Ֆրից Լանգ

Ֆրից Լանգ; գերմ.՝ Fritz Lang
Ծնվել է	դեկտեմբերի 5, 1890[…]
Ծննդավայր	Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա
Մահացել է	օգոստոսի 2, 1976[…] (85 տարեկան)
Մահվան վայր	Բևերլի Հիլզ, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Գերեզման	Ֆորեստ Լոուն հուշայգի
Քաղաքացիություն	Գերմանիա, ԱՄՆ և Ավստրիա
Մայրենի լեզու	անգլերեն
Կրոն	քրիստոնեություն և հուդայականություն
Կրթություն	Königliche Kunstgewerbeschule München? և Վիեննայի տեխնիկական համալսարան
Երկեր	Մետրոպոլիս, М, Destiny?, Die Nibelungen? և Dr. Mabuse the Gambler?
Մասնագիտություն	կինոռեժիսոր, սցենարիստ, դերասան, մոնտաժող, կինոդերասան, կինոպրոդյուսեր, ռեժիսոր, գրող և պրոդյուսեր
Ամուսին	Թեա ֆոն Հարբոու, Lily Latté? և Lisa Rosenthal?
Զբաղեցրած պաշտոններ	Կաննի կինոփառատոնի հանձնաժողովի նախագահ
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Deutscher Filmpreis Հոլիվուդյան փառքի ծառուղու աստղ և The Life Career Award?
	Fritz Lang Վիքիպահեստում

Ֆրից Լանգ, իսկական անունը Ֆրիդրիխ Քրիստիան Անտոն Լանգ (գերմ. Friedrich Christian Anton Lang, դեկտեմբերի 5, 1890(1890-12-05)^[1]^[2]^[3]^[…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա^[4] - օգոստոսի 2, 1976(1976-08-02)^[1]^[2]^[3]^[…], Բևերլի Հիլզ, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), գերմանացի ռեժիսոր, սցենարիստ, համր կինոյի մեծագույն վարպետներից մեկը, 1933 թվականից հետո ապրել և ստեղծագործել է ԱՄՆ-ում։

Գերմանական էքսպրեսիոնիզմի ամենախոշոր ներկայացուցիչներից մեկը։ Նկարահանել է համր կինոյի պատմության ամենամեծ բյուջե ունեցող ֆիլմը՝ «Մետրոպոլիս», (1927 թ.)։

Կենսագրություն

Ֆրից Լանգը ծնվել է 1890 թվականին Վիեննայում։ Հայրը՝ Անտոն Լանգը ճարտարապետ էր, մայրը՝ Պաուլ Շլյեզինգեր արմատներով հրեա էր։ Նրանք գաղթականներ էին Չեխիայի Մորավիայի նահանգից։ Մայրը ընդունել էր կաթոլիկությունը և շատ լուրջ էր վերաբերվում կաթոլիկ ավանդույթներին։

Մանկություն

Փոքր տարիքից զբաղվում էր նկարչությամբ և դպրոցն ավարտելուց հետո 1907 թվականին ընդունվում է բարձրագույն տեխնիկական դպրոցի ճարտարապետության ֆակուլտետը, սակայն այնտեղ սովորում է ընդամենը մեկ կիսամյակ։ 1908 թվականին Վիեննայի գրաֆիկական արվեստի ակադեմիայում ուսումնասիրում է գեղանկարչություն, իսկ 1911 թվականին շարունակում է նույն զբաղմունքը Մյունխենի Յուլիուս Լիցի պետական գեղարվեստական դպրոցում։

Մասնակցությունը պատերազմին

Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին տեղափոխվում է Վիեննա։ 1915 թվականի հունվարի 12-ին որպես կամավոր մեկնում է պատերազմ` ծառայության անցնելով № 13 հրետանային դիվիզիոնում։ Ռազմաճակատում 3 անգամ վիրավորվում է, ենթարկվում է կոնտուզիայի։ 1918 թվականին ճանաչվում է ռազմական ծառայության համար ոչ պիտանի և զորացրվում` ստանալով լեյտենանտի կոչում։

