Przejdź do zawartości

Filip I Arab

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Filip I Arab
Marcus Iulius Philippus
Ilustracja
Filip Arab
(marmurowe popiersie z Ermitażu, III w.)
Cesarz rzymski
Okres

od 244
do 249

Poprzednik

Gordian III

Następca

Decjusz

Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia

204
Philippopolis

Data i miejsce śmierci

sierpień/wrzesień 249
Werona

Przyczyna śmierci

poległ w bitwie

Ojciec

Juliusz Marynus

Rodzeństwo

Gajusz Juliusz Pryskus

Małżeństwo

Otacylia Sewera

Dzieci

Filip II

Moneta
moneta

Filip I Arab, Marcus Iulius Philippus (ur. 204, zm. 249) – cesarz rzymski od 244 do 249 roku, panował jako Imperator Caesar Marcus Iulius Philippus Augustus.

Pochodził z Trachonitis, krainy w południowej Syrii położonej na wschód od Jordanu[1]. Miejscem jego urodzenia było Philippopolis w ówczesnej prowincji Arabia Petraea.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Przejęcie władzy

[edytuj | edytuj kod]

Za rządów cesarza Gordiana III był jednym z najważniejszych (razem ze swoim bratem Pryskusem) dowódców na rozkazach Tymezyteusza, prefekta pretorianów i w latach 241–243 najważniejszej osoby w państwie[2]. Tymezyteusz zmarł w drugiej połowie 243 roku w trakcie wojny z Persją i Filip zastąpił go na stanowisku prefekta[3]. W połowie lutego 244 roku rzymska armia została pokonana przez wojska Szapura I na perskim terytorium (niedaleko od Ktezyfonu), a cesarz Gordian zmarł lub zginął wkrótce potem[1]. W trudnej sytuacji należało szybko wybrać nowego cesarza i wybór padł na Filipa. Jego szybka zgoda była traktowana później jako dowód jego udziału w śmierci Gordiana[1].

Układ z Persją

[edytuj | edytuj kod]

Sytuacja Filipa była niebezpieczna. Stał na czele pokonanej armii znajdującej się na terytorium Persji i dodatkowo mógł obawiać się własnych żołnierzy, którzy mogli go zacząć obwiniać o możliwe przyszłe niepowodzenia[1]. Jego najważniejszym celem stało się jak najszybsze wydostanie się z Persji i udanie się do Rzymu, gdzie mógłby ugruntować swoją pozycję jako nowy cesarz[1]. Dlatego też zawarł układ z Szapurem, płacąc ogromny okup i godząc się na to, by Armenia znalazła się w perskiej strefie wpływów. Tereny Mezopotamii, odbite przez Rzymian w latach 243–244, miały pozostać w cesarstwie[1]. Po zawarciu porozumienia wraz z armią wrócił na wschodnie tereny Cesarstwa rzymskiego.

Panowanie

[edytuj | edytuj kod]

Filip pozostawił swojego brata, Pryskusa, w Antiochii jako zarządcę Wschodu, a sam udał się do Rzymu, gdzie przybył późnym latem 244 roku[4][1]. W stolicy nadał swojemu siedmioletniemu synowi Filipowi II tytuł cezara[1]. W 245 wyruszył nad Dunaj, gdzie Karpowie wspierani przez Gotów od końca 243 przekraczali rzekę od strony Dacji i – wykorzystując rzymskie drogi do szybkiego przemieszczania się – spustoszyli bałkańskie prowincje[5]. Filip wypchnął barbarzyńców na północ od Dunaju i wkroczył za nimi do Dacji; latem 246 roku kampania zakończyła się zwycięstwem[6]. Mimo to sytuacja na tym odcinku rzymskiego limesu (Dacja i dolny Dunaj) pozostawała trudna i wymagała sprowadzania dodatkowych garnizonów, co osłabiało inne odcinki granicy[6][7].

W 247 Filip przebywał w Rzymie, gdzie zorganizował wielkie obchody – tzw. święta stulecia (ludi saeculares) z okazji 1000-lecia miasta Rzym (21 kwietnia 247 mijało millenium od tradycyjnej daty założenia miasta), połączone z uczczeniem jego zwycięstw oraz nadaniem synowi tytułu augusta[6][8]. W 248 nad środkowym Dunajem wybuchła rebelia Pakacjana; została rychło stłumiona, ale destabilizacja w regionie zachęciła Kwadów i Jazygów do splądrowania Panonii[6][9]. Z kolei Mezję Dolną atakowali Goci, wcześniej opłacani przez Rzym, a teraz pozbawieni tych funduszy decyzją Filipa[6]. Sytuacja zachęciła także Karpów do wznowienia ataków na Mezję i Dację[6]. Filip wysłał nad Dunaj Decjusza z zadaniem opanowania sytuacji[6]. Decjusz działał skutecznie, zyskując uznanie armii, która, rzekomo wbrew jego woli, obwołała go cesarzem w maju lub czerwcu 249[10].

Niezależnie od tego wydarzenia pozycja Filipa słabła. Po poprzednikach odziedziczył kłopoty finansowe pogłębione jeszcze przez jego wydatki (m.in. wielką rozbudowę rodzinnego Philippopolis w Syrii)[11]. Próbował poprawić sytuację psując monetę, ale wstrzymywał się od podnoszenia podatków w Italii i Afryce, pamiętając o kłopotach, jakie przyniosło to cesarzowi Maksyminowi[11]. Jego brat, Pryskus, próbował podnieść podatki na podległym sobie Wschodzie, lecz wywołał tym posunięciem rewoltę Jotapiana w Kapadocji i Uraniusza Antoninusa w Syrii[11][9]. Być może odpowiedzią na podniesienie podatków były też rozruchy religijne, jakie wtedy wybuchły w Aleksandrii, co ograniczyło dostawy zboża z Egiptu do Rzymu i dodatkowo pogłębiło problemy Filipa[11].

Upadek i śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Obwołany cesarzem Decjusz ruszył z armią do Italii. Filip wyruszył na jego spotkanie, pozostawiając syna w stolicy[11]. W sierpniu lub wrześniu 249 doszło do bitwy pod Weroną, gdzie Filip został pokonany i zabity. Na wieść o jego upadku w Rzymie zamordowano Filipa II[11][12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h Drinkwater 2005 ↓, s. 36.
  2. Drinkwater 2005 ↓, s. 34.
  3. Drinkwater 2005 ↓, s. 35.
  4. Krawczuk 1991 ↓, s. 50.
  5. Drinkwater 2005 ↓, s. 36,37.
  6. a b c d e f g Drinkwater 2005 ↓, s. 37.
  7. Krawczuk 1991 ↓, s. 52.
  8. Krawczuk 1991 ↓, s. 53.
  9. a b Krawczuk 1991 ↓, s. 54.
  10. Drinkwater 2005 ↓, s. 37,38.
  11. a b c d e f Drinkwater 2005 ↓, s. 38.
  12. Krawczuk 1991 ↓, s. 55, 56.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]