şemî

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /ʃɛˈmiː/
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: şe·mî

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	şemî	şemî
Îzafe	şemiya	şemiyên
Çemandî	şemiyê	şemiyan
Nîşandera çemandî	wê şemiyê	wan şemiyan
Bangkirin	şemiyê	şemiyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	şemiyek	şemiyin
Îzafe	şemiyeke	şemiyine
Çemandî	şemiyekê	şemiyinan

Li gelek deverên dinyayê roja şemiyê piraniya xelkê kar nakin û loma wan hingê dem û delîve heye ku bigerin û tiştên hewce bo xwe bikirin.

şemî mê

1. ji rojên hefteyê ya piştî înê û berî yekşemê:

   roja şemiyê

   şemiya bê, şemiya bêt, şemiya were

   şemiya borî, şemiya çûyî

   şemî û yekşem (dawiya hefteyê, rojên karnekirinê bi taybetî li welatên Rojava)

   Em ê şemiyê hev bibînin.

Herwiha

• şembî

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: شه‌می‎
• kurdî-krîlî: шәми

Hevmane

• paşînî
• sebt

Binêre herwiha

• (rojên hefteyê bi kurmancî) Rojên hefteyê; duşem, sêşem, çarşem, pêncşem, în, şemî, yekşem  ^[biguhêre]

Etîmolojî

Herwiha şembî, hevreha soranî شه‌مه‎ (şeme) û شه‌ممه‎ (şemme), farisî شنبه‎ (şembê / şenbê), pehlewî şunbet, partî şembet... hemû ji aramî ܫܒܬܐ‎ (şebita) ji îbranî שבת‎ (şebbaṯ) ji akadî 𒊭𒉺𒌅 (šapattu, “roja nîva mehê”).

Bi rêya cihûtiyê ev peyv wek navê roja karnekirin û paydozê maneya peyva "şemî" li piraniya zimanên dinyayê belav bûye: erebî السبت‎ (es-sebt), ermenî շաբաթ (şabat'), romanî sâmbătă, rusî суббота (subbota), îtalî sabato, portugalî û spanî sábado, fransî samedi, yûnanî Σάββατο (sabbato), endonezyayî hari sabtu...

Heman peyv derengtir bi forma xwe ya erebî wek sebt jî ketiye hinek devokên kurmancî.

Bi hin zimanan "şemî" ne ji vî rehî ye lê bi wan zimanan roja pîroz ya cihûyan bi wê tê binavkirin: îngilîzî Sabbath yan Shabbath. Bi mezacî sebat / şebat maneya her dema betaliyê dide.

Paşgira -şem (-şembî) di peyvên yekşem(bî), duşem(bî), sêşem(bî)... de jî ji vê ye.

Bi zaravayên din

• Soranî: şemme
• Zazakî: şeme

Werger

• Abxazî: асабша (āsābšā)
• Adîgeyî: шэмбэт (šămbăt)
• Afarî: sábti
• Afrîkansî: Saterdag → af
• Aghwanî: 𐕐𐔰𐕌𐔱𐔰𐕜 (šambaṭ)
• Alabamayî: nihtahollosi
• Albanî: e shtunë
• Almaniya Pennsylvania: Samschdaag
• Almanî: Samstag → de n, Sonnabend → de n, Sabbat → de n, Satertag → de n
• Alutîqî: Maqineq
• Amharî: ቅዳሜ (ḳədame)
• Aramiya nû ya asûrî: ܫܲܒܬܵܐ‎ (šabta)
• Aromanî: sâmbãtã m
• Asamî: শনিবাৰ (xonibar)
• Astûrî: sábadu → ast n
• Atîkamekwî: mari kicikaw
• Avarî: щамат (š̄amat)
• Azerî: şənbə → az
• Baskî: larunbat → eu
• Başkîrî: шәмбе (šämbe)
• Batsbî: შაბათ (šabat)
• Belarusî: субо́та m (subóta)
• Bengalî: শনিবার → bn (śônibar)
• Blakfotî: to'tohtáátoyiiksistsiko
• Bretonî: Sadorn → br n
• Bugî: sattu
• Bulgarî: съ́бота → bg m (sǎ́bota)
• Burmayî: စနေ → my (ca.ne)
• Conxayî: ཉི་མ (nyi ma)
• Çeçenî: шот (šot)
• Çekî: sobota → cs m
• Çerokî: ᏙᏓᏈᏕᎾ (dodaquidena), ᎤᎾᏙᏓᏈᏕᎾ (unadodaquidena)
• Çîçewayî: Loweruka
• Çîkasawî: Nittak Hollo' Nakfish, Nittak Ishhanna'li'
• Çînî:

