მარი ანტუანეტი

ამ სტატიას ამჟამად აქტიურად არედაქტირებს Rezo1515. გთხოვთ, ნუ შეიტანთ მასში ცვლილებებს, სანამ ეს განცხადება არ გაქრება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, მოხდეს რედაქტირების კონფლიქტი. ეს შეტყობინება სტატიაში მხოლოდ ერთი კვირის განმავლობაში შეიძლება დარჩეს. თარგის ჩასმის თარიღი: ივნისი 14, 2020. სტატიის აქტიური დამუშავების დაწყების თარიღიდან გავიდა 1617 დღე. გთხოვთ ამოიღოთ ეს გამაფრთხილებელი თარგი სტატიიდან და შეატყობინოთ მომხმარებელს „Rezo1515.“ {{subst:მუშავდება/შეტყობინება|Rezo1515.|მარი ანტუანეტი}}-~~~~ მომხმარებლის სახელის და თარიღის ავტომატურად მისათითებლად, გამოიყენეთ თარგი {{subst:მუშავდება}}

მარი ანტუანეტ ავსტრიელი (ფრანგ. Marie-Antoinette d'Autriche), დაბადების სახელია მარია ანტონია იოზეფა იოჰანა ფონ ჰაბსბურგ-ლოთარინგია (გერმ. Maria Antonia Josefa Johanna von Österreich-Lothringen; დ. 2 ნოემბერი, 1755, ვენა, ავსტრია — გ. 16 ოქტომბერი, 1793, პარიზი, საფრანგეთი) — ჰაბსბურგ-ლოთარინგიელთა დინასტიის პირველი თაობის წარმომადგენელი. რევოლუციონამდელი საფრანგეთის უკანასკნელი დედოფალი 1774-1792 წლებში. ავსტრიის ერცჰერცოგინია დაბადებით, როგორც ერცჰერცოგინია მარია ტერეზიასა და მისი ქმრის, საღვთო რომის იმპერატორ ფრანც I შტეფანის უმცროსი ქალიშვილი. 14 წლის ასაკში, 1770 წლის მაისში, საფრანგეთის მეფე ლუი XV-ის შვილიშვილ ლუი ავგუსტზე ქორწინებით იგი საფრანგეთის დოფინი გახდა. 1774 წლის 10 მაისს მისი მეუღლე საფრანგეთის მეფე გახდა ლუი XVI-ის სახელით, რითაც მარი ანტუანეტი დედოფლად გვევლინება.

მარი ანტუანეტი
Marie Antoinette
დედოფალი მარი ანტუანეტი 1783 წელს, შესრულებულია ელიზაბეტ ვიგე ლე ბრონის მიერ
საფრანგეთის დედოფალი
მმართ. დასაწყისი:	10 მაისი, 1774
მმართ. დასასრული:	21 სექტემბერი, 1792
წინამორბედი:	მარია ლეშჩინსკა
მემკვიდრე:	ჟოზეფინ ბოარნე (როგორც იმპერატრიცა) მარია ჯუზეპინა სავოიელი (როგორც ტიტულარული დედოფალი)
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი:	2 ნოემბერი, 1755
დაბ. ადგილი:	ვენა, ავსტრია
გარდ. თარიღი:	16 ოქტომბერი, 1793, (37 წლის)
გარდ. ადგილი:	პარიზი, საფრანგეთი
მეუღლე:	ლუი XVI, საფრანგეთის მეფე (ქ. 1770 - გარდ. 1793)
შვილები:	მარი ტერეზი, საფრანგეთის დედოფალი ლუი XVII, საფრანგეთის მეფე
სრული სახელი:	მარია ანტონია იოზეფა იოჰანა
დინასტია:	ჰაბსბურგ-ლოთარინგიელები
მამა:	ფრანც I, საღვთო რომის იმპერატორი
დედა:	მარია ტერეზია ავსტრიელი
რელიგია:	კათოლიციზმი
ხელმოწერა:
მარი ანტუანეტი ვიკისაწყობში

მარი ანტუანეტის პოზიცია საფრანგეთის სამეფო კარზე მხოლოდ მას შემდეგ განმტკიცდა, რაც ათწლიანი ქორწინების შემდეგ ბავშვების გაჩენა დაიწყო. ამასთან, ფრანგებში იგი არაპოპულარული იყო, რადგან მას განსაკუთრებულ მფლანგველობასა და ქვეყნის მტრების, მაშასადამე მისი მშობლიური ავსტრიის ერთგულებაში ადანაშაულებდნენ. საქმე განსაკუთრებით მას შემდეგ დაიძაბა, რაც უკიდურეს გაჭირვებაში მყოფმა ხალხმა შეიტყო, რომ მარი ანტუანეტმა ბრილიანტის ძვირფასი ყელსაბამი შეიძინა, რაც მას არ გაუკეთებია, თუმცა ამ ფაქტმა სერიოზულად შელახა მისი, როგორც დედოფლის რეპუტაცია. რევოლუციონერები მას ქვეყნის გაკოტრებაში პირდაპირ ადანაშაულებდნენ, რის გამოც იგი ამ წრეში ცნობილი იყო, როგორც „მადამ დეფიციტი“. აღსანიშნავია, რომ ამის გამო მას ხარჯების შემცირებისაკენ არაერთხელ მოუწოდა ფინანსთა მინისტრმა ჟაკ ნეკერმა, თუმცა ამაოდ.

რევოლუციის დროს მარი ანტუანეტის სახელს ბევრია ამორალური ქმედება მიეწერა, რამაც კარგად იმუშავა მონარქიის დამხობის მომხრეთა რაოდენობის ზრდის საქმეში. 1789 წლის ოქტომბერში დამშეული პარიზელები ვერსალში შეიჭრნენ და სამეფო ოჯახი დაატყვევეს, რის შემდეგაც ისინი ტიუილრის სასახლეში გადაიყვანეს. 1791 წლის ივნისში მარი ანტუანეტმა და ლუი XVI-მ დიდ ბრიტანეთში გაქცევა სცადეს, თუმცა საზღვარზე იცნეს. ამან სავალალო შედეგები იქონია და ფრანგი ხალხის თვალში უკიდურესად დაამდაბლა მონარქები. 1792 წლის 10 აგვისტოს ტიუილრის სასახლეზე იერიში მიიტანეს, რა დროსაც სამეფო ოჯახი დაატყვევეს, ერთმანეთს დააშორეს და სხვადასხვა ციხეში გამოკეტეს. 1792 წლის 21 სექტემბერს საფრანგეთში მონარქია გაუქმდა. 1793 წლის 21 იანვარს ლუი XVI სიკვდილით დასაჯეს. მარი ანტუანეტის სასამართლო სხდომა 1793 წლის 14 ოქტომბერს შედგა, რა დროსაც იგი რევოლუციურმა ტრიბუნალმა სახელმწიფოს ღალატში დაადანაშაულა და სიკვდილით დასჯა მიესაჯა. ორ დღეში, 16 ოქტომბერს 37 წლის მარი ანტუანეტს რევოლუციის სასახლის წინ, გილიოტინაზე მოჰკვეთეს თავი.

