Чеслав Милош
| Чеслав Милош Czesław Miłosz | |
|---|---|
 Чеслав Милош, 1999 | |
| Роден/а | 30 јуни 1911 Шетениаи, Ковенска Гувернија, Руска Империја |
| Починат/а | 14 август 2004 (возр. 93) Краков, Полска |
| Занимање | Поет, прозаист, есеист |
| Државјанство | {{граѓанин на Литванија(1911–??) граѓанин на Полска (??–1951)(1951–1970)|Соединетите Американски Држави (од 1970) Хевен тврди дека стана американски државјанин во 1970 година.Полска (од1995)}} |
| Значајни награди | Меѓународна награда за литература Нојштат (1978) Нобелова награда за литература (1980) Национален медал за уметности (1989) Ред на Белиот орел (1994) Победничка награда (1998) |
| Потпис |  |
Чеслав Милош (полски: Czesław Miłosz; 30 јуни 1911 - 14 август 2004) - полско-американски поет, прозаист, есеист, преведувач и дипломат.
Животопис
[уреди | уреди извор]Милош е роден на 30 јуни 1911 во Шетејња, тогаш во рамките на Руското царство, денес во Литванија, починал на 14 август 2004 година, во Краков, Полска. Од 1945 до 1951 година, Милош работел како дипломат, но во 1951 година ги прекинал односите со татковината. Од 1951 до 1989 година живеел во емиграција - до 1960 година во Франција, а потоа во САД. До 1980 година, неговото дело во Полска било забрането од цензурата. Од 1961 до 1978 работел како професор по словенски јазици и литература на Универзитетот на Калифорнија во Беркли и на Универзитетот Харвард. Во 1993 година се вратил во Полска.
Добитник е на Нобелова награда за литература во 1980 година. Носител е на звањето „Справедлив меѓу народите на светот“ и носител на Орденот на Белиот орел. Исто така, тој е добитник на Меѓународната награда за литература Неустат во 1978 година. Милош бил член на Полската академија на науките и на Здружението на полските писатели. Милош почива во Криптата на заслужните во Скалка, Краков.
Приватен живот
[уреди | уреди извор]Во јануари 1944 година во Варшава Чеслав Милош се венчал со својата прва сопруга Јанина[1]. По завршувањето на Втората светска војна, се преселиле во САД, каде што живееле до крајот на животот. По нејзината смрт, Чеслав Милош ја напишал песната За збогување со мојата сопруга Јанина. Тие имаа два сина: Ентони (роден 1947 година) и Пјотр (роден 1951 година). Во 1992 година Американската историчарка Керол Тигпен-Милош станава втора сопруга на Чеслав Милош. Тој ја надживеал и втората сопруга.
Своето прво сексуално искуство го имсл на 15 или 16 години, на одмор во Красногруда, со убавата мажена жена Ирена, која многу време поминувала со него во летувалиштето, а навечер го учела да танцува танго. За време на студиите, тој, меѓу другите, во врски бил со полската студентка по филологија Клементина Солонович (подоцна мајка на Даниел Олбричски),Тола (која ја запознал за време на летниот распуст додека се подготвувал за есенската сесија), Ника Клосовска (мажена жена две години постара, поради која газдарица му го откажала станот) и студентката на Театарскато Студија во Вилно, Ирена Горска (подоцна мајка на глумците Масиеј и Демијан Дамиецки) [2].
Во период додека престојува во Парис, Жана Херш, швајцарска државјанка со полско потекло, филозоф, а подоцна и професор на Универзитетот во Женева, одиграла важна улога во животот на поетот. Таа му станала важен интелектуален партнер, со кој водел филозофски и литературни расправии. Таа го инспирирала да напише роман за конкурсот организиран од Европската Културна Фондација. („Заземањето на власта“), кој таа го преведе на француски. Милош се иселил од париското седиште на „Култура“ и останал со неа во еден од париските хотели. Дури размислувал, за тоа да ги остави Јанина и децата. Меѓутоа, турбулентната врска со посесивната Жана брзо се распаднала. Милош ги донесел сопругата и децата во Франција и се сложил со условите што таа ги наметнала. Нивната долгогодишна врска била овековечена со црковна венчавка во полската црква на ул. Свети Оноре во Париз на 13 јануари 1956 година [3]
Втората голема љубов на Милош беше мистериозната „Ева“, новинарка од Полска, која направила серија интервјуа со него, есента 1979 година во Беркли. Фасциниран од девојка која била 31 година помлада од него, ѝ понудил да биде негова асистентка. Како плод на оваа врска настанал томот „Недостижна земја“ објавен во 1984 година. Кој како што признава поетот, е напишан „целосно во име на Ева“, бидејќи благодарение на неа, се случила преродба кај него -„отворање на личната перцепција за човечките работи“. Константи Јеленски дури го убедил својот пријател да се разведе, но Милош се покажал дека „апсолутно неспособен да ја остави својата болна сопруга“. Врската траела три години. Партнерката не се согласила да ги открие нејзините лични податоци, иако, според биографите, љубителите на делото на поетот лесно ќе ја идентификуваат нејзината личност. Фасцинирана од неговото дело, таа составувала и уредила збирки песни на поетот, ги преведувала неговите дела на англиски и објавила книга за него [4].
