Przejdź do zawartości

Kongo: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
m MalarzBOT: zmiana szablonu {{Państwo stary szablon infobox}} na {{Państwo infobox}}
(Nie pokazano 21 wersji utworzonych przez 19 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Inne znaczenia|Republiki Konga|[[Demokratyczna Republika Konga]] (d. [[Zair]]) oraz [[Kongo (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tej nazwy]]}}
{{Inne znaczenia|Republiki Konga|[[Demokratyczna Republika Konga]] (d. [[Zair]]) oraz [[Kongo (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tej nazwy]]}}
{{Państwo infobox
{{Państwo infobox
|nazwa_polska = Republika Konga
|nazwa = Republika Konga
|nazwa_oryginalna = République du Congo
|nazwa oryginalna = {{K|fr|République du Congo}}
|nazwa_dopełniacz = Konga
|dopełniacz nazwy = Konga
⚫
|lata istnienia =
⚫
|flaga_obraz = Flag of the Republic of the Congo.svg
|herb_obraz = Coat of arms of the Republic of the Congo.svg
|herb = Coat of arms of the Republic of the Congo.svg
|dewiza = Unite, Travail, Progres
|godło =
|dewiza_język = [[język francuski|fr.]]
|flaga = Flag of the Republic of the Congo.svg
|dewiza_polski = Jedność, Praca, Postęp
|dewiza = {{J|fr|Unite, Travail, Progres}}<br />(Jedność, Praca, Postęp)
|hymn = [[Hymn Konga|{{J|fr|La Congolaise}}]]<br />(Kongijka)
⚫
|lokalizacja_obraz = Location Republic of the Congo AU Africa.svg
⚫
|hymn audio = National anthem of the Republic of the Congo.oga
|lokalizacja_obraz_opis =
|ustrój polityczny = [[System prezydencki|republika prezydencka]]
⚫
|konstytucja = [[Konstytucja Konga]]
|członkowie =
|konstytucja = [[Konstytucja Konga]]
|członkowie_tekst =
|stolica = [[Brazzaville]]
|język_urzędowy = [[język francuski|francuski]]
|data powstania = 15 sierpnia 1960
|stolica = [[Brazzaville]]
|data likwidacji =
⚫
|władca =
|ustrój_polityczny = [[Demokracja|demokratyczny]]
|typ_państwa = [[System prezydencki|republika prezydencka]]
|prezydent = [[Denis Sassou-Nguesso]]
|głowa_państwa = [[Kamil Wysocki]]
|premier = [[Anatole Collinet Makosso]]
⚫
|powierzchnia = 342 000 km²
|głowa_państwa_opis = [[prezydenci Konga|prezydent]]
|szef_rządu = [[Anatole Collinet Makosso]]
|wysokość =
|szef_rządu_opis = [[premierzy Konga|premier]]
|rok = 2023
|liczba ludności = 6 142 180<ref>{{Cytuj |autor = Florine Mouano |tytuł = Congo : la population passe de 3 697 490 habitants en 2007 à 6 142 180 habitants en 2023 |data = 2024-01-12 |data dostępu = 2024-02-21 |opublikowany = Journal de Brazza |url = https://www.journaldebrazza.com/congo-la-population-passe-de-3-697-490-habitants-en-2007-a-6-142-180-habitants-en-2023/ |język = fr}}</ref>
⚫
|powierzchnia = 342 000
|gęstość zaludnienia = 18,5 os./km²
|powierzchnia_wód = 500
|ludność = 5 293 070{{r|cia-factbook}}
|ISO 3166 = CG
|ludność_rok = 2017
|waluta = [[frank CFA]] (XAF)
|gęstość = 15
|numer kierunkowy = +242
|utworzenie_sposób = [[Niepodległość]]
|domena = [[.cg]]
|utworzenie_data = 15 sierpnia 1960
|kod samochodowy = RCB
|od_kogo = od [[Francja|Francji]]
|kod samolotowy = TN
|religia_dominująca = [[chrześcijaństwo]]
|strefa czasowa = [[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]] +1
|waluta_nazwa = [[frank CFA]]
|narodowości =
|waluta_symbol = XAF
|język urzędowy = [[język francuski|francuski]]
|religia dominująca = [[chrześcijaństwo]]
⚫
|UTC = +1
|terytoria zależne =
|hymn = <center>[[Plik:National anthem of the Republic of the Congo.oga]]</center>[[Hymn Konga|La Congolaise]]
|terytoria autonomiczne =
|hymn_nazwa_polska = Kongijka
|kod_ISO = CG
|pkb rok = 2023
⚫
|pkb = 13,03 mld<ref name="IMF">Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2023: {{cytuj stronę |url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=87&pr.y=6&sy=2016&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=914&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |tytuł = World Economic Outlook Database, April 2023 |autor = International Monetary Fund |język = en |data dostępu = 2023-05-20}}</ref> [[dolar amerykański|USD]]
⚫
|domena = [[.cg]]
⚫
|pkb na osobę = 2 585{{r|IMF}} [[dolar amerykański|USD]]
⚫
|kod_samochodowy = RCB
|kod_samolotowy = TN
|pkb psn rok = 2023
⚫
|pkb psn = 25,99 mld{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
|numer_kierunkowy = +242
|pkb psn na osobę = 5 155{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
|mapa_obraz = Republic of the Congo - Location Map (2011) - COG - UNOCHA.svg
|commons = Category:Republic of the Congo
|mapa = Republic of the Congo - Location Map (2011) - COG - UNOCHA.svg
|wikisłownik = Republika Konga
|alt mapy =
|pkb_rok = 2017
|opis mapy =
⚫
|lokalizacja mapa = Location Republic of the Congo AU Africa.svg
⚫
|pkb = 8,51 mld<ref name="IMF">Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2017: {{cytuj stronę |url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=52&pr.y=2&sy=2016&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=634&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |tytuł = World Economic Outlook Database, April 2018 |autor = International Monetary Fund |język = en |data dostępu = 2018-04-19}}</ref> [[dolar amerykański|USD]]
|nazwa lokalizacji =
⚫
|pkb_osoba = 1958{{r|IMF}} [[dolar amerykański|USD]]
|pkb_ppp_rok = 2017
|opis lokalizacji =
|pkb_ppp = 28,9 mld{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
|kod mapy =
|współrzędne =
⚫
|pkb_ppp_osoba = 6642{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
|opis miejsca =
|commons = Category:Republic of the Congo
⚫
|wikinews =
|wikicytaty =
⚫
|wikisłownik = Republika Konga
}}
}}
[[Plik:Republic-of-the-Congo-demography.svg|thumb|Wzrost populacji Konga (w milionach)]]
'''Kongo''' (Republika Konga, [[Język francuski|fr.]] ''Congo'', ''République du Congo'') – państwo w środkowej [[Afryka|Afryce]] nad [[Ocean Atlantycki|Oceanem Atlantyckim]]. Graniczy z [[Gabon]]em, [[Kamerun]]em, [[Republika Środkowoafrykańska|Republiką Środkowoafrykańską]], [[Angola|Angolą]] ([[Kabinda (prowincja)|Kabinda]]) i [[Demokratyczna Republika Konga|Demokratyczną Republiką Konga]].
'''Kongo''' ('''Republika Konga'''; {{fr.|Congo}}, {{K|fr|République du Congo}}) – państwo w środkowej [[Afryka|Afryce]] nad [[Ocean Atlantycki|Oceanem Atlantyckim]]. Graniczy z [[Gabon]]em, [[Kamerun]]em, [[Republika Środkowoafrykańska|Republiką Środkowoafrykańską]], [[Angola|Angolą]] ([[Kabinda (prowincja)|Kabinda]]) i [[Demokratyczna Republika Konga|Demokratyczną Republiką Konga]].


