Spodouste
| Elasmobranchii[1] | |||
| Bonaparte, 1838 | |||
.jpg) Żarłacz tępogłowy | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada |
spodouste | ||
| Synonimy | |||
| |||
Spodouste[2], blaszkoskrzelne[2] (Elasmobranchii, z gr. elasma – blaszka, branchia – skrzela) – podgromada drapieżnych ryb chrzęstnoszkieletowych (Chondrichthyes), obejmująca około 950 gatunków, w większości morskich.
Cechy charakterystyczne
[edytuj | edytuj kod]Otwór gębowy i nozdrza umiejscowione w spodniej części głowy. Od 5–7 par szczelin skrzelowych. Brak wieczka skrzelowego. Szczeliny skrzelowe otwierają się każda z osobna. Pierwsza szczelina skrzelowa może tworzyć tryskawkę lub zarasta. U większości gatunków występują ostre zęby ułożone w szeregi. Skórę większości gatunków pokrywają drobne łuski plakoidalne lub ząbki skórne, które budową zbliżone są do budowy zębów. Nie nachodzą one na siebie, jak u ryb kostnoszkieletowych. Ich zewnętrzna warstwa jest homologiczna do szkliwa zębów. Płetwa lub płetwy grzbietowe oraz zawarte w nich kolce (jeśli występują) są sztywne i nieruchome. W tkankach spodoustych utrzymywane jest wysokie stężenie mocznika, który także jest wydalanym metabolitem białek. Ryby te mają stek[2].
Samce mają zmodyfikowaną płetwę brzuszną (pterygopodium), w celu wprowadzania plemników do dróg rodnych samicy. Spodouste są przeważnie jajorodne. Prowadzą drapieżniczy tryb życia, kierując się węchem i wzrokiem[3].
Spodouste dzielą się na dwie zasadnicze grupy różniące się kształtem ciała. Do pierwszej grupy zaliczane są rekiny – ryby o kształcie wrzecionowatym, typowym dla znakomitych pływaków. Drugą grupę tworzą płaszczki – ryby o ciele silnie spłaszczonym grzbietobrzusznie. Są to ryby pływające stosunkowo wolno, prowadzące przydenny tryb życia.
 |
.gif)
|
| Kształt ciała rekina (wrzecionowate ciało, szczeliny skrzelowe po bokach, płetwy piersiowe nie sięgają głowy) |
Kształt ciała płaszczki (ciało spłaszczone grzbietobrzusznie, szczeliny skrzelowe po stronie brzusznej, płetwy piersiowe zachodzą na boki głowy) |
Klasyfikacja
[edytuj | edytuj kod]
We wcześniejszych klasyfikacjach podgromada była dzielona na[4]:
Współczesne klasyfikacje obejmują więcej taksonów wymarłych. Joseph S. Nelson[3] wyróżnił w obrębie spodoustych kilka słabo poznanych taksonów o niepewnej pozycji (†Plesioselachus, †Squatinactiformes i †Protacrodontiformes) oraz 3 infragromady:
- wymarłe Cladoselachimorpha
- wymarłe Xenacanthimorpha
- Euselachii – współczesne rekiny i płaszczki oraz spokrewnione z nimi taksony kopalne:
- wymarłe Ctenacanthiformes
- wymarłe Hybodontiformes
- Neoselachii – „nowożarłacze, nowoczesne spodouste”[5]
Współcześnie żyjące Euselachii grupowane są w taksonie Neoselachii, obejmującym rekiny i płaszczki:
Neoselachii:
L. Compagno wyróżniał jeszcze rząd Rhiniformes[7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Elasmobranchii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970, s. 62.
- ↑ a b Nelson 2006 ↓, s. 47–82
- ↑ Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973 (wyd. II 1976), seria: Mały słownik zoologiczny.
- ↑ Ryby kopalne. red. Michał Ginter. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 128. ISBN 978-83-235-0973-8.
- ↑ Rutkowicz 1982 ↓, s. 43.
- ↑ Compagno, Leonard J.V. / Hamlett, William C., ed. 1999. Checklist of Living Elasmobranchs. Sharks, Skates, and Rays: The Biology of Elasmobranch Fishes. 471-498.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
- Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982. ISBN 83-215-2103-7.