Gęgawa
| Anser anser[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
gęgawa | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Szlaki migracji europejskich gęgaw. żółty: tereny lęgowe pomarańczowy: zimowiska | |||
Gęgawa, gęś gęgawa[4] (Anser anser) – gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Eurazję. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego oraz w środkowej i południowej Azji. Tylko gęgawy z Wielkiej Brytanii nie migrują. Przeloty w lutym–marcu i wrześniu–listopadzie. W Polsce nielicznie lęgowa (około 1500 par na zachodzie kraju), ale dość liczna na przelotach. Przodek gęsi domowej, od której gęgawa jest nieco mniejsza.
Systematyka
Wyróżniono dwa podgatunki A. anser[5][6]:
- A. anser anser – północna i środkowa Europa.
- A. anser rubrirostris – wschodnio-środkowa Europa do Chin.
Charakterystyka
W upierzeniu brak dymorfizmu płciowego. Ogólna barwa szaropopielata, wierzch i boki z poprzecznym prążkowaniem, spód jaśniejszy z ciemniejszym pręgowaniem. Brzuch i podogonie białe. Na szyi podłużne pręgi. W locie widać srebrzystoszary spód i przód skrzydeł, co ją odróżnia od innych gęsi. Nogi różowe, dziób u gęgawy europejskiej w całości pomarańczowy. Podgatunek zamieszkujący środkową i wschodnią Azję - A. anser rubirostris ma dziób różowy, jest nieco jaśniejsza i ma nieco szersze pręgi na wierzchu ciała. Oba podgatunki spotykają się ze sobą w Europie Środkowej i można spotkać tu ptaki o dziobach w dwu kolorach. Biały paznokieć i czerwone łapy. Odznacza się niebywałą wiernością - łączy się w pary na całe życie, a gdy jeden z partnerów zginie drugi pozostaje już na stałe samotny. Lecąc stadem w powietrzu tworzą charakterystyczną formację zwaną kluczem. Jej głos jest bardzo zbliżony do krzyków gęsi domowej. Najdłużej żyjąca gęgawa, której wiek oznaczył człowiek, miała 15 lat[7].
- Wymiary średnie
- Długość ciała 85-100cm
- Rozpiętość skrzydeł ok 150, cm
- Masa ok. (samica) 4000g - (samiec) 5000 g
Biotop
Słodkowodne zbiorniki gęsto porośnięte trzcinami, bagniste łąki i moczary. Preferuje tereny trudnodostępne.
Lęgi
Gniazdo
Zbudowane na lądzie lub wodzie, w trzcinach, szuwarach, wysepkach, brzegach jezior i rzek, czasem w wierzbach i na budynkach[8], wyłącznie przez samicę. Składa się z roślin wodnych, gałązek, liści i trawy. Stopniowo wyściełane jest puchem tworzącym wokół niego wał.
_in_flight,_Cley,_Norfolk_1700.jpg)
Jaja
Wyprowadza dwa lęgi w roku, składając w marcu lub kwietniu 2 do 20 białych jaj.
Wysiadywanie i życie rodzinne
Jaja wysiadywane są przez okres 27-29 dni przez samicę. Samiec czuwa w pobliżu. Gdy matka schodzi z gniazda przykrywa jaja puchem. Pisklęta opuszczają gniazdo po 1 lub 2 dniach, po czym rodzice prowadzą je nad wodę. Zdolność lotu uzyskują po około 8 tygodniach. Ich puch na grzbiecie jest oliwkowy, na brzuchu żółty. Rodzina płynie na wodzie w ustalonej kolejności - samica pierwsza, za nią pisklęta rzędem, a samiec na końcu pilnując reszty, a w razie zagrożenia broniąc przed zagrożeniem. Pomimo, że gąsięta umieją latać po 2 miesiącach, to nie opuszczają rodziny, a nawet sądzi się, że dołączać do nich może zeszłoroczne potomstwo. Młode mają szare łapy, ciemniejsze upierzenie i są bez plam na piersiach.Do odlotu rodziny z całej okolicy przygotowują się łącząc na wodach w stada.
Pożywienie
Gęś gęgawa żywi się głównie trawą, ale spasa też liście, młode pędy, i zboże oraz różne owoce. Ponieważ nie ma tak dobrego systemu trawiennego, jak wiele ssaków roślinożernych, nie potrafi dostatecznie wykorzystać substancji odżywczych z roślin. Dlatego musi zjeść znaczną ilość pożywienia, by zapewnić sobie wystarczającą ilość ważnych dla życia substancji. Niekiedy zdobywanie i przyjmowanie pożywienia zajmuje jej cały dzień. Nie jest przy tym zaskakujące, że jest bardzo wybredna i lubi najbardziej młode, delikatne końce roślin. Często widuje się ogromne stada gęsi, gdy opadają na świeżo skoszone pola pszenicy, lub jęczmienia i zbierają resztki. Lubią też młode, kiełkujące zboże. Krawędziami dziobów szczypią najdelikatniejsze pędy. Żerują rano i wieczorem na przyległych do lęgowisk polach i łąkach. Rolnicy niechętnie widują je na swych polach i uważają za szkodniki.
Ochrona
Gatunek łowny od 1 września do 21 grudnia, a na terenie województw: dolnośląskiego, lubuskiego, wielkopolskiego, zachodniopomorskiego do 15 stycznia[9].
Zobacz też
- ↑ Anser anser, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Carboneras 1992 ↓, s. 582.
- ↑ Anser anser, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Włodzimierz Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ Frank Gill, David Donsker: Family Anatidae. IOC World Bird List: Version 3.5. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
- ↑ Greylag Goose (Anser anser). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
- ↑ Piotr Adamiok: Prawda o krukach. [dostęp 2010-09-12].
- ↑ Piotr Tadeusz, Mike Hirst, Barry O'Donoghue. 2011. Greylag Geese nesting on castle in close proximity of Peregrine Falcons. British Birds 104:547.
- ↑ Dz.U. z 2009 r. nr 163, poz. 1303
Bibliografia
- Karel, Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).