Pajęczno

Pajęczno
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Pajęczno z lotu ptaka
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	pajęczański
Gmina	Pajęczno
Prawa miejskie	1276–1870 i od 1958
Burmistrz	Dariusz Tokarski
Powierzchnia	20,23 km²
Populacja (2022); • liczba ludności; • gęstość	; 6473; 320 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 34
Kod pocztowy	98-330
Tablice rejestracyjne	EPJ
	Położenie na mapie gminy Pajęczno Pajęczno
	Położenie na mapie Polski Pajęczno
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Pajęczno
	Położenie na mapie powiatu pajęczańskiego Pajęczno
	51°08′50″N 19°00′00″E/51,147222 19,000000
TERC (TERYT)	1009044
SIMC	0932330
	Urząd miejskiul. Parkowa 8/12; 98-330 Pajęczno
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Pajęczno – miasto w województwie łódzkim, w powiecie pajęczańskim, położone na północnym skraju Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, w zakolu Warty.

Miasto królewskie w tenucie brzeźnickiej w powiecie radomszczańskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku^[2].

Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pajęczno, a w latach 1956–1975 i od roku 1999 siedziba powiatu pajęczańskiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. częstochowskiego. Było miastem królewskim^[3].

Toponimia

Nazwanie topograficzne z przyrostkiem -no wywodzi się od słowa Pająk, pierwotnie oznaczającego również owada nawodnego żyjącego w podmokłym terenie. Według ludowych przekazów miasto miał ongiś terroryzować olbrzymi pająk, którego mieszkańcy musieli żywić, a zabity został przez miejscowego bohatera^[4].

Położenie

Pajęczno z trzech stron otoczone jest lasami. W północnej części miasta znajduje się Park Tysiąclecia z jeziorem Ług. Znajduje się tam amfiteatr oraz tzw. „boisko zapasowe”, gdzie odbywają się imprezy miejskie. Najwyższym wzniesieniem położonym w okolicy jest Miodowa Góra (245 m n.p.m.).

Przez miasto przechodzi droga krajowa nr 42 (Kamienna – Rudnik), w pobliżu znajduje się magistrala węglowa Śląsk – Porty (linia kolejowa nr 131) i stacja węzłowa Chorzew Siemkowice z odgałęzieniem linii nr 146.

Pajęczno położone jest w dawnej ziemi sieradzkiej^[5]. Wcześniej Pajęczno należało do ziemi łęczyckiej, w ramach której stanowiło część kasztelanii rozpierskiej^[6].

Według danych z 20 sierpnia 2010 powierzchnia miasta wynosi 20,23 km²^[7].

Historia

Badania archeologiczne przeprowadzone w latach trzydziestych w pobliskim lesie dowodzą o istnieniu tu wczesnego osadnictwa w 1 okresie żelaza. Pierwsze wzmianki o osadzie Pagenchno (łac. Paginensi) położonej na szlaku handlowym między Śląskiem a Rusią pochodzą z 1140 r. Nazwa miejscowości zmieniała się z biegiem lat: Paginensi (lat.), Pagenchno, Pageczno, Pajęczno. W 1265 r. miejscowość otrzymuje przywilej lokacyjny, czyli zostaje oficjalnie zapisana w dokumentach. W tym czasie wraz z Ziemią Łęczycką należy do księcia Leszka Czarnego. Już w 1276 r. w Kronice Ortlieba Pajęczno zostaje wymieniane jako miasto, co czyni je jednym z najstarszych miast w Polsce.

Kościół wzmiankowany jest już w 1277 r. Był najprawdopodobniej drewniany. Mimo iż miasto jest bardzo stare, nie ma w nim zbyt dużo zabytków – głównie przez wielokrotne pożary, które pochłonęły większość budynków, dokumentów i kościół (największe pożary miały miejsce w latach 1524, 1564, 1793 i 1810). W roku 1575 w podziemiach kościoła pochowany został Marcin Bielski – jeden z najwybitniejszych polskich kronikarzy (Kronika wszytkiego świata). W 1748 wybudowano kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który stoi do dziś. Utrzymany jest w konwencji barokowej. W ołtarzu umieszczony jest cudowny obraz Matki Bożej Pajęczańskiej. W czasie II wojny światowej Niemcy uczynili ze świątyni więzienie, a następnie stolarnię. Stanowiło to – wraz z nasilającą się grabieżą dzieł sztuki – ogromne zagrożenie dla obrazu. Parafianin Antoni Durys nocą 24 lipca 1942 r. wyniósł obraz i mimo zagrożenia własnego życia w związku z poszukiwaniem dzieła przez Gestapo, przechował go najpierw we własnym domu, a później starannie zabezpieczył i razem z Wacławem Popielem ukrył na cmentarzu. 4 marca 1945 r. podczas uroczystej procesji obraz ponownie wrócił do głównego ołtarza^[8]. 28 maja 2005 r. obraz Pajęczańskiej Matki Kościoła został ukoronowany papieskimi koronami przez kardynała Stanisława Nagyego^[9]^[10].

