Empèri d'Akkad
L’Empèri d'Akkad es un reiaume mesopotamiana que foguèt fondat vèrs 2325 avC per Sargon l'Ancian e que dispareguèt durant la premiera mitat dau sègle XXII avC en causa deis invasions gutis. Pus ancian empèri conegut, tenguèt un ròtle primordiau dins l'unificacion culturala de Mesopotamia e venguèt un modèl per mai d'un estat seguent amb la creacion de la premiera administracion centralizada.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
La fondacion de la ciutat d'Akkad sembla liada a la revòuta d'un oficier de la Cort de Kish, una importanta ciutat-estat mesopotamiana en declin relatiu dempuei quauquei sègles. Dich Sargon l'Ancian, es unicament conegut gràcias ai legendas escrichas sus sa vida mai la realitat de son existéncia pareis probabla. Reformator e administrator competent, creèt una armada permanenta e sostenguèt lo desvolopament dau comèrci. Capitèt ansin de véncer Lugal-zagesi, rèi d'Uruk, qu'èra lo senhor pus poderós de la mitat meridionala de Mesopotamia. Puei, sometèt leis autrei vilas de Sumèr e menèt d'incursions en Elam (còntra Susa), en Siria e en Anatolia. Dins aquò, l'establiment de la dominacion akkadiana èra fragil e la fin dau rèine de Sargon foguèt marcada per la multiplicacion dei revòutas.
Sei dos sucessors dirèctes, Rimush e Manishtusu, deguèron egalament faciar d'insureccions recurrentas sostengudas per lei reiaumes vesins. Pasmens, capitèron de mantenir la poissança akkadiana gràcias a de campanhas victoriosas e fòrça violentas, principalament en Elam e en Sumèr[1]. L'apogèu d'Akkad aguèt luòc durant lo rèine de Naram-Sin (vèrs 2254-2218 avC), fiu de Manishtusu. Cap militar de remarca, capitèt de sometre seis adversaris en Magan, en Elam (destruccion de Susa), en Subartu, en Anatolia e en Siria (destruccion d'Ebla). Poguèt ansin adoptat lo títol inedit de « rèi dei quatre ribas »[2].
A la mòrt de Naram-Sin, leis Akkadians deguèron pasmens faciar de dificultats novèlas amb lo començament d'invasions de Gutis, un grop de pòbles establits dins lei Monts Zagros que migrèron vèrs lo sud. Leis Akkadians perdiguèron una partida de sei possessions septentrionalas, mai capitèron de batre lei Gutis durant lo rèine de Sharkali-sharri. Pasmens, Sharkali-sharri foguèt assassinat vèrs 2193 avC, çò qu'entraïnèt la fragmentacion de l'Empèri. Après son rèine, l'istòria d'Akkad es quasi desconeguda. Reduch au relarg d'Akkad, l'Empèri sembla de subreviure durant quauqueis decenni avans de disparéisser dins lo corrent dau sègle XX avC dins de circonstàncias mau conegudas.
Organizacion e vestigis de l'Empèri d'Akkad
[modificar | Modificar lo còdi]Lei vestigis de l'art akkadian son relativament rars e l'emplaçament precís d'Akkad es totjorn desconegut. Ansin, la cultura e l'organizacion de l'Empèri son subretot coneguts gràcias ai roïnas dei palais bastits per lei Sargonidas dins d'autrei vilas, especialament lo palais de Naram-Sin de Tell Brak, e per d'elements descubèrts dins de butins pilhats per lei Gutis ò per leis Elamitas[3]. Ansin, leis istorians dispausan d'aperaquí 7 000 inscripcions permetent de documentar l'istòria akkadiana[4].
Una concepcion novèla dau sobeiran
[modificar | Modificar lo còdi]Segon lei conoissenças actualas, l'Empèri d'Akkad es l'empèri pus ancian de l'istòria de l'umanitat. D'efiech, maugrat de revòutas quasi permanentas, capitèt d'unificar per lo premier còp plusors desenaus de ciutats-estats au sen d'un ensemble estatau unic durant au mens 150 ans. Aquò entraïnèt una modificacion dau ròtle dau sobeiran, ben visibla a partir dau rèine de Naram-Sin[5] :
- lo sobeiran pòrta desenant un títol « imperiau » establissent sa superioritat sus lei rèis ancians.
