A
| A | |||
 | |||
| Bruk | |||
|---|---|---|---|
| Skriftsystem | Latinsk skrift | ||
| Type | Alfabet | ||
| Opphavsspråk | Latin | ||
| Fonetisk bruk | [a] [ɑ] [ɒ] [æ] [ə] [ɛ] [oː] [ɔ] [e] [ʕ] [/ʌ/] /eɪ/ | ||
| Unicode | U+0041, U+0061 | ||
| Plass i alfabetet | Talverdi: 1 | ||
| Historie | |||
| Utvikling | |||
| Tidsperiode | ~-700 til no | ||
| Etterkomarar | • Æ • Ä • Â • Ɑ • Ʌ • Ɐ • ª • Å • ₳ • @ • Ⓐ • ⓐ • ⒜ • 🅰 | ||
| Slektningar | 𐌰 А Я Ә Ӑ א ا ܐ ࠀ 𐎀 ℵ አ ء Ա ա અ अ অ | ||
| Anna | |||
| Vanleg tilknytte bokstavar | ae, eau | ||
| Tilknytte tal | 1 | ||
| Skriveretning | Venstre til høgre | ||
A (a) er den fyrste bokstaven i det latinske, eigentleg romerske, og i det kyrilliske alfabetet. Det er òg første bokstaven i det greske alfabetet (A, α) som ligg til grunn for det latinske, og i det fønikiske som det greske stammer frå. I den opphavlege biletskrifta har teiknet vore eit kuhovud med horn. I semittiske språk viser bokstaven til ein ustemt strupelyd som dannast ved at stemmebanda vert pressa saman og så blir sprengt frå kvarandre. Bokstaven heiter 'alif på arabisk og 'alef på hebraisk (' syner til strupelyden). På gresk heiter han alfa. Gresk har ikkje noko slik strupelyd, og der fekk teiknet lydverdien a. Dei semittiske alfabeta har ingen teikn for vokalar. I dei eldste greske innskriftene er teikne ein liggande A. Etruskarane tok opp det greske alfabetet og kalla bokstaven a. Frå dei kjem bokstaven og namnet til romarane, og frå dei gjennom fleire mellomledd til oss.
I den eldre runerekka var han det 4., i den yngre det 10., teiknet. A viser på norsk den mest opne av vokalane. Bokstaven A vert nytta i mange teikn- og forkortingssystem.
Versalen «A» kan stå for:
[endre | endre wikiteksten]- nasjonalitetsmerke på bilar frå og føre postnummer i Austerrike
- måleeininga for elektrisk straum (ampere) i SI-systemet
- symbol for nukleontal (massetal), talet på nukleonar i ein atomkjerne. Vert skriven i kursiv: A.
- Tonen A, ein note i musikken, ein einstroken A vert også kalla kammertone
- eit vitamin
- beste karakteren i høgare utdanning i Noreg
- kortet «ess» i kortspel (engelsk «Ace»)
- forkorting for anno, 'i året'
- På tyske bilskilt: Augsburg
- På norske bilskilt frå før 1971: Oslo
- på eit ur står A for retning. Det er ei forkorting for fransk avancer, som tyder «gå framover». Det syner kva retning reguleringshaka eller pendelen skal stillast for å få uret til å gå raskare.
- forkorting for flytypen Airbus.
- på romerske myntar forkorting for Augustus.
- musikkalbumet A av Jethro Tull.
Minuskelen «a» kan stå for:
[endre | endre wikiteksten]- prefikset atto-, ein trilliondel, (=10-18) i SI-systemet
- flateeinga ar, lik 100 m²
- fransk preposisjon (à) som tyder til, opp, på eller for. På norsk vert det nytta i ein del franske uttrykk, til dømes à la carte, à jour, à la mode. I omtale av omtrentlege tal 2 à 3 dagar, 10 à 12 timar. Det vert òg nytta som handelsuttrykk, med tydinga til: 2 kg à kr 5,00.
- gresk preposisjon som tyder ikkje- eller u-, døme afasi, atypisk. Framfor vokal vert an- brukt, døme analfabet, anarki
- italiensk preposisjon som tyder i, på, til, med, ved
- om igjen (ã, ãã, a eller aa), frå gresk ana. Brukt mellom anna i reseptar for å oppgje «like mykje av kvart»
- a eller ab tyder av eller frå.
- à tyder til, for eller på.
- a- vert nytta som ein nektande partikkel som forstaving i framandord, til dømes atypisk. Føre vokalar vert forma an- nytta, til dømes analfabet.
Historie
[endre | endre wikiteksten]Truleg var A opphavleg eit piktogram av eit oksehovud i egyptiske hieroglyfar eller det proto-semittiske alfabetet, som gjennom dei fønikiske og greske alfabeta kom med i det noverande latinske alfabetet.
 Egyptisk hieroglyf oksehovud |
 Proto-semittisk oksehovud |
 Fønikisk alef |
 Gresk alfa |
 Etruskisk A |
 Romersk A |
Typografi
[endre | endre wikiteksten] Blackletter A |
 Uncial A |
|
 Modern Roman A |
 Modern Italic A |
 Modern Script A |