Enqere: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Enqere

Ankara
Enqere Ankara
Bajarên paytext;
	Ankara
	Enqere li ser nexşeyê;
	Koordînat: 39°56′9″Bk 32°50′19″Rh / 39.93583°Bk 32.83861°Rh
Parzemîn	Asya
Dewlet	Tirkiye, Împeratoriya Osmanî, Ottoman Caliphate
Li beşa îdarî	parêzgeha Enqereyê (1926–); Galatia (25 b.z. – Sedsala 7an); Ankara Vilayet (1867–1926) ;
Paytexta	Tirkiye (1923–); parêzgeha Enqereyê ;
Îdarî
• Şaredar	Mansur Yavaş (2019–)
Qada rûerdê
• Giştî	25632 km2 (9897 sq mi)
Bilindahî	938 m (3077 ft)
Nifûs	5.803.482 (2023)
Dem	UTC+3 ;
Koda telefonê	312
Plakaya erebeyê	06
Malper	www.ankara.bel.tr/
	biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere

← Cudahiya kevntir

Content deleted Content added

DîtbarîWîkînivîs

Inline

Guhartoya herî nû ya 19:54, 3 hezîran 2024

Enqere (bi tirkî: Ankara) paytexta Tirkiyê ye ku piştî bajarê Stembolê duyem bajarê herî mezin ê Tirkiyê ye. Enqere bi navê kevn wek Ancyra^[1] an jî Angora hatiye binavkirin.^[2] Bajêr li beşa navendî ya anatolyayê hatiye avakirin û nifûsa bajarî 5,1 milyon li navenda bajêr û 5,7 milyon e.^[3]^[4] Bajêr di dema osmaniyan de bajarokek piçûk ê bêqîmet bû. Paytextê osmaniyan bajarê Stembolê bû. Dema ku osmanî têk diçin û Stembol ji aliyê brîtaniyan ve ji destê osmaniyan tê stendin.

Enqere piştî damezrandina Komara Tirkiyê bajarokê wekê paytexta Tirkiyê tê ragihandin piştî ragihandinê Enqereyê mezin dibe. Li gund û navçeyên Polatlî û Haymana ku bi ser parêzgeha Enqereyê ve ye Kurdên Anatolya Navîn dijîn. Li navenda Enqereyê popûlasyonek girêng a Kurdan hene ku di salên 90î de ji bajarên cûrbecûrên Bakurê Kurdistanê koçê Enqerê bûne.

Enqere di navbera salên 280 û 64ê b.z. de wekê paytexta dewleta kevnar a Keltî ya Galatyayê xizmet dike. Piştre di sedsala 25 û 7emê b.z. de dibe parêzgeha Romayê ya bi heman navî. Bajêr di demên curbicur bûye bajarê hattiyan, hîtîtan, lîdyayiyan, frîgyan, galatiyan, yewnaniyan, farisan, romayiyan û bûye bajarê bîzansiyan.

Osmaniyan bajêr pêşî wekê Eyaleta Anatolyayê (1393 – dawiya sedsala 15an) û piştre jî wekê Angora Eyalet (1827–1864) û serbajarê Wîlayeta Angorayê (1867–1922) diyar kirine. Navenda dîrokî ya Enqereyê girekî zinarîn e ku 150 mêtre li ser qiraxa çepê Çemê Enqereyê ye ku çem şaxek ji Çemê Sakaryayê ye. Li ser girê zinarîn xirabeyên Keleha Enqereyê hene ku xirabeyên kelehê heta roja îro hatiye. Her çend hindik be jî li seranserê bajêr mînakên mîmariya romayiyan û osmaniyan hene. Bermahiyên romayiyan a herî balkêş Perestgeha Augustus e ku ji sala 20ê b.z. ve maye.^[5]

Di 23ê nîsana sala 1920an de Meclîsa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê li Enqereyê hatiye avakirin ku di Şerê Rizgariya Tirkiyeyê de dibe navenda Tevgera Neteweyî ya Tirkiyeyê. Bajêr piştî hilweşîna Împeratoriya Osmaniyan di 29ê cotmeha sala 1923an de piştî damezrandina Komara Tirkiyeyê bûye paytexta Tirkiyeyê.

