Ֆիշեր Բլեք

Ֆիշեր Բլեք; անգլ.՝ Fischer Black
Ծնվել է	հունվարի 11, 1938
Ծննդավայր	Վաշինգտոն, ԱՄՆ
Մահացել է	օգոստոսի 30, 1995 (57 տարեկան)
Մահվան վայր	Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Կրթություն	Հարվարդի համալսարան և Հարվարդի քոլեջ
Գիտական աստիճան	դոկտորի աստիճան
Մասնագիտություն	տնտեսագետ և մաթեմատիկոս
Աշխատավայր	Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ, Չիկագոյի համալսարան և MIT Sloan մենեջմենթի դպրոց
	Fischer Black Վիքիպահեստում

Ֆիշեր Բլեք հունվարի 11, 1938(1938-01-11)^[1], Վաշինգտոն, ԱՄՆ - օգոստոսի 30, 1995(1995-08-30)^[1], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ, ամերիկացի տնտեսագետ, լայնորեն հայտնի որպես Բլեք-Սքոուլզի հավասարման հեղինակներից մեկը։

Կենսագրություն

1959 թվականին Հարվարդի քոլեջում ստացել է ֆիզիկայի բակալավրի կոչում։

1964 թվականին Հարվարդի համալսարանում պաշտպանել է կիրառական մաթեմատիկայի դոկտորի կոչումը («Դեդուկտիվ հարց-պատասխան համակարգ»)։ Սկզբում Բլեքը նույնիսկ հեռացվեց PhD ծրագրից այն պատճառով, որ երկար ժամանակ չէր կարողանում կողմնորոշվել թեմայի ընտրության հարցում՝ նա ֆիզիկայից անցավ մաթեմատիկայի, իսկ հետո համակարգիչների և արհեստական ինտելեկտի։ Բլեքն աշխատանքի է անցել Բոլտում, Բերանեկում և Նյումանում, որտեղ մասնակցել է արհեստական ինտելեկտի համակարգերի զարգացմանը։ Այնուհետև նա անցկացրեց ամառը՝ զարգացնելով իր գաղափարները «RAND Corporation»-ում,որից հետո նա ընդունվում է ասպիրանտուրա Մարվին Մինսկի մոտ, որտեղ, ի վերջո, հաջողվում է ավարտել ատենախոսությունը։

Ավարտելուց հետո Բլեքն աշխատանքի անցավ Արթուր Դ. Լիթլում, որտեղ նա առաջին անգամ փորձեց իր ուժերը տնտեսագիտության և ֆինանսների ոլորտում և հանդիպեց Ջեք Թրեյնորին՝ իր ապագա համահեղինակին։ 1971 թվականին նա աշխատանքի ընդունվեց Չիկագոյի համալսարանում, իսկ ավելի ուշ տեղափոխվեց «MIT»-ի կառավարման դպրոց։ 1984 թվականին նա աշխատանքի է ընդունվել «Goldman Sachs»-ում, որտեղ աշխատել է մինչև իր կյանքի վերջը։

Իր կարիերայի ընթացքում նրա հիմնական հետազոտական թեմաներն են եղել դրամավարկային տեսությունը, դրամավարկային քաղաքականության և բիզնես ցիկլերի տարբեր տարբերակների մշակումը, նա նաև ուսումնասիրել է գնաճը և հիպերինֆլյացիոն երևույթները, սպեկուլյատիվ գնագոյացումը և շատ ավելին։

1994 թվականի սկզբին նրա մոտ կոկորդի քաղցկեղ ախտորոշեցին։ Վիրահատությունը հաջող է անցել, և Բլեքը նույնիսկ կարողացել է մասնակցել Ֆինանսական ինժեներների միջազգային ասոցիացիայի տարեկան հանդիպմանը 1994 թվականի հոկտեմբերին, որտեղ նրան շնորհվել է տարվա ֆինանսական ինժեների կոչում։ Սակայն քաղցկեղը հետագայում վերադարձավ, և Բլեքը մահացավ 1995 թվականի օգոստոսին։

Նա երեք անգամ ամուսնացած է եղել, ուներ հինգ երեխա և երկու որդեգրված երեխա։

Գիտական կարիերա

1970-ականներին Բլեքը լրջորեն հետաքրքրվեց դրամավարկային քաղաքականությամբ։ Այս ժամանակաշրջանում այս ոլորտում հիմնական բանավեճերը ընթանում էին քեյնսյանների և մոնետարիստների միջև։ Քեյնսյանները՝ Ֆրանկո Մոդիլիանիի գլխավորությամբ, կարծում էին, որ վարկային շուկաներն իրենց բնույթով հակված են լինել անկայուն՝ բումի և անկման ժամանակաշրջաններով, և նրանք կարծում էին, որ դրամավարկային և հարկաբյուջետային քաղաքականության դերը այս ցիկլերը հարթելն է՝ կայուն աճի հասնելու համար։ Քեյնսյան տեսանկյունից Կենտրոնական բանկը պետք է իրավասու լինի վարելու հայեցողական քաղաքականություն՝ այս նպատակներին հասնելու համար։ Մոնետարիստները՝ Միլթոն Ֆրիդմանի գլխավորությամբ, կարծում էին, որ կենտրոնական բանկի հայեցողական քաղաքականությունն ինքնին խնդիր է, այլ ոչ թե լուծում։ Ֆրիդմանը կարծում էր, որ փողի առաջարկի աճը կարող է և պետք է սահմանվի ֆիքսված մակարդակի վրա (օրինակ՝ տարեկան 3%), որպեսզի համապատասխանի ՀՆԱ-ի ակնկալվող աճին։

Հիմնվելով «CAPM»-ի վրա՝ Բլեքը եզրակացրեց, որ հայեցողական հարկաբյուջետային քաղաքականությունը չի կարող աշխատել այնպես, ինչպես ակնկալում էին քեյնսյանները, բայց նա նաև կարծում էր, որ այն չի կարող այնքան վնաս պատճառել, որքան վախենում էին մոնետարիստները։ Այս մասին նա 1972 թվականի հունվարին Միլթոն Ֆրիդմանին ուղղված նամակում գրել է.

