Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach
 nr rej. - A/1483/92 z 11 sierpnia 1992 (woj. katowickie) - A/1041/22 z 16 września 2022 (woj. śląskie)[1] | |||||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||||
 Fasada świątyni (2020) | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Adres | |||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||
 50°15′11,5″N 19°00′36,8″E/50,253194 19,010222
| |||||||||||||||||||
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach – rzymskokatolicki kościół w Katowicach, położony przy ulicy Mikołowskiej 34 na terenie dzielnicy Śródmieście. Wzniesiony został w latach 1898–1902 w stylu neogotyckim według projektu Josepha Ebersa. W latach 1922–1925 pełnił funkcję prokatedry Administracji Apostolskiej na Górnym Śląsku, w latach 1925–1957 diecezji katowickiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod].jpg)
W II połowie XIX wieku Katowice były jedną z najszybciej rozwijających się miejscowości na Górnym Śląsku. Po dwudziestu latach od konsekracji w 1870 roku katowickiego kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny okazało się, że liczba parafian parafii Mariackiej stale wzrastała i dlatego powstała potrzeba podziału parafii. Zdecydowano o budowie nowego kościoła w południowej części ówczesnych Katowic[2].
W 1892 roku zarząd kościelny przy kościele Mariackim podjął decyzję o zakupie gruntu od rolnika Adamca. Szczególnie zainteresowanym budową nowego kościoła był proboszcz parafii Mariackiej ks. Viktor Schmidt. Przy wyborze koncepcji architektonicznej kościoła wahano się między stylem neoromańskim a neogotykiem. Biskup wrocławski Georg Kopp obiecał dotację w wysokości 20 tys. marek oraz zadecydował, że nowy kościół ma powstać w stylu neogotyckim. Polecił wykonanie projektu budowniczemu diecezjalnemu Josephowi Ebersowi z Wrocławia. Budowę kościoła rozpoczęto 1 maja 1898 roku, a kamień węgielny poświęcono 18 września tego samego roku. Cegły dostarczała cegielnia Pollan, kamienie piaskowe kamieniołom Karola Pokornego, a dachówki pochodziły z Niemodlina[3].
W czasie budowy świątyni zakupiono pięć nowych dzwonów wykonanych przez firmę F. Otto z Hemelingen, które poświęcono 8 września 1901 roku. Dzień później wciągnięto je na wieżę. W kwietniu 1902 roku w świątyni zainstalowano organy[3], które wykonał Ernst Kurzer z Gliwic[4]. Kościół wyposażono też w neogotycki ołtarz główny wykonany z francuskiego piaskowca, ze zdobionym złotym tabernakulum. Wykonano także cztery boczne ołtarze[3].
27 kwietnia 1902 roku biskup wrocławski kard. Georg Kopp poświęcił nową katowicką świątynię, a jeszcze w tym samym roku powołano przy nim kurację, której kuratusem mianowano ks. Jana Globisza[3].
W latach 1913–1931 kościół pełnił funkcję świątyni garnizonowej. W 1917 roku skonfiskowano dzwony Paweł i Leon, a nowe ufundowano w 1921 roku[3].
W 1922 roku, po włączeniu części Górnego Śląska do Polski, kościół został mianowany prokatedrą Administracji Apostolskiej na Górnym Śląsku[5], a 11 listopada 1925 roku na mocy bulli papieskiej kościół św. Piotra i Pawła stał się kościołem katedralnym diecezji katowickiej[6]. 3 stycznia 1926 roku konsekrowano tutaj pierwszego biskupa – Augusta Hlonda[3].
W czasie II wojny światowej skonfiskowano dwa z pięciu kościelnych dzwonów, a w 1943 roku firma Berschdorf z Nysy przeprowadziła remont organów[3]. Na początku lutego 1945 roku w katedrze śś. ap. Piotra i Pawła odbyły się uroczystości powitania wojsk polskich w Katowicach, w której wzięli udział m.in. późniejszy wojewoda katowicki Jerzy Ziętek, pomniejszy przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki oraz biskup pomocniczy katowicki Juliusz Bieniek[7].
1 sierpnia 1957 roku prymas Polski kard. Stefan Wyszyński wydał dekret przenoszący prawa kościoła katedralnego z kościoła pw. śś. ap. Piotra i Pawła na kościół pw. Chrystusa Króla[7].
W 1967 roku wskutek burzy częściowemu uszkodzeniu uległa wieża kościoła. Zniszczony został m.in. oryginalny żeliwny krzyż[8], który wpadł do wnętrza świątyni uszkadzając m.in. organy[9].
11 sierpnia 1992 roku kościół wpisano do rejestru zabytków nieruchomych, a 10 października 1997 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą 75. rocznicę pierwszej sesji Sejmu Śląskiego poprzedzoną mszą św. w tutejszej świątyni. W 1998 roku wyremontowano dach kościoła, natomiast w latach 2001–2002 renowacji poddano wieżę, a także zamontowano wieńczący budynek krzyż wzorowany na krzyżu z wieży z sygnaturką. W 2003 roku wyczyszczono wątki ceglane, rok później dokonano renowacji wnętrz kościoła, w latach 2005–2006 przeprowadzono remont elewacji zewnętrznych[7].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Architektura zewnętrzna
[edytuj | edytuj kod]
Kościół pw. śś. ap. Piotra i Pawła w Katowicach to obiekt murowany z cegły, z okładziną klinkierową[5], wybudowany na planie krzyża łacińskiego. Wzniesiony został w stylu neogotyckim, posiada pseudobazylikowy korpus z halowym wnętrzem i transeptem oraz nawy boczne. Posiada też pięcioboczne prezbiterium i dwie zakrystie. Korpus kościoła nakryty jest dachami dwuspadowymi i trójspadowymi krytymi dachówką[4].