მიუხედავად ყველაფრისა, მარი ანტუანეტის ისტორიულმა ფიგურამ შემდგომ საუკუნეებში დიდი გამოხმაურება და ფართო ასახვა ჰპოვა ხელოვნებაში, რის გამოც მის ცხოვრებაზე დაიწერა არაერთი სიმღერა, ოპერა, წიგნი და გადაიღეს მრავალი ფილმიც.

ადრეული ცხოვრება

ერცჰერცოგინია მარია ანტონია (მარცხნივ) თავის უფროს დასთან, მარია კაროლინასთან ერთად 1764 წელს

მარია ანტონია დაიბადა 1755 წლის 2 ნოემბერს ჰოფბურგის სასახლეში, ვენაში. იგი იყო ავსტრიის იმპერატრიცა მარია ტერეზიასა და მისი ქმრის, საღვთო რომის იმპერატორ ფრანც I შტეფანის უკანასკნელი ქალიშვილი და უმცროსი შვილი. იგი დაბადებიდან მალევე მონათლეს კათოლიკედ, მისი ნათლიები კი იყვნენ: პორტუგალიის მეფე ჟუზე I, მისი ცოლი, დედოფალი მარიანა ვიქტორია ესპანელი, ერცჰერცოგი იოზეფი და ერცჰერცოგინია მარია ანა, რომლებიც მარია ანტონიას უფროსი და-ძმანი იყვნენ. აღსანიშნავია, რომ მარია ანტონიას დაბადება ერთ-ერთ კათოლიკურ დღესასწაულს, მიცვალებულთა სულების ხსენების დღეს დაემთხვა.

მარია ანტონია 1762 წელს

დაბადებიდან მალევე იგი აღსაზრდელად ძიძებს მიაბარეს, მისი მთავარი აღმზრდელი კი გრაფინია ფონ ბრანდაისი იყო. მარია ანტონია თავის უფროს დასთან, მარია კაროლინასთან ერთად იზრდებოდა, რომელიც მასზე სულ სამი წლით უფროსი იყო. ამის გამო დებს მთელი დარჩენილი ცხოვრების განმავლობაში განსაკუთრებით ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ. მარია ანტონიას, ისევე, როგორც მის დანარჩენ და-ძმებს, რთული ურთიერთობა ჰქონდა დედასთან, იმპერატრიცა მარია ტერეზიასთან, რომელიც მას ყოველთვის „პატარა ქალბატონ ანტუანს“ უწოდებდა.

მარია ანტონიამ მთელი თავისი ბავშვობა ჰოფბურგისა და შერნბურის სასახლეებში გაატარა. სწორედ შერნბურში ყოფნისას, 1762 წლის 13 ოქტომბერს იგი შეხვდა იოჰან ვოლფგანგ მოცარტს, რომელიც მასზე სულ ორი თვით უმცროსი იყო. აღსანიშნავია, რომ მარია ანტონიას სწავლა ყოველთვის უჭირდა, რის გამოც მშობლებმა მას ინდივიდუალური რეპეტიტორები დაუქირავეს, თუმცა მისი შედეგები დედისათვის დამაკმაყოფილებელი არ ყოფილა. 10 წლის ასაკში მას გამართულად წერა მშობლიურ გერმანულშიც კი არ შეეძლო, ხოლო სამეფო კარზე ჩვეულებრივ სალაპარაკო ენებად ქცეულ ფრანგულსა და იტალიურს საერთოდ ვერ ფლობდა. ამის გამო, ცნობილია, რომ სამეფო კარის არისტოკრატებს ხშირად უჭირდათ მასთან კონტაქტი.

კრისტოფ ვილიბალდ გლუკის სწავლების შედეგად მარია ანტონია კარგი მუსიკოსი გახდა. მან კარგად იცოდა არფასა და ფლეიტაზე დაკვრა. როგორც ცნობილია, მას კარგი ხმაც ჰქონდა, რის გამოც საღამოობით, ოჯახური შეკრებებისას იგი ყოველთვის მღეროდა. ანტონიას ასევე კარგად გამოსდიოდა ცეკვა, რადგან „დახვეწილი“ მოძრაობები ჰქონდა. ამასთან, მას ძალიან უყვარდა თოჯინებით თამაში.

საფრანგეთის დოფინი

მარი ანტუანეტისა და ლუი ავგუსტის ქორწინება

შვიდწლიანი ომისა და 1756 წლის დიპლომატიური რევოლუციის შემდეგ, იმპერატრიცა მარია ტერეზიამ გადაწყვიტა თავის მთავარ მტერთან, საფრანგეთის მეფე ლუი XV-თან დაზავებულიყო. ფრანგებსა და ავსტრიელებს სურდათ, რომ დიდი ბრიტანეთისა და პრუსიის ამბიციები თავიანთი კავშირით გაენადგურებინათ, რაც კარგად აისახებოდა დინასტიურ ქორწინებაში. 1770 წლის 7 თებერვალს ლუი XV-მ ოფიციალურად ითხოვა ერცჰერცოგინია მარია ანტონიას ხელი თავისი შვილიშვილის, საფრანგეთის დოფინ ლუი ავგუსტისათვის.