W czasach kolonialnych występowało pod nazwą [[Kongo Francuskie]] i Kongo Środkowe, a tuż po odzyskaniu niepodległości jako Kongo-Brazzaville (stosowane nadal dla odróżnienia od Demokratycznej Republiki Konga) i [[Ludowa Republika Konga]].
W czasach kolonialnych występowało pod nazwą [[Kongo Francuskie]] i Kongo Środkowe, a tuż po odzyskaniu niepiki Konga) i [[Ludowa Republika Konga]].


== Etymologia ==
== Etymologia ==
Nazwa kraju pochodzi od rzeki Kongo, która stanowi większość wschodniej granicy. Nazwa rzeki pochodzi zaś od nazwy jednego z ludów bantu, Bakongo (co znaczy myśliwi), które zamieszkiwało ujście rzeki, gdy zostało ono odkryte przez Portugalczyków w XV wieku.
Nazwa kraju pochodzi od rzeki Kongo, która stanowi większość wschodniej granicy. Nazwa rzeki pochodzi zaś od nazwy jednego z ludów bantu, Bakongo (co znaczy mywi), które zamieszkiwało ujście rzeki, gdy zostało ono odkryte przez Portugalczyków w XV wieku.


⚫
W 1960 roku proklamowano niepodległą republikę, działającą początkowo pod nazwą Kongo Brazzaville. Pierwszym prezydentem został prozachodni [[Fulbert Youlou]]<ref name="pwn">{{encyklopedia PWN|id=4574531|tytuł=Kongo. Historia|data dostępu=2016-09-06}}</ref>. Po wojskowym [[zamach stanu|puczu]] z 1963 roku władze objęli [[marksizm|marksiści]]. W 1969 roku proklamowano [[Ludowa Republika Konga|Ludową Republikę Konga]]. Do 1979 roku częste roszady na szczytach władzy. W latach 1966–1977 prezydentem był [[Marien Ngouabi]]. W tym czasie Kongo prowadziło politykę niezaangażowania, rozwijało relacje z [[blok wschodni|blokiem wschodnim]]. Największym problemem ówczesnego Kongo były zatargi z sąsiednim [[Zair]]em. Od 1979 roku urząd prezydenta należał do [[Denis Sassou-Nguesso|Denisa Sassou-Nguesso]]. Nowa konstytucja usankcjonowała jednopartyjne rządy [[Kongijska Partia Pracy|Kongijskiej Partii Pracy]]. Od połowy lat 80. pogłębiały się trudności gospodarcze. W tym samym czasie rząd zapoczątkował liberalizację polityczną<ref name="pwn" /><ref name="o">{{cytuj stronę |url = http://portalwiedzy.onet.pl/36015,,,,kongo,haslo.html |tytuł = Kongo |opublikowany = portalwiedzy.onet.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20160914160643/http://portalwiedzy.onet.pl/36015,,,,kongo,haslo.html |zarchiwizowano = 2016-09-14 |data dostępu = 2016-09-05}}</ref>. Efektem tego, było m.in. to, że LRK, była jednym z czterech państw bloku komunistycznego (obok Jugosławii, Rumunii i Chin), które nie zbojkotowało Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1984{{fakt|data=2017-12}}.
== Historia ==
Pierwszymi mieszkańcami obecnych obszarów Konga byli [[Pigmeje]]. Od I tysiąclecia p.n.e. napływały tu plemiona [[Bantu]] parające się rolnictwem. W [[Średniowiecze|średniowieczu]] wykrystalizowały się niewielkie ośrodki polityczne, a pod jego koniec powstało państwo Tio i [[Loango]]. Południe Republiki Konga należało do państwa Kongo z centrum we współczesnej [[Angola|Angoli]]<ref name=pwn>{{encyklopedia PWN|id = 4574531|tytuł=Kongo. Historia|data dostępu=2016-09-06}}</ref>. W 1482 roku obszar ten został odkryty dla [[Europa|Europy]] przez [[Portugalia|Portugalię]], co zapoczątkowało handel niewolnikami. Zniesienie niewolnictwa w XIX wieku osłabiło utrzymujące się z tego procederu państwa Tio i Loango<ref name=pwn />. Od 1880 roku nasiliła się penetracja [[Francja|francuska]]. W 1882 roku utworzona została tutaj francuska [[Kolonia (geografia polityczna)|kolonia]]. W 1910 roku obszar włączono w skład [[Francuska Afryka Równikowa|Francuskiej Afryki Równikowej]]. W trakcie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] tereny przynależały do [[Wolna Francja|Wolnych Francuzów]]. Po 1945 roku utworzone zostały pierwsze organizacje polityczne i [[związek zawodowy|związki zawodowe]]. W 1958 roku utworzono republikę autonomiczną wchodzącą w skład [[Wspólnota Francuska|Wspólnoty Francuskiej]]<ref name=pwn />.

⚫
W 1960 roku proklamowano niepodległą republikę, działającą początkowo pod nazwą Kongo Brazzaville. Pierwszym prezydentem został prozachodni [[Fulbert Youlou]]<ref name=pwn />. Po wojskowym [[zamach stanu|puczu]] z 1963 roku władze objęli [[marksizm|marksiści]]. W 1969 roku proklamowano [[Ludowa Republika Konga|Ludową Republikę Konga]]. Do 1979 roku częste roszady na szczytach władzy. W latach 1966–1977 prezydentem był [[Marien Ngouabi]]. W tym czasie Kongo prowadziło politykę niezaangażowania, rozwijało relacje z [[blok wschodni|blokiem wschodnim]]. Największym problemem ówczesnego Kongo były zatargi z sąsiednim [[Zair]]em. Od 1979 roku urząd prezydenta należał do [[Denis Sassou-Nguesso|Denisa Sassou-Nguesso]]. Nowa konstytucja usankcjonowała jednopartyjne rządy [[Kongijska Partia Pracy|Kongijskiej Partii Pracy]]. Od połowy lat 80. pogłębiały się trudności gospodarcze. W tym samym czasie rząd zapoczątkował liberalizację polityczną<ref name=pwn /><ref name=o>{{cytuj stronę |url = http://portalwiedzy.onet.pl/36015,,,,kongo,haslo.html |tytuł = Kongo |opublikowany = portalwiedzy.onet.pl |język = pl |data dostępu = 2016-09-05 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160914160643/http://portalwiedzy.onet.pl/36015,,,,kongo,haslo.html |zarchiwizowano = 2016-09-14 }}</ref>. Efektem tego, było m.in. to, że LRK, była jednym z czterech państw bloku komunistycznego (obok Jugosławii, Rumunii i Chin), które nie zbojkotowało Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1984{{fakt|data=2017-12}}.


