Naar inhoud springen

Stikstof

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Periodiek systeem
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Algemein
Naom Stikstof/Nitrogenium
Symbool N
Atoomnómmer 7
Gróp Stikstofgróp
Periode Periode 2
Blok P blok
Reeks Neet-metalen
Kleur Kleurloos
Sjemische eigenschappe
Atoommassa (u) 14,007
Elektroneconfiguratie [He]2s2 2p3
Oxidatietoestande -3 - +5
Elektronegativiteit (Pauling) 3,04
1e ionisatiepotentiaol (kJ×mol-1) 1402,34
2e ionisatiepotentiaol (kJ×mol-1) 2856,11
3e ionisatiepotentiaol (kJ×mol-1) 4578,19
Fysische eigenschappe
Deechde (kg·m-3) 1,2506
Smiltpunt (K) 63,3
Kaokpunt (K) 77,4
Aggregatietoestand Gas
Smiltwermde (kJ·mol-1) 0,36
Verdampingswermde (kJ·mol-1) 2,79
Van der Waalse straol (pm) 155
Kristalstructuur Hex
Molair volume (m3·mol-1) 17,3
Geluidssnelheid (m·s-1) 333,6
Specifieke wermde (J·kg-1·K-1) 1040
Wermdegeleiding (W·m-1·K-1) 0,0258
SI-einhede en standaardtemperatuur en -drök waere gebroek,
tenzij angers aongegeve

Stikstof is e chemisch illemint, wat bij kamertemperatuur versjijnt es 'ne kleur-, smaak- en reukloos gaas, en veur achenzeveteg procent in de eerdse atmosfeer veurkump. 't Kump ouch riekelek veur in alle levende wezes (oonder mie in aminozoere), en in versjèllende zoere en mineraole wie ammoniak (NH3), salpeterzoer (HNO3) en cyanides (Xn1(CN)n2).

Stikstof oontlient ziene naom aon 't feit tot 't euvergroet deil vaan de loch um us eweg die bij 't aoseme neet gebruuk kint weure oet dit gaas besteit. De Grieks-Latiense naom nitrogenium beteikent "salpeter-verwèkker", omdat deze stof veur e deil oet stikstofatome besteit.

Touwpassinge

[bewirk | brón bewèrke]

Ammoniak, salpeter(zoer) en cyanides weure in de industrie veur väöl versjèllende doele touwgepas; in kunsmes, veur explosieve, bij de raffinaasj vaan metaole etc. Zuvere stikstof weurt väöl gebruuk es me dinger steriel wèlt hawwe: allewel tot sommege bacterië stikstof oet de loch verbinde mèt ander illeminte kin geine levesvörm in zuvere stikstof euverleve. Umtot gaasvörmege stikstof direk mingk mèt de loch vaan boete gebruuk me vloejbare stikstof oonder hoegen drök en lieg temperatuur. Dit vint zien touwpassing bij de modernste veujselbewaoringstechnieke, bij 't opsloon vaan vloejbaar explosieve, bij de productie vaan (micro-)elektronica, bij de productie vaan rósvrij staol en bij 't oontsmette vaan vrattele.