Eugeniusz Morawski-Dąbrowa

Eugeniusz Morawski-Dąbrowa

Data i miejsce urodzenia	2 listopada 1876 Warszawa
Pochodzenie	polskie
Data i miejsce śmierci	23 października 1948 Warszawa
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor, pedagog, malarz
Powiązania	Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie
Odznaczenia

Eugeniusz Morawski-Dąbrowa, także Eugeniusz Morawski (ur. 2 listopada 1876 w Warszawie, zm. 23 października 1948 tamże)  – polski kompozytor, pedagog i malarz.

Życiorys

W latach 1899–1904 studiował w Instytucie Muzycznym w Warszawie w klasie fortepianu Antoniego Sygietyńskiego i kompozycji Zygmunta Noskowskiego  .

W 1903 podjął naukę w klasie rysunkowej Jana Kauzika, a w 1904 wstąpił do nowo powstałej Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie do 1907 roku był uczniem Konrada Krzyżanowskiego (portret), Ferdynanda Ruszczyca (pejzaż) i Karola Tichego (sztuka stosowana). Wraz z Mikalojusem Konstantinasem Čiurlionisem brał udział w organizowanych przez tę uczelnię plenerach w Arkadii (1904), Zwierzyńcu (1905), Istebnej (1906); obaj odbyli też podróż na Kaukaz (1905) .

Równocześnie od 1903 Morawski działał w organizacji bojowej Frakcji Rewolucyjnej Polskiej Partii Socjalis­tycznej. 3 listopada 1907 został aresztowany za udział w przygotowaniu zamachu na policję i skazany na 4 lata zesłania na Syberię, lecz dzięki staraniom jego ojca, kara ta została zamieniona na emigrację za granicę Imperium Rosyjskiego . W 1908 Morawski wyjechał do Paryża, gdzie studiował kontrapunkt pod kierunkiem André’a Gedalge’a i instrumentację u Camille’a Chevillarda. Podjął też studia malarskie w Académie Julian, a następnie rzeźbiarskie w Akademii Colarossiego u Antoine’a Bourdelle’a  .

W 1930 powrócił do Polski, w marcu tegoż roku został dyrektorem konserwatorium w Poznaniu. W latach 1932–1939 był rektorem Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. Podczas czterech kadencji rektorskich zorganizował wydział muzykologii, klasę operową i kapelmistrzowską uzyskał uniwersytecki status dla dyplomów konserwatorium, zainicjował tzw. koncerty wymienne absolwentów wyższych uczelni muzycznych w różnych miastach europejskich (Berlin 1936, Sztokholm 1938). Poza sprawowaną funkcją rektora, był również wykładowcą instrumentacji. Podczas II wojny światowej uczył w tajnym konserwatorium Stanisław Kazury  .

Morawski był członkiem założycielem Société des Artistes Polonais w Paryżu (1909), Towarzystwa Opery Narodowej (1932), Instytutu Fryderyka Chopina (1934); zasiadał w komisjach konkursowych, radach programo­wych i artystycznych. Otrzymał nagrodę muzyczną MWRiOP za balet Świtezianka (1933).

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 333-3-9).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)
• Meda­l Niepodległości (23 grudnia 1933)
• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)

Twórczość

Dość wcześnie wyzwolił się z fascynacji muzyką Richarda Straussa, krytycznie odnosił się do dzieł Maurice’a Ravela, Claude’a Debussy’ego i Igora Strawinskiego. Wykorzystując tylko niektóre elementy techniczne stosowane przez tych twórców ukształtował własny styl kompozytorski. Monumentalna forma i ekspresjonistyczna, kunsztowna instrumentacja, o ciem­nym i gęstym kolorycie brzmienia, wyrastały w dużym stopniu z programowości inspirowanej pełną nastroju grozy i niesamowitości twórczością literacką E.A. Poego (poematy symfoniczne). Ekspresjonizm zaznaczył się nawet w licznych stylizacjach muzyki ludowej (tańce polskie w Świteziance).

Jego twórczość kompozytorska pozostaje w zapomnieniu, do czego przyczyniło się negatywne nastawienie do jego osoby apologetów Karola Szymanowskiego spowodowane okolicznościami, w jakich Morawski objął po Szymanowskim stanowisko rektora konserwatorium w Warszawie . Duża część twórczości Morawskiego (w tym wszystkie symfonie) zaginęła podczas II wojny światowej.

W 2019 jego utwór Świtezianka znalazł się w zbiorze 100 na 100. Muzyczne dekady wolności. W 2022 nakładem Polskiego Radia ukazał się album Eugeniusz Morawski – kompozytor wyklęty, zawierający najważniejsze zachowane utwory Morawskiego.

Twórczość malarską, wykazującą wiele wspólnych cech z malarstwem Mikalojusa Konstantinasa Čiurlionisa, traktował marginesowo, ograniczając się do tematyki marynistycznej.

Ważniejsze kompozycje

(na podstawie materiału źródłowego )

Utwory sceniczne

Świtezianka Morawskiego w choreografii Roberta Bondary, Polski Balet Narodowy, tańczą: Yuka Ebihara i Kristóf Szabó, 2017

• opery
  • Lilla Weneda, libretto wg Juliusza Słowackiego
  • Aspazja, libretto wg Aleksandera Świętochowskiego
  • Salammbô, libretto wg Gustave’a Flauberta
  • Pan Tadeusz, libretto wg Adama Mickiewicza, (nieukończona)
  • Dafnis i Chloe, (nieukończona)
• balety
  • Miłość, 1928
  • Krak i smok, 1929
  • Świtezianka, 1930
  • Balet gotycki, (zaginiony)
  • Kuszenie św. Antoniego, (zaginiony)
  • Smocza jama, 1948, (nieukończony)

Utwory orkiestrowe

• symfonie, (wszystkie zaginione)
  • Vae Victis, e-moll, ok. 1906
  • Fleurs du mal, g-moll, ok. 1906
  • Prometeusz, e-moll na głosy solowe, chór i orkiestrę
• poematy symfoniczne
  • Don Kiszot, wg M. Cervantesa, 1910
  • Nevermore, wg E.A. Poego, 1911
  • Ulalume, wg E.A. Poego
  • Hop-Frog, wg E.A. Poego, (zaginiony)
  • Iridion wg Zygmunta Krasińskiego, (zaginiony)
  • Ahasweries, (zaginiony)
• 2 koncerty fortepianowe
• Koncert skrzypcowy

oraz utwory kameralne, fortepianowe i pieśni.

Bibliografia

• Irena Spóz: Morawski Eugeniusz. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 6: M część biograficzna. Kraków: PWM, 2000, s. 369-370. ISBN 83-224-0656-8. (pol.).
• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 562. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• Teresa Chylińska: Morawski-Dąbrowa, Eugeniusz. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. S. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Eugeniusz Morawski-Dąbrowa, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
• Eugeniusz Morawski w bazie AllMusic (ang.)
• Nuty Eugeniusza Morawskiego w bibliotece Polona