Bajêr di roja îro de navenda rêveberiya Tirkiyeyê ye û di heman demê de bajarekî bazirganî û pîşesazî ya girîng e. Enqereyê ji bo tora rêhesinî ya Tirkiyeyê navendek girîng e ku bi gelek bajarên der dor re bi tora rêhesinî ve hatiye girêdan.^[6]

Wêne

Dîmenek ji Enqereyê û qeraja bajêr.
Dîmenek ji Birca Atakuleyê ku yek ji sembola bajêr e.
Dîmenek ji qebra Mustafa Kemal Ataturk.
Dîmenek ji Mizgefta Ahmet Hamdi Akseki.
Dîmenek ji stasyona trênê, Enqere.
Dîmenek ji roja hitîtan, Bîrdariya Kursu.

Çavkanî

^ Lord Kinross (1965). Ataturk: A Biography of Mustafa Kemal, Father of Modern Turkey. William Morrow and Company. Ji orîjînalê di 29 gulan 2021 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 13 kanûna paşîn 2021.
^ "William Morrow and Company". Wikipedia (bi îngilîzî). 8 tîrmeh 2023.
^ "TÜİK Kurumsal". data.tuik.gov.tr. Roja gihiştinê 8 tebax 2023.
^ "Ankara City (Turkey): Districts - Population Statistics, Charts and Map". www.citypopulation.de. Roja gihiştinê 8 tebax 2023.
^ "Chisholm, Roderick Æneas, (23 Nov. 1911–7 Dec. 1994)". Who Was Who. Oxford University Press. 1 kanûna pêşîn 2007.
^ "web.archive.org/web/20110719022657/http://www.ankara.bel.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/Cevre/kisi_basina_dusen_yesil_alan.aspx". web.archive.org. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 19 tîrmeh 2011. Roja gihiştinê 8 tebax 2023.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)

Girêdanên derve

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Enqere de hene.

[1] Lord Kinross (1965). Ataturk: A Biography of Mustafa Kemal, Father of Modern Turkey. William Morrow and Company. Ji orîjînalê di 29 gulan 2021 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 13 kanûna paşîn 2021.

[2] "William Morrow and Company". Wikipedia (bi îngilîzî). 8 tîrmeh 2023.

[3] "TÜİK Kurumsal". data.tuik.gov.tr. Roja gihiştinê 8 tebax 2023.

[4] "Ankara City (Turkey): Districts - Population Statistics, Charts and Map". www.citypopulation.de. Roja gihiştinê 8 tebax 2023.

[5] "Chisholm, Roderick Æneas, (23 Nov. 1911–7 Dec. 1994)". Who Was Who. Oxford University Press. 1 kanûna pêşîn 2007.