საფრანგეთის დოფინთან გაგზავნილი 13 წლის მარი ანტუანეტის პორტრეტი

გათხოვებამდე მარია ანტონიამ ოფიციალურად უარი განაცხადა თავის მემკვიდრულ უფლებებზე ავსტრიისა და ჰაბსბურგთა მონარქიის სხვა სახელმწიფოებზე, რითაც მემკვიდრეობის უფლება ავტომატურად ჩამოერთვა მის ყველა ჯერ არ დაბადებულ შთამომავალსაც. ამ გზით მარია ტერეზიამ თავი დაიზღვია ბურბონთა სამომავლო ამბიციებისგან. 1770 წლის 19 აპრილს ვენის წმინდა ავგუსტინეს სახელობის საკათედრო ტაძარში მარია ანტონია მარიონეტულად დაქორწინდა დოფინ ლუი ავგუსტზე, სადაც სიძე პატარძლის ძმამ, ერცჰერცოგმა ფერდინანდმა განასახიერა. ამის შემდეგ მარია ანტონია საფრანგეთისაკენ დაიძრა. 14 მაისს იგი კომპიენის ტყეში მივიდა. საფრანგეთში შესვლისთანავე მას სახელი შეუცვალეს და მარი ანტუანეტი უწოდეს. მისი საფრანგეთში შესვლისას ჩატარდა ტრადიციული ფრანგული რიტუალი, რომლის მიხედვითაც სამეფო პატარძალს სამშობლოდან საერთოდ არაფერი უნდა დარჩენოდა. რის გამოც მარი ანტუანეტს საზღვარზე გახადეს კაბა, ჩამოართვეს სამკაულები და საყვარელი ძაღლიც კი, შემდგომ შესაბამისად, ფრანგულ კაბაში გამოაწყვეს და ასე წარუდგინეს დოფინს. 1770 წლის 16 მაისს ვერსალის სამეფო სასახლეში მარი ანტუანეტი და ლუი ავგუსტი დაქორწინდნენ, რის შემდეგაც იგი საფრანგეთის მადამ დოფინი გახდა. ქორწილს წყვილის მიერ „საწოლის რიტუალის“ შესრულება უნდა მოჰყოლოდა, თუმცა სიძემ პატარძალთან სარეცელი არ გაიყო. ასე გრძელდებოდა შემდგომი წლების განმავლობაშიც, რაც დოფინსა და მის მეუღლეს ერთობ უხერხულ მდგომარეობაში აყენებდა.

დოფინი მარი ანტუანეტი 1771 წელს

მარი ანტუანეტის საფრანგეთში ჩასვლას არაერთგვაროვანი რეაქციები მოჰყვა. ერთი მხრივ იგი ლამაზი და დახვეწილი იყო, რის გამოც თავიდან უბრალო ხალხში დიდი სიმპათიით სარგებლობდა, თუმცა, მეორეს მხრივ, ავსტრიასთან დაახლოვების მოწინააღმდეგეებს რთული ურთიერთობა ჰქონდათ მარი ანტუანეტთან. ამის გამო ისინი მშვენივრად ახერხებდნენ დოფინის გაკრიტიკებას ყველა წვრილმანი დეტალის გამო.

მარი ანტუანეტს განსაკუთრებით რთული და დაძაბული ურთიერთობა ჰქონდა ლუი XV-ის სამეფო საყვარელ მადამ დიუ ბართან, რომელიც მინისტრებმა პირდაპირ ბორდელიდან წამოიყვანეს, თუმცა იმ პერიოდში უკვე პოლიტიკაზეც ჰქონდა გავლენა, რის გამოც სამეფო კარზე მნიშვნელოვანი ფიგურა იყო. სამეფო კარის ქალებს არ მოსწონდათ დიუ ბარი, ისევდაისევ მისი წარმომავლობისა და წარსულის გამო. ასევე აღსანიშნავია, რომ საგარეო საქმეთა მინისტრად მეფემ სწორედ დიუ ბარის გავლენით დანიშნა ჰერცოგი შუაზელი, რომლის მოწყობილიც იყო ლუი ავგუსტისა და მარი ანტუანეტის ქორწინება. ვერსალში მარი ანტუანეტი თავისი ქმრის გაუთხოვარ მამიდებთან მალევე დაახლოვდა. მათ ცხადია, არ მოსწონდათ მამის ურთიერთობა დიუ ბართან, ამიტომაც მარი ანტუანეტიც დაარწმუნეს, რომ მასთან ურთიერთობა არ ჰქონოდა. თუმცაღა, ეს მხოლოდ საფრთხეს უქმნიდა ავსტრიის პოზიციას საფრანგეთის სამეფო კარზე, ვინაიდან მარი ანტუანეტის, როგორც ავსტრიის წარმომადგენლის მხრიდან საფრანგეთის მეფის ფავორიტების იგნორირება ცუდი ტონი იყო. ავსტრიის ელჩი, გრაფი დე მერსი-არგენტო იმპერატრიცა მარია ტერეზიას მარი ანტუანეტის მოქმედებების შესახებ ფარულად აწვდიდა ცნობებს. ამის შემდეგ, დედის ზეწოლის შემდეგ მადამ დოფინი იძულებით დასთანხმდა მოწოდებას. 1772 წლის ახალი წლის დღეს მარი ანტუანეტი მივიდა დიუ ბართან და უთხრა: „დღეს ვერსალში ხალხმრავლობაა“. ეს საკმარისი აღმოჩნდა მადამ დიუ ბარისათვის, რომელიც დიდად კმაყოფილი დარჩა, თუმცა მარი ანტუანეტმა განაცხადა, რომ ამის შემდეგ მას აღარ დაელაპარაკებოდა, თუმცაღა კრიზისმა გადაიარა. 1774 წელს, ლუი XV-ის გარდაცვალებიდან ორ დღეში, ლუი XVI-მ მადამ დიუ ბარი გააძევა სამეფო კარიდან, რითაც დიდად ასიამოვნა ცოლსა და მამიდებს. იგი იძულებით გამოკეტეს მონასტერში, თუმცა 1776 წლიდან მეფემ იგი გაათავისუფლა და ნება დართო ლუვესიენის შატოში დაბინავებულიყო, თუმცა ვერსალში მისვლა მისთვის სამუდამოდ აიკრძალა.

