des

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  des    (hulp, bestand)
• IPA: / dɛs / (1 lettergreep)

Gelijkklinkende woorden

• DES

Woordafbreking

• des

Woordherkomst en -opbouw

• lw: genitief van het lidwoord de
• bw: genitief van het aanwijzend voornaamwoord dat
• zn v/m: van Duits Des,
    samentrekking van d (3) met het achtervoegsel -es
• zn o: (letterwoord)  di-ethylstilbestrol zn 

Lidwoord

des

1. (verouderd) genitief van de (m enk)

   • De smaak des honings is zeer zoet. 
   • De zoon des mensen. 

2. (verouderd) genitief van het (o enk)

   • De vrouw des huizes. 

Opmerkingen

• Sinds de tweede helft van de 20e eeuw is des alleen nog gangbaar in versteende uitdrukkingen, het wordt daarbuiten alleen gebruikt voor een plechtig of archaïserend effect.
• Als vervanging wordt van (de) of van (het) gebruikt.
• Aan het zelfstandige naamwoord dat bij des staat, wordt de -(e)s of -en toegevoegd, de uitgang voor de genitief.

Schrijfwijzen

• 's

Verwante begrippen

• der (v enk)
• der (mv)

Uitdrukkingen en gezegden

• plaats des onheils

plaats waar het onheil heeft plaatsgevonden

• des te meer

hoe meer

∗ Ingeborgs vader, baron Von Freital, geloofde niet in de liefde, maar des te meer in geld en afkomst, en vooral in de gunstige combinatie van die grootheden.

Afgeleide begrippen

(omvat ook woorden waar "des" de genitief van dat is)

• desaangaande
• desbetreffend
• desbewust
• desgelijks
• desgevallend
• desgevorderd
• desgevraagd
• desgewenst
• deskundig
• desniettemin
• desnoods
• desondanks
• destijds
• deswege
• deszelfs
• heer des huizes

Vertalingen

    1.genitief van de of het   

Frans: du (fr) (m), de la (fr) (v), de l' (fr) (voor een woord beginnend met een klinker of een niet-uitgesproken h)

Bijwoord

des

1. (verouderd) om die reden, door die oorzaak

   • Hoe meer hij at, des te dikker hij werd. 
   • Hoe meer hij at, hoe dikker hij werd.  - lager register
   • Des te meer hij at, des te dikker hij werd.  - onjuist

Synoniemen

• daardoor
• daarom
• daarvan

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	des	dessen
verkleinwoord	desje	desjes

Zelfstandig naamwoord

de des v / m

1. (muziek) een met een halve toon verlaagde toon "d"

   • De toon “des” klinkt in de getempereerde stemming gelijk aan de toon “cis”. 

2. (muziek) tweede toon van de chromatische toonladder (die gebaseerd is op de grondtoon c)
3. (muziek) de grondtoon (tonica) van de “des-mineurtoonladder”, een toonladder met acht mollen als voortekens, tevens een korte aanduiding van die toonladder

   • Een muziekstuk in des kan ook worden genoteerd in het gelijkklinkende cis-mineur dat vier kruisen als voortekens heeft. 

4. (muziek) de grondtoon van het “des-mineurakkoord”, de kleine drieklank op de eerste trap (tonica-akkoord) van de kleinetertstoonladder op die toon

   • De drie tonen van het des-mineurakkoord (symbool: D♭m) in grondligging, zijn: des - fes - as. 

Synoniemen

• [1,2] cis
• [3] des-kleinetertstoonladder, des-klein, des-mineurtoonladder, des-mineur
• [4] des-klein, des-kleinakkoord, des-mineur, des-mineurakkoord, D♭m

Antoniemen

• [1] dis
• [3] Des, Des-groot, Des-majeur, Des-grotetertstoonladder
• [4] Des, Des-groot, Des-majeurakkoord, D♭

Afgeleide begrippen

• [1,2] deses

Verwante begrippen

• [1,2,4] as, ases, bes, beses, ces, deses, es, eses, fes, ges, geses

Vertalingen

    1,2. verlaagde toon d   

Duits: des (de) o Engels: D-flat (en)

Frans: ré bémol (fr) m

    3. des-kleinetertstoonladder   

Duits: des-Moll (de) v Engels: D-flat minor (en)

Frans: , ré bémol mineure (fr) v

    4. des-mineurgrondakkoord   

Duits: D♭m, des-Moll (de) o, des (de) o Engels: D♭m, D-flat minor (en)

Frans: D♭m, ré bémol mineur (fr) m

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	des	-
verkleinwoord	-	-

_{Niet in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Taalunie als onzijdig zelfstandig naamwoord.}

Zelfstandig naamwoord

het des o

1. (medisch) synthetisch preparaat dat gebruikt werd om dreigende miskramen te voorkomen, maar vaak negatieve gevolgen voor het kind heeft

Schrijfwijzen

• DES (officiële spelling tot 2006)
• di-ethylstilbestrol

Synoniemen

• deshormoon

Afgeleide begrippen

• desdochter
• deshormoon

Gangbaarheid

• Het woord des staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "des" herkend door:

87 %	van de Nederlanders;
76 %	van de Vlamingen.

Duits

Uitspraak

• IPA: /dɛs/

Woordafbreking

• des

Lidwoord

des

1. Genitief enkelvoudig van der en das

   «Die katze spielt mit dem Ball des Kindes.»

   De kat speelt met de bal van het kind.

Middelnederlands

	enkelvoud			meervoud
	m	v	o	m/v/o
nominatief	dese	dese	dit	dese
genitief	des	derre	des	derre
datief	desen	derre	desen	desen
accusatief	desen	dese	dit	dese

Aanwijzend voornaamwoord

des

1. m genitief van deze.
2. o genitief van dit.

	m	v	o	mv
nominatief	die	die	dat	die
genitief	des	der	des	der
datief	dien	der	dien	dien
accusatief	dien	die	dat	die

Lidwoord

des

1. genitief m en o van het bepaald lidwoord: des

Limburgs

Uitspraak

• IPA: /ðɐs/ (Etsbergs)

Persoonlijk voornaamwoord

des

1. onbeklemtoonde genitief van doe.

Spaans

Werkwoord

vervoeging van
dar

des

1. aanvoegende wijs tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd (presente) van dar
2. gebiedende wijs (ontkennend) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd (presente) van dar

vervoeging van
darse

des

1. aanvoegende wijs tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd (presente) van darse
2. gebiedende wijs (ontkennend) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd (presente) van darse

Frans

Lidwoord

des

1. Onbepaald lidwoord dat wordt gebruikt bij een meervoudsvorm wordt gebruikt. Hiervoor bestaat geen vertaling in het Nederlands.

   «Il a planté des arbres dans le jardin.»

   Hij heeft bomen in de tuin geplant.

2. Bepaald lidwoord

   «Paris est la ville des villes.»

   Parijs is de stad der steden.