Творештво
[уреди | уреди извор]Милош е најпознатиот претставник на виленската авангарда и од самиот почеток бил миленик на полската критика и на публиката. Особено е читан и фален неговиот втор том, „Три зими“ (1936), кој се смета за еден од најсветлите моменти на полската предвоена поезија. Притоа, во неговата поезија катастрофичните елементи не се внесени во вид на неодредена фантазмагорична бајка, туку се реално прикажани како составен елемент на тогашниот полски живот. И токму таа публицистичност е едно од најважните обележја на поезијата на Милош. Никој во полската поезија не го отсликал толку силно страдањето за време на окупацијата на Полска. Неговата книга „Спасение“ (1945) истовремено претставува поетска осуда на војната и споменик на болката, разговор со погинатите другари и порака до идните поколенија. Во тие рамки, циклусот посветен на разурнатата Варшава е највисокото поетско остварување на Милош. По емигрирањето од Полска, Милош објавил повеќе поетски збирки и неколку романи, но многу повеќе бил ангажиран како публицист, памфлетист и полемичар.[5]
Влијание
[уреди | уреди извор]Песната „Фортинбрасовата елегија“ на полскиот поет Збигњев Херберт е посветена на Чеслав Милош.[6] Исто така, Херберт напишал уште една песна со наслов „Ходасевич“ која се однесува на Милош, а не на рускиот поет Владислав Ходасевич, како што наведува насловот. Оваа песна Херберт ја напишал откако дошол во судир со Милош и ги прекинал односите со него.[7] И песната „Поет емеритус“ на полскиот поет Тадеуш Ружевич од 1996 година му е посветена на Милош.[8]
Гледишта
[уреди | уреди извор]Филозофија
[уреди | уреди извор]Милош бил добро запознаен со европската интелектуална традиција, а неговите дела честопати влегувале во дијалог со делата на извонредните филозофи или биле инспирирани од нив. Меѓу филозофите чие влијание е највидливо може да се споменат Хераклит од Ефес (на пр. серијалот За Хераклит од том Летописи), Августин од Хипо (многупати споменуван во есеи и песни), Жак Маритен (тој присуствувал на неговите предавања во Париз, во 1942 година ги превел Патиштата на поразот ) или Мартин Хајдегер (на пр. песни Esse и Magpie) [9].
Наркотици
[уреди | уреди извор]Чеслав Милош сметал дека алкохолот и тутунот се опасни дроги. Со голем труд после долги години се откажал од тутунот и умерено користел алкохол. Знаел да каже дека во споредба со нив, марихуаната е сосема невина, а тврдоглавоста со која американските власти се бореле против неа во 1960-тите ја сметал за опсесивна. Според поетот, психоделиците би можеле да бидат вовед на масовни, демократски мерки против досадата. Милош сметал дека психоделиците се супстанции од огромно и непроценливо општествено значење, споредливи со јадреното оружје и меѓупланетарните патувања, а нивното ширење, според него, може да отвори нова ера на човештвото. Сепак, нема докази дека поетот некогаш пробал психоделици [10].
Библиографија
[уреди | уреди извор]
|
|
Награди и признанија
[уреди | уреди извор]1934 година Книжевна награда за Филомати на Синдикатот на полските писатели во Вилно за поетската дебитантска - Поема на замрзнато време
1938 Книжевна награда на списанието „Пион“ за расказот „Обрачунки„
1945 Награда за животно дело на Министерството за Култура и Уметност
1953 Prix Littéraire Européen за романот „Заземањето на власта“
1957 Награда на месечникот „Култура“
1957 Награда на Здружението на Полски Писатели во Странство [27]
1967 година Книжевна награда Маријан Кистера, награден во Њујорк од Roy Publishers за најдобар поетски превод од полски на англиски и од англиски на полски
1968 Награда за неговото книжевно дело на A. Jurzykowski во Њујорк
1974 Награда на полскиот ПЕН клуб за извонредни достигнувања на полето на преведување полска поезија на англиски јазик
1976 Награда Gauggenheima (Гугенхајм стипендија) за поезија и превод
1977 година Doctor honoris causa (доктор на книжевност) од Државниот универзитет во Мичиген, Ен Арбор
1978 Меѓународната награда за литература Нојштад (т.н. „Малиот Нобел“) доделена од Универзитетот во Оклахома
1978 година Награда за цитат Беркли, што е еквивалентно на почесен докторат на Универзитетот во Калифорнија, највисоката награда на Универзитетот во Калифорнија
1979 година Книжевна награда „Зигмунт Херц“ за преводот на „Книгата на псалмите“
1980 (9 октомври) Нобеловата награда за литература за животно дело (... кој го опишува загрозеното постоење во свет полн со конфликти со бескомпромисна остроумност.“)
1981 (8 јуни) Синдикална книшка на Сојузот на полските писатели, од која е отстранет по 1951 година.