[6] "web.archive.org/web/20110719022657/http://www.ankara.bel.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/Cevre/kisi_basina_dusen_yesil_alan.aspx". web.archive.org. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 19 tîrmeh 2011. Roja gihiştinê 8 tebax 2023.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Rêz 1: / Rêz 1: @@
-{{Agahîdank bajar
+{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
- | nav            = Enqere
+| statû              = {{Hlist|Bajarên paytext}}
- | navê_fermî     = Ankara
- | mertal         =
- | nexşeya_cihan  = Tirkiye
- | koordînat      = {{Koord|39|55|0|N|32|51|0|E|display=inline, title}}
- | welat          = {{al2|Tirkiye}}
- | dûgel          =
- | parêzgeh       = [[Enqere (parêzgeh)|Enqere]]
- | şaredar        = Mansur Yavaş ([[CHP]])
- | gelhe          = 5.270.575
- | gelhe_sal      =  [[2015]]
- | berbelavî      = 1.551
- | rûerd          = 2.516
- | dem            = [[UTC+3]]
- | koda_postayê   = 06 000
- | koda_telefonê  = (<small>+90</small>) 312
- | nexşeSer         =
- | nexşeSer_firehî  =
- | nexşeSer_sernav  =
- | wêneSer         = Ankara 2016 genel kolajı.jpg
- | wêneSer_firehî  =
- | wêneSer_sernav  = Bajarê Enqerê
- | malper          = {{url|www.ankara.bel.tr}}
 }}
+'''Enqere''' (bi [[tirkî]]: ''Ankara'') paytexta Tirkiyê ye ku piştî bajarê [[Stembol]]ê duyem bajarê herî mezin ê [[Tirkiyê]] ye. Enqere bi navê kevn wek '''Ancyra'''<ref>{{Jêder-kitêb |url=https://books.google.com/books?id=UjiLmz2_EBAC&q=Angora |sernav=Ataturk: A Biography of Mustafa Kemal, Father of Modern Turkey |nivîskar=Lord Kinross |lînka-nivîskar=Patrick Balfour, 3rd Baron Kinross |weşanger=[[William Morrow and Company]] |sal=1965 |tarîxa-gihiştinê=13 kanûna paşîn 2021 |tarîxa-arşîvê=29 gulan 2021 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210529130818/https://books.google.com/books?id=UjiLmz2_EBAC&q=Angora |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> an jî '''Angora''' hatiye binavkirin.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2023-07-08 |sernav=William Morrow and Company |url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Morrow_and_Company&oldid=1164359028 |kovar=Wikipedia |ziman=en }}</ref> Bajêr li beşa navendî ya anatolyayê hatiye avakirin û nifûsa bajarî 5,1 milyon li navenda bajêr û 5,7 milyon e.<ref>{{Jêder-malper |url=https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2022-49685 |sernav=TÜİK Kurumsal |malper=data.tuik.gov.tr |tarîxa-gihiştinê=2023-08-08 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.citypopulation.de/en/turkey/ankaracity/ |sernav=Ankara City (Turkey): Districts - Population Statistics, Charts and Map |malper=www.citypopulation.de |tarîxa-gihiştinê=2023-08-08 }}</ref> Bajêr di dema [[osmaniyan]] de bajarokek piçûk ê bêqîmet bû. Paytextê osmaniyan bajarê Stembolê bû. Dema ku osmanî têk diçin û Stembol ji aliyê [[Brîtanya|brîtaniyan]] ve ji destê osmaniyan tê stendin.
-'''Enqere''' an jî Ankuwaş (bi [[tirkî]], ''Ankara'') serbajarê ango paytextê [[Tirkiye]]yê ye.
-Navê wê yê berê [[Ancyra]] bû. Herwekî [[Angora]] jî dihate gotin. Enqere di dema [[Osmaniyan]] de bajarokek piçûk û bêqîmet bû. Paytextê Osmaniyan [[Stenbol]] bû dema Osmanî têk diçin û [[Stenbol]] ji aliyê [[Brîtani]]yan ve tê dagirkirin, tevgera Kurd û Tirkan wekî navendek vê bajarê hildibijêrin.
+Enqere piştî damezrandina Komara Tirkiyê bajarokê wekê paytexta Tirkiyê tê ragihandin piştî ragihandinê Enqereyê mezin dibe. Li gund û navçeyên [[Polat Can|Polatlî]] û [[Haymana]] ku bi ser parêzgeha Enqereyê ve ye [[Kurdên Anatolyayê|Kurdên Anatolya Navîn]] dijîn. Li navenda Enqereyê popûlasyonek girêng a Kurdan hene ku di salên 90î de ji bajarên cûrbecûrên [[Bakurê Kurdistanê]] koçê Enqerê bûne.
-Piştî avakirina [[komar]]a nû ya Tirkiyê Kurd tên xapandin û ew parlamenên [[kurd]]an ên ku di meclîsa Enqereyê de cih digirin tên jiderkirin an kuştin.
+Enqere di navbera salên 280 û 64ê {{bz}} de wekê paytexta dewleta kevnar a Keltî ya Galatyayê xizmet dike. Piştre di sedsala 25 û 7emê {{bz}} de dibe parêzgeha Romayê ya bi heman navî. Bajêr di demên curbicur bûye bajarê hattiyan, hîtîtan, lîdyayiyan, frîgyan, galatiyan, yewnaniyan, farisan, romayiyan û bûye bajarê bîzansiyan.
