Aleksy
| Płeć |
męskie |
|---|---|
| Język(i) |
m.in. polski, włoski, francuski, rosyjski, ukraiński |
| Imieniny |
12 lutego, 17 lutego, 24 kwietnia, 17 lipca, 28 sierpnia |
| Znaczenie | |
| Języki |
grecki |
| Słowo |
gr. Αλέξιος |
| Znaczenie |
obrońca, wspomożyciel |
| Region pochodzenia |
Grecja |
| Alternatywne nazwy | |
| Warianty obcojęzyczne | |
| Odpowiednik dla płci przeciwnej | |
| Formy pochodne |
Alek, Aleś, Alik, Aluś |
| Pokrewne imiona | |
ⓘAleksy – imię męskie pochodzenia późnogreckiego (gr. Αλέξιος, Aléxios). Zostało utworzone od czasownika aléks, czyli „bronić” lub „wspomagać”. Imię Aleksy zostało rozpowszechnione w różnych językach dzięki średniowiecznej legendzie[1][2] o św. Aleksym.
W Polsce Aleksy (może nawet wymawiane Alekszy) znane od 1224 r.[3] w kilku postaciach: oprócz Aleksy (najbardziej literackie) też Holeksy, Oleksy i Leksy. Z tych ludowych postaci pochodzą dzisiejsze nazwiska Oleksy, Oleksiński itp. Wyraz aléks- zawarty jest również w imieniu Aleksander[4].
Żeńskie formy: Aleksja, Aleksa[5].
W styczniu 2024 w rejestrze PESEL było 4523 mężczyzn o imieniu Aleksy nadanym jako imię pierwsze[6].
Aleksy imieniny obchodzi 17 lutego[4], 17 lipca[7][4][8] jak również: 12 lutego[7][4][8], 24 kwietnia[7][4][8], 28 sierpnia[7][4][8].
Odpowiedniki w innych językach:
- Język łaciński – Alexius[5]
- Język angielski – Alexis, Aleck[5]
- Język niemiecki – Alexius, Alexis
- Język grecki – Αλέξιος (Alexios), Αλέξης (Alexis)
- Język francuski – Alexis
- Język włoski – Alessio, Alexis
- Język hiszpański – Alejo[5]
- Język portugalski – Aleixo
- Język kataloński – Aleix
- Język łotewski – Alexius, Aleksis, Aleksejs
- Język czeski – Aleš, Alexej
- Język słowacki – Aleš, Alexej
- Język serbski i chorwacki – Aleksije, Aleksej
- Język estoński – Aleksei
- Język bułgarski – Алекси (Aleksi), Алексей (Aleksej, Aleksey)
- Język fiński – Aleksi, Aleksis
- Język macedoński – Aleksio
- Język gruziński – ალექსი, [Aleksi]
- Język białoruski – Аляксей [Aliaksei]
- Język rosyjski – Алексей (Aleksiej)
- Język ukraiński – Олексій (Ołeksij, Oleksij), Олекса (Ołeksa)
- Język węgierski – Elek
- Język esperanto – Alekso[9]
Osoby o imieniu Aleksy
[edytuj | edytuj kod]Święci noszący imię Aleksy
[edytuj | edytuj kod]- Aleksy Boży, również: Święty Aleksy lub Aleksy Wyznawca – postać średniowiecznej legendy hagiograficznej, święty katolicki i prawosławny
- Aleksy Falconieri – święty katolicki
- Aleksy U Se-yŏng – święty katolicki, koreański męczennik
- Aleksy Sobaszek – duchowny katolicki
- Aleksy Toth – święty prawosławny, kapłan prawosławny
- Aleksy – święty prawosławny, metropolita kijowski
Władcy i książęta
[edytuj | edytuj kod]- Aleksy I Komnen (1048–1118) – cesarz bizantyjski (panował w latach 1082–1118)
- Aleksy II Komnen (1167–1183) – cesarz bizantyjski (panował w latach 1180–1183)
- Aleksy III Angelos (1153–1211) – cesarz bizantyjski (panował w latach 1195–1203)
- Aleksy IV Angelos (1182–1204) – cesarz bizantyjski (panował w latach 1203–1204), sprowokował Czwartą Krucjatę do ataku na Cesarstwo Bizantyjskie
- Aleksy V Dukas (1140–1204) – cesarz bizantyjski (panował w 1204)
- Aleksy I Wielki Komnen (1182–1222) – cesarz Trapezuntu (panował w latach 1204–1222)
- Aleksy II Wielki Komnen (1282–1330) – cesarz Trapezuntu (panował w latach 1297–1330)
- Aleksy III Wielki Komnen (1338–1390) – cesarz Trapezuntu (panował w latach 1349–1390)
- Aleksy IV Wielki Komnen (1382–1429) – cesarz Trapezuntu (panował w latach 1417–1429)