საფრანგეთის დედოფალი

პირველი წლები

ერცჰერცოგი მაქსიმილიან ფრანც ავსტრიელი სტუმრობს მარი ანტუანეტსა და ლუი XVI-ს, 1775 წელი

ლუი XV-ის გარდაცვალების შემდეგ, 1774 წლის 10 მაისს საფრანგეთის ტახტი მისმა შვილიშვილმა ლუი XVI-მ დაიკავა, რითაც მარი ანტუანეტი საფრანგეთის ახალი დედოფალი გახდა. მმართველობის დასაწყისში დედოფალს მეფეზე პოლიტიკური გავლენა არ ჰქონია. ამ პერიოდში ლუი ორი მინისტრის: პრემიერ-მინისტრ მორეპისა და საგარეო საქმეთა მინისტრ ვერგენესის გავლენის ქვეშ იყო. მათი გავლენით მეფემ თანამდებობიდან მოხსნა არაერთი მინისტრი, მათ შორის შუაზელიც. დედოფალმა მარი ანტუანეტამ მთავარი როლი ითამაშა ლუი XV-ის მთავარი მინისტრის, ჰერცოგ დ'ეგილონის გადასახლებაში.

1774 წლის 24 მაისს, ლუი XV-ის გარდაცვალებიდან ორ კვირაში ახალმა მეფემ თავის ცოლს ვერსალიდან მოშორებით მდებარე პეტიტ-ტრენონის შატო აჩუქა, რომელიც ლუი XV-მ თავის დროზე მადამ დე პომპადურს აუშენა. ლუი XVI-მ მარი ანტუანეტს საშუალება მისცა, რომ შატო საკუთარი გემოვნებისამებრ ხელახლა გაერემონტებინა. მალევე გავრცელდა ჭორი, რომ მან კედლები ოქროთი და მარგალიტებით დაფარა, რაც დედოფლის იმიჯის შესალახად გამოგონილი სიცრუე იყო.

დედოფალი მარი ანტუანეტი თავის სალონში უკრავს არფაზე. 1777 წელი.

დედოფალი მარი ანტუანეტი მალე მიეჩვია მოდას, ფუფუნებასა და აზარტულ თამაშებს. მისმა მფლანგველურმა ხასიათმა ფაქტობრივად დააცარიელა სამეფო ხაზინა, რის გამოც ქვეყანა გაკოტრების პირას აღმოჩნდა და მოსახლეობამ შიმშილობა დაიწყო. მას ასევე ძალიან უყვარდა პომპეზურად გამოწყობა. მარი ანტუანეტს სპეციალურად ჰყავდა დაქირავებული დიზანიერები და თმის სტილისტები. მის პერიოდში მოდაში შემოვიდა განსაკუთრებით მაღალი ვარცხნილობები და განიერი კაბები. ცნობილია, რომ მისი ვარცხნილობა საშუალოდ 90 სანტიმეტრ სიმაღლის იყო, რასაც ემატებოდა თმაში ჩამაგრებული გრძელი ბუმბულებიც. სამეფო კარზე დამკვიდრდა ინგლისური მოდის ფართო კაბები, რომელთათვისაც საჭირო იყო სპეციალურად ინდოეთიდან ჩამოტანილი ძვირფასი ნაჭრები. 1775 წლის „ფქვილის ამბოხისას“ დედოფლის რეპუტაცია ძლიერ დაზარალდა. საბოლოოდ ისე მოხდა, რომ მარი ანტუანეტს ფრანგებისთვის წინამორბედ მეფეთა საყვარლების ეკვივალენტური რეპუტაცია ჰქონდა. ხალხი მას პირდაპირ ადანაშაულებდა არსებულ კრიზისსა და ეკონომიკის განადგურებაში. იმპერატრიცა მარია ტერეზიას მიწერილ წერილებშიც ჩანს, რომ იგი აღშფოთებული იყო ქალიშვილის ხარჯებით და ისიც მას ადანაშაულებდა სამოქალაქო არეულობაში.

მარია ტერეზიასა და ხალხის აღშფოთებას იწვევდა მარი ანტუანეტის სამეგობრო წრეც. მათ არ მოსწონდათ მისი „თავისუფალი სტილისა“ და „ცუდი რეპუტაციის“ მქონე არისტოკრატ ქალბატონებთან ახლო ურთიერთობა. მისი ასეთი მეგობრებიდან აღსანიშნავია პრინცესა დე ლამბალი მარია ტერეზა ლუიზა სავოიელი, რომელიც სამეფო ოჯახს პენტიევრის ჰერცოგზე ქორწინების შემდეგ დაუნათესავდა. ნაადრევი დაქვრივების შემდეგ ლამბალი ერთობ თავისუფალ და მდიდრულ ცხოვრებას მისდევდა, რაც ხალხისგან განსხვავებით მარი ანტუანეტს მოსწონდა. 1774 წლის 19 სექტემბერს დედოფალმა პრინცესა ლამბალი სამეფო სასახლის დიასახლისად დანიშნა, მოგვიანებით ეს წოდება თავის ახალ რჩეულს, პოლინიაკის ჰერცოგინია იოლანდ დე პოლასტრონს გადაულოცა.

1774 წელს მარი ანტუანეტმა ვერსალში უმასპინძლა თავის მუსიკის მასწავლებელს, გერმანელ კომპოზიტორ კრისტოფ ვილიბალდ გლუკს, რომელიც საფრანგეთში 1779 წლამდე დარჩა.

დედობა, სამეფო კარის ცვლილებები და პოლიტიკაში ჩარევა

დედოფალი მარი ანტუანეტი 1775 წელს

ვინაიდან მარი ანტუანეტისადმი ცილისწამების ტალღა იყო მიმართული, მისი უფროსი ძმა, საღვთო რომის იმპერატორი იოზეფ II საიდუმლოდ ჩავიდა საფრანგეთში გრაფი ფალკენშტაინის სახელით, რათა დაეთვალიერებინა პარიზი და გაეგო რა ხდებოდა სინამდვილეში ვერსალში. 1777 წლის 18 აპრილს შატო დე ლა მოტში იოზეფი თავის დასა და სიძეს შეხვდა. იგი გულწრფელად და ცნობისმოყვარედ ესაუბრა მათ. იოზეფის განსაკუთრებულ ინტერესს წარმოადგენდა ის, თუ შვიდწლიანი ქორწინების განმავლობაში ცოლ-ქმარი რატომ არ იყოფდა სარეცელს. მისი დასკვნით წყვილს ამასთან პრობლემები არ ჰქონდა გარდა დედოფლის უყურადღებობისა ქმრისადმი და მეფის სურვილისა, თავი დაეღწია მისთვის. იოზეფ II-მ თავის ძმას, ტოსკანის დიდ ჰერცოგ ლეოპოლდ I-ს წერილი მისწერა, სადაც ამ თემაზე დაწვრილებით საუბრობდა. წერილიდან ირკვევა, რომ ლუი მარი ანტუანეტს საწოლში „არც კი ეკარებოდა“ და „საუბრითაც არ იწუხებდა თავს“, იგი „ორწუთიანი დიალოგის შემდეგ მშვიდობიან ღამეს უსურვებს და იძინებს“.