W 1990 roku rządząca partia zrezygnowała z marksizmu i przyjęła [[socjaldemokracja|socjaldemokratyczny]] program; wprowadzono system wielopartyjny. W 1991 roku zmieniono nazwę kraju na Republika Kongo. W 1992 roku, po wprowadzeniu nowej konstytucji, odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. Zwyciężył w nich [[Pascal Lissouba]] i jego Panafrykańska Unia na rzecz Socjaldemokracji. W 1997 roku wybuchła [[wojna domowa w Republice Konga|wojna domowa]]. W konflikcie starły się siły Sassou-Nguesso popartego przez [[Angola|Angolę]] i rządu wspartego przez oddziały [[Narodowy Związek na rzecz Całkowitego Wyzwolenia Angoli|UNITA]] (korzystające z baz w Kongu). Wojna zakończyła się zwycięstwem rebeliantów Sassou-Nguesso, który mianował się prezydentem. W 1999 roku podpisano układ pokojowy, a w 2000 roku władze ogłosiły koniec wojny. W 2002 roku ustanowiono nową konstytucję (system wielopartyjny i 7-letnia kadencja prezydenta) i odbyły się wybory. Przyniosły one zwycięstwo Sassou-Nguesso i jego partii PCT<ref name=pwn /><ref name=o />, ale spowodowały wznowienie działań zbrojnych przez rebeliantów z południa kraju. W 2003 zawarto z nimi porozumienie pokojowe{{r|cia-factbook}}.
W 1990 roku rządząca partia zrezygnowała z marksizmu i przyjęła [[socjaldemokracja|socjaldemokratyczny]] program; wprowadzono system wielopartyjny. W 1991 roku zmieniono nazwę kraju na Republika Kongo. W 1992 roku, po wprowadzeniu nowej konstytucji, odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. Zwyciężył w nich [[Pascal Lissouba]] i jego Panafrykańska Unia na rzecz Socjaldemokracji. W 1997 roku wybuchła [[wojna domowa w Republice Konga|wojna domowa]]. W konflikcie starły się siły Sassou-Nguesso popartego przez [[Angola|Angolę]] i rządu wspartego przez oddziały [[Narodowy Związek na rzecz Całkowitego Wyzwolenia Angoli|UNITA]] (korzystające z baz w Kongu). Wojna zakończyła się zwycięstwem rebeliantów Sassou-Nguesso, który mianował się prezydentem. W 1999 roku podpisano układ pokojowy, a w 2000 roku władze ogłosiły koniec wojny. W 2002 roku ustanowiono nową konstytucję (system wielopartyjny i 7-letnia kadencja prezydenta) i odbyły się wybory. Przyniosły one zwycięstwo Sassou-Nguesso i jego partii PCT<ref name=pwn /><ref name=o />, ale spowodowały wznowienie działań zbrojnych przez rebeliantów z południa kraju. W 2003 zawarto z nimi porozumienie pokojowe{{r|cia-factbook}}.
Linia 90: Linia 93:
Naczelny organ prokuratury:
Naczelny organ prokuratury:


* [[Prokurator Generalny Konga|prokurator generalny]] ([[Język francuski|fr.]] ''Procureur Général du Congo'') – reprezentuje państwo w sprawach karnych.
* [[Prokurator Generalny Konga|prokurator generalny]] (fr. {{K|fr|Procureur Général du Congo}}) – reprezentuje państwo w sprawach karnych.


Sądy najwyższe{{r|cia-factbook}}:
Sądy najwyższe{{r|cia-factbook}}:
* [[Sąd Najwyższy (Kongo)|sąd najwyższy]] ([[Język francuski|fr.]] ''Cour Suprême du Congo'') – sędziowie wybierani przez parlament; orzekający do ukończenia 65. roku życia;
* [[Sąd Najwyższy (Kongo)|sąd najwyższy]] (fr. {{K|fr|Cour Suprême du Congo}}) – sędziowie wybierani przez parlament; orzekający do ukończenia 65. roku życia;
* [[Sąd Konstytucyjny (Kongo)|sąd konstytucyjny]] ([[Język francuski|fr.]] ''Cour Constitutionnelle du Congo)'' – 9 sędziów nominowanych przez prezydenta. Trzech wskazuje prezydent, 6 – parlament. Wybierani na 9-letnią kadencję (może być wielokrotna) z 1/3 składu odnawianą, co 3 lata.
* [[Sąd Konstytucyjny (Kongo)|sąd konstytucyjny]] (fr. {{K|fr|Cour Constitutionnelle du Congo)}} – 9 sędziów nominowanych przez prezydenta. Trzech wskazuje prezydent, 6 – parlament. Wybierani na 9-letnią kadencję (może być wielokrotna) z 1/3 składu odnawianą, co 3 lata.


Sądy niższe{{r|cia-factbook}}:
Sądy niższe{{r|cia-factbook}}:
Linia 126: Linia 129:


== Siły zbrojne ==
== Siły zbrojne ==
Kongijskie siły zbrojne (''Forces Armees Congolaises'', FAC) podzielone są na 3 rodzaje{{r|cia-factbook}}:
Kongijskie siły zbrojne ({{K|fr|Forces Armees Congolaises}}, {{J|fr|FAC}}) podzielone są na 3 rodzaje{{r|cia-factbook}}:
* siły lądowe (''Armee de Terre'')
* siły lądowe ({{K|fr|Armee de Terre}})
* siły powietrzne (''Armee de l’Air'')
* siły powietrzne ({{K|fr|Armee de l’Air}})
* marynarkę wojenną
* marynarkę wojenną


Oprócz nich występuje również żandarmeria (''Gendarmerie'') i gwardia prezydencka{{r|cia-factbook}}.
Oprócz nich występuje również żandarmeria ({{K|fr|Gendarmerie}}) i gwardia prezydencka{{r|cia-factbook}}.


Służba wojskowa ma charakter ochotniczy (powyżej 18 roku życia), również dla kobiet{{r|cia-factbook}}.
Służba wojskowa ma charakter ochotniczy (powyżej 18 roku życia), również dla kobiet{{r|cia-factbook}}.
Linia 152: Linia 155:
=== Struktura etniczna ===
=== Struktura etniczna ===
{| class="wikitable" style="margin: 0 0 1em 1em; font-size: 95%;"
{| class="wikitable" style="margin: 0 0 1em 1em; font-size: 95%;"
|+ Struktura etniczna, 2018<ref>{{Cytuj stronę |url = https://joshuaproject.net/countries/CF |tytuł = Country: Republic of the Congo – People Groups |autor = |data = |opublikowany = Joshua Project, 2018 |język = en |data dostępu = 16 lipca 2018}}</ref>
|+ Struktura etniczna, 2018<ref>{{Cytuj stronę |url = https://joshuaproject.net/countries/CF |tytuł = Country: Republic of the Congo – People Groups |autor = |data = |opublikowany = Joshua Project, 2018 |język = en |data dostępu = 2018-07-16}}</ref>
!Grupa etniczna
!Grupa etniczna
!Język
!Język
Linia 207: Linia 210:
=== Struktura wyznaniowa ===
=== Struktura wyznaniowa ===
{{osobny artykuł|Religia w Kongo}}
{{osobny artykuł|Religia w Kongo}}
Struktura religijna kraju w 2015<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Republic of the Congo, Religion And Social Profile |data = |data dostępu = 2018-12-26 |opublikowany = www.thearda.com |url = http://www.thearda.com/internationalData/countries/Country_58_2.asp}}</ref>:
Struktura religijna kraju w 2020 roku według ''The ARDA''<ref>{{Cytuj |tytuł = National Profiles |data dostępu = 2022-10-19 |opublikowany = www.thearda.com |url = https://www.thearda.com/world-religion/national-profiles?u=58c}}</ref>:
* [[katolicyzm]] – 52,9%
* [[chrześcijaństwo]] – 89,3%:
* [[protestantyzm]] – 27,3%:
** [[katolicyzm]] – 61,6%,
⚫
** [[protestantyzm]] i niezależne Kościoły – 22,3% (gł.: Ewangelicki Kościół Konga, afrochrześcijański [[Kimbangizm|Kościół kimbanguistyczny]], [[Zbory Boże]], [[Kościół Nowoapostolski]], afrochrześcijański [[boguizm|Kościół boguistyczny]], [[Ruch charyzmatyczny|Kościół charyzmatyczny]] [[Brazzaville]], [[Armia Zbawienia]] i [[świadkowie Jehowy]] – ok. 0,5%<ref>{{Cytuj |autor = Jason Mandryk |tytuł = Operation World: The Definitive Prayer Guide to Every Nation |data = 2010-11-15 |data dostępu = 2017-02-09 |url = http://web.archive.org/web/20170211075243/http://www.gmi.org/files/9414/5642/3598/ow_region_africa.pdf |język = en}}</ref>),
** [[Pentekostalizm|zielonoświątkowcy]] – 10,6%
** niestowarzyszeni – 10%,
⚫
** Ewangeliczny Kościół Konga<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Jason Mandryk |tytuł = Operation World: The Definitive Prayer Guide to Every Nation |data = 2010-11-15 |data dostępu = 2017-02-09 |url = http://web.archive.org/web/20170211075243/http://www.gmi.org/files/9414/5642/3598/ow_region_africa.pdf |język = en}}</ref>
* religie etniczne, [[animizm]] – 5,5%,
** [[Kościół Nowoapostolski]]<ref name=":0" />
⚫
* brak religii – 3%,
** [[Armia Zbawienia]]<ref name=":0" />
⚫
* [[islam]] ([[sunnizm]]) – 1,24%,
* inni chrześcijanie – 8,3% (głównie [[kimbangizm]] i [[boguizm]]<ref name=":0" />)
* religie etniczne, [[animizm]] – 4,7%
* [[bahaizm]] – 0,58%,
* brak religii – 3%
* inne religie – 0,4%.
⚫
* [[islam]] ([[sunnizm]]) – 1,2%
* [[bahaizm]] – 0,6%
⚫
* inne religie – 2%.

