Jump to content

Սուրբ ծնունդը Լեհաստանում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սուրբ ծնունդը Վրոցլավում
Սուրբծննդյան տիկնիկարկղ Կատովիցեում

Սուրբ ծնունդը Լեհաստանում (լեհ.՝ Boże Narodzenie), դեկտեմբերի 25-ին նշվող գլխավոր տոներից մեկը։ Բնակչության մեծ մասն այն ավելի շատ ընկալում է որպես ընտանեկան, քան կրոնական տոն, սակայն ինչպես հավատացյալ, այնպես էլ ոչ հավատացյալ լեհերը պահպանում են Սուրբ ծննդի հետ կապված ավանդույթների առնվազն մի մասը[1]։ Սուրբ ծնունդն ընդունված է նշել ընտանիքի շրջանակներում: Դեկտեմբերի 24-ին՝ Սուրբ ծննդյան Ճրագալույցին, լեհերը հավաքվում են համատեղ ճաշկերույթի, որին հաջորդում է վաֆլիների կտրելու ծեսը, փոխանակվում են նվերներով ու բարեմաղթանքներվ։ Դեկտեմբերի 24-ի լույս 25-ի գիշերը եկեղեցիներում մատուցվում է Սուրբ ծննդյան պատարագ՝ «պաստերկա»: Ամբողջ դեկտեմբեր ամսվա ընթացքում Լեհաստանի շատ քաղաքներում անց են կացվում Սուրբծննդյան տոնավաճառներ։

Ադվենտ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչպես մյուս կաթոլիկ երկրներում, Լեհաստանում ևս Սուրբ ծննդին նախորդում է նախապատրաստման և սպասման շրջանը, որը կոչվում է ադվենտ[2]։ Այն տևում է չորս շաբաթ։ Կաթոլիկ եկեղեցին քրիստոնյաներին կոչ է անում այս ժամանակահատվածում ապաշխարել և բարեգութ գործեր կատարել:

Ադվենտի ամեն օր՝ բացառությամբ կիրակի, լեհական եկեղեցիներում տեղի են ունենում այսպես կոչված ռորատաներ (լեհ.՝ roraty)՝ առավոտյան պատարագներ Մարիամ Աստվածածնի պատվին: Ժամերգոթյունը սկսվում է վաղ առավոտյան՝ կատարյալ մթության մեջ, իսկ ծխականներն իրենց ձեռքերում են պահում վառված մոմեր[3]։

Սուրբծննդյան պսակներ Կրակովի Սուրբծննդյան տոնավաճառում

Ադվենտի խորհրդանիշներն են[4]՝

  • Սուրբծննդյան պսակը՝ եղևնու ճյուղերից և զարդարված մոմերից պատրաստված, որոնք հերթով վառվում են ադվենտի յուրաքանչյուր շաբաթ
  • Սուրբծննդյան օրացույցը, որը ծառայում է ադվենտի սկզբից մինչև Սուրբծննդյան Ճրագալույցը օրերը հաշվելու համար
  • Սուրբծննդյան լուսարձակը, որն ունի քառանկյան ձև և իր կողքերով զարդարված է քրիստոնեական խորհրդանիշներով կամ աստվածաշնչյան տեսարաններով, որի ներսում տեղադրվում է մոմ կամ լամպ[3]։

Ճրագալույց

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուրբծննդյան ավանդույթների մեծ մասը կապված է Ադվենտի վերջին օրվա հետ, որն ընկնում է դեկտեմբերի 24-ին՝ Սուրբծննդյան նախօրեին կամ Սուրբծննդյան Ճրագալույցին (լեհ.՝ wigilia, от լատին․՝ vigilia — «հսկում»)։ Շատ լեհեր այդ օրը չեն աշխատում, իսկ խանութներն ու սուպերմարկետները բաց են միայն կես օր[5]։