Ամուսնություն

Երեք անգամ ամուսնացած է եղել։ Առաջին կինը՝ Էլիզաբեթ Ռոզենտալն էր, ում հետ ամուսնացել է 1919 թվականին։ Նա մահացել է 1920 թվականի սեպտեմբերի 25-ին։ Երկրորդ կնոջ՝ գրող և սցենարիստ Թեա ֆոն Հարբոուի հետ ծանոթացել է 1920 թվականին «May-Film GmbH» ընկերությունում աշխատելու տարիներին, ում հետ ամուսնացել է 1922 թվականին, ով միաժամանակ համագործակցել է նրա հետ որպես սցենարիստ։ Նրանք միասին աշխատել են մինչև 1933 թվականը՝ նրանց ամուսնալուծվելը։

1971 թվականին գաղտնի ամուսնացել է քարտուղարուհի և ասիստենտ Լիլի Լաթեի հետ, ում հետ ծանոթ էր դեռևս 1930-ական թվականներին։

Կենսագրական այլ փաստեր

Ֆրից Լանգը մահացել է 1976 թվականի օգոստոսի 2-ին Կալիֆորնիա նահանգի Բևեռլի Հիլզ քաղաքում։

2007 թվականին Արտյոմ Դեմենոկը Գերմանիայում նկարահանել է «Ֆրից Լանգ» վավերագրական ֆիլմը։

Կարիերա և ֆիլմագրություն

Կինոյում իր աշխատանքը սկսել է որպես սցենարիստ։ Սցենարներ սկսել է գրել դեռևս պատերազմի ընթացքում հոսպիտալում գտնվելու ժամանակ։

1918 թվականի օգոստոսին ծանոթանում է գերմանացի կինոպրոդյուսեր Էրիխ Պոմերի հետ, ով նրան հրավիրում է որպես սցենարիստ աշխատելու «Decla» կինոստուդիայում։

Առաջին ինքնուրույն ռեժիսորական աշխատանքը 1919 թվականին նկարահանված «Խարակիրի» ֆիլմն էր։ Նրա հետագա գրեթե բոլոր ֆիլմերը ունեն ռոմանտիկ և էքսպրեսիոնիստական բնույթ, որոնցից շատերը ունեն մի քանի ժամ տևողություն։

«Սարդերը» (Die Spinnen, 1. Teil - Der Goldene See, 1919; Die Spinnen, 2. Teil - Das Brillantenschiff, 1920) - արկածային դրամա կորած քաղաքակրթության գանձերի որոնման մասին.
«Հոգնած մահ» (Der Müde Tod, 1921) - փիլիսոփայական-լիրիկական այլաբանական ֆիլմ, որտեղ պատմվում է սիրո մասին, որը փորձում է հաղթել մահին.
«Դոկտոր Մաբուզե - խաղացողը» (Dr. Mabuse, der Spieler, 1922) - մասշտաբային դետեկտիվ դրամա գերհանցագործի մասին՝ հիմնված Նորբերտ Ժակի վեպի վրա.
«Նիբուլինգները» (Die Nibelungen: Siegfried, 1924; Die Nibelungen: Kriemhilds Rache, 1924) - էպիկական ֆանտաստիկա, նկարահանված Զիգֆրիդի մասին հին հունական ասքի մոտիվներով.
«Մետրոպոլիս» (Metropolis, 1927) - անտիուտոպիական ֆիլմ, որը հսկայական ազդեցություն է ունեցել 20-րդ դարի սոցիալական և գիտական ֆանտաստիկայի վրա, որը համր կինոյի պատմության ամենախոշոր բյուջե ունեցող ֆիլմն է։
«Կինը լուսնի վրա» (Frau im Mond, 1929) - տիեզարական թռիչքի մասին առաջին ֆիլմը, նկարահանված է հաշվի առնելով այդ ժամանակի գիտական և տեխնիկական հնարավորությունները։

Նրա առաջին ձայնային ֆիլմը 1931 թվականին նկարահանված «М» դետեկտիվ ժանրի դրաման էր, որը պատմում է սերիական մարդասպանի մասին, ում ցանկանում են բռնել ոչ միայն ոստիկանները, այլ նաև հանցագործների մի խումբ։ Այս ֆիլմը իր ժանրի կինոյի պատմության լավագույն գործերից է համարվում։

Վեջին գերմանական ֆիլմը դարձավ «Դոկտոր Մաբուզեի կտակը» (Das Testament des Dr. Mabuse, 1933)։ Ֆիլմը ցուցադրությունը սակայն Գերմանիայում արգելվեց։

