durven

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  durven    (hulp, bestand)

Uitspraak

• IPA: / ˈdʏrvə(n) / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• dur·ven

Woordherkomst en -opbouw

• In de huidige betekenis van ‘wagen’ voor het eerst aangetroffen in 1568 . De oorspronkelijke betekenis in het Mnl. was "hoeven, nodig hebben", met als nevenvorm dorven. In de loop der tijd werd durven steeds meer verward met dorren, "wagen, de moed hebben om". Beide werkwoorden hadden dezelfde verledentijdsvorm, dorste. De betekenis van het tweede werkwoord ging zodoende over op het eerste. De oude betekenis "nodig hebben" van durven is tegenwoordig nog bewaard in nooddruft/nooddruftig.

durven erfwoord Van Germaans *þarf- Op zijn beurt van Indo-Europees *terp-.

Andere Germaanse talen Oudfries *thurva, Oudsaksisch thurḅan Oudhoogduits thurfan (Duits dürfen) Gotisch *𐌸𐌰𐌿𐍂𐌱𐌰. Oudnoors þurfa (Zweeds tarva)

Andere Indo-Europese talen Oudgrieks τερπειν Slavisch trěbě, Russisch требоватъ.

dorst erfwoord Van Germaans *ders- Opzijn beurt van Indo-Europees: dʰers-

Andere Germaanse talen Oudfries dūra (Fries doare) Oudhoogduits giturran, Oudsaskisch gidurran, Angelsaksisch: durran (Engels: dare) (preterito-praesentium).

Andere Indo-Europese talen Oudgrieks θαρσειν ‘dapper zijn’.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
durven	durfde (dorst)	gedurfd
zwak -d onregelmatig	volledig

Werkwoord

durven

1. overgankelijk (vaak ~ te) de moed hebben om iets gewaagds te doen

   • Ik durf dat niet. 
   • Durf je daar echt aan te beginnen? 
   • Daarbij werd niet gedurfd deze vraag goed te beantwoorden. 

   ▸ Zou ik het überhaupt durven, of zou ik halverwege de nacht mijn biezen pakken en verder trekken op zoek naar de eerstvolgende tent langs de trail?

2. inergatief moed tonen

   • Je durft wel, zeg! 

3. inergatief, Zuidelijk Nederlands een bepaalde, veelal onwenselijke eigenschap vertonen

   • Dat durft weleens te gebeuren. 
   • Hij durft dat weleens te vergeten. 

Opmerkingen

1. De vorm "dorst" is in het noorden goeddeels verdrongen door de regelmatig zwakke vorm "durfde".
2. Het voltooid deelwoord komt weinig voor, meestal wordt het vervangen door de onbepaalde wijs van durven gevolgd door een zelfstandig werkwoord.

   • Ik heb niet durven kijken. 

3. Lijdende vormen zijn weinig gebruikelijk.

Synoniemen

• bestaan, geanimeerd worden, moed vatten, opleven, wagen

Hyponiemen

• aandurven

Afgeleide begrippen

• durfal, durffilantroop, durffonds, durfinvesteerder, durfinvestering, durfkapitaal, durfkapitalisme, durfkapitalist, durfster, durver

Uitdrukkingen en gezegden

• Ergens de vingers voor durven opsteken

ergens zeker van weten dat het een eerlijke zaak is

Vertalingen

    1. ~ te de moed hebben om iets gewaagds te doen   

Afrikaans: aandurf (af) Duits: wagen (de), sich trauen (de) Engels: dare (en) Frans: oser (fr)

Italiaans: osare (it) Papiaments: trivi (pa) Spaans: osar (es), atreverse (es) Zweeds: våga (sv)

Gangbaarheid

• Het woord durven staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "durven" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.