წლების განმავლობაში არსებობდა ჭორი, რომ ლუი ჰომოსექსუალი იყო, თუმცა ვინაიდან არც მამაკაცთა მიმართ იჩენდა ინტერესს, ბევრი ფიქრობდა კიდეც, რომ იმპოტენტი იყო. მიუხედავად მოსაზრებებისა, ექიმმა იგი გასინჯა და დაადგინა, რომ ჯანმრთელი იყო. ცნობილია, რომ იოზეფის ჩარევის შემდეგ, 1777 წლის აგვისტოში საბოლოოდ მოხდა ქორწინების კონსუმაცია. რვა თვის შემდეგ, 1778 წლის აპრილში წარმოიშვა ვარაუდი, რომ დედოფალი დაფეხმძიმდა, თუმცა ამაზე ოფიციალური განცხადება მხოლოდ 16 მაისს გაკეთდა, როდესაც ინფორმაცია უკვე დაზუსტებული იყო. 1778 წლის 19 დეკემბერს ვერსალში მარი ანტუანეტმა თავისი პირველი შვილი, პრინცესა მარი ტერეზ შარლოტი გააჩინა. მას სახელი მარი ანტუანეტის დედის, იმპერატრიცა მარია ტერეზიასა და დიდი ბრიტანეთის დედოფალ შარლოტას პატივსაცემად დაარქვეს, რომელიც მისი ახლო მეგობარი იყო. აღსანიშნავია, რომ ბავშვის მამის ვინაობა სადავო იყო.

დედოფლის პირველი ორსულობის პერიოდში ორი ისეთი მოვლენა მოხდა, რომლებმაც მისი ცხოვრება შეცვალა: ვერსალში დაბრუნდა მისი შვედი „მეგობარი“, გრაფი და მისმა ძმამ, იოზეფმა პრეტენზია განაცხადა ბავარიის ტახტზე, რასაც პრუსიის მხრიდან წინააღმდეგობა და ომი მოჰყვა. მარი ანტუანეტი ქმარს სთხოვდა, რომ ომში ავსტრიის მხარეს ჩაბმოდა. 1779 წლის 13 მაისს კონფლიქტი ტეშენის ზავით დასრულდა საფრანგეთის შუამავლობით, რის შემდეგაც ავსტრიაში დაახლოებით 100,000 ფრანგი ჯარისკაცი გაიგზავნა, ისევ დედოფლის მოთხოვნით. ამის შემდეგ ფრანგებს შეექმნათ შთაბეჭდილება, რომ მათი დედოფალი მხოლოდ ავსტრიაზე ზრუნავდა და საფრანგეთი არ ადარდებდა.

დედოფალი მარი ანტუანეტი 1778 წელს

იმავდროულად, დედოფალმა ცვლილებები შეიტანა სამეფო კარის წეს-ჩვეულებებში. ამ ფაქტმა, ცხადია, ძველი თაობების წარმომადგენლებთან უთანხმოება გამოიწვია. განსაკუთრებით დიდი აჟიოტაჟი მოჰყვა მძიმე მაკიაჟის, კორსტეტისა და განიერი კაბების გაუქმებას, რომლებიც ბუნებრივმა სახემ და ფართო კაბებმა ჩაანაცვლა. მისი ახალი მოდა მიმართული იყო უფრო მარტივი, ქალური იერის წარმოჩენისკენ, სადაც ადგილი მარტივად დაიმკვიდრა ჯერ გუალმა, შემდეგ კი უფრო თავისუფალმა მუსლიმურმა კაბებმა, რომლებში გამოწყობილიც მარი ანტუანეტი ხშირად უკვეთავდა პორტრეტებს. უკვე 1780-იან წლებში დედოფალმა სამოყვარულო სპექტაკლებსა და მიუზიკლებში დაიწყო თამაში. წარმოდგენები ძირითადად პეტიტ-ტრენონში იმართებოდა, რომელსაც თავადვე დგამდა მისსავე აშენებულ პატარა დარბაზში.

ამ ყველაფრის პარალელურად, საფრანგეთის ხაზინის შევსება ძირითად პრობლემად რჩებოდა. კრიზისი მას შემდეგ კიდევ უფრო გამწვავდა, რაც ლუი XVI აშშ-ბრიტანეთის ბრძოლაში ჩაება და მეტიც, ამერიკელებს ფულადი სახსრებით ეხმარებოდა. მიუხედავად იმისა, რომ თუ ავსტრიას არ ეხებოდა მარი ანტუანეტი პოლიტიკით საერთოდ არ ინტერესდებოდა, ამ ომში ჩაბმა მარტივად მიაწერეს მის სახელს. თუმცაღა, მან გარკვეულწლიად გავლენა მაინც იქონია, რამეთუ საფრანგეთთან ერთად ბრძოლაში ავსტრიაც ჩაება, რასაც რუსეთის ინიციატივით „ნეიტრალური ლიგის“ ჩამოყალიბება მოჰყვა, რომელსაც ამერიკაში ბრიტანელთა ბრძოლა უნდა შეეჩერებინა. 1780 წელს საფრანგეთმა ამერიკელებს ჯარებიც მიაშველა, რა დროსაც ფრანგებმა ჯორჯ ვაშინგტონთან ერთად დაამარცხეს ბრიტანელები. ომი საბოლოოდ მხოლოდ 1783 წელს. დასრულდა.

საფრანგეთის სამეფო ოჯახი 1781 წელს. მარცხნიდან მარჯვნივ: ბერისა და ანგულემის ჰერცოგები თავიანთ დასთან, მადმუაზელ სოფისთან ერთად, არტუის გრაფი და გრაფინია, მეფე და დედოფალი დოფინით ხელში, რომლის ფეხიც მის უფროს დას, სამეფო პრინცესას უკავია, მადამ ელიზაბეტი, პროვანსის გრაფი და გრაფინია.