-Enqere piştî damezrandina Komara Tirkiyê bajarokê Enqereyê mezin û şên dibe. Niha hejmara niştecihan 4.466.756 (2007) e û duyemîn bajarê mezin ê Komara Tirkiyê ye. Li navçeyên wê gelek [[Kurd]] dijîn, wekî li navçeya [[Haymana]] hwd. Ji wan kurdan re [[Kurdên Anatoliya Navîn]] tê gotin. Dîsa li navenda bajêr bi sed hezaran Kurd dijî.
-Klîmaya Enqereyê reşayî ye û bi zivistanan sar e. Bilindahî ji rûyê avê 900 m - 1.050 m ye. Li Enqereyê gelek zanîngeh hene, navdartirîn zanîngeha li Enqereyê [[Zanîngeha Teknîkî ya Rojhilata Navîn]] e. Aboriya niştecihan pirranî li ser karmendiyê ye. Girtîgeha navdar a [[Mamak Cezaevi]] li ser kola Samsûnê ye. Li taxên wekî Samanpazarî, Çîncîn gelê xizan di gecekondû´yan (avahiyên bi şevê hatina avakirin) de dijî. Di salên 2000´î de bi hezaran malbat bi darê zorê ji gecekondû´yan hate derêxistin û bêzar man.
+Osmaniyan bajêr pêşî wekê Eyaleta Anatolyayê (1393 – dawiya sedsala 15an) û piştre jî wekê Angora Eyalet (1827–1864) û serbajarê Wîlayeta Angorayê (1867–1922) diyar kirine. Navenda dîrokî ya Enqereyê girekî zinarîn e ku 150 mêtre li ser qiraxa çepê [[Çemê Enqereyê]] ye ku çem şaxek ji [[Çemê Sakaryayê]] ye. Li ser girê zinarîn xirabeyên [[Keleha Enqereyê]] hene ku xirabeyên kelehê heta roja îro hatiye. Her çend hindik be jî li seranserê bajêr mînakên mîmariya romayiyan û osmaniyan hene. Bermahiyên romayiyan a herî balkêş [[Perestgeha Augustus]] e ku ji sala 20ê {{bz}} ve maye.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2007-12-01 |sernav=Chisholm, Roderick Æneas, (23 Nov. 1911–7 Dec. 1994) |url=http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u171669 |kovar=Who Was Who |weşanger=Oxford University Press }}</ref>
-== Galeriya wêneyan ==
+Di 23ê nîsana sala 1920an de Meclîsa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê li Enqereyê hatiye avakirin ku di [[Şerê Rizgariya Tirkiyeyê]] de dibe navenda Tevgera Neteweyî ya Tirkiyeyê. Bajêr piştî hilweşîna Împeratoriya Osmaniyan di 29ê cotmeha sala 1923an de piştî damezrandina Komara Tirkiyeyê bûye paytexta Tirkiyeyê.
+Bajêr di roja îro de navenda rêveberiya Tirkiyeyê ye û di heman demê de bajarekî bazirganî û pîşesazî ya girîng e. Enqereyê ji bo tora rêhesinî ya Tirkiyeyê navendek girîng e ku bi gelek bajarên der dor re bi tora rêhesinî ve hatiye girêdan.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ankara.bel.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/Cevre/kisi_basina_dusen_yesil_alan.aspx |sernav=web.archive.org/web/20110719022657/http://www.ankara.bel.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/Cevre/kisi_basina_dusen_yesil_alan.aspx |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-08-08 |tarîxa-arşîvê=2011-07-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110719022657/http://www.ankara.bel.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/Cevre/kisi_basina_dusen_yesil_alan.aspx |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref>
+== Wêne ==
 <gallery>
+Ankara from bus station.jpg|Dîmenek ji Enqereyê û qeraja bajêr.
-Wêne:Ankara Kizilay square.JPG|Meydana Kizilayê
+Ankara asv2021-10 img15 Atakule.jpg|Dîmenek ji Birca Atakuleyê ku yek ji sembola bajêr e.
-Wêne:Maltepe'den bir günbatımı.jpg|Maltepe, Çankaya
+Ankara asv2021-10 img04 Anıtkabir.jpg|Dîmenek ji qebra Mustafa Kemal Ataturk.
+Ahmet Hamdi Akseki Mosque, Ankara 02.jpg|Dîmenek ji Mizgefta Ahmet Hamdi Akseki.
+Ankara asv2021-10 img19 Railway station.jpg|Dîmenek ji stasyona trênê, Enqere.
+Hittite Sun Course Monument.jpg|Dîmenek ji roja hitîtan, Bîrdariya Kursu.
 </gallery>
+== Çavkanî ==
+{{Çavkanî}}
 == Girêdanên derve ==
+{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Ankara}}
-* {{tr}} [http://www.ankara.bel.tr Malpera fermî ya bajêr]
+{{Bajarên Tirkiyeyê}}
+{{Lîsteya paytextên Asyayê}}
+{{Kontrola otorîteyê}}
 {{Koord|39|55|00|N|32|51|00|E|type:city(3901201)|display=title}}
-{{bajarên Tirkiyê}}
-{{Lîsteya serbajarên Asyayê}}
-[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
-[[Kategorî:Kurdên Anatoliyaya Navîn]]
 [[Kategorî:Bajarên Tirkiyeyê]]
+[[Kategorî:Enqere| ]]
+[[Kategorî:Kurdên Anatolyaya Navîn]]
+[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
-{{Bajar-şitil}}

Danegehên kontrola otorîteyê
Navneteweyî	FAST VIAF WorldCat
Neteweyî	Norwêc Spanya Almanya Îsraêl DYA Japon Komara Çekî Vatîkan
Cografî	MusicBrainz area
Yên din	NARA IdRef Ensîklopediya Îslamê