Սուրբծննդյաննդյան ճրագալույցը ընդունված է նշել ընտանիքի շրջանում: Կրոնական ընտանիքներում այն սկսվում է աղոթքների և Աստվածաշնչի ընթերցանությամբ, երկնքում առաջին աստղի հայտնվելուց հետո, որը հիշեցնում է Բեթղեհեմի աստղը, որը, ըստ Նոր Կտակարանի, ցույց է տվել մոգերին ճանապարհը դեպի Մանուկ Հիսուս[2][6]։ Ըստ ավանդույթի՝ բոլորը միմյանց հետ կիսվում են վաֆլիներով և փոխանակվում ցանկություններով։ Վաֆլի` բարակ ուղղանկյուն անթթխմոր հաց, որը հիշեցնում է վաֆլիի։ Նախկինում դրանք գունավոր էին պատրաստվում. այժմ ընդունված է թխել սպիտակ վաֆլիներ՝ Սուրբծննդյան տեսարանների նախշերով[2][7]: Վաֆլին կտրելու սովորույթը խորհրդանշում է միասնությունը ու հաշտությունը, ինչպես նաև հիշեցնում է քրիստոնյաներին Հաղորդության խորհրդի մասին[8][9]։ Ավանդույթն այնքան կարևոր է, որ հարազատներին, ովքեր չեն կարող մասնակցել տոնին, հաճախ փոստով վաֆլի են ուղարկում[2]: Դրանից հետո բոլորը նստում են սեղանի շուրջ, և մի տեղը սովորաբար դատարկ է մնում։ Այն նախատեսված է պատահական հյուրի համար՝ ի նշան այն բանի, որ այդ երեկո տունը բաց է բոլորի համար, և տերը պատրաստ է ընդունել և կերակրել ցանկացած թափառականի[5][2]։ Բացի այդ, սեղանի վրա դնում են հատուկ սարք ընտանիքի մահացած անդամների համար[9]:

Սուրբծննդյան վաֆլիներ
Տոնական սեղան

Ինչ վերաբերում է Սուրբծննդյան սեղանին, ապա, որպես կանոն, լեհերը պատրաստում են երկու տարբեր ճաշացանկ՝ առանց պահքային և մսային։ Դեկտեմբերի 24-ին դեռևս շարունակվում է պահքը և միս ուտել չի կարելի, ուստի մսային ուտեստները սեղանին հայտնվում են միայն հաջորդ օրը[2]: Այնուամենայնիվ, հիմնական տոնական ճաշը Սուրբծննդյան Ճրագալույցին պահքի ընթրիքն է, իսկ սահմանափակումները փոխհատուցվում են ճաշատեսակների բազմազանությամբ և նրբագեղությամբ[7]։ Ավանդաբար դրանք պետք է լինեն տասներկուսը՝ ըստ առաքյալների թվի, և սեղանի շուրջը նստածներից յուրաքանչյուրը պետք է փորձի ամեն ինչ[10][9]։ Որպես կանոն, ճաշը սկսվում է ուշկաներով բորշից կամ սնկով ապուրից[10][11], այնուհետև հաջորդում են վարենիկները, կարկանդակները և կուլեբյակները, տարբեր ձկնային ուտեստները, շոգեխաշած կաղամբը կամ պահքային աղավնիները, ինչպես նաև դեսերտները՝ խաշխաշով սդոբան, քաղցրաբլիթը, թխվածքաբլիթները, ընկույզով, չամիչով և մեղրով կուտյան, չորացրած մրգերով կոմպոտը[5][10]։ Սեղանն ընդունված է ծածկել սպիտակ սփռոցով, որի տակ դրվում է մի քիչ խոտ՝ ի հիշատակ այն մսուրի, որի մեջ պառկել է նորածին Քրիստոս[6][9]։ 2003 թվականին Վատիկանի հավատքի վարդապետության միաբանությունը որոշեց, որ Սուրբծննդյան Ճրագալույցին ծոմ պահելը պարտադիր չէ, սակայն հավատացյալ լեհերի մեծամասնությունը շարունակում է պահպանել այդ օրվա ավանդական պահքի ճաշացանկը[9]։

Հովվական պատարագ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պաստերկան լեհական եկեղեցում