1934 թվականին մեկնում է ԱՄՆ և նույն թվականի հունիսի 1-ին պայմանագիր է կնքում «Metro-Goldwyn-Mayer» կինոընկերության հետ։ Հոլիվուդում նրան առաջարկում են մի շարք նախագծեր, որոնք նա մերժում է։ 1936 թվականին նկարահանում է իր առաջին ամերիկյան ֆիլմը՝ «Կատաղություն» (Fury, 1936), որը հանդիսանում էր «М» ֆիլմի յուրօրինակ տարբերակ։ Ընդհանուր թվով նկարահանել է 46 ֆիլմ, 36 ֆիլմի սցենարի հեղինակ է, 7 ֆիլմի պրոդյուսեր։

1939 թվականի օգոստոսի 14-ն ստանում է ԱՄՆ-ի քաղաքացիություն։ 1956 թվականին մեկնում է ԳՖՀ, որտեղ քննարկում է մի քանի նախագիծ սակայն չկայացնելով կոնկրետ որոշումներ հետ է վերադառնում ԱՄՆ՝ բնակվելով Բևեռլի Հիլզում։ 1957 թվականին գերմանացի պրոդյուսեր Արթուր Բրաուների առաջարկով նկարահանում է «Հնդկական գերեզման» (Das Indische Grabmal, 1958) և «Դոկտոր Մաբուզեի հազար աչքերը» (Die tausend Augen des Dr. Mabuse, 1960) ֆիլմերը։

1963 թվականին Ժան-Լյուկ Գոդարի «Ատելություն» (Le mepris) ֆիլմում խաղում է ինքն իրեն։ 1964 թվականին Կաննի կինոփառատոնի ժյուրիի անդամ է եղել։