Na mocy ukazu carskiego z 1870 r. Pajęczno utraciło prawa miejskie. Na początku I wojny światowej osada przeżywała zmienne koleje losu, mimo iż nie toczono tu większych bitew. We wrześniu 1914 stacjonowały tu pułki dragonów rosyjskich, w październiku przechodziły przez miasto oddziały niemieckie, w listopadzie ponownie pojawili się Rosjanie, ale zostali wyparci przez austriackich huzarów. 4. korpus austriacki wraz ze sztabem stacjonował długi czas na plebanii, dowodził nim generał Karl Tersztyánszky von Nádas, dzięki temu Pajęczno zostało zachowane od rabunku.

W roku 1938 rozpoczęto budowę szkoły podstawowej, która jest obecnie częścią składową gmachu liceum (Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza). Okupacja niemiecka nie pozwoliła na dokończenie obiektu, który niszczał przez okres wojny. W 1953 w obiekcie powołano liceum, a w 1959 rozpoczęto dobudowę zachodniego skrzydła (sali gimnastycznej, pracowni zajęć technicznych i pracowni biologicznej), którą kontynuowano w r. 1976. W 1978 rozpoczęto budowę krytego basenu kąpielowego, którą ukończono w styczniu 1981. 11 marca 1981 odbyło się uroczyste otwarcie obiektu, który zmodernizowano w roku 1992 i następnie od lipca 2003 do stycznia 2005. W 2003 w starej części budynku wymieniono stropy, a od lipca 2009 do lutego 2010 przebudowano salę gimnastyczną^[11].

Podczas II wojny światowej w okolicy Pajęczna nie toczono walk, w związku z czym nie zostało ono zniszczone (w przeciwieństwie do pobliskiego Działoszyna oraz Wielunia). Nazwę włączonej w granice Rzeszy Niemieckiej miejscowości niemiecka administracja zniemczała na różne sposoby: Peinstett (1940), Pfeilstett (1940-43), Pfeilstädt (1943-45). Niemcy zamknęli pajęczańskich Żydów w getcie. W 1942 getto zostało zlikwidowane, a jego mieszkańcy wymordowani.

W 1956 Pajęczno zostało zelektryfikowane. Dwa lata później, w 1958 r. odzyskano prawa miejskie. W 1960 r. powstał budynek Powiatowej Rady Narodowej (obecnie szpital). W 1975 r. Pajęczno zostało przyłączone do województwa częstochowskiego. W 1999 r. Pajęczno odzyskało status powiatu i od tamtej pory należy do województwa łódzkiego.

22 stycznia 2010 roku nastąpiło trzęsienie ziemi spowodowane zmianami geologicznymi wywołanymi przez prace w kopalni Bełchatów. Siła trzęsienia dochodziła do 4,42 stopni w skali Richtera^[12].

Honorowymi obywatelami Pajęczna są papież Jan Paweł II oraz Stanisław Harciarek (założyciel pierwszej szkoły średniej w Pajęcznie).

Liczba mieszkańców

Rok	1793	1820	1850	1880	1900	1908	1921	1935	1971	2000	2005	2010	2019	2020	2021	2022
Liczba mieszkańców	643	1077	1253	2057	2895	1756	2609	3500	4000	6731	6682	6723	6662	6651	6473	6410

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Pajęczna w 2014 roku^[13].

Ludzie związani z Pajęcznem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Pajęcznem.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Pajęcznie‎.