ԱՄՆ տնտեսության մեջ գանձապետական պարտատոմսերը կազմում են պետական պարտքի զգալի մասը։ Ամեն շաբաթ պարտատոմսերի մի մասը մարվում է և թողարկվում նոր պարտատոմսեր։ Եթե Դաշնային պահուստային համակարգը փորձի գումար ներարկել մասնավոր հատվածին, ապա բիզնեսները պարզապես կկարողանան այդ գումարը փոխանակել պարտատոմսերի հետ հաջորդ աճուրդում։ Եթե «Fed»-ը փորձի հանել գումարի մի մասը, մասնավոր հատվածը պարզապես կմարի պարտատոմսերի մի մասը՝ չփոխարինելով դրանք նորերով։

1973 թվականին Բլեքը Միրոն Սքոուլզի հետ միասին հրապարակել է «The Journal of Political Economy»-ում։ նրա ընդհանուր աշխատությունը՝ «Օպցիոնների և կորպորատիվ պարտավորությունների գնագոյացումը», որում ձևակերպվել է հայտնի Բլեք-Սքոուլզի հավասարումը։ Այս աշխատանքը դարձավ նրա հիմնական, հիմնարար ներդրումը տնտեսության զարգացման գործում։ Հետագայում այս փոքր-ինչ «կոպիտ» բանաձևը մշակվեց և կիրառման հնարավորության բերեց Ռոբերտ Մերթոնը։

1976 թվականի մարտին Բլեքն առաջարկեց, որ տնտեսական վերելքներն ու անկումները հիմնականում անկանխատեսելի են՝ պայմանավորված ապագա սպառողների պահանջարկի անկանխատեսելիությամբ և որքանով այդ ապագա պահանջարկը կարող է բավարարվել տեխնոլոգիական առաջընթացով։ Եթե ապագա սպառողների նախասիրությունները և տեխնոլոգիաները հայտնի լինեին, ապա շահույթն ու աշխատավարձը աստիճանաբար և անշեղորեն կբարձրանային։ Տնտեսական բում է տեղի ունենում, երբ տեխնոլոգիայի մակարդակը բավարարում է պահանջարկը, և ռեցեսիա է տեղի ունենում, երբ այդ երկուսը չեն համապատասխանում միմյանց։ Այսպիսով, Բլեքը վաղ ներդրում ունեցավ իրական բիզնես ցիկլի մոդելում։

Հետմահու ճանաչում

1997 թվականին Մերթոնը և Սքոուլզը արժանացել են տնտեսագիտության Նոբելյան մրցանակի՝ օպցիոնների գնագոյացման մոդելի մշակման համար։ Ցավոք, Ֆիշեր Բլեքը չապրեց այս օրը, և չնայած Նոբելյան կոմիտեն նշեց նրա ներդրումը այս մոդելի զարգացման գործում, սակայն նա երբեք մրցանակի չարժանացավ, քանի որ Նոբելյան մրցանակը հետմահու չի շնորհվում^[3]։

2002 թվականից Ամերիկյան ֆինանսական ասոցիացիան երկու տարին մեկ երիտասարդ գիտնականներին պարգևատրում է «Fisher Black Prize»-ով^[4]։

Աշխատություններ

Fischer Black, Myron Scholes, & Micheal Jensen, «The Capital-Asset Pricing Model: Some empirical tests», in Jensen, editor, Studies in the Theory of Capital Markets (1972).
Fischer Black & Myron Scholes, «The Pricing of Options and Corporate Liabilities», Journal of Political Economy (1973).
F. Black & M. Scholes, «The Effects of Dividend Yield and Dividend Policy on Common Stock Prices and Returns», Journal of Financial Economics (1974).
F. Black, «Fact and Fantasy in the Use of Options», Financial Analysts Journal 31, pp. 36–41, 61—72 (July/August 1975).
F. Black, «The Pricing of Commodity Contracts», 1976, Journal of Financial Economics.
F. Black, «Noise», Journal of Finance, vol. 41, pp. 529–543 (1986).
Fischer Black, Business Cycles and Equilibrium, Basil Blackwell, 1987.
F. Black, E. Derman, & W. Toy, «A One-Factor Model of Interest Rates and its Application to Treasury Bond Options», Financial Analyst Journal (1990).
F. Black & R. Litterman, «Global Portfolio Optimization», Financial Analysts Journal vol. 48, no. 5, pp. 28–43 (1992).
F. Black, «Interest Rates as Options», Journal of Finance, vol. 50, pp. 1371–1376 (1995).
Fischer Black, Exploring General Equilibrium, MIT Press, 1995.

Գրականություն

Fischer Black and the Revolutionary Idea of Finance, by Perry Mehrling, published by Wiley, August 2005, ISBN 0-471-45732-9․

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #130386847 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ «The Prize in Economic Sciences 1997 — Press Release». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
↑ «American Finance Association». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.

[_86eee4c7b9224a5f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_4429077bb317f39d-2] Deutsche Nationalbibliothek Record #130386847 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[3] «The Prize in Economic Sciences 1997 — Press Release». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.

[4] «American Finance Association». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]