== Geografia ==
== Geografia ==
{{osobny artykuł|Geografia Konga}}
{{osobny artykuł|Geografia Konga}}
Linia 227: Linia 226:
Granica państwa wynosi w sumie 5008&nbsp;km. Na zachodzie Republika Konga graniczy z [[Gabon]]em (2 567&nbsp;km), na północy z [[Kamerun]]em (494&nbsp;km) oraz [[Republika Środkowoafrykańska|Republiką Środkowoafrykańską]] (487&nbsp;km), na wschodzie z [[Demokratyczna Republika Konga|Demokratyczną Republiką Konga]] (1 229&nbsp;km), a na południu z [[Angola|Angolą]] (231&nbsp;km){{r|cia-factbook}}.
Granica państwa wynosi w sumie 5008&nbsp;km. Na zachodzie Republika Konga graniczy z [[Gabon]]em (2 567&nbsp;km), na północy z [[Kamerun]]em (494&nbsp;km) oraz [[Republika Środkowoafrykańska|Republiką Środkowoafrykańską]] (487&nbsp;km), na wschodzie z [[Demokratyczna Republika Konga|Demokratyczną Republiką Konga]] (1 229&nbsp;km), a na południu z [[Angola|Angolą]] (231&nbsp;km){{r|cia-factbook}}.


Kraj ma 169&nbsp;km linii brzegowej nad Oceam Atlantyckim. Najdłuższą rzeką państwa jest [[Kongo (rzeka)|Kongo]], przy czym na żadnym odcinku nie płynie wyłącznie przez terytorium Republiki Konga, a jedynie stanowi granicę z Demokratyczną Republiką Konga. Innymi znacznymi ciekami wodnymi są uchodzące do Konga: [[Ubangi]], [[Sangha (rzeka)|Sangha]] i [[Alima]]{{r|cia-factbook}}.
Kraj ma 169&nbsp;km linii brzegowej nad Oceanem Atlantyckim. Najdłuższą rzeką państwa jest [[Kongo (rzeka)|Kongo]], przy czym na żadnym odcinku nie płynie wyłącznie przez terytorium Republiki Konga, a jedynie stanowi granicę z Demokratyczną Republiką Konga. Innymi znacznymi ciekami wodnymi są uchodzące do Konga: [[Ubangi]], [[Sangha (rzeka)|Sangha]] i [[Alima]]{{r|cia-factbook}}.


Najniższym punktem kraju jest wybrzeże, 0 m n.p.m. Najwyższym – góra [[Berongou]] o wys. 903 m n.p.m. Średnia wysokość terenu to 403 m n.p.m.
Najniższym punktem kraju jest wybrzeże, 0 m n.p.m. Najwyższym – góra [[Berongou]] o wys. 903 m n.p.m. Średnia wysokość terenu to 403 m n.p.m.
Linia 235: Linia 234:


== Gospodarka ==
== Gospodarka ==
Kraj rolniczo-przemysłowy o bogatych złożach surowców naturalnych. W rolnictwie zatrudnionych jest 59% ludności, chociaż wytwarza ono zaledwie 10% PKB (dla porównania przemysł 59% PKB). Uprawa palmy oleistej, kakaowca, kawy, orzeszków ziemnych, manioku, ryżu, kukurydzy i roślin cytrusowych. Republika Kongo jest jednym z największych afrykańskich producentów ropy i jej pochodnych (15 760 baryłek dziennie w 2015 roku). Z eksportem na poziomie 254 tys. baryłek dziennie w 2015 roku była 28. eksporterem na świecie. Jednak jej zasoby nie są duże i kraj wymaga inwestycji w nowe złoża. Inne surowce naturalne to diamenty, kobalt<ref>{{Cytuj |tytuł = Tego nie wiesz o swoim smartfonie. „Nasze dzieci umierają jak psy” |data = 2022-02-15 |data dostępu = 2022-03-10 |opublikowany = SmogLab |url = https://smoglab.pl/kobalt-tego-nie-wiesz-o-swoim-smartfonie-nasze-dzieci-umieraja-jak-psy/ |język = pl-PL}}</ref>, sole potasowe i rudy żelaza. Znaczący przemysł drzewny. Znaczące produkty rolnicze: maniok, cukier, ryż, kukurydza, orzeszki ziemne, warzywa, kawa, kakao{{r|cia-factbook}}.
Kraj rolniczo-przemysłowy o bogatych złożach surowców naturalnych. W rolnictwie zatrudnionych jest 59% ludności, chociaż wytwarza ono zaledwie 10% PKB (dla porównania przemysł 59% PKB). Uprawa palmy oleistej, kakaowca, kawy, orzeszków ziemnych, manioku, ryżu, kukurydzy i roślin cytrusowych. Republika Kongo jest jednym z największych afrykańskich producentów ropy i jej pochodnych (15 760 baryłek dziennie w 2015 roku). Z eksportem na poziomie 254 tys. baryłek dziennie w 2015 roku była 28. eksporterem na świecie. Jednak jej zasoby nie są duże i kraj wymaga inwestycji w nowe złoża. Inne surowce naturalne to diamenty, kobalt<ref>{{Cytuj |tytuł = Tego nie wiesz o swoim smartfonie. „Nasze dzieci umierają jak psy” |data = 2022-02-15 |data dostępu = 2022-03-10 |opublikowany = SmogLab |url = https://smoglab.pl/kobalt-tego-nie-wiesz-o-swoim-smartfonie-nasze-dzieci-umieraja-jak-psy/ |język = pl}}</ref>, sole potasowe i rudy żelaza. Znaczący przemysł drzewny. Znaczące produkty rolnicze: maniok, cukier, ryż, kukurydza, orzeszki ziemne, warzywa, kawa, kakao{{r|cia-factbook}}.


