Naar inhoud springen

Italiaans

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Italiaans
Inheimse name: italiano
Gekald in: Italië; Zwitserland (Ticino, Graubünden); San Marino; Vaticaanstad; ouch in grensstreike in Slovenië, Frankriek en Monaco; in Kroatië veural aw lui.

Minderheidstaol in: Kroatië en Slovenië
't Italiaans is ouch immigrantetaol in de VS (veural in de staot New York, Brazilië en Argentinië.

Classificatie: Indo-Europees
 Italisch
  Roemaans
   Italiaans
Aantal sjpraekers: 65 miljoen (L1) [1]
Cónservatiegraod: neet bedreig
Officieel taal: in Italië, Zwitserland, Vaticaanstad, San Marino
ISO-639-code: it, ita, ita
De verspreiing vaan 't Italiaans

't Italiaans is de officieel taol vaan Italië, wie die door zoe'n 65.000.000 lui gesproke weurt. 't Is ouch de officieel taol vaan San Marino en Vaticaanstad en ein vaan de veer officieel taole vaan Zwitserland. Wijer weurt de taol ouch gesproke in Malta, de Sloveense en Franse grensgebede, in veurmaolege euverziese gebede wie Albanië, Eritrea en de Dodekanesos en door immigrante in de VS, Brazilië en Argentinië. 't Italiaans is ouch de officieel taol vaan de Orde vaan Malta. De Italiaanse standaardtaol is veurnaomelek gebaseerd op veertiendeniewse dialekte oet de Toscane. De taole vaan Corsica, Sardinië en Sicilië weure miestal neet es dialekte vaan 't Italiaans gezeen, in 't bezunder 't Sardijns neet.

Lienwäörd

[bewirk | brón bewèrke]

Väöl Italiaanse wäörd zien, oonveranderd of aongepas, in 't Limburgs gekoume. Dees wäörd zien in veer hoofcategorieë op te deile. De ierste zien de financieel terme (euvergenome in de late middeliewe), wie baank en kassa. De twiede zien de muziekterme, wie allegro, andante, adagio, sonate, cantate, opera, aria, solo, duo etc. De daarde zien de wäörd die mèt de allewijl hendeg populair Italiaanse keuke te make höbbe: pasta, spaghetti, pizza, ravioli ezw. In de veerde categorie valle veural de wäörd die typisch Italiaanse dinger aongeve, wie mafia.

't Italiaans weurt gesjreve in 't Latijns sjrif. 't Alfabet kint 21 lètters. De lètters j, k, w, x en y oontbreke, al koume ze wel veur in lienwäörd oet 't Grieks en Ingels. Italiaanse wäörd eindege bekans ummer op klinkers.

Geslachte

[bewirk | brón bewèrke]

't Italiaans kint twie geslachte: mannelek en vrouwelek. Zelfstendege naomwäörd die eindege op -o zien bekans ummer mannelek en zelfstendege naomwäörd die eindege op -a zien bekans ummer vrouwelek. Oetzunderinge zien beveurbeeld wäörd oet 't Grieks wie "(il) diploma" en "(il) problema".

Miervoudsvörming is hendeg sumpel. Eindeg 't woord op -o, weurt 't miervoud -i, beveurbeeld letto - letti. Eindeg 't woord op -a, weurt 't miervoud -e: chiesa - chiese. Väöl lienwäörd, wäörd die eindege op -i (crisi), medeklinkers (film), wäörd die aofgeleid zien vaan 'nen oersprunkeleke vörm (foto - fotografia) en wäörd mèt 't accent op de lètste lèttergreep (tabù) verandere in 't miervoud neet.[2]

Lidwäörd

[bewirk | brón bewèrke]

't Gief zeve bepaolde lidwäörd in 't Italiaans:

geslach bezunderhede inkelvoud miervoud
mannelek eindeg op o il i
mannelek veur 'ne klinker l' gli
mannelek veur z, s+medeklinker, x,
gn, h of ps
lo gli
vrouwelek eindeg op a la le
vrouwelek veur 'ne klinker l' le

Wijer gief 't zeve onbepaolde lidwäörd:

geslach bezunderhede inkelvoud miervoud
mannelek gebruuk bij s (+ medeklinker), x, y, z, gn, pn, ps in 't miervoud mèt 'ne klinker uno degli
mannelek in 't inkelvoud mèt 'ne klinker un dei
vrouwelek gebruuk bij klinker un' delle
vrouwelek - una delle

Referenties

[bewirk | brón bewèrke]
  1. http://www.ethnologue.com/18/language/ita/
  2. Berloco 2018

Extern linke

[bewirk | brón bewèrke]