Świątynia posiada jedną czworoboczną wieżę umieszczoną na osi głównej nawy, nakrytą wielobocznym ostrosłupowym hełmem. Jej łączna wysokość wynosi 86 m. Dodatkowa wieżyczka na sygnaturce znajduje się nad prezbiterium[4].
Drzwi wejściowe do kościoła się drewniane, płycinowe, z nadświetlem ostrołukowym[5]. Nad portalem głównym w ceglanym rozglifieniu znajduje się okno z ceglanym maswerkiem. W trzeciej kondygnacji znajduje się rozeta z ceglanym maswerkiem, a w czwartej okno w ceglanym rozglifieniu[10]. Na bocznych elewacjach świątyni, nad dużymi oknami ostrołukowymi z witrażami umieszczono małe okrągłe otwory[4].
Architektura wnętrz i wyposażenie
[edytuj | edytuj kod]Wnętrze kościoła stanowi trójnawową pięcioprzęsłową trójnawową halę[11][5] z transeptem[12] krytą sklepieniem krzyżowo-żebrowymi[4], natomiast prezbiterium zamknięte jest pięciobocznie z pseudoobejściem[12]. Nawy zostały wyraźnie zaakcentowane filarami[4].
W prezbiterium i nawach umieszczono witraże przedstawiające postacie św. Piotra i św. Pawła, Rodzinę Świętą, Matkę Boską Bolesną oraz postać Jezusa – przyjaciela dzieci. Wykonała je raciborska firma Lazar[4].
Zachowała się neoromańska chrzcielnica z 1903 roku powstała w warsztacie Heinricha Mrowietza, a także figury śś. Piotra i Pawła z pierwotnego ołtarza głównego, które znajdują się w kruchcie pod wieżą[4]. W świątyni zainstalowane są organy wykonane w 1973 roku w firmie Bronisława Cepki z Popowa. Mają one 48 głosów[9].
W bocznej kaplicy kościoła znajdują groby: bp. Teofila Bromboszcza, abp. Szczepana Wesołego i ks. Filipa Bednorza[7].
Otoczenie
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Kościół pw. śś. ap. Piotra i Pawła położony jest przy ulicy Mikołowskiej 34[4] w Katowicach, na terenie dzielnicy Środmieście[13].
Orientowany jest w niewielkim odchyleniem osi na południe i otoczony jest ogrodzeniem oraz zielenią. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się plebania, dom katechetyczny oraz droga łącząca ulicę Mikołowską z ulicą J. Kilińskiego – fragment ulicy H. Jordana[5].
Budynek plebanii położony przy ulicy Mikołowskiej 32 został wzniesiony w latach 1899–1900, a zaprojektowany został podobnie jak kościół przez Josepha Ebersa. Wraz z kuchnią i kredensem posiada 21 izb, a na ścianie szczytowej zachował się mozaikowy obraz Matki Boskiej[12].
W 1913 roku na placu przed kościołem odsłonięto rzeźbę Piety wykonaną ze sztucznego kamienia. Ufundowali ją Johann Adamietz i Peter Kubiński[8].
W sąsiedztwie plebanii i świątyni pomiędzy 1914 a 1916 rokiem powstał budynek Katolickiego Domu Związkowego projektu Alberta Köhlera. W latach międzywojennych odbywały się tutaj zjazdy partii politycznych, w tym doroczne spotkania Stronnictwa Chrześcijański-Demokratycznego, w których brał udział m.in. Wojciech Korfanty. W domu tym mieszkały także siostry służebniczki[14].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Kościół od frontu (2005) -
Zbliżenie na wieżę (2014) -
Tył kościoła (2012) -
Kościół od strony ulicy B. Głowackiego (2021) -
Prospekt organowy (2020) -
Ołtarz główny (2006) -
Jeden z witraży (2008)
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2024-07-04].
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 76.
- ↑ a b c d e f g Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 74.
- ↑ a b c d e f g h i Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 73.
- ↑ a b c d e Błahut i Łabuz 1988 ↓, s. 2.
- ↑ Parafia św. apostołów Piotra i Pawła w Katowicach, Historia [online], www.piotripawel.wiara.org.pl [dostęp 2024-07-05] (pol.).
- ↑ a b c d Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 75.
- ↑ a b Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 81.
- ↑ a b Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 84.
- ↑ Błahut i Łabuz 1988 ↓, s. 5.
- ↑ Kozina 2012 ↓, s. 30.
- ↑ a b c Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 80.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 83.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Magdalena Błahut, Stanisław Łabuz, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła, Katowice: Wojewódzki Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Katowicach, 1988 (pol.).
- Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk, Domy i gmachy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2013, ISBN 978-83-63780-00-5 (pol.).
- Grzegorz Grzegorek, Piotr Tabaczyński, Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7 (pol.).
- Irma Kozina, Urbanistyka i architektura (1855–1921), [w:] Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, s. 13–39, ISBN 978-83-87727-29-1 (pol.).