Z uwagi na spadek cen ropy naftowej od 2014 roku, budżet jest pod presją deficytu (11% PKB w 2017). Kraj miał problemy z wypłacaniem świadczeń dla sfery budżetowej, co zaowocowało wieloma falami strajków. W 2017 roku Kongo zwróciło się o pomoc do [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|IMF]]. Fundusz wytknął Kongu zależność od ropy i słabość rządów, jako główne czynniki obciążające gospodarkę. W 2018 roku dług zewnętrzny kongo sięgnął 120% PKB. W 2018 roku IMF nalegał, by Kongo, przed udzieleniem mu pakietu pomocowego, renegocjowało i ustabilizowało swoje zadłużenie{{r|cia-factbook}}.
Z uwagi na spadek cen ropy naftowej od 2014 roku, budżet jest pod presją deficytu (11% PKB w 2017). Kraj miał problemy z wypłacaniem świadczeń dla sfery budżetowej, co zaowocowało wieloma falami strajków. W 2017 roku Kongo zwróciło się o pomoc do [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|IMF]]. Fundusz wytknął Kongu zależność od ropy i słabość rządów, jako główne czynniki obciążające gospodarkę. W 2018 roku dług zewnętrzny kongo sięgnął 120% PKB. W 2018 roku IMF nalegał, by Kongo, przed udzieleniem mu pakietu pomocowego, renegocjowało i ustabilizowało swoje zadłużenie{{r|cia-factbook}}.
Linia 249: Linia 248:
! Rok !! Wartość PKB [mld USD]<ref name="Szacunkowy 2017">Szacunkowy; z uwzg. siły nabywczej; wart. USD z 2017.</ref>{{r|cia-factbook}} !! PKB per capita [USD]<ref name="Szacunkowy 2017" />{{r|cia-factbook}} !! Zmiana PKB<ref>Z uwzględnieniem inflacji.</ref>{{r|cia-factbook}} !! Dług publiczny (% PKB)<ref>Szacunkowy.</ref> !! Inflacja
! Rok !! Wartość PKB [mld USD]<ref name="Szacunkowy 2017">Szacunkowy; z uwzg. siły nabywczej; wart. USD z 2017.</ref>{{r|cia-factbook}} !! PKB per capita [USD]<ref name="Szacunkowy 2017" />{{r|cia-factbook}} !! Zmiana PKB<ref>Z uwzględnieniem inflacji.</ref>{{r|cia-factbook}} !! Dług publiczny (% PKB)<ref>Szacunkowy.</ref> !! Inflacja
|-
|-
| 2017 || 29,39 || 6 800 || -3,1% || 130,8 || 0,5%
| 2017 || 29,39 || 6800 || -3,1% || 130,8 || 0,5%
|-
|-
| 2016 || 30,33 || 7 200 || -2,8% || 128,7 || 3,2%
| 2016 || 30,33 || 7200 || -2,8% || 128,7 || 3,2%
|-
|-
| 2015 || 31,22 || 7 500 || +2,6% || ||
| 2015 || 31,22 || 7500 || +2,6% || ||
|}
|}


Linia 286: Linia 285:


=== Transport drogowy ===
=== Transport drogowy ===
W 2017 roku w Kongo było 23 324 kilometrów dróg, w tym 3 111&nbsp;km utwardzonych. Siedemnaście tysięcy kilometrów dróg jest klasyfikowanych (krajowe, regionalne, lokalne) a pozostałe 6 324&nbsp;km nie jest klasyfikowane{{r|cia-factbook}}.
W 2017 roku w Kongo było 23 324 kilometrów dróg, w tym 3111&nbsp;km utwardzonych. Siedemnaście tysięcy kilometrów dróg jest klasyfikowanych (krajowe, regionalne, lokalne) a pozostałe 6324&nbsp;km nie jest klasyfikowane{{r|cia-factbook}}.


=== Transport kolejowy ===
=== Transport kolejowy ===
W 2014 roku istniało jedynie 510&nbsp;km linii kolejowych. Rozstaw jednolity, 1 067&nbsp;mm{{r|cia-factbook}}.
W 2014 roku istniało jedynie 510&nbsp;km linii kolejowych. Rozstaw jednolity, 1067&nbsp;mm{{r|cia-factbook}}.


=== Transport wodny ===
=== Transport wodny ===
Linia 296: Linia 295:
W 2019 roku w kraju zarejestrowanych było 11 przewoźników morskich{{r|cia-factbook}}.
W 2019 roku w kraju zarejestrowanych było 11 przewoźników morskich{{r|cia-factbook}}.


W 2011 roku w Kongo było 1 120&nbsp;km żeglownych dróg wodnych, głównie na rzekach Kongo i Ubangi{{r|cia-factbook}}.
W 2011 roku w Kongo było 1120&nbsp;km żeglownych dróg wodnych, głównie na rzekach Kongo i Ubangi{{r|cia-factbook}}.


Rzeka Kongo poniżej miast Brazzaville i Kinszasy jest nieżeglowna ze względu na szybkość nurtu{{r|cia-factbook}}.
Rzeka Kongo poniżej miast Brazzaville i Kinszasy jest nieżeglowna ze względu na szybkość nurtu{{r|cia-factbook}}.
Linia 320: Linia 319:


=== Opieka zdrowotna ===
=== Opieka zdrowotna ===
Pod względem umieralności niemowląt (50,7 zgonu na 1000 żywych urodzeń; wyższa dla mężczyzn) i matek (378 zgonów/100 000 żywych urodzeń) Kongo plasuje się w trzeciej dziesiątce na świecie (na rok 2017). W 2011 roku na 1000 mieszkańców przypadało 0,12 lekarza{{r|cia-factbook}}.
Pod względem umieralności niemowląt (50,7 zgonów na 1000 żywych urodzeń; wyższa dla mężczyzn) i matek (378 zgonów/100 000 żywych urodzeń) Kongo plasuje się w trzeciej dziesiątce na świecie (na rok 2017). W 2011 roku na 1000 mieszkańców przypadało 0,12 lekarza{{r|cia-factbook}}.


W 2018 roku około 2,6% populacji było nosicielami wirusa HIV lub chorych na AIDS. W tym samym roku nastąpiło z tego powodu ok. 4 000 zgonów{{r|cia-factbook}}.
W 2018 roku około 2,6% populacji było nosicielami wirusa HIV lub chorych na AIDS. W tym samym roku nastąpiło z tego powodu ok. 4000 zgonów{{r|cia-factbook}}.


W kraju występuje bardzo wysokie ryzyko chorobami zakaźnymi. Występuje WZW A, tyfus, malaria, denga i wścieklizna{{r|cia-factbook}}.
W kraju występuje bardzo wysokie ryzyko chorobami zakaźnymi. Występuje WZW A, tyfus, malaria, denga i wścieklizna{{r|cia-factbook}}.
Linia 329: Linia 328:


== Przypisy ==
== Przypisy ==
<references>
{{Przypisy|
<ref name="cia-factbook">{{Cytuj stronę |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cf.html |tytuł = The World Factbook: Africa :: Congo, Republic of the |data = 2020-04-06 |opublikowany = CIA |język = en |data dostępu = 2020-04-21 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160507040659/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cf.html |zarchiwizowano = 2016-05-07 }}</ref>
<ref name="cia-factbook">{{Cytuj stronę |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cf.html |tytuł = The World Factbook: Africa :: Congo, Republic of the |data = 2020-04-06 |opublikowany = CIA |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20160507040659/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cf.html |zarchiwizowano = 2016-05-07 |data dostępu = 2020-04-21}}</ref>
</references>
}}


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
Linia 347: Linia 346:
}}
}}
{{Dawne kolonie francuskie}}
{{Dawne kolonie francuskie}}

{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}


Wersja z 13:53, 12 lip 2024

Republika Konga
République du Congo
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Unite, Travail, Progres
(Jedność, Praca, Postęp)
Hymn: La Congolaise
(Kongijka)
Ustrój polityczny

republika prezydencka

Konstytucja

Konstytucja Konga

Stolica

Brazzaville

Data powstania

15 sierpnia 1960

Prezydent

Denis Sassou-Nguesso

Premier

Anatole Collinet Makosso

Powierzchnia

342 000 km²

Populacja (2023)
• liczba ludności


6 142 180[1]

• gęstość

18,5 os./km²

Kod ISO 3166

CG

Waluta

frank CFA (XAF)

Telefoniczny nr kierunkowy

+242

Domena internetowa

.cg

Kod samochodowy

RCB

Kod samolotowy

TN

Strefa czasowa

UTC +1

Język urzędowy

francuski

Religia dominująca

chrześcijaństwo

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


13,03 mld[2] USD
2 585[2] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


25,99 mld[2] dolarów międzynar.
5 155[2] dolarów międzynar.

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Wzrost populacji Konga (w milionach)

Kongo (Republika Konga; fr. Congo, République du Congo) – państwo w środkowej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Gabonem, Kamerunem, Republiką Środkowoafrykańską, Angolą (Kabinda) i Demokratyczną Republiką Konga.