- Aleksy I Michałowicz Romanow (1629–1676) – car rosyjski (panował w latach 1645–1676)
- Aleksiej Piotrowicz Romanow (1690–1718) – carewicz, najstarszy syn cara Piotra I Wielkiego
- Aleksy Aleksandrowicz Romanow (1850–1908) – wielki książę rosyjski, dowódca floty
- Aleksy Michałowicz Romanow (1875–1895) – wielki książę Rosji
- Aleksy Mikołajewicz Romanow (1904–1918) – carewicz, ostatni następca tronu Rosji (rozstrzelany z rodziną przez bolszewików)
- Aleksy Fryderyk Chrystian (1767–1834) – książę Anhalt-Bernburg z dynastii askańskiej
Polacy o imieniu Aleksy
[edytuj | edytuj kod]- Maciej Aleksy Dawidowski ps. Alek – podharcmistrz, członek Szarych Szeregów, jeden z bohaterów książki Kamienie na szaniec
- Aleksy Parol – polski wojskowy, kontradmirał
- Aleksy Antkiewicz – polski bokser
- Aleksy Kowalik – żołnierz Wojsk Polskiego II RP, obrońca Westerplatte
- Aleksy Komorowski – polski aktor telewizyjny i filmowy
- Aleksy Ćwiakowski – polski działacz niepodległościowy, poseł II PR
- Aleksy Zin – polski technolog drewna, menedżer przemysłu drzewnego
- Aleksy Wdziękoński – polski dyplomata
- Aleksy Husarzewski – polski dyplomata, komisarz królewski, starosta lipieński
- Aleksy Krasicki – podstarości przemyski w latach 1569–1577
- Aleksy Tralle – polski matematyk
- Aleksy Piątkiewicz – polski specjalista w dziedzinie budowy i konstrukcji maszyn
- Aleksy Nehring – podporucznik Legionów Polskich
- Aleksy Sylvius – astronom polski, duchowny katolicki
- Aleksy Rejchel – polski chemik
- Aleksy Dobosz – zbójnik karpacki
- Aleksy Janiec – polski koszykarz
- Aleksy Kuziemski – polski bokser
- Aleksy Uchański – polski dziennikarz, specjalista w dziedzinie mediów elektronicznych i gier komputerowych
- Aleksy Rżewski – prezydent Łodzi w II RP
- Aleksy Awdiejew – polski aktor filmowy, piosenkarz, językoznawca pochodzenia rosyjskiego
- Aleksy Franciszek Bachulski – historyk, bibliotekarz, archiwista
- Aleksy Prusinowski – działacz społeczny, polski duchowny
- Aleksy Klawek – biblista, polski duchowny
- Aleksy Wakar – polski ekonomista pochodzenia rosyjskiego, profesor
Włosi
[edytuj | edytuj kod]- Alessio Ascalesi – włoski duchowny katolicki, kardynał
- Alessio Boni – włoski aktor teatralny, telewizyjny i filmowy
- Alessio Figalli – włoski matematyk
- Alessio Cerci – włoski piłkarz
- Alessio Tacchinardi – włoski piłkarz
- Alessio Bolognemi – włoski skoczek narciarski
- Alessio Deledda – włoski kierowca wyścigowy
- Alessio Lorandi – włoski kierowca wyścigowy
- Alessio Romagnoli – włoski piłkarz
- Alessio Sakara – włoski zawodnik MMA
Francuzi
[edytuj | edytuj kod]- Alexis Soyer – francuski mistrz kuchni
- Alexis Bœuf – francuski biatlonista (czterokrotny medalista mistrzostw świata)
- Alexis Gougeard – francuski kolarz szosowy i torowy
- Alexis Contin – francuski łyżwiarz szybki (trzykrotny medalista mistrzostw świata)
- Alexis Pinturault – francuski narciarz alpejski
- Alexis Vastine – francuski bokser
- Alexis Raynund – francuski strzelec sportowy
- Alexis Vujellermoz – francuski kolarz
- Alexis de Tocqueville – francuski historyk i polityk
- Alexis Piron – francuski autor epigramów i dramatów
- Alexis Jeannerod – francuski biegacz narciarski
- Alexis Ajinca – francuski koszykarz
- Alexis Carrel – francuski chirurg i filozof (laureat nagrody Nobla)
- Alexis Jordan – francuski botanik
- Alexis Clair – francuski matematyk
- Alexis Clairaut – francuski matematyk
- Alexis Billiet – francuski kardynał prezbiter
- Alexis Weissenberg – francuski pianista żydowskiego pochodzenia urodzony w Bułgarii