Zabytki

barokowe Sanktuarium Maryjne pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Leonarda z XVI w. z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ok. XIII w. Koronacja obrazu (Korony papieskie), odbyła się 28 maja 2005 r.
rynek starego miasta, kamienice od XIX-wieczne, stara karczma
ponad 700. letnia lipa drobnolistna – pomnik przyrody

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[14] na listę zabytków wpisane są obiekty:

kościół parafialny pw. WNMP i św. Leonarda, nr rej.:10/29 z 15.06.1946 oraz 249/67 z 30.08.1967
cmentarz rzymskokatolicki, 1 poł. XIX, nr rej.: A/499/89 z 12.11.1989
ogrodzenie z bramą, nr rej.: j.w.
dom, ul. Kościuszki 41/43, 1 poł. XIX, nr rej.: 649/67 z 31.08.1967
wiatrak, pocz. XIX, nr rej.: 724-XVI-2 z 6.11.1956 oraz 250 z 30.08.1967 (spłonął pod koniec lat 80.)

Sport

Na terenie miasta działa kilka klubów sportowych:

Zawisza Pajęczno – sekcja piłki nożnej
MUKS Meduza – sekcja pływacka
ULKS Tandem – sekcja kolarska
Akademia Sportów Walki WATAHA
UMKS Libero – sekcja siatkówki
Pajęczński Klub Off-road 4x4 – sekcja motoryzacyjna

Edukacja

Publiczne Przedszkole nr 1^[15]
Publiczne Przedszkole nr 2^[15]
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Juliana Tuwima^[16]
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Polskich Noblistów^[16]
Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza^[17]

Imprezy

W Pajęcznie cyklicznie organizowane są imprezy:

Dni Pajęczna – pierwszy weekend lipca
Targi Końskie – sobota po święcie św. Stanisława oraz pierwsza sobota września
Zjazd Miłośników Koni – czerwiec
Zlot miłośników samochodów kempingowych CamperTeam połączony z Ogólnopolskim Zlotem Konstruktorów VITAR – offroad 4x4 – maj
Ogólnopolski Turniej w Sportowym Tańcu Towarzyskim – kwiecień
Ogólnopolski Festiwal Kolęd i Pastorałek

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki (dekanat Pajęczno):
- parafia Narodzenia Pańskiego
- parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Świadkowie Jehowy:
- zbór Pajęczno (w tym grupa rosyjskojęzyczna) (Sala Królestwa ul. Zielona 6)^[18].

Przemysł

Przemysł spożywczy (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Pajęcznie, zakłady mięsne Liwa, przetwórnie owocowo-warzywne – m.in. Korkus, Frubex), jedna z największych w województwie Gminna Spółdzielnia Samopomocy Chłopskiej, która zajmuje się produkcją przetworów owocowo-warzywnych na bazie staropolskich przepisów bez konserwantów; przemysł włókienniczy, meblowy, fabryka rowerów Brat-Pol.

Podział administracyjny

Obszar miasta Pajęczna podzielony jest na 4 jednostki pomocnicze gminy, nazwane przez Radę Gminy Pajęczno osiedlami. Wyróżnione są one numerami od 1 do 4^[19]. W rejestrze TERYT wyróżnione są 2 integralne części miasta. Są to^[20]:

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 66.
↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.
↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, Wrocław 1984, s. 280
↑ Dariusz Kulesza, Wiesław Stec, Jolanta Sztachelska, Danuta Zawadzka: Słownik poetów polskich. Wydawnictwo „Łuk”, Białystok 1997, s. 23. ISBN 83-85183-96-5
↑ Ks. Jan Związek: Z przeszłości miejscowości i parafii Pajęczno. pajeczno.pl. [dostęp 2020-08-12].
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
↑ W podzięce Pajęczańskiej Matce. [dostęp 2010-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-04)].
↑ Sesja naukowa o Pajęcznie i jego maryjnym sanktuarium. [dostęp 2010-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-06)].
↑ https://www.youtube.com/watch?v=hrgBKHaHfSA Film z koronacji
↑ Zespół Szkół w Pajęcznie: Historia szkoły. [dostęp 2016-06-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-29)].
↑ Wstrząsy sejsmiczne koło Bełchatowa. 4,42 w skali Richtera., Gazeta Wyborcza
↑ Pajęczno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18].
↑ ^a ^b Przedszkola. Urząd Gminy Pajęczno. [dostęp 2017-06-04].
↑ ^a ^b Szkoły. Urząd Gminy Pajęczno. [dostęp 2017-06-04].
↑ Oficjalna strona Zespołu Szkół im. Henryka Sienkiewicza w Pajęcznie. [dostęp 2017-06-04].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-12-05] .
↑ Uchwały w sprawie uchwalenia i zmian statutu. Urząd Miasta i Gminy Działoszyn. [dostęp 2017-02-27]. (pol.).
↑ Rejestr TERYT

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona Miasta i Gminy Pajęczno
Twoje Pajęczno – portal tworzony przez mieszkańców Pajęczna
Webiko Pajęczno – Niezależny Portal Pajęczna
Tu Pajęczno – Portal informacyjny Pajęczna. tupajeczno.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-05)].
Powiatowa Pływalnia w Pajęcznie. xn--meduzapajczno-q0b.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-08)].
Pajęczno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 818 .