W czasach kolonialnych występowało pod nazwą Kongo Francuskie i Kongo Środkowe, a tuż po odzyskaniu niepiki Konga) i Ludowa Republika Konga.

Etymologia

Nazwa kraju pochodzi od rzeki Kongo, która stanowi większość wschodniej granicy. Nazwa rzeki pochodzi zaś od nazwy jednego z ludów bantu, Bakongo (co znaczy mywi), które zamieszkiwało ujście rzeki, gdy zostało ono odkryte przez Portugalczyków w XV wieku.

W 1960 roku proklamowano niepodległą republikę, działającą początkowo pod nazwą Kongo Brazzaville. Pierwszym prezydentem został prozachodni Fulbert Youlou[3]. Po wojskowym puczu z 1963 roku władze objęli marksiści. W 1969 roku proklamowano Ludową Republikę Konga. Do 1979 roku częste roszady na szczytach władzy. W latach 1966–1977 prezydentem był Marien Ngouabi. W tym czasie Kongo prowadziło politykę niezaangażowania, rozwijało relacje z blokiem wschodnim. Największym problemem ówczesnego Kongo były zatargi z sąsiednim Zairem. Od 1979 roku urząd prezydenta należał do Denisa Sassou-Nguesso. Nowa konstytucja usankcjonowała jednopartyjne rządy Kongijskiej Partii Pracy. Od połowy lat 80. pogłębiały się trudności gospodarcze. W tym samym czasie rząd zapoczątkował liberalizację polityczną[3][4]. Efektem tego, było m.in. to, że LRK, była jednym z czterech państw bloku komunistycznego (obok Jugosławii, Rumunii i Chin), które nie zbojkotowało Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1984[potrzebny przypis].

W 1990 roku rządząca partia zrezygnowała z marksizmu i przyjęła socjaldemokratyczny program; wprowadzono system wielopartyjny. W 1991 roku zmieniono nazwę kraju na Republika Kongo. W 1992 roku, po wprowadzeniu nowej konstytucji, odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. Zwyciężył w nich Pascal Lissouba i jego Panafrykańska Unia na rzecz Socjaldemokracji. W 1997 roku wybuchła wojna domowa. W konflikcie starły się siły Sassou-Nguesso popartego przez Angolę i rządu wspartego przez oddziały UNITA (korzystające z baz w Kongu). Wojna zakończyła się zwycięstwem rebeliantów Sassou-Nguesso, który mianował się prezydentem. W 1999 roku podpisano układ pokojowy, a w 2000 roku władze ogłosiły koniec wojny. W 2002 roku ustanowiono nową konstytucję (system wielopartyjny i 7-letnia kadencja prezydenta) i odbyły się wybory. Przyniosły one zwycięstwo Sassou-Nguesso i jego partii PCT[3][4], ale spowodowały wznowienie działań zbrojnych przez rebeliantów z południa kraju. W 2003 zawarto z nimi porozumienie pokojowe[5].

Denis Sassou-Nguesso został wybrany na drugą kadencję w 2009 roku. Po korzystnym dla siebie wyniku referendum, w 2016 roku ponownie wygrał wybory – na 3. kadencję[5].

Ustrój polityczny

Republika Konga jest republiką parlamentarną z systemem prezydenckim[5].

Konstytucja

 Osobny artykuł: Konstytucja Konga.

Obowiązująca konstytucja została przyjęta w referendum 25 października 2015[5].

Inicjatywa zmiany konstytucji należy do prezydenta i parlamentu. Treść zmiany wymaga opinii sądu najwyższego. Zmiana inicjowana przez prezydenta wymaga akceptacji w referendum lub przez parlament – większością co najmniej 3/4 głosów obu izb na wspólnym posiedzeniu. Zmiana inicjowana przez parlament wymaga akceptacji przez taką samą większość, co poprawka prezydencka. Zapisy dotyczące terytorium kraju, ustroju republikańskiego i świeckości państwa są nienaruszalne[5].

Władza wykonawcza

Głową państwa jest prezydent. Od czasu referendum w 2015 prezydent przestał być szefem rządu, a stał się nim premier. Radę Ministrów powołuje prezydent. Prezydent wybierany jest w głosowaniu powszechnym, absolutną większością głosów, w dwóch turach (jeśli druga tura jest niezbędna), na 5-letnią kadencję (z możliwością ubiegania się o 2 kolejne kadencje)[5].

Władza ustawodawcza

 Osobny artykuł: Parlament Konga.

Parlament dwuizbowy[5]:

  • Zgromadzenie Narodowe – 151 deputowanych wybieranych na pięcioletnią kadencję w wyborach powszechnych, w jednomandatowych okręgach wyborczych, absolutną większością głosów (w 2 turach, jeśli to konieczne).
  • Senat – 72 członków wybieranych na 6-letnią kadencję w sposób pośredni – przez rady regionalne, zwykłą większością głosów. Połowa składu wybierana jest ponownie, co 3 lata.

System prawny stanowi złożenie prawa francuskiego i prawa zwyczajowego.

Władza sądownicza

Naczelny organ prokuratury:

  • prokurator generalny (fr. Procureur Général du Congo) – reprezentuje państwo w sprawach karnych.

Sądy najwyższe[5]:

  • sąd najwyższy (fr. Cour Suprême du Congo) – sędziowie wybierani przez parlament; orzekający do ukończenia 65. roku życia;
  • sąd konstytucyjny (fr. Cour Constitutionnelle du Congo) – 9 sędziów nominowanych przez prezydenta. Trzech wskazuje prezydent, 6 – parlament. Wybierani na 9-letnią kadencję (może być wielokrotna) z 1/3 składu odnawianą, co 3 lata.

Sądy niższe[5]:

  • sąd dyscypliny budżetowej i audytu
  • sądy apelacyjne
  • sądy rejonowe
  • sądy okręgowe
  • trybunały ds. zatrudnienia
  • sądy dla nieletnich

Osobnym bytem jest Wysoki Sąd Sprawiedliwości, zajmujący się wyłącznie wykroczeniami prezydenta wobec republiki (rodzaj trybunału stanu)[5].

Polityka zagraniczna

Kraj nie przyjął jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, ale przyjmuje jurysdykcje Międzynarodowego Trybunału Karnego[5].

Kraj jest stroną, m.in.[5]:

Kraj jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych: AfDB, AKP, BDEAC, CEMAC, EITI (kraj zgodny z), FAO, FZ, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOM, IPU, ISO (członek korespondent), ITSO, ITU, ITUC (poprzez NGO-sy), MIGA, MKOL, NAM, ONZ, OIF, OPCW, PCA, SADC, Unia Afrykańska, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNITAR, UNWTO, UPU, WCO, WFTU (poprzez NGO-sy), WHO, WIPO, WMO, WTO.

Siły zbrojne

Kongijskie siły zbrojne (Forces Armees Congolaises, FAC) podzielone są na 3 rodzaje[5]:

  • siły lądowe (Armee de Terre)
  • siły powietrzne (Armee de l’Air)
  • marynarkę wojenną

Oprócz nich występuje również żandarmeria (Gendarmerie) i gwardia prezydencka[5].

Służba wojskowa ma charakter ochotniczy (powyżej 18 roku życia), również dla kobiet[5].

Podział administracyjny

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Konga.

Administracyjnie kraj dzieli się na 12 departamentów[5].

Demografia

Większość skupisk ludzkich znajduje się w południowej części kraju, w tym największe miasto – stołeczne Brazzaville. Około 70% populacji mieszka w Brazzaville (2,39 miliona), Pointe-Noire (1,2 miliona), lub w osiedlach wzdłuż linii kolejowej łączącej te dwa miasta. Prawie 68% Kongijczyków mieszka w miastach[5].