  Kantonî: 星期六, 禮拜六, 週六

  Dunganî: щинчилю (xinčili͡u), либэлю (libeli͡u), шанбэ (šanbe)

  Mandarînî: 星期六 → zh, 禮拜六 → zh, 週六 → zh

  Minnanî: 禮拜六 (lé-pài-lio̍k), 拜六 (pài-lio̍k)

• Çuvaşî: шӑматкун (šămatkun)
• Çûkî: Ammon
• Dakotayî: Owaŋkayužažapi
• Dalmatî: sabata
• Danmarkî: lørdag → da
• Endonezyayî: hari sabtu
• Erebî: السَّبْت‎ → ar n (as-sabt), يَوْم السَّبْت‎ n (yawm as-sabt)

  Erebiya misrî: السبت‎ n (es-sabt)

• Ermenî: շաբաթ → hy (šabatʻ)

  Ermeniya kevn: շաբաթ (šabatʻ)

• Esperantoyî: sabato → eo
• Estonî: laupäev → et
• Farefareyî: Asibi
• Farisî: شنبه‎ → fa (šanbe)
• Ferî: leygardagur → fo n
• Fîjî: siga Vakarauwai
• Fînî: lauantai → fi
• Fransî: samedi → fr n
• Friyolî: sabide, sàbide
• Frîsiya bakur:

  Frîsiya bakur: söninj

  Mooring: saneene

  Frîsiya bakur: Seninj

• Frîsî: sneon → fy, saterdei → fy
• Gaelîka skotî: Disathairne → gd n
• Galîsî: sábado → gl n
• Gujaratî: શનિવાર → gu n (śanivār)
• Gurcî: შაბათი → ka (šabati)
• Haîtî: samdi
• Hawayî: Pōʻaono
• Hawsayî: Asabar → ha m, Sati → ha n
• Hindî: शनिवार → hi n (śanivār), शनि → hi n (śani), सनीचर → hi n (sanīcar), हफ़्ता → hi (haftā)
• Hîlîgaynonî: Sabadó
• Holendî: zaterdag → nl n
• Hunsrikî: Samstach n
• Îbranî: שַׁבָּת‎ → he m (shabát)
• Îdoyî: saturdio → io
• Îngilîziya kevn: sæternesdæġ n
• Îngilîzî: Saturday → en
• Îngûşî: шоатта (šoatta)
• Înterlîngua: sabbato → ia
• Îrlendî: Satharn → ga n
• Îtalî: sabato → it n
• Îzlendî: laugardagur → is n
• Japonî: 土曜日 → ja (どようび, doyōbi), 土曜 → ja (どよう, doyō)
• Kabardî: щэбэт (ŝăbăt)
• Kalalîsûtî: arfininngorneq
• Kalmîkî: бембә өдр (bembä ödr)
• Karelî: suovattu
• Kaşûbî: sobòta → csb m
• Katalanî: dissabte → ca n
• Keçwayî: k'uychichaw
• Keşmîrî: بَٹہٕ وار‎ → ks (baṭụ vār)
• Kirgizî: ишемби → ky (işembi)
• Kîkongoyî: Lumbu kia sabala
• Kîngalî: සෙනසුරාදා → si (senasurādā)
• Kînyarwandayî: Kwagatandatu
• Samî:

  Samiya bakurî: lávvadat

• Koreyî: 토요일 → ko (toyoil)
• Kornî: Sadorn, de Sadorn, dy'Sadorn
• Korsîkayî: sàbatu n
• Kreyoliya fransî ya Louisiana: sanmdi, sammdi
• Kreyoliya morîtanî: samdi
• Kreyoliya seyşelî: mardi
• Kumikî: сонгугюн (soñugün)
• Kusaalî: asibitɩ daat
• Ladînî: sabeda
• Lakotayî: Owáŋkayužažapi, Aŋpétu Šákpe
• Latgalî: sastdīne m
• Latînî: diēs Saturnī → la n an m, sabbatum nt, sabbata nt pj
• Latviyayî: sestdiena → lv m
• Lawsî: ວັນເສົາ → lo (wan sao), ເສົາ → lo (sao)
• Lazî: საბატონი (sabaṭoni)
• Lezgînî: киш (kiš)
• Lîmbûrgî: zaoterdig → li, zamsdaag
• Lîtwanî: šeštadienis → lt n
• Lîvonî: pūolpǟva
• Lombardî: sabet
• Lueyî: ᦞᧃᦉᧁ (vanṡaw)
• Lugandayî: Lwamukaaga
• Luksembûrgî: Samschden → lb n, Samschdeg → lb n
• Mòçenoyî: sònsta n
• Makasarî: sattu
• Makedonî: сабота → mk m (sabota)
• Malayalamî: ശനിയാഴ്ച → ml (śaniyāḻca)
• Malezî: Sabtu → ms
• Maltayî: is-Sibt
• Mançûyî: ᠪᠣᡳᡥᠣᠨ
  ᡠᠰᡳᠩᡤᡳ (boihon usinggi)
• Maorî: Hātarei, Rāhoroi
• Maratî: शनिवार → mr n (śanivār)
• Marî:

  Mariya rojhilatî: шуматкече, шумат

• Mecarî: szombat → hu
• Megrelî: საბატონი (sabaṭoni), შურიშხა (šurišxa)
• Mîrandî: sábado
• Mohawkî: entákta
• Mongolî:

  Kirîlî: бямба → mn (bjamba), хагас сайн өдөр (hagas sajn ödör), гаригийн зургаа (garigijn zurgaa)

  Mongolî: ᠪᠢᠮᠪᠠ (bimba), ᠬᠠᠭᠠᠰ
  ᠰᠠᠢᠢᠨ
  ᠡᠳᠦᠷ (qaɣas saiin edür), ᠭᠠᠷᠠᠭ ᠦᠨ
  ᠵᠢᠷᠭᠣᠭᠠᠨ (ɣaraɣ-ün ǰirɣoɣan)

• Moreyî: sibri
• Napolîtanî: sàbbato, sàpato
• Navajoyî: Yiską́ Damį́įgo
• Nedersaksî:

  Saksoniya jêrîn ya holendî: zaoterdag

  Almaniya jêrîn a almanî: Sünnavend n, Sünnovend n, Saterdag n

• Normandî: Sanm'di n
• Norsiya kevn: laugardagr n
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: lørdag → no n