- Alexis Zywiecki – francuski piłkarz
- Alexis Charost – francuski duchowny
Pozostali
[edytuj | edytuj kod]- Alexis Sánchez – chilijski piłkarz
- Aleksiej Tołstoj (1883–1945 ) – rosyjski pisarz, dramaturg i publicysta
- Aleksiej Tołstoj (1817–1875) – pisarz i dramaturg rosyjski
- Alexis Cruz – amerykański aktor
- Alexis Denisof – amerykański aktor telewizyjny i filmowy
- Alexis Korner – brytyjski muzyk bluesowy
- Alexis Vega – meksykański piłkarz
- Alexis Gonzalez – argentyński siatkarz
- Alexis Arguello – nikaraguański bokser
- Alexis Mac Allister – argentyński piłkarz
- Alexis Copello – kubański lekkoatleta
- Aleksy Thurzon (węg. Thurzó Elek)– węgierski szlachcic z rodziny Turzonów, pan Pszczyny
- Aleksy Branas – bizantyński arystokrata i wojskowy
- Aleksy Apokauk – bizantyjski polityk i wysoko postawiony wojskowy
- Aleksi Żelazkow – bułgarski piłkarz
- Aleksi Inauri – gruzin, radziecki polityk i dowódca wojskowy
- Aleksi Hämäläinen – fiński hokeista
- Aleksi Patama – fiński narciarz alpejski
- Aleksi Kumpulainen – fiński snowboardzista
- Aleksi Vanninen – fiński snowboardzista
- Aleksi Litovaara – fiński snowboardzista
- Aleksi Leppä – fiński strzelec, dwukrotny mistrz świata
- Aleksi Modebadze – gruziński zapaśnik
- Aleksis Kivi – fiński prozaik
- Aleksis z Turioj – starożytny grecki dramatopisarz
- Aleksis Tsipras – grecki polityk
- Alexis Langer – niemiecki architekt
- Alexis Saelemakers – belgijski piłkarz
- Alexis Gambo – kostarykański piłkarz
- Alejo Carpentier – kubański pisarz
- Alejo Veliz – argentyński piłkarz
- Alejo Sauras – hiszpański aktor
- Alejo Julio Argentino Roca – argentyński generał i polityk, dwukrotny prezydent
- Alejo Zavala Castro – meksykański duchowny, biskup
- Alejo Vidal-Quadras Roca – hiszpański i kataloński polityk oraz fizyk
- Aleix Espargaró – hiszpański motocyklista
- Aleix Vidal – hiszpański piłkarz
- Alexis Ruano – hiszpański piłkarz
- Aleksei Müürisepp – premier Estonii
- Aleksei Lotman – estoński polityk
- Aleksei Jevgrafov – estoński polityk
- Aleksei Budõlin – estoński judoka
- Aleksy I – prawosławny patriarcha moskiewski i całej Rusi
- Aleksy II – prawosławny patriarcha moskiewski i całej Rusi
- Aleksiej Jermołow – rosyjski generał i dyplomata, generał-gubernator
- Aleksiej Jelisiejew – radziecki kosmonauta
- Aleksiej Sawrasow – rosyjski malarz
- Aleksiej Wenecjanow – rosyjski malarz
- Aleksiej Orłow – rosyjski wojskowy, dowódca floty
- Aleksiej Brusiłow – rosyjski generał kawalerii
- Aleksiej Nawalny – rosyjski opozycjonista
- Aleš Razym – czeski biegacz narciarski
- Aleš Vodselalek – czeski narciarz
- Aleš Dryml – czeski żużlowiec
- Aleš Hrdlicka – czeski antropolog fizyczny i lekarz patolog
- Aleksejs Rumjancevs – łotewski kajakarz
- Aleksejs Saramotins – łotewski kolarz szosowy, olimpijczyk
- Ołeksij Ajdarow – biathlonista reprezentujący barwy Białorusi i Ukrainy (zdobywca czterech medali mistrzostw świata)
- Ołeksij Arestowicz – ukraiński analityk polityczny i wojskowy
- Ołeksij Reznikow – ukraiński polityk, minister obrony
- Elek Bacsik – węgierski muzyk jazzowy
- Elek Nyilas – węgierski piłkarz
Zakony
[edytuj | edytuj kod]- Serwici – katolickie zgromadzenie zakonne, jeden z siedmiu założycieli Alesky Falconieri
- Aleksjanie – zgromadzenie braci Aleksjanów (Cellici), patron św. Aleksy Wyznawca
Miejsca kultu św. Aleksego
[edytuj | edytuj kod]- Archikolegirat w Tumie – Archikolegiata NMP i św. Aleksego w Tumie, najlepszy przykład architektury romańskiej w Polsce.