Դեկտեմբերի 24-ի լույս 25-ի գիշերը շատ լեհեր այցելում են եկեղեցիներ և մասնակցում Սուրբծննդյան պատարագին, որը կոչվում է «հովվական պատարագ» կամ «պաստերկա» (լեհ.՝ pasterka, «pasterz»՝ հովիվ, հովիվ բառից)՝ ի հիշատակ այն բանի, որ նորածին Մանկանը առաջինը երկրպագելու էին եկել հովիվները[2][12]։ Նման գիշերային ժամերգություն քրիստոնյաները կատարում էին V դարից, սակայն, 18-րդ դարում Արևմտյան Եվրոպայում այս ավանդույթը գրեթե դադարեց։ Լեհաստանը մնաց այն եզակի երկրներից մեկը, որտեղ շարունակվում էր մատուցվել գիշերային պատարագը, և երկու դար անց, Հովհաննես Պողոս II-ի օրոք, այն վերադարձավ կաթոլիկ եկեղեցու առօրյա[12]։ Լեհական տաճարներում պաստերկան կատարվում է կեսգիշերին (երբեմն ավելի շուտ) և տևում է մոտ մեկուկես ժամ[13]։ Ավանդույթի համաձայն՝ պատարագի ժամանակ քահանան Սուրբծննդյան տիկնիկարկղում դնում է Մանուկ Հիսուսի արձանը, որը տեղադրվում է յուրաքանչյուր եկեղեցում։ Հատկապես հանդիսավոր են այս մեսիայի պատարագային շարականները[12]։ Առավելագույն թվով հավատացյալներ՝ մի քանի հազար, գրավում է Յասնա Գորայի Չեստոխովա վանքում կատարվող հովվական պատարագը[14]։

Ավանդույթներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տոնածառ և նվերների հանձնում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչպես և շատ այլ եվրոպական երկրներում, Լեհաստանում էլ ընդունված է տոնածառը և փողոցներն ու տարածքները տարբեր գույնի լուսավորություններով զարդարելը: Ավանդույթի համաձայն՝ դա պետք է անել Սուրբծննդյան Ճրագալույցին, ինչը հատուկ նշանակություն ունի կաթոլիկների համար. դեկտեմբերի 24-ը նշվում է որպես Ադամի և Եվայի օր, իսկ գույնզգույն գնդիկներով զարդարված եղևնին խորհրդանշում է դրախտի ծառը պտուղներով[15]։ Ընդունված է նվերներ տալ նաև դեկտեմբերի 24-ին՝ Սուրբծննդյան նախօրեին։ Համարվում է, որ երեխաներին նվերներ է բերում Սուրբ Նիկողայոսը, սակայն կերպարը կարող է փոխվել՝ կախված տարածաշրջանից. Արևմտյան Լեհաստանում դա Գվիազդորն է (լեհ.՝ gwiazda - աստղ), Փոքր Լեհաստանում՝ հրեշտակը, Լեհաստանի հարավ-արևմուտքում՝ աստղիկը, Սիլեզիայում՝ Մանուկ Հիսուսը։ Բացի այդ, ուղղափառ լեհերին է այցելում Ռուսաստանում հայտնի Ձմեռ պապը[16][17]:

Սուրբծննդյան տոնածառը Բելսկո Բյալայում

Կոլյադկաներ և կոլյադում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեհական Սուրբծննդյան ավանդական երաժշտությունն են համարվում կոլյադկաները, որոնցից Լեհաստանում պաշտոնապես գրանցված են մոտ մեկուկես հազարը։ Երաժշտության պատմաբանները ենթադրում են, որ Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան մասին պատմող տոնական երգերը սկսել են ստեղծվել և երգվել Լեհաստանում 14-րդ դարի վերջին և 15-րդ դարի սկզբին[18]։ Առաջին պահպանված լեհական երգը թվագրվում է 1424 թվականին և սկսվում է «Zdrow bądź, krolu anielski» («Ողջույն, հրեշտակների արքա») բառերով[19]։ Կոլյադկաները տարբերվում են մեծ բազմազանությամբ. նրանց թվում կարող են լինել ինչպես հանդիսավոր կամ քնարական, այնպես էլ պարային մեղեդիներ, իսկ բառերում հնարավոր է հումորային կամ սատիրիկ երանգ[7]։