1783 წელს დედოფალმა გადამწყვეტი როლი ითამაშა თავისი საუკეთესო მეგობრის, პოლინიაკის ჰერცოგინიის ახლო მეგობრის, შარლ ალექსანდრე დე კალონის ფინანსთა მინისტრად დანიშვნის საქმეში, რომელიც მალევე ყველაზე გავლენიანი და კონსერვატორი მინისტრი გახდა. ამის შედეგი იყო ის, რომ მარი ანტუანეტს მთავრობაში საკუთარი წარმომადგენელი ჰყავდა და შესაბამისად მისი გავლენები და ძალაუფლებაც გაიზარდა. თუმცაღა, მათმა საქმიანობამ ერთობ სავალალო შედეგები გამოიღო, რაც საფრანგეთის რევოლუციის ერთ-ერთ მთავარ მიზეზად იქცა.

1779 წლის ივლისის დასაწყისში საზეიმოდ გამოაცხადეს დედოფლის მეორე ორსულობის ამბავი. მარი ანტუანეტისა და დედამისის წერილებიდან ირკვევა, რომ მას ერთობ რთული ორსულობა ჰქონდა და სისხლდენების გამო გამუდმებით ეშინოდა ნაყოფის დაკარგვის. საბოლოოდ დედოფალს მუცელი მოეშალა. 1781 წლის მარტში მისი მესამე ფეხმძიმობა დადასტურდა, იმავე წლის 22 ოქტომბერს კი მან საფრანგეთის დოფინი ლუი ჟოზეფი გააჩინა.

1780 წლის 29 ნოემბერს, ვენაში გარდაიცვალა იმპერატრიცა მარია ტერეზია. მარი ანტუანეტი შიშობდა, რომ დედამისის გარდაცვალება საფრთხეს შეუქმნიდა ფრანკო-ავსტრიულ ალიანსსა და მის მდგომარეობას ვერსალში არამყარს გახდიდა, თუმცა მას მისმა ძმამ, ახალმა იმპერატორმა იოზეფ II-მ მისწერა, რომ საფრანგეთთან ალიანსს არასოდეს გააფუჭებდა.

1781 წლის ივლისში იოზეფ II მეორედ ეწვია საფრანგეთს, რათა ხელახლა დაედგინათ ფრანკო-ავსტრიული ალიანსის პირობები. ასევე აინტერესებდა ტყუილი იყო თუ მართალი, რომ მისი და „საფრანგეთის ხაზინას ძარცვავდა“.

პოპულარობის შემცირება

მარი ანტუანეტი 1783 წელს

დოფინის, ანუ მომავალი მეფის გაჩენამ დიდად შეუწყო ხელი მარი ანტუანეტის პოლიტიკური გავლენის ზრდას, რაც ავსტრიისთვის მეტად სასარგებლო იყო. კეტლის ომის პერიოდში, რომელშიც იოზეფ II ნიდერლანდელებს მდინარე შელდტის აუზის დასაკავებლად ებრძოდათ, ფრანგები არ ჩარეულან, რის გამოც იმპერატორი დამარცხდა, თუმცა მარი ანტუანეტმა აიძულა საფრანგეთის ფინანსთა მინისტრი, რომ ავსტრიელებისთვის „ალიანსის უხეში დარღვევის გამო“ დიდი კომპენსაცია გადაეხადა. ამის სანაცვლოდ საფრანგეთმა ავსტრიის მხარდაჭერა მიიღო დიდი ბრიტანეთის წინააღმდეგ ბრძოლაში ამერიკის დამოუკიდებლობისათვის.

1782 წლიდან სამეფო ბავშვების აღმზრდელად დედოფალმა თავისი ახლო მეგობარი, პოლინიაკის ჰერცოგინია დანიშნა. მისმა ამ გადაწყვეტილებამ ბევრის უკმაყოფილება გამოიწვია, რადგან ჰერცოგინიას „თავისუფალი ქალის“ რეპუტაცია ჰქონდა და ფრანგები მიიჩნევდნენ, რომ იგი შეუსაბამო იყო ასეთი თანამდებობისათვის. მეორეს მხრივ, მეფეც და დედოფალის ენდობოდნენ პოლინიაკს, რის გამოც მას ვერსალში ცამეტოთახიანი აპარტამენტები გამოუყვეს. ამის შემდეგ არა მხოლოდ იოლანდი, არამედ პოლინიაკების მთელი ოჯახი დიდად სარგებლობდა სამეფო ოჯახის კეთილგანწყობით, თუმცა მათმა უეცარმა გამდიდრებამ და ცხოვრების წესმა მრავალი არისტოკრატი გააღიზიანა. „სამეფო კარზე პოლინიაკების გაბატონებამ“ საგრძნობლად შელახა დედოფლის სახელი, განსაკუთრებით პარიზელების თვალში. დე მერსი ამაზე წერდა: „თითქმის აუხსნელია, ასეთ მოკლე დროში როგორ მოუტანა ამ ოჯახს ასეთი უპირატესობა სამეფო ოჯახის კეთილგანწყობამ“.

1783 წლის ივნისში დედოფლის ახალი ორსულობის შესახებ გამოაცხადეს. იმავე წლის 2 ნოემბერს, თავის 28-ე დაბადების დღეზე დედოფალს მუცელი მოეშალა.

1783 წელს, ამერიკიდან დაბრუნებული გრაფი აქსელ ფონ ფერსენი დედოფალს ერთობ დაუახლოვდა. არსებობდა მოსაზრება და დღემდე ამტკიცებენ, რომ გრაფსა და დედოფალს რომანი ჰქონდათ, თუმცა ამის მტკიცებულება და მხილველი არ არსებობს. თუმცაღა, 2016 წელს საფრანგეთის ისტორიული კოლექციების კონსერვაციის სამეცნიერო ცენტრის თანამშრომელმა ანრი სამუელმა სხვადასხვა ინფრაწითელი სკანირების მეშვეობით გაშიფრეს მარი ანტუანეტის გრაფთან გაგზავნილი წერილები, რაც ამტკიცებს, რომ მათ რომანი ჰქონდათ.