- Bazylika świętych Bonifacego i Aleksego w Rzymie – świątynia to kościół rektoralny parafii św. Pryski oraz kościół tytularny, mającym również rangę bazyliki mniejszej.
Dzieła literackie
[edytuj | edytuj kod]- Il Sant’Alessio – opera w trzech aktach
- Legenda o świętym Aleksym (wł. Ritmo di Sant’Alessio, Ritmo di Sant’Alessio lub Ritmo marchigiano su Sant’Alessio) – życiorys metryczny świętego Aleksego z Rzymu z końca XII wieku, skomponowany do publicznego wykonania przez anonimowego giullare. Jest to jeden z najwcześniejszych dzieł literatury włoskiej. Kult Aleksego szerzyli głównie benedyktyni, najpierw w Italii. W X wieku grecka vita została zaadaptowana do prozy łacińskiej. W XI wieku jego legenda, oparta na wersji łacińskiej, została wersetowana w języku starofrancuskim jako Vie de Saint Alexis. W XIII wieku Bonvesin de la Riva skomponował drugą wersję włoską De vita Beati Alexii, tym razem w dialekcie lombardzkim.
Legenda podzielona jest na dwadzieścia siedem zwrotek różnej długości. Każda zwrotka rozpoczyna się od czterech do trzynastu jednorymowych oktonarzy lub nowenariuszy i kończy się dwuwierszem dziesięcio- lub hendekasylabowym o innym rymie, bogatym lub homonimicznym. Rozbieżności i nieprawidłowości w prozodii można przypisać kopiście, ale także licznym latynizmom i galicyzmom. W obecnej postaci Legenda jest niekompletna i zatrzymuje się nagle po 257 wersach o powolnym tempie, tuż przed przybyciem sług Eufemiana do Edessy. Obejmuje narodziny Aleksego, jego małżeństwo, nawoływania do żony, ucieczkę do Laodycei i początki życia żebraczego.
- Żywot błogosławienego Aleksego spowiednika – prozatorski żywot św. Aleksego wydany po polsku w 1529.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
- Oleksianka
- Oleksy
- Olekszyn
- Sant’Alessio in Aspromonte
- Sant’Alessio Siculo-Forza d'Agro
- Sant’Alessio con Vialone
- Sant’Alessio Siculo
- Saint-Alexis, Quebec
- Saint-Alexis-de-Matapédia, Quebec
- Saint-Alexis-des-Monts, Quebec
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Bubak 1993 ↓, s. 34.
- ↑ Grzenia 2008 ↓, s. 44.
- ↑ Fros i Sowa 1982 ↓, s. 83.
- ↑ a b c d e f Aleksy [online], deon.pl [dostęp 2024-02-11].
- ↑ a b c d Janowowa i in. 1991 ↓, s. 16.
- ↑ Otwarte Dane [online], dane.gov.pl [dostęp 2024-04-11], Aleksy jako imię pierwsze.
- ↑ a b c d Skorowidz imion, [w:] Donat Chruścicki, Skarbczyk imion, Ewa Wieczorek, wyd. II, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1986, s. 12. nlb, prawa kolumna, ISBN 83-217-2374-8, OCLC 833927072, Książka liczy 128 stron, z których żadnej nie ponumerowano. Na stronie 1. umieszczono logotyp wydawnictwa, str. 3. to strona tytułowa, na stronie 4. wydrukowano numer ISBN, który powtórzono na 3. stronie okładki. Nakład 100 tysięcy egz. Na stronie 4. pozostawiono jako rok wydania 1983, zaś na stronie 128., obok informacji, że jest to drugie wydanie z diapozytywów wydania pierwszego, jako rok wydania wydrukowano 1986.
- ↑ a b c d Mike Campbell, Name Days for the name Aleksy [online], Behind the Name [dostęp 2024-02-11] (ang.).
- ↑ Kazimierz Tymiński: Mały słownik POLSKO-ESPERANCKI. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 429. ISBN 83-214-0326-3.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Imiona w układzie alfabetycznym. W: Józef Bubak: Księga naszych imion. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 34. ISBN 83-04-03860-9.
- Objaśnienia imion oraz sylwetki świętych. W: Henryk Fros, Franciszek Sowa: Twoje imię : Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny. Wyd. 2. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1982, s. 83–84, kol. lewa.
- Słownik imion. W: Jan Grzenia: Słownik imion. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 44. ISBN 978-83-01-15644-2.
- Słownik imion. W: Wanda Janowowa, Aldona Skarbek, Bronisława Zbijowska, Janina Zbiniowska: Słownik imion. Wyd. 2. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 16, kol. środkowa. ISBN 83-04-03123-X.