party to incumbent Kazakh president, TASS, 2021-11-23.
  27. Kazakh president Tokayev takes over as ruling party leader, Reuters, 2022-01-28.
  28. Protesty w Kazachstanie. Prezydent odsuwa Nazarbajewa. s. onet.pl. [dostęp 2022-01-05].
  29. Maciek Kucharczyk, I tyle było z rewolucji w Kazachstanie. Od uścisków po nóż w plecy przy wsparciu Rosjan [online].
  30. Kazachstan goni Europę, wm.pl, 23 stycznia 2015.
  31. Why Kazakhstan is important to Israel , jpost.com, 1 maja 2007.
  32. Katarzyna Zawadzka, Kazachstan wielu narodów [online], Radio Opole, 27 października 2014 [zarchiwizowane z adresu 2015-06-28].
  33. Hobby [online], akorda.kz [dostęp 2013-08-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-06] (ang.).
  34. Нурсултан Назарбаев награжден орденом Дружбы народов. president.gov.by, 2015-06-19. [dostęp 2015-08-21]. (ros.).
  35. Нурсултан Назарбаев награжден орденом Дружбы народов. zakon.kz, 2015-06-19. [dostęp 2015-08-21]. (ros.).
  36. Odluka o odlikovanju Njegove Ekscelencije dr. Nursultana Abishevicha Nazarbayeva, predsjednika Republike Kazakstan, Veleredom kralja Tomislava s lentom i Velikom Danicom. nn.hr, 2001-08-24. [dostęp 2015-08-21]. (chorw.).
  37. Teenetemärkide kavalerid – Nursultan Nazarbajev: Maarjamaa Risti ketiklassi teenetemärk. president.ee. [dostęp 2015-08-21]. (est.).
  38. Президент Кыргызстана наградил Назарбаева орденом „Манас”. tengrinews.kz, 2015-07-02. [dostęp 2015-08-21]. (ros.).
  39. Н.Назарбаев „Манас” ордени менен сыйланды [online], krtk.kg, 2 lipca 2015 [dostęp 2015-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-21] (ros.).
  40. Атамбаев вручил Назарбаеву орден «Манас». azattyq.org, 2015-07-06. [dostęp 2015-08-21]. (ros.).
  41. Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayevə “Heydər Əliyev” ordeni təqdim edilib. Official web-site of President of Azerbaijan Republic. [dostęp 2023-10-03]. (azer.).
  42. Ar Triju Zvaigžņu ordeni apbalvoto personu reģistrs apbalvošanas secībā, sākot no 2004. gada 1.oktobra [online], president.lv [dostęp 2015-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] (łot.).
  43. Ordonnances souveraines. „Journal de Monaco”. 8141, s. 3 (1927), 2013-10-04. ISSN 1010-8742. (fr.). 
  44. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 maja 2002 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2002 r. nr 38, poz. 596).
  45. Указ Президента Российской Федерации от 08.06.2015 г. № 290. pravo.gov.ru, 2015-06-08. [dostęp 2015-08-21]. (ros.).
  46. Путин вручил Назарбаеву орден Александра Невского. ria.ru, 2015-07-09. [dostęp 2015-08-21]. (ros.).
  47. Asel Satajewa: Назарбаев получил от Путина орден Александра Невского. tengrinews.kz, 2015-07-10. [dostęp 2015-08-21]. (ros.).
  48. Укази о одликовањима [online], predsednik.rs, 25 lutego 2013 [dostęp 2016-05-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-28] (serb.).
  49. Veronika Šutk: Gašparovič vyznamenal Nazarbajeva. sme.sk, 2007-11-24. [dostęp 2015-08-21]. (słow.).
  50. Rad Bieleho dvojkríža, I. trieda. prezident.sk. [dostęp 2015-08-21]. (słow.).
  51. Янукович нагородив Назарбаєва орденом [online], tsn.ua, 6 lipca 2010 [dostęp 2015-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2010-09-18] (ukr.).
  52. Az MTI tudósítása Sólyom László és Nurszultan Abisevics Nazarbajev találkozójáról [online], Serwis internetowy László Sólyoma, 23 listopada 2007 [dostęp 2019-05-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-12] (węg.).
  53. Universitatea Crestina „Dimitrie Cantemir” isi afirma din nou valoarea obtinand succesiv (2010-2015, 2015-2020) Grad de Incredere Ridicat, cel mai inalt calificativ care poate fi acordat unei universitati in Romania.. [w:] Presedintele Kazahstanului Nursultan Abishuly Nazarbayev Doctor honoris causa al Universitatii Crestine Dimitrie Cantemir [on-line]. ucdc.ro. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  54. Almaty Declaration of the World Turks Qurultay 2017. web.archive.org, 2017-07-03. [dostęp 2022-09-28]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]