ამ პერიოდში დედოფალი და მისი მეგობრები სამეფო კარზე თავისუფალ და მხიარულ ცხოვრებას მისდევდნენ, რაც ხალხსა და არისტოკრატიაში არაერთგვაროვან რეაქციებს იწვევდა. თუმცაღა, რევოლუციის მოსურნეებმა დედოფლის გართობისმოყვარეობა კარგად გამოიყენეს და მას მრავალი ჭორი გაუვრცელეს. მიუხედავად ამისა, სამეფო მატიანეების წყაროები ამ ჭორებს უარყოფენ და ნათლად წერენ, რომ დედოფალს სექსუალური გადახრები არ ჰქონია, რადგან ბევრი ამტკიცებდა, რომ იგი პოლინიაკის ჰერცოგინიასთანაც იწვა. რაც დრო გადიოდა, გაზეთებში სულ უფრო მეტი იწერებოდა დედოფალზე. ისინი იმასაც კი წერდნენ, რომ პოლინიაკს ჯერ ლუი XV-თან ჰქონდა რომანი. ხალხში განსაკუთრებული პოპულარობა ჰპოვა მარი ანტუანეტის ლესბოსელობაზე აგორებულმა უსაფუძვლო ჭორმა, რომელმაც ავსტრიამდე ჩააღწია.

საფრანგეთის დედოფალი მარი ანტუანეტი

1783 წელს დედოფალი ძირითადად თავისი „ჰამლეტის“ წარმოდგენის დადგმით იყო დაკავებული. მისმა ამ დადგმამ განსაკუთრებული ყურადღება მიიქცია და დედოფალს პოპულარობა მოუტანა. თუმცა, ჰამლეტში შესრულებულმა როლმა ვერ უშველა მარი ანტუანეტის რეპუტაციას. ამ პერიოდში მას ჩვეულებად ჰქონდა, რომ ყოველი წვეულებისას თავისი მამული პატარა სოფელივით უნდა მოეწყო. რეალურად ეს იდეა კონდეს პრინც ლუი ჟოზეფს ეკუთვნოდა და დიზაინიც მისგან გადაიღო. ამავდროულად, მარი ანტუანეტმა საკუთარი ბიბლიოთეკა შექმნა, რომელშიც 500-მდე წიგნი მოაგროვა. ცნობილია, რომ მას ძალიან მოსწონდა ისტორიული ჟანრის ნაწარმოებები. დედოფალი ასევე პატრონობდა ხელოვნებას, კერძოდ მუსიკას და ასევე მხარს უჭერდა სამეცნიერო განვითარებას. სწორედ მან დააფინანსა მონგოლფიერის პირველი გაშვება, რომელსაც თავადვე დაესწრო.

1784 წლის 27 აპრილს პარიზის თეატრში დედოფალმა „ფიგაროს ქორწინება“ დადგა. იმის გამო, რომ კანონი კრძალავდა თეატრალურ წარმოდგენებში მეფისა და სხვა წარჩინებულების პორტრეტების გამოყენებასაც კი, არათუ მონაწილეობას, რის გამოც მარი ანტუანეტმა ვერ მოახერხა მასში მონაწილეობა, თუმცა მთლიანად მისი დადგმული იყო. განსხვავებით „ჰამლეტისგან“, „ფიგაროს ქორწინებამ“ საშინლად შელახა სამეფო ოჯახისა და არისტოკრატიის იმიჯი.

მარი ანტუანეტი თავის შვილებთან ერთად პეტიტ-ტრენონის ბაღში

1784 წლის 24 ოქტომბერს ლუი XVI-მ თავისი ბიძაშვილის, ორლეანის ჰერცოგისაგან მარი ანტუანეტის სახელით შეისყიდა შატო დე სენ-კლოდი, რადგან თავისი საგვარეულო მამულების გაფართოვება სურდა. ზედმეტი და დიდი ხარჯების ასაცილებლად ფინანსთა მინისტრმა მეფეს შესთავაზა, რომ ახალი შატოს საყიდლად ძველი გაეყიდა და მან დაუსახელა კიდეც ბორდოში მდებარე შატო ტრომპეტი, რომელსაც სამეფო ოჯახი არასოდეს იყენებდა, თუმცა ამაოდ. ამრიგად, ისე გამოვიდა, რომ მარი ანტუანეტმა შეიძინა სენ-კლოდი, რამაც მისი ისედაც შელახული პრესტიჟი კიდევ უფრო დააზიანა. ამ შატოს ფასი ძალიან მაღალი, თითქმის 6 მილიონი ლივრი იყო, რასაც დამატებითი ხარჯებიც დაემატა მისი რესტავრაციისთვის, მთელი ეს ფული კი მეფემ ხაზინიდან აიღო, რომელიც ისედაც ცარიელი იყო.

1785 წლის 27 მარტს მარი ანტუანეტმა მეორე ვაჟი გააჩინა, სახელად ლუი შარლი, რომელსაც ნორმანდიის ჰერცოგობა უბოძეს. იმ ფაქტმა, რომ ბავშვი ფერსენის დაბრუნებიდან ზუსტად ცხრა თვეში დაიბადა, მრავალი მითქმა-მოთქმა გამოიწვია. მარი ანტუანეტისა და ლუი XVII-ის ბიოგრაფები ამტკიცებენ, რომ ბავშვის ბიოლოგიური მამა ლუი XVI იყვნენ, თუმცა ისტორიკოსთა მეორე ნაწილის აზრით, ნორმანდიის ჰერცოგი დედოფლისა და გრაფის რომანტიული ურთიერთობის ნაყოფი იყო. ანტონია ფრასერის ცნობით, ბავშვის დაბადების თარიღი ზუსტად ემთხვევა მარი ანტუანეტის ერთობ გახმაურებულ ვიზიტს გრაფ ფერსენთან. იმავდროულად, სამეფო მსახურების პირადი დღიურებიდან ირკვევა, რომ ნაყოფის ჩასახვის პერიოდში დედოფალი ასევე დიდ დროს ატარებდა მეფესთან. თუმცაღა, მარი ანტუანეტის მტრებისათვის საკმარისი აღმოჩნდა ოდნავი საეჭვო გარემოებაც, რომ ლუი შარლისათვის უკანონო ბავშვი ეწოდებინათ. ფუფუნების მოყვარული დედოფალი, რომელიც ხალხის შიმშილობის დროს ძვირადღირებულ შატოს ყიდულობდა, უცხო ქვეყანას (იგულისხმება ავსტრია) ჯარებით ეხმარებოდა, ხაზინას აცარიელებდა და საყვარლისგან უკანონო ბავშვს აჩენდა, ცხადია ფრანგებში ზიზღს იწვევდა.