1981 година Doctor honoris causa на Католичкиот универзитет во Лублин, медал „Чеслав Милош поет од Полска - Нобеловец 1980 година“
1981 година Doctor honoris causa на Универзитетот во Њујорк
1982 Член на Американската академија за уметности и науки, Кембриџ, Масачусетс; и Академијата за уметност и литература во Њујорк
1983 Медал и диплома за достигнувања и придонес во американската култура, доделени од американскиот претседател Роналд Реган
1985 Doctor honoris causa на Универзитетот Брандеис во Волтам (Масачусетс)
1986 книжевна награда „Солидарност“, доделена од вработени во полски независни издавачки куќи
1986 Странски член на Српската академија на науките и уметностите
1987 Почесен претседател на меѓународната асоцијација Les Amis de [Оскар] Милош, со седиште во Париз
1989 Медал „Праведни меѓу народите“, за помош на еврејските семејства за време на Втората светска војна (заедно со неговиот брат Анджеј) [28]
1989 Doctor honoris causa на Универзитетот Харвард
1989 Doctor honoris causa на Јагелонскиот универзитет во Краков
1989 Национален Медал за Уметност, доделен од Националниот фонд за Уметности во Вашингтон
1990 Член на Полската академија на науките и уметностите;
1990 Титула почесен граѓанин на Киејдањ
1992 година (28 мај) Doctor honoris causa на Универзитетот Витаутас Велики во Каунас и почесно државјанство на Литванија
1992 Doctor honoris causa на Универзитетот во Болоња и Ла Сапиенца Рим
1993 година италијанската книжевна награда Grinzane Cavour во категоријата Premio Internazionale
1993 (6 ноември) Почесен граѓанин на Кралскиот град Краков како признание за неговиот придонес во полската култура
1994 година (10 јуни) Орден на белиот орел
1995 Орден на Големиот војвода на Литванија Гедиминас II степен заслуги за Литванија
1996 Краков награда за книга на месецот за легенди на модерноста;
Дијамантска награда за микрофон доделена од полското радио 1998 Nike книжевна награда за 1997 година за том Piesek przydrożny 2000 Награда на месечниот „Одра“ за обемот на поезија То („извонредно, лирско дело на размислување и блескаво со убавината на јазикот“) и шлезиецот Ваврзин Литерацки за истата збирка песни 2001 Титула почесен граѓанин на градот Вилнус 2001 година (21 јуни) Медал на 600-годишнината од реставрацијата на академијата во Краков 2002 Награда на двете нации, доделена од Парламентарното собрание на Сејмот на Република Полска и Сејмот на Република Литванија (заедно со Томас Венцлова) 2002 Почесен член на Сојузот на писателите на Литванија[11].
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Brodzińska, Barbara (2008-01-01). „Demokracja a frekwencja wyborcza. MIKOŁAJ CZEŚNIK Partycypacja wyborcza w Polsce. Perspektywa porównawcza Wyd. Scholar, Warszawa 2007, ss. 240“. Dialogi Polityczne (9): 317. doi:10.12775/dp.2008.026. ISSN 1730-8003.
- ↑ Bem-Wiśniewska, Ewa (1998). „Joanna Partyka, "Rękopisy dworu szlacheckiego doby staropolskiej", Warszawa 1995, Wydawnictwo Naukowe Semper, ss. 142“. Napis Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej. 1: 193–197. doi:10.18318/napis.1998.1.12. ISSN 1507-4153.
- ↑ Michliński, Rafał (2021). „Nowy adres Wrocław 1946–1948. Korespondencja Ryszarda i Zofii Gansińców, redakcja naukowa R. Gansiniec, K. Królczyk, Warszawa 2020, s. 312“. Studia Podlaskie (29): 235–239. doi:10.15290/sp.2021.29.14. ISSN 0867-1370.
- ↑ Theodor Klein. De Gruyter. 1853-12-31. стр. 250–254.
- ↑ Savremena poljska poezija. Beograd: Nolit, 1964, стр. 141-142.
- ↑ Zbignjev Herbert, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 57-58.
- ↑ Zbignjev Herbert, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 88-89.
- ↑ Tadeuš Ruževič, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg / Čigoja štampa, 2013, стр. 139-140.
- ↑ Pawlak, Zdzisław (2012-03-01). „Encyklopedia filozofii polskiej, red. nacz. A. Maryniarczyk, t. 1–2, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2011, t. 1, ss. 957, t. 2, ss. 947“. Teologia i Człowiek. 19 (1): 308. doi:10.12775/ticz.2012.023. ISSN 1731-5638.
- ↑ Sipowicz, Maks (2019). „The Young Descartes: Nobility, Rumour, and War by Harold J. Cook“. Parergon. 36 (1): 192–193. doi:10.1353/pgn.2019.0015. ISSN 1832-8334.
- ↑ Miłosz, Czesław (2009-10-01). „Ja, die Poesie kann den Menschen erlösen“. Wilhelm Fink Verlag.
| ||||||||||||||||||||||||