Językiem urzędowym jest francuski. W handlu popularnymi językami są francuska lingala i kituba (monokutuba). Wśród lokalnych języków i dialektów najpopularniejszy jest kikongo[5].

Przyrost naturalny w 2020 szacowany jest na 2,26%, z 32,6 urodzenia/1000 mieszkańców i 8,7 zgonu/1000 mieszkańców. Migracja jest ujemna (-0,9/1000 mieszkańców). Średni wiek matki w pierwszej ciąży w 2012 wynosił 19,8 roku. Przeciętna płodność w 2020 wyniosła 4,45 dziecka. Występuje niewielka przewaga mężczyzn nad kobietami (1,01:1). Największa jest przy urodzeniach (1,03:1). W przedziale 24–54 lat spada do 1. Największa jest w przedziale 54–64 lata, po czym gwałtownie maleje (0,81:1 w przedziale powyżej 65 r. ż.)[5].

Średnia oczekiwana długość życia wynosi 61,3 roku[5].

Kraj jest schronieniem dla uchodźców z Republiki Środkowoafrykańskiej (20 658 uchodźców w 2019) i DRK (20 714 uchodźców w 2020). Ponad 100 000 mieszkańców Konga pozostaje uchodźcami wewnętrznymi[5].

Struktura etniczna

Struktura etniczna, 2018[6]
Grupa etniczna Język Liczebność w tys. Procent ludności
Kituba (Kongo) Język kituba 1976 36,59%
Bateke (8 grup) Język teke 676 12,52%
Lingala Język lingala 243 4,5%
Sundi Język suundi 240 4,44%
Mbosi Język mbosi 209 3,87%
Ngbaka Język ngbaka 181 3,35%
Lari Język lari 166 3,07%
Pigmeje (2 grupy) Język yaka (ngondi) 44,1 0,82%
Kongo Język kongo 27 0,5%
Fangowie Język fang 14 0,26%
Hausa Język hausa 12 0,22%
Francuzi Język francuski 12 0,22%

Według CIA Factbook struktura etniczna w latach 2014–2015 wyglądała następująco[5]:

Struktura wiekowa

Społeczeństwo Kongo jest młode. Mediana wieku to 19,5 roku, a niemal 2/3 mieszkańców nie ukończyło 25 lat. Przybliżona struktura wiekowa w 2020[5]:

  • 0–14 lat: 41,57%
  • 15–24 lat: 17,14%
  • 25–54 lat: 33,5%
  • 55–64 lat: 4,59%
  • 65 lat i więcej: 3,2%

Struktura wyznaniowa

 Osobny artykuł: Religia w Kongo.

Struktura religijna kraju w 2020 roku według The ARDA[7]:

Geografia

 Osobny artykuł: Geografia Konga.

Kongo leży w środkowej Afryce. Północno-wschodnia część kraju, w przeważającej części pokryta obszarami podmokłymi, jest częścią rozległej Kotliny Konga. Dalej na południowy zachód w rzeźbie terenu zaczynają dominować wyżyny, a na zachodzie pojawia się wąski pas nizin, związanych z bliskością oceanu[9].

Granica państwa wynosi w sumie 5008 km. Na zachodzie Republika Konga graniczy z Gabonem (2 567 km), na północy z Kamerunem (494 km) oraz Republiką Środkowoafrykańską (487 km), na wschodzie z Demokratyczną Republiką Konga (1 229 km), a na południu z Angolą (231 km)[5].

Kraj ma 169 km linii brzegowej nad Oceanem Atlantyckim. Najdłuższą rzeką państwa jest Kongo, przy czym na żadnym odcinku nie płynie wyłącznie przez terytorium Republiki Konga, a jedynie stanowi granicę z Demokratyczną Republiką Konga. Innymi znacznymi ciekami wodnymi są uchodzące do Konga: Ubangi, Sangha i Alima[5].

Najniższym punktem kraju jest wybrzeże, 0 m n.p.m. Najwyższym – góra Berongou o wys. 903 m n.p.m. Średnia wysokość terenu to 403 m n.p.m.

Klimat

Klimat równikowy. Pora wilgotna od marca do czerwca; sucha – od czerwca do października. Długo utrzymujące się wysokie temperatury i wilgotność[5].

Gospodarka

Kraj rolniczo-przemysłowy o bogatych złożach surowców naturalnych. W rolnictwie zatrudnionych jest 59% ludności, chociaż wytwarza ono zaledwie 10% PKB (dla porównania przemysł 59% PKB). Uprawa palmy oleistej, kakaowca, kawy, orzeszków ziemnych, manioku, ryżu, kukurydzy i roślin cytrusowych. Republika Kongo jest jednym z największych afrykańskich producentów ropy i jej pochodnych (15 760 baryłek dziennie w 2015 roku). Z eksportem na poziomie 254 tys. baryłek dziennie w 2015 roku była 28. eksporterem na świecie. Jednak jej zasoby nie są duże i kraj wymaga inwestycji w nowe złoża. Inne surowce naturalne to diamenty, kobalt[10], sole potasowe i rudy żelaza. Znaczący przemysł drzewny. Znaczące produkty rolnicze: maniok, cukier, ryż, kukurydza, orzeszki ziemne, warzywa, kawa, kakao[5].

Z uwagi na spadek cen ropy naftowej od 2014 roku, budżet jest pod presją deficytu (11% PKB w 2017). Kraj miał problemy z wypłacaniem świadczeń dla sfery budżetowej, co zaowocowało wieloma falami strajków. W 2017 roku Kongo zwróciło się o pomoc do IMF. Fundusz wytknął Kongu zależność od ropy i słabość rządów, jako główne czynniki obciążające gospodarkę. W 2018 roku dług zewnętrzny kongo sięgnął 120% PKB. W 2018 roku IMF nalegał, by Kongo, przed udzieleniem mu pakietu pomocowego, renegocjowało i ustabilizowało swoje zadłużenie[5].

Bezrobocie w 2014 roku sięgało 36%, a 46,5% żyło poniżej granicy ubóstwa (2011)[5].

Eksport w 2017 roku wyniósł 4,2 mld USD, głównie do Chin (54%), Angoli (6%), Gabonu (6%), Włoch, Hiszpanii i Australii (po ok. 5%). Import w 2017 wyniósł 2,5 mld USD, głównie do Francji (15%), Chin (14%), Belgii (12%), i Norwegii (8%).

Rezerwy walutowe i złotowe kraju wynosiły ok. 506 mln USD (na koniec 2017 roku), a zadłużenie zewnętrzne, ok. 4,6 mld USD (na koniec 2017).

Rok Wartość PKB [mld USD][11][5] PKB per capita [USD][11][5] Zmiana PKB[12][5] Dług publiczny (% PKB)[13] Inflacja
2017 29,39 6800 -3,1% 130,8 0,5%
2016 30,33 7200 -2,8% 128,7 3,2%
2015 31,22 7500 +2,6%

Przybliżona struktura gospodarki w 2017[5]:

  • rolnictwo: 9,3%
  • przemysł: 51%
  • usługi: 39,7%

Wykorzystanie ziemi[5]:

  • rolnicze: 31,1%
    • grunty orne: 1,6%
    • sady i uprawy wieloletnie: 0,2%
    • pastwiska i łąki: 29,3%
  • lasy: 65,6%
  • pozostałe: 3,3%

W 2012 roku ok. 20 km² gruntów było sztucznie nawadnianych[5].

Infrastruktura i transport

Infrastruktura sanitarna

Dostęp do wody pitnej na terenach miejskich jest powszechny (96%). Jednak aż 2/3 mieszkańców terenów wiejskich ma dostęp do niej jedynie ze zbiorników naturalnych, improwizowanych lub niezabezpieczonych ujęć. Zdecydowanie gorszy jest dostęp do sanitariatów. W roku 2015 tylko co piąty mieszkaniec terenów miejskich miał dostęp do własnych sanitariatów z kanalizacją lub szambem (na wsi – co dwudziesty). Dostęp jedynie do sanitariatów improwizowanych lub współdzielonych ma 80% mieszkańców miast i ponad 94% mieszkańców terenów wiejskich[5].