  Norweciya nînorskî: laurdag → nn n

• Ojibweyî: ishkwaajanokii-giizhigad, giziibiigisaginige-giizhigad
• Oksîtanî: dissabte → oc
• Oriyayî: ଶନିବାର (śônibarô)
• Oromoyî: Sanbata
• Osetî: сабат (sabat)
• Oygurî: شەنبە‎ → ug (shenbe)
• Ozbekî: shanba → uz
• Papyamentoyî: diasabra
• Peştûyî: شنبه‎ m (šanba), شنبې‎ → ps n (šanbe), خالي ورځ‎ → ps m (xāli wraj), خالي‎ → ps m (xāli)
• Plodîşî: Sinnowent
• Polonî: sobota → pl m
• Portugalî: sábado → pt n
• Puncabî: ਸਨਿੱਚਰਵਾਰ → pa (saniccarvār), ਸਨੀਵਾਰ (sanīvār), ਸ਼ਨਿੱਚਰਵਾਰ → pa (śaniccarvār), ਸ਼ਨੀਵਾਰ (śanīvār)
• Qazaxî: сенбі → kk (senbı)
• Qiptî: ⲥⲁⲃⲃⲁⲧⲟⲛ n (ṣabaton)
• Romancî: sonda m, sanda m, somda m
• Romanî: sàvato n
• Romanyayî: sâmbătă → ro m
• Rusî: суббо́та → ru m (subbóta)
• Samiya înarî: lávurdâh
• Samiya skoltî: sueʹvet
• Samoayî: Aso To'ona'i
• Sanskrîtî: शनिवार → sa n (śanivāra), स्थिरवार n (sthiravāra)
• Sardînî: sàbadu n, sàpadu, sàbudu
• Sicîlî: sàbbatu → scn, sàbbitu → scn, sabbatudìa → scn
• Sindhî: ڇَنڇَرُ‎ → sd, شَنسچَرُ‎
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: субота m

  Latînî: subota → sh m

• Skotî: Seturday
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: сѫбота m (sǫbota), собота m (sobota)

• Slovakî: sobota → sk m
• Slovenî: sobóta → sl m
• Somalî: Sabti
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: sobota m

  Sorbiya jorîn: sobota m

• Sotoyiya başûr: Moqebele
• Spanî: sábado → es n
• Svanî: საფტინ (sapṭin)
• Swahîlî: Jumamosi
• Swazî: úm-gcibélo
• Swêdî: lördag → sv g
• Şonayî: Chitanhatu
• Tabasaranî: киш (kiš)
• Tacikî: шанбе → tg (šanbe)
• Tagalogî: Sabado, sabado
• Tahîtî: mahama maa
• Taosî: sóbolu
• Tarantinoyî: sàbbete
• Tausugî: Sabtuꞌ
• Tayî: วันเสาร์ → th (wan sǎo), เสาร์ → th
• Temazîxtiya atlasa navendî: ⵙⴰⴷ (sad)
• Teteriya krîmî: cumaertesi
• Teterî: шимбә → tt (şimbä)
• Tetûmî: loron-sábadu
• Tigrînî: ቀዳም → ti (ḳädam)
• Tirkî: cumartesi → tr
• Tirkmenî: şenbe, ruhgün
• Tîbetî: གཟའ་སྤེན་པ (gza' spen pa)
• Tokpisinî: Sarere
• Tongî: Tokonaki
• Tswanayî: Matlhatso → tn
• Udmurtî: кӧснунал (kösnunal)
• Urdûyî: ہَفْتَہ‎ → ur n (hafta), سَنِیچَر‎ n (sanīcar), شَن٘بَہ‎ n (śaṉba)
• Ûkraynî: субо́та → uk m (subóta)
• Venîsî: sabo → vec n
• Viyetnamî: thứ bảy → vi
• Volapûkî: zädel → vo, velüdel
• Walonî: semdi → wa
• Weylsî: dydd Sadwrn → cy n
• Wînnebagoyî: Hąąp Hoinįge, Waruwįhąąp
• Wolofî: Gaawu
• Ximêrî: ថ្ងៃសៅរ៍
• Xosayî: uMgqibelo
• Yakanî: Sabtuꞌ
• Yakutî: субуота (subuota)
• Yidîşî: שבת‎ → yi n (shabes)
• Yupîkiya navendî: Maqineq
• Yûnanî: Σάββατο → el nt (Sávvato)
• Zaghawayî: sabit
• Zimanê destan ê emerîkî: S@Side-PalmBack CirclesHoriz
• Zuluyî: uMgqibelo

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.