(աուդիո)
(աուդիո)
«Przybieżeli do Betlejem pasterze» կոլյադկա

Առավել հայտնի կոլյադկաներ են՝ «Bóg się rodzi» («Աստված ծնվեց»), «Przybieżeli do Betlejem pasterze» («Հովիվները վազեցին Բեթղեհեմ»), «Lulajże, Jezuniu» («Բայու-Բայ, Հիսուս»), «Oj, maluśki , maluśki» («Օ՜, երեխա՜, երեխա՜»), «Dzisiaj w Betlejem» («Այսօր Բեթղեհեմում»), «Gdy śliczna Panna» («Երբ Գեղեցիկ Կույսը»)[20][21]: Բացի այդ, հանրաճանաչ է նաև միջազգայնորեն հայտնի «Silent Night»-ը։ Կոլյադկաները սկսում են երգել Ճրագալույցին, ինչպես նաև Սուրբծննդյան գիշերային պատարագի ընթացքում և շարունակվում են մինչև փետրվարի 2-ը[2]։

Կոլյադկաների երգեցողությունը Լեհաստանում

Սուրբծննդյան երկրորդ օրը՝ դեկտեմբերի 26-ին, Սուրբ Ստեփանոսի նահատակի օրը, լեհերը սկսում են երգել, այսինքն՝ տնից տուն շրջել կոլյադկաներով[22]։ Համարվում է, որ երգի ավանդույթը բարեկեցություն և խաղաղություն է բերում ընտանիքներին. Նախկինում կար համոզմունք, որ ծեսը նպաստում է բնության ծաղկման[22][23]։ Սկզբում մարդիկ գնում էին երգելու՝ իրենց հետ տանելով իրենց ընտանի կենդանիներին. հետագայում դրանք փոխարինվեցին համապատասխան կոստյումներով և դիմակներով (ցուլ, այծ, ձի և այլն)[22]։ Նաև ընդունված էր հագնվել որպես աստվածաշնչյան կերպարներ, մասնավորապես որպես մոգեր և Հերովդես թագավոր[24]։ Մինչ օրս հայտնի է «աստղի հետ քայլելը». Այն պատրաստվում է մեծ, գույնզգույն և ամրացվում է փայտիկին։ Ընդունված է կոլյադկաներ երգողներին տալ ինչ-որ հյուրասիրություն կամ չնչին գումար. Երբեմն գումարը հավաքվում է բարեգործության համար[23]։ Լեհական ավանդույթով հոգևորականները կարող են նաև այցելել տներ և կոլյադկաներ երգել` Սուրբծնունդից առաջ կամ հետո կաթոլիկ եկեղեցու քահանաները հաճախ այցելում են եկեղեցականների տները[23][2]։ Լեհաստանի տարբեր շրջաններ ունեն կոլյադկաներ երգելու իրենց սովորույթները[25]։

Սուրբծննդյան տիկնիկարկղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կրակովյան շոպկա

Սուրբծննդյան տիկնիկարկղերը կամ շոպկերը (լեհ.՝ szopka), տարածված են Լեհաստանում 13-րդ դարից: Դրանք վերարտադրում են Քրիստոսի ծննդյան տեսարանը և տեղադրվում են Սուրբծննդյան շրջանում բոլոր եկեղեցիներում[26]։ Հատկապես հայտնի են կրակովյան շոպկաները, որոնք վերածվել են ժողովրդական արվեստի յուրահատուկ տեսակի[7]։ Սովորաբար դրանք պատկերում են Կրակովի տեսարժան վայրերից մեկը և պատրաստվում են երկու հարկերով. առաջին հարկում տեղադրվում են պատմական կամ ժամանակակից հերոսների կերպարներ, իսկ երկրորդ հարկում՝ աստվածաշնչյան կերպարներ[27]: Ամեն տարի՝ դեկտեմբերի առաջին հինգշաբթի օրը, շուկայի հրապարակում անց է կացվում շոպկերի մրցույթ, և ամենահայտնի շոպկերը ձեռք են բերվում Կրակովի պատմական թանգարանի կողմից[28]: Մրցույթին մասնակցում են ինչպես սրղականներ, այդ թվում՝ դպրոցականներ, այնպես էլ փորձառու վարպետներ, որոնք տարիներ շարունակ մշակել են իրենց ոճը և այն փոխանցել ժառանգությամբ[27][28]: 2018 թվականին կրակովյան շոպկաները ներառվել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցուցակում[29]։ Հայտնի է նաև Վամբեժիցե գյուղի ծննդյան տեսարանը, որը ներառում է 800 փայտե ֆիգուրներ (ներառյալ 300 շարժվող), Կուդովում և Օլշտինում գտնվող ծննդյան տեսարանները (նաև մեծ թվով ֆիգուրներով և շարժվող տարրերով), ինչպես նաև Եվրոպայի ամենամեծ ծննդյան տեսարանը, որը տեղադրված է տաճարի ներսում. այն գտնվում է Կատովիցեի Ֆրանցիսկյան տաճարում և ունի 18 մ բարձրություն, 35 լայնություն և 10 դյույմ խորությունը[30]։