Infrastruktura elektroenergetyczna

W 2017 roku ok. 2 milionów mieszkańców Konga pozostawało bez dostępu do energii elektrycznej. Średni poziom elektryfikacji wynosił 57%. Był dużo wyższy dla miast (74%) niż dla terenów wiejskich (23%). Produkcja energii elektrycznej w 2016 roku wyniosła 1,7 TWh, w tym ok. 64% otrzymano z paliw kopalnych, a 36% z hydroelektrowni[5].

Infrastruktura telekomunikacyjna

Rozwinięta telefonia komórkowa. W 2018 roku nasycenie nimi wynosiło 99%. Jednocześnie dostęp do telefonii przewodowej jest bardzo słaby, na poziomie poniżej 1 linii na 100 mieszkańców[5].

W kraju działają nadawcy TV/radio państwowi (1 TV, 3 stacje radiowe) i prywatni (kilkanaście kanałów radia i telewizji)[5].

W 2016 roku dostęp do internetu miało około 362 000 użytkowników, tj. 7,6% populacji[5].

Transport drogowy

W 2017 roku w Kongo było 23 324 kilometrów dróg, w tym 3111 km utwardzonych. Siedemnaście tysięcy kilometrów dróg jest klasyfikowanych (krajowe, regionalne, lokalne) a pozostałe 6324 km nie jest klasyfikowane[5].

Transport kolejowy

W 2014 roku istniało jedynie 510 km linii kolejowych. Rozstaw jednolity, 1067 mm[5].

Transport wodny

Głównym portem morskim jest Pointe-Noire. Głównym portem rzecznym, stołeczne Brazzaville. Inne większe porty rzeczne: Impfondo (nad Ubangi), Ouésso (nad Sanghą), i Oyo (nad Alimą)[5].

W 2019 roku w kraju zarejestrowanych było 11 przewoźników morskich[5].

W 2011 roku w Kongo było 1120 km żeglownych dróg wodnych, głównie na rzekach Kongo i Ubangi[5].

Rzeka Kongo poniżej miast Brazzaville i Kinszasy jest nieżeglowna ze względu na szybkość nurtu[5].

Transport lotniczy

W 2015 roku w kraju zarejestrowanych było 3 przewoźników lotniczych z 12 samolotami. Prefiks numerów rejestracyjnych samolotów cywilnych to TN. Ruch pasażerski wyniósł 657 926 osób. Ruch towarowy: 2 987 493 mln tono-kilometrów[5].

W 2013 roku w kraju było 27 lotnisk i lądowisk, w tym[5]:

  • utwardzonych: 8
    • o dł. pasa powyżej 3047 metrów: 2
    • o dł. pasa między 2438 – 3047 m: 1
    • o dł. pasa między 1524 – 2437 m: 5
  • nieutwardzonych: 19
    • o dł. pasa między 1524 – 2437 m: 8
    • o dł. pasa między 914 – 1523 m: 9
    • o dł. pasa do 914 m: 2

Oświata i nauka

W 2015 roku wydatki na oświatę wyniosły 4,6% PKB. Alfabetyzacja wynosiła 80,3% w 2018 roku (86,1% dla mężczyzn; 74,6% dla kobiet). Oczekiwana długość kształcenia wynosiła 11 lat (w 2012)[5].

Bezpieczeństwo publiczne

W kraju występuje zagrożenie powodziami (rzeka Kongo). Do największych zagrożeń środowiskowych i wyzwań należą: zanieczyszczenie powietrza na terenach zurbanizowanych, niski poziom oczyszczania ścieków, ograniczony dostęp do wody pitnej, wylesianie, ochrona przyrody[5].

Opieka zdrowotna

Pod względem umieralności niemowląt (50,7 zgonów na 1000 żywych urodzeń; wyższa dla mężczyzn) i matek (378 zgonów/100 000 żywych urodzeń) Kongo plasuje się w trzeciej dziesiątce na świecie (na rok 2017). W 2011 roku na 1000 mieszkańców przypadało 0,12 lekarza[5].

W 2018 roku około 2,6% populacji było nosicielami wirusa HIV lub chorych na AIDS. W tym samym roku nastąpiło z tego powodu ok. 4000 zgonów[5].

W kraju występuje bardzo wysokie ryzyko chorobami zakaźnymi. Występuje WZW A, tyfus, malaria, denga i wścieklizna[5].

W 2015/2016 roku 12,3% dzieci poniżej 5 r.ż. było niedożywionych. Jednocześnie 9,6% dorosłych miało otyłość (BMI>30).

Przypisy

  1. ↑ Florine Mouano, Congo : la population passe de 3 697 490 habitants en 2007 à 6 142 180 habitants en 2023 [online], Journal de Brazza, 12 stycznia 2024 [dostęp 2024-02-21] (fr.).
  2. ↑ a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
  3. ↑ a b c Kongo. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-09-06].
  4. ↑ a b Kongo. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2016-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-14)]. (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba The World Factbook: Africa :: Congo, Republic of the. CIA, 2020-04-06. [dostęp 2020-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-07)]. (ang.).
  6. ↑ Country: Republic of the Congo – People Groups. Joshua Project, 2018. [dostęp 2018-07-16]. (ang.).
  7. ↑ National Profiles [online], www.thearda.com [dostęp 2022-10-19].
  8. ↑ Jason Mandryk, Operation World: The Definitive Prayer Guide to Every Nation [online], 15 listopada 2010 [dostęp 2017-02-09] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-11] (ang.).
  9. ↑ Marek Dajek: Atlas Geograficzny dla szkół ponadgimnazjalnych. Warszawa: Nowa Era, 2012, s. 122–123. ISBN 978-83-267-0775-9.
  10. ↑ Tego nie wiesz o swoim smartfonie. „Nasze dzieci umierają jak psy” [online], SmogLab, 15 lutego 2022 [dostęp 2022-03-10] (pol.).
  11. ↑ a b Szacunkowy; z uwzg. siły nabywczej; wart. USD z 2017.
  12. ↑ Z uwzględnieniem inflacji.
  13. ↑ Szacunkowy.

Linki zewnętrzne

Państwa Afryki
Państwa
Terytoria zależne
Państwa nieuznawane oraz terytoria autonomiczne
Integralne części państw
położonych poza Afryką

  1. ↑ Państwo to jest klasyfikowane jako proto-państwo(inne języki) albo terytorium separatystyczne.
  2. ↑ Państwo to może być uznawane za państwo separatystyczne ze względu na liczne walki zbrojne w Kabindzie, które cały czas się odbywają po wojnie domowej w Angoli od 2002 roku.
  3. ↑ Państwo to zostało utworzone po wybuchu wojny domowej w Somalii w 1991 roku, odkąd w 1998 roku rozpoczęła się 3-miesięczna krajowa konferencja konstytucyjna w Garoowe.
  4. ↑ Obecnie okupowana przez Maroko.
  5. ↑ Nieuznana niepodległość od Somalii ogłoszona 18 maja 1991.
  6. ↑ Państwo to powstało wskutek połączenia Zanzibaru (jako republika) z kontynentalną Tanganiką w kwietniu 1964 roku, co doprowadziło także do utworzenia Zjednoczonej Republiki Tanzanii.
Członkostwo w organizacjach międzynarodowych
Unia Afrykańska
Strefa franka CFA
Zachodnioafrykański frank CFA
Środkowoafrykański frank CFA

Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Mapa członków WTO

Dawne kolonie i protektoraty Francji
Ameryka
Afryka
Azja
Australia i Oceania
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kongo&oldid=74251166”