Ֆիլմագրություն

տարի	անվանում	բնօրինակ անվանում	նկարագրություն
1919	Խառնածինը	Halbblut	չի պահպանվել
1919	Սիրո տիրակալը	Herr der Liebe	չի պահպանվել
1919	Խարակիրի	Harakiri	«Մադամ Բատերֆլայի» հիմունքներով
1919	Սարդերը. Մաս 1. Ոսկե լիճը	Die Spinnen, 1. Teil - Der Goldene See	Արկածային ֆիլմ կորած գանձերի մասին շշում գրված ուղերձի մասին չի պահպանվել
1920	Սարդերը. Մաս 1. Ադամանդե նավակը	Die Spinnen, 2. Teil - Das Brillantenschiff
1920	Թափառող կերպար	Das wandernde Bild	Մելոդրամա. Պահպանվել է մասամբ
1921	Չորս հոգի կնոջ շուրջ	Vier um die Frau	Մելոդրամա
1921	Հոգնած Մահ	Der Müde Tod	Էքսպրեսիոնիստական պատմություն, որտեղ Մահը հանդիսանում է գործող անձ
1922	Դոկտոր Մաբուզե - խաղացողը	Dr. Mabuse, der Spieler	Ռեժիսորի սիրված հերոսի, հանճարեղ գողի մասին 1-ին ֆիլմը (4 ժամ տևողությամբ)
1924	Նիբուլինգներ	Die Nibelungen: Siegfried, Die Nibelungen: Kriemhilds Rache	Դասական էպոսի էկրանավորում
1927	Մետրոպոլիս	Metropolis	Ապագայի աշխարհի և կին-ռոբոտի մասին ֆիլմ
1928	Լրտեսները	Spione	Լրտեսական թրիլլեր
1929	Կինը Լուսնի վրա	Frau im Mond	Գիտական ֆանտաստիկա
1931	М (Քաղաքը փնտրում է մարդասպանին)	M	Հոգեբանական թրիլլեր մոլագար մարդասպանի մասին. ռեժիսորի առաջին հնչունային ֆիլմը
1933	Դոկտոր Մաբուզեի կտակը	Das Testament des Dr. Mabuse
1934	Լիլիոմ	Liliom	Ֆանտաստիկ հեքիաթային պատմություն հոգիների տեղափոխության մասին
1936	Ցասում	Fury	Մի երիտասարդի սխալմամբ մահապատժի են ենթարկում։ Նա ողջ է մնում և սկսում է վրեժ լուծել այդ քաղաքի բնակիչներից
1937	Կյանքը տրվում է մեկ անգամ	You Only Live Once	Դատված հանցագործի և դատախազի օգնականուհու ողբերգական սիրո մասին
1938	Դու և ես	You and Me	Հանցագործ զույգի մասին
1940	Ֆրենկ Ջեյմսի վերադարձը	The Return of Frank James	Վեստեռն ժանրի ֆիլմ Ջեսսի Ջեյմսի եղբոր մասին
1940	Վեստեռն Յունիոն	Western Union	Վեստեռն
1941	Որս մարդու հետևից	Man Hunt	Թրիլլեր մի մարդու մասին, ում փնտրում են նացիստները և բրիտանացիները
1942		Moontide	Դրամա մի մարդու մասին, ով վախենում է նրանից, որ հարբած վիճակում կարող էր մեղ գալ սպանության համար
1943	Դահիճները նույնպես մեռնում են	Hangmen Also Die!	Թրիլլեր ֆիլմ այն մասին, թե ինչպես են նացիստները փնտրում մարդասպան Գեյդրիխին
1944	Վախի նախարարություն	Ministry of Fear	Գրեհեմ Գրինի վեպի էկրանավորում, լրտեսական թրիլլեր
1944	Կինը պատուհանում	The Woman in the Window	Պրոֆեսորի և ճակատագրական գեղեցկուհու սիրո մասին թրիլլեր
1945	Մեղքի փողոց	Scarlet Street	Ֆիլմ-նուար հասարակ մարդու մեղսագործության մասին
1946	Թիկնոց և դաշույն	Cloak and Dagger	Լրտեսական թրիլլեր պատերազմի ժամանակ Եվրոպայում կատարված գործողությունների մասին
1948	Գաղտնիք դռան հետևում	Secret beyond the Door	Կապույտ Մորուքի մոտիվներով հոգեբանական թրիլլեր
1950	Գետի մոտի տունը	House by the River	Գետի մոտ բնակվող մի ընտանիքի պատմություն
1950	Ամերիկացի պարտիզանները Ֆիլիպիններում	American Guerrilla in the Philippines	Ռազմական ֆիլմ
1952	Տխրահռչակ ռանչո	Rancho Notorious	Վեստեռն ֆիլմ, որտեղ գլխավոր հերոսը փնտրում է իր սիրած աղջկա սպանողին
1952	Ընդհարում գիշերվա մեջ	Clash by Night	Փոքրիկ քաղաքի կյանքի մասին պատմություն
1953	Երկնագույն գարդենիա	The Blue Gardenia	Նուար ժանր դետեկտիվ
1953	Ուժեղ շոգ	The Big Heat	Ոստիկանության սպանության հետաքննություննը ներկայացնող դետեկտիվ-նուար
1954	Մարդկային ցանկություն	Human Desire	Էմիլ Զոլայի վեպի էկրանավորում
1955	Մունֆլիտ	Moonfleet	Գոթիկական մելոդարամ 18-րդ դարի Մեծ Բրիտանիայի մասին
1956	Մինչ քաղաքը քնած է	While the City Sleeps	դրամա
1956	Բանական մտածողության սահմանից այն կողմ	Beyond а Reasonable Doubt	Ֆիլմ նուար
1959	Բենգալյան վագրը	Der Tiger von Eschnapur	Հնդկաստանի մասին արկածային ֆիլմ
1959	Հնդկական գերեզման	Das Indische Grabmal	Բենգալյան վագր ֆիլմի շարունակություն
1960	Դոկտոր Մաբուզեի հազար աչքերը	Die Tausend Augen des Dr. Mabuse