[gus2022-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[2] Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 66.

[3] Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.

[4] Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, Wrocław 1984, s. 280

[5] Dariusz Kulesza, Wiesław Stec, Jolanta Sztachelska, Danuta Zawadzka: Słownik poetów polskich. Wydawnictwo „Łuk”, Białystok 1997, s. 23. ISBN 83-85183-96-5

[6] Ks. Jan Związek: Z przeszłości miejscowości i parafii Pajęczno. pajeczno.pl. [dostęp 2020-08-12].

[autonazwa1-7] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.

[8] W podzięce Pajęczańskiej Matce. [dostęp 2010-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-04)].

[9] Sesja naukowa o Pajęcznie i jego maryjnym sanktuarium. [dostęp 2010-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-06)].

[10] ttps://www.youtube.com/watch?v=hrgBKHaHfSA Film z koronacji

[11] Zespół Szkół w Pajęcznie: Historia szkoły. [dostęp 2016-06-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-29)].

[12] Wstrząsy sejsmiczne koło Bełchatowa. 4,42 w skali Richtera., Gazeta Wyborcza

[populacja2016-13] Pajęczno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[14] NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18].

[Przedszkola-15] Przedszkola. Urząd Gminy Pajęczno. [dostęp 2017-06-04].

[Szkoły-16] Szkoły. Urząd Gminy Pajęczno. [dostęp 2017-06-04].

[17] Oficjalna strona Zespołu Szkół im. Henryka Sienkiewicza w Pajęcznie. [dostęp 2017-06-04].

[18] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-12-05] .

[jednpom-19] Uchwały w sprawie uchwalenia i zmian statutu. Urząd Miasta i Gminy Działoszyn. [dostęp 2017-02-27]. (pol.).

[20] Rejestr TERYT

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Siedziba gminy	Pajęczno
Wsie	Barany Dylów A Dylów Rządowy Dylów Szlachecki Głuszyna Janki Kurzna Lipina Ładzin Łężce Makowiska Niwiska Dolne Niwiska Górne Patrzyków Siedlec Stare Gajęcice Tuszyn Wręczyca Wydrzynów
Kolonie	Czerkiesy Grabiec Kurze Miasto Nowe Gajęcice Podładzin Podmurowaniec
Osada	Sierociniec
Osady leśne	Gajęcice-Gajówka Patrzyków Wistka
Integralne cz. miejscowości	Czechówka Grabiec (Janki) Henryków Krzynów Murowaniec Nicponie Niwy Okupniki Patrzyków-Grabacze Patrzyków-Pasieki Piekiełko Podgórze

Miasta	Działoszyn Pajęczno
Gminy miejsko-wiejskie	Działoszyn Pajęczno
Gminy wiejskie	Kiełczygłów Nowa Brzeźnica Rząśnia Siemkowice Strzelce Wielkie Sulmierzyce