უკვე 1786 წლის 9 ივლისს მარი ანტუანეტმა უკანასკნელი ბავშვი, მადმუაზელ სოფი გააჩინა, რომელიც 1787 წელს, 11 თვის გარდაიცვალა.

რევოლუციამდელი წლები: სკანდალები და წარუმატებელი რეფორმები

ბრილიანტის ყელსაბამის სკანდალი

ბრილიანტის ყელსაბამი

რაც დრო გადიოდა მარი ანტუანეტი, როგორც დედოფალი, სულ უფრო მეტად ერთვებოდა საფრანგეთის პოლიტიკაში. სახალხოდ იყო ცნობილი, რომ დედოფალი შვილებზე და მათ განათლებაზე ზრუნავდა, თუმცა „კარგი დედის“ როლის მორგებამ ვერ უშველა მის რეპუტაციას. უკვე 1785 წლიდან იწყება მარი ანტუანეტის წინააღმდეგ მიმართული პროპაგანდა. მის წინააღმდეგ გავრცელდა უამრავი გამოგონილი ჭორი, მაგალითად: ამბობდნენ, რომ დედოფალს კაცები აღარ ეყო და საკუთარ ვაჟთან გაიყო სარეცელიო, ასევე მას მიაწერეს ლუი XIV-ის ცოლის, დედოფალ მარია ტერეზას ფრაზა — „თუ პური არ აქვთ, ნამცხვრები ჭამონ“, რაც სულ სხვა დროსა და კონტექსტში ითქვა. ამასვე დაერთო კიდევ ერთი შეთქმულება, რომელიც ისტორიაში ცნობილია, როგორც „ბრილიანტის ყელსაბამის სკანდალი“. ეს შეთქმულება გამოიხატა იმაში, რომ მარი ანტუანეტის სახელს მიაწერეს უძვირფასესი ბრილიანტის ყელსაბამის ყიდვა, რომელიც ლუი XV-ის ბრძანებით დამზადდა მადამ დიუ ბარისთვის, თუმცა მისი დასრულება იულველირმა მეფის სიცოცხლეში ვერ მოასწრო და შესაბამისად ვერც გაყიდა, გაძევებულ დიუ ბარს კი აღარ ჰქონდა მსგავსი ნივთების ყიდვის ფუფუნება. ვინაიდან დედოფალს მფლანგველის რეპუტაცია ჰქონდა, მისმა მტრებმა ეს კარგად გამოიყენეს და მისმა მტერმა, პრინცესა ჟანა დე ვალუა-სენ-რემმა, რომელსაც მარი ანტუანეტის კიდევ ერთი მტერი, კარდინალი დე როანი ეხმარებოდა. ჟანამ და კარდინალმა ერთ-ერთი ბარონის მეძავი, ნიკოლ დე ლოგი დაიქირავეს, რომელიც გარეგნულად ძალიან ჰგავდა მარი ანტუანეტს, მასსავით ჩააცვეს და დედოფლის სახელით აყიდინეს ყელსაბამი იულველირისაგან.

ამბავი, რომ დედოფალმა სამი სასახლის ღირებულების ყელსაბამი შეიძინა, დამშეულ ფრანგებში საოცარი ზიზღი გააღვიძა, რაც რევოლუციის ერთ-ერთ წინა პირობად იქცა. თუმცაღა შეთქმულებას რევოლუციამდე აეხადა ფარდა, რევოლუციონერები განაგრძობდნენ ხალხისათვის იმის მტკიცებას, რომ ეს დედოფალმა შეიძინა. მიუხედავად თავად მარი ანტუანეტის დაჟინებული მოთხოვნისა, მათი მაღალი არისტოკრატიული წარმომავლობის გამო პარლამენტმა ჟანაც და როანიც უდანაშაულოებად სცნო.

რევოლუციის დასაწყისი

მონარქიის გაუქმება

მარი ანტუანეტი ტაძარში

მემკვიდრეობა

შვილები

სახელი	პორტრეტი	დაიბადა	გარდაიცვალა	ზოგადი ცნობები
მარი ტერეზი		19 დეკემბერი, 1778, ვერსალი, საფრანგეთი	19 ოქტომბერი, 1851, ლანცენკირხენი, ავსტრია (72 წლის)	დაობლების შემდეგ იგი რევოლუციონერებმა გაათავისუფლეს, რის შემდეგაც ის ევროპის მრავალ ქვეყანაში იმყოფებოდა. რუსეთში ყოფნისას დაქორწინდა თავის ბიძაშვილზე, ანგულემის ჰერცოგ ლუი ანტუანზე. ბურბონთა რესტავრაციისა და ლუი XVIII-ის გარდაცვალების შემდეგ მეფე მისი მამამთილი, შარლ X გახდა. 1830 წელს მისი ტახტიდან გადადგომის შემდეგ დამხობამდე, მარი ტერეზი და მისი ქმარი 20 წუთით იყვნენ საფრანგეთის მეფე-დედოფალი. დამხობის შემდეგ ისინი კვლავ ევროპაში გადაადგილდებოდნენ, გარდაიცვალა უშვილოდ.
ლუი ჟოზეფი		22 ოქტომბერი, 1781, ვერსალი, საფრანგეთი	4 ივნისი, 1789, მედონი, საფრანგეთი (7 წლის)	საფრანგეთის დოფინი. გარდაიცვალა მცირეწლოვანი, ტუბერკულოზით.
ლუი XVII		27 მარტი, 1785, ვერსალი, საფრანგეთი	8 ივნისი, 1795, პარიზი, საფრანგეთი (10 წლის)	ძმის გარდაცვალების შემდეგ საფრანგეთის დოფინი, მამის დაღუპვის შემდეგ კი საფრანგეთის ტიტულარული მეფე. სიცოცხლის უკანასკნელი წლები მარტომ გაატარა, ციხეში, სადაც იგი ტუბერკულოზით გარდაიცვალა.
სოფი ელენა		9 ივლისი, 1786, ვერსალი, საფრანგეთი	19 ივნისი, 1787, ვერსალი, საფრანგეთი (11 თვის და 10 დღის)	საფრანგეთის პრინცესა და „საფრანგეთის ქალიშვილი“. გარდაიცვალა ჩვილი, ტუბერკულოზით.