Գրականություն

George, Manfred (als: m.g.)։ „The Ministry of Fear. Paramaount“, in: Aufbau (New York, NY), Jg. 11, Nr. 7, 16. Februar 1945
Moullet, Luc: Fritz Lang. Paris: Seghers, 1963
Peter Bogdanovich: Fritz Lang in America. London: Studio Vista, 1967
Lotte Eisner: Fritz Lang. London, 1976
Frieda Grafe / Enno Patalas / Hans Helmut Prinzler: Fritz Lang, Reihe Film 7, Peter W. Jansen / Wolfram Schütte (Hg.), München: Hanser, 1976, ISBN 3-446-12202-8
Ott, Frederick W.: The Films of Fritz Lang. Secaucus, NJ: Citadel, 1979
Maibohm, Ludwig: Fritz Lang. (Heyne Filmbibliothek, Band 32). München: Heyne, 1981, ISBN 3-453-86034-9
Kaplan, E. Ann: Fritz Lang. A Guide to References and Resources. Boston: K.G. Hall, 1981
Dürrenmatt, Dieter: Fritz Lang. Leben und Werk. Basel: Museum des Films Basel, 1982
Humphries, Reynold: Fritz Lang: cinéaste américain. Paris: Albatros, 1982
Horak, Jan-Christopher: Anti-Nazi-Filme der deutschsprachigen Emigration von Hollywood 1939–1945. Münster: Maks, 1984
Töteberg, Michael: Fritz Lang. (Rowohlts Monographien). Reinbek bei Hamburg: Rowohlt, 1985
Cornelius Schnauber: Fritz Lang in Hollywood. Unvollendete Memoiren. Wien, München, Zürich: Europaverlag, 1986, ISBN 3-203-50953-9
Schütze, Larissa: Fritz Lang im Exil: Filmkunst im Schatten der Politik. München: Meidenbauer, 2006, ISBN 3-89975-587-1
Nash, Ray R. / Ross, Stanley R. / Conelly, Robert B. (Ed.)։ Motion Picture Guide. Chicago, IL: Cinebooks, 1987
Gehler, Fred / Kasten, Ullrich: Fritz Lang – Die Stimme von Metropolis. Berlin: Henschel, 1990, ISBN 3-362-00522-5
Sturm, Georges: Fritz Lang. films, textes, références. Nancy: Presses universitaires Nancy, 1990
Eisenschitz, Bernard / Bertetto, Paolo: Fritz Lang. La mise en scène. Paris: Cinémathèque Française, 1993
Viviani, Christian: „Cape et Poignard. Le miroir et le geste“, in: Positif (Paris), Nr. 405, November, 1. November 1994
McGilligan, Patrick: Fritz Lang. The Nature of the Beast. New York, NY: Faber and Faber, 1997
Hoeppner, Klaus (Red.)։ Fritz Lang. Filmblätter. Filmografie. Bibliografie, Filmheft, Nr. 6, Berlin: Filmmuseum Berlin – Deutsche Kinemathek, 2001
Mikuž, Jure / Vrodlovec, Zdenko:„ Fritz Lang“. o.O., Moderna galerija, Revija Ekran
Maik Bozza & Michael Herrmann (Hg.)։ Schattenbilder - Lichtgestalten. Das Kino von Fritz Lang und F.W. Murnau. Filmstudien. Hrsg. v. M. Bozza u. M. Herrmann. Bielefeld 2009.
Michaux, Agnès. 'Je les chasserai jusqu'au bout du monde jusqu'à ce qu'ils en crèvent; Paris: Editions 1, 1997; ISBN 2-86391-933-4
Friedrich, Otto. City of Nets: A Portrait of Hollywood in the 1940s; New York: Harper & Row, 1986; ISBN 0-06-015626-0 (See e.g. pp. 45–46 for anecdotes revealing Lang's arrogance.)
Patrick McGilligan Fritz Lang: The Nature of the Beast; New York: St. Martins Press, 1997; ISBN 0-312-13247-6
Cornelius Schnauber Fritz Lang in Hollywood; Wien: Europaverlag, c1986; ISBN 3-203-50953-9 (in German)
Youngkin, Stephen (2005). The Lost One: A Life of Peter Lorre. University Press of Kentucky. ISBN 0-8131-2360-7. - Contains interviews with Lang and a discussion of the making of the film M

Արտաքին հղումներ

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Ланг Фриц // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ https://www.theguardian.com/film/2001/feb/10/books.guardianreview

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրից Լանգ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 483)։

[_64bb09f681f64694-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_524c8ec7a64fade1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7

[_80c93a1d0abb0982-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.

[_9bbcbbc3ef0ac22a-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Ланг Фриц // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_c975f7f495b60afb-5] ttps://www.theguardian.com/film/2001/feb/10/books.guardianreview

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]