- lo sobeiran es representat coma un dieu. Se lei tèxtes mencionan pas un estatut vertadier de dieu, aquò mòstra la volontat d'establir lo sobeiran a un nivèu superior au rèsta deis òmes.
De mai, apareguèt per lo premier còp una administracion centralizada e un art « reiau ». L'escritura administrativa foguèt uniformizada sus lo modèl akkadian, probablament gràcias a la creacion d'un còrs de foncionaris omogèn.
Pasmens, aquela òbra aviá tanben de limits importants. Se Akkad es considerat coma lo premier empèri de l'istòria en causa de sei trachs novèus, lo reiaume dispausava pas de tota la poissança que caracterizèt leis empèris seguents. D'efiech, son influéncia culturala demorèt limitada sus son territòri amb lo mantement deis arts locaus e èra inexistenta dins leis estats vesins. De mai, cada vila gardèt son escritura utilizant l'estile akkadian que per la comunacion amb lo poder centrau. Enfin, l'estabilitat deis autoritats èra mau segura en causa dei revòutas.
-
Fotografia dei vestigis d'un palais bastit per Naram-Sin. -
Motle permetent de realizar de bricas portant d'inscripcions a la glòria de Sharkali-sharri. -
Tauleta administrativa dau rèine de Sharkali-sharri.
.jpg)
L'art akkadian
[modificar | Modificar lo còdi]L'art akkadian es principalament estudiat a partir d'esculturas e de sagèus cilindres. Se plaçava inicialament dins la cultura dau nòrd de Mesopotamia amb la represa de tèmas ancians (enemics capturats dins de rets, voutors soudats...). L'exemple caracteristic d'aqueu premier periòde es l'estela de Sargon. A partir dau rèine de Naram-Sin, aguèron luòc d'inovacions importantas amb l'adopcion dau modèl dau rèi divin, una demenicion dau nombre de personatges e la representacion d'armas pus modèrnas. L'òbra pus famosa d'aquela epòca es l'estela de Naram-Sin que mòstra un mestritge avançat de l'escultura.
Lei sagèus cilindres akkadians presentèron de cambiaments amb l'art mesopotamian precedent en adoptant un caractèr pus narratiu e de tematicas novèlas. En particular, lei racòntes mitologics a prepaus dei dieus semitas (Shamash, Sin, Ishtar...) venguèron populars e remplacèron lei scenas sumerianas de banquet. Pasmens, aqueleis evolucions foguèron limitadas per la contuniacion dei representacions dei valentiás d'eròis mesopotamians (Gilgamesh...) e dei combats de bèstias fèras[6].
-
Fotografia de l'estela de Sargon. -
Fotografia d'una scena de combat sus una estela dau rèine de Rimush ò de Naram-Sin, representant coma un dieu. -
Fotografia de l'estela de la victòria de Naram-Sin. -
Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) B. Lafont et B. Lion, « Akkad », dins Francis Joannès (dir.), Dictionnaire de la civilisation mésopotamienne, París, Robert Laffont, coll. « Bouquins », 2001, pp. 24–25.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Durant lo rèine de Rimush, un descòmpte minuciós dei tuats e dei capturats foguèt tengut laissant entreveire la violéncia de la repression (56 000 tuats, 29 500 presoniers reduchs en esclavatge e 25 500 expulsats durant un rèine d'uech ans).
- ↑ Es a dire dau mond conegut per lei Mesopotamians.
- ↑ En particular, plusors tesaurs akkadians foguèron pilhats durant leis incursions elamitas de 1200 avC.
- ↑ De mai, certaneis estats ulteriors parlèron tanben de l'Empèri d'Akkad.
- ↑ D'efiech, avans lei Sargonidas, divèrsei rèis avián aquistat un poder important e un territòri englobant plusors ciutats. Per exemple, foguèt lo cas de Lugal-zagesi que dominava la mitat meridionala de Mesopotamia avans sa desfacha còntra Sargon. Pasmens, aqueleis estats durèron gaire e sei caps poguèron pas metre en plaça un sistèma novèu permetent d'assegurar son unitat politica.
- ↑ Aquelei tèmas demorèron populars fins au milleni I avC.