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Brzeźnica (do 1870) Koniecpol (do 1870 i 1927–59 →) Pajęczno (do 1870) Pławno (do 1870) Radomsko*
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Borowno (do 1868) Borzykowa (do 1868) Brudzice (do 1954) Brzeźnica (1877–1954) Dąbrowa Zielona Dmenin (1868–1954) Dobryszyce Dworszowice (do 1877) Dziepułć (do 1868) Garnek (do 1954) Gidle Gomunice (od 1973) Gosławice (do 1954) Kłomnice (od 1948) Kobiele (Wielkie) Kodrąb (od 1973) Konary (do 1953) Koniecpol (do 1954) Kruszyna Lgota Wielka (od 1973) Ładzice (od 1953) Maluszyn (do 1954) Masłowice Pajęczno (do 1954) Pławno (1927–54) Prusicko (do 1874) Przerąb (do 1954) Radomsk(o) (1867-1914, 1919-54 i od 1973) Radziechowice (do 1953) Rudniki (1916-19) Rząśnia (do 1954) Rzeki (do 1947) Stobiecko Miejskie (1914-19) Sulmierzyce (do 1954) Smotryszów (do 1868) Wielgomłyny Zamoście (do 1954) Zawada (1953–54) Żytno
Gromady (1954–72)	Bartodzieje Bankowe (1954–61) Bąkowa Góra (1954–72) Biała (1954–55 →) Bogumiłowice (1954–55 →) Borowno (1954–57 →) Borzykowa (1954–72) Brudzice (1954–59) Brzeźnica Nowa (1954–55 →) Chorzenice (1954–55 →) Chrzanowice (1954–68) Cielętniki (1954–68) Ciężkowice (1954–61) Dąbrowa Zielona (1954–72) Dmenin (1954–72) Dobryszyce (1954–72) Dubidze (1954–55 →) Dworszowice Pakoszowe (1954–55 →) Gajęcice (1954–55 →) Garnek (1954–72) Gidle (1954–72) Gomunice (1954–72) Gosławice (1954–72) Huta Drewniana (1954–59) Jedlno Poduchowne (1954–72) Kietlin (1954–61) Kłomnice (1954–72) Kobiele Wielkie (1954–72) Kodrąb (1954–72) Koniecpol (1959 →) Koniecpol Stary (1954–58) Konstantynów (1954–55 →) Kraszewice (1954–68) Kruszyna (1954–72) Krzemieniewice (1954–61) Krzętów (1954–59) Lgota Wielka (1954–72) Ładzice (1954–72) Łęg (1954–57) Łysiny (1954–58) Makowiska (1954–55 →) Maluszyn (1954–72) Masłowice (1954–72) Okołowice (1954–58) Orzechów (1954–58) Pacierzów (1954–57) Pajęczno (1954–55 →) Piaski (1954–57) Pławno (1954–72) Płoszów (1954–61) Prusicko (1954–55 →) Przerąb (1954–72) Radomsko (1961–72) Rząśnia (1954–55 →) Rzejowice (1954–72) Rzerzęczyca / Rzerzęczyce (1954–72) Silnica (1954–58) Silniczka (1954–58) Skrzydlów (1954–61) Soborzyce (1954–68) Sokola Góra (1954–68) Stobiecko Miejskie (1954–61) Stróża (1954–55 →) Strzałków (1954–72) Sulmierzyce (1954–55 →) Teklinów (1954–72) Wielgomłyny (1954–72) Wiewiec (1954–55 →) Wistka (1954–55 →) Witkowice (1954–61) Włynice (1954–57) Wola Blakowa (1954–59) Wólka Prusicka (1954–55 →) Zagórze (1954–68) Zakrzówek (1954–72) Zamoście (1954–55 →) Zawada (1954–72) Żytno (1954–72)
Legenda	do 1922 Nowo–Radomsk

Przynależność wojewódzka	woj. łódzkie
Miasta (1956–75)	Pajęczno (od 1958)
Gromady (1956–72)	Biała (← 1956–72) Bogumiłowice (← 1956–72) Brzeźnica Nowa / Nowa Brzeźnica (← 1956–72) Chorzenice (← 1956–59) Chorzew (← 1956–68) Dubidze (← 1956–59) Dworszowice Pakoszowe (← 1956–72) Działoszyn (← 1956–72) Gajęcice (← 1956–59) Huta (← 1956–68) Kiełczygłów (← 1956–72) Kodrań (← 1961–68) Konstantynów (← 1956–68) Krzeczów (← 1956–57 (→)) Lipnik (← 1956–68) Makowiska (← 1956–72) Ożegów (← 1956–61) Pajęczno (← 1956–61) Prusicko (← 1956–59) Raciszyn (← 1956–72) Radoszewice (← 1961–72) Rusiec (← 1961–72) Rząśnia (← 1956–72) Siemkowice (← 1956–72) Stróża (← 1956–61) Sulmierzyce (← 1956–72) Szczyty (← 1956–61) Trębaczew (← 1956–72) Wiewiec (← 1956–68) Wistka (← 1956–61) Wola Wiązowa (← 1961–72) Wólka Prusicka (← 1956–72) Zamoście (← 1956–72)
Gminy wiejskie (1973–75)	Działoszyn Kiełczygłów Nowa Brzeźnica Pajęczno Rusiec Rząśnia Siemkowice Strzelce Wielkie Sulmierzyce