Սուրբծննդյան տոնավաճառներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սուրբծննդյան տոնավաճառ Կրակովում

Դեկտեմբերին Լեհաստանի քաղաքների մեծ մասում անց են կացվում Սուրբծննդյան շուկաներ, և ամեն տարի այս ավանդույթը դառնում է ավելի ու ավելի հայտնի: Վրաններում կամ փայտե տնակներում վաճառում են տոնածառի զարդարանքներ, դեկորատիվ-կիրառական արվեստի արտադրանք, գործված գուլպաներ, տարբեր քաղցրավենիքներ, բիժուտերիա[2][31]: Երեխաների համար կան կարուսելներ, ատրակցիոններ և այլ զվարճանքներ[32]։ Որպես կանոն, տոնավաճառում կարելի է փորձել ավանդական լեհական ուտեստներ, այդ թվում՝ օսցեպեկ, լեռնային լեհական պանիր, որը պատրաստվում է գրիլի վրա և մատուցվում է լոռամրգի ջեմով[2][32]։ Ամենալայնածավալ և տպավորիչ տոնավաճառներն անց են կացվում Վարշավայում, Վրոցլավում, Կրակովում, Գդանսկում և Կատովիցեում. Ցուցահանդեսների անցկացման ժամկետները տարբերվում են՝ կախված քաղաքից[33]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Рождественские традиции
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Польское Рождество от A до Z
  3. ↑ 3,0 3,1 Tomasz Wróblewski. «Adwent 2019. Kiedy się zaczyna i ile trwa adwent? Co to jest adwent i jakie są jego symbole? Czy w adwencie obowiązuje post?». Nowa Trybuna Opolska. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  4. ↑ Tomasz Wróblewski. «Adwent 2019. Kiedy się zaczyna i ile trwa adwent? Co to jest adwent i jakie są jego symbole? Czy w adwencie obowiązuje post?». Nowa Trybuna Opolska. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 «Поляки празднуют рождественский Сочельник». Radiopolsha.pl. 2015-12-24. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 Marek Kępa. «Традиции польского сочельника». Culture.pl. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-11-05-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Лемнис, Витри, 1992, էջ 82
  8. ↑ «Opłatek – skąd pochodzi tradycja dzielenia się opłatkiem?». Gazeta Regionalna. 2018. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 «Wigilia, opłatek, pasterka. Fascynująca historia symboli świątecznych». TVP Info. 2017-12-24. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Польский сочельник
  11. ↑ Лемнис, Витри, 1992, էջ 83
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 «Поляки начинают праздновать Рождество». Radiopolsha.pl. 2015-12-25. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-05-05-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  13. ↑ «Pasterka 2018. Co to za uroczystość, o której i ile trwa pasterka?». Wiadomości.gazeta.pl. 2018-12-24. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-12-27-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  14. ↑ «Pasterka — msza Bożego Narodzenia». Radio Maryja. 2013-12-24. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-08-02-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  15. ↑ Michał Dobrołowicz (2017-12-24). «Skąd się wzięło ubieranie choinki?». RMF24. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-10-21-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  16. ↑ Marek Kępa. «Дед Мороз и все-все-все: легенды и мифы польского Рождества». Culture.pl. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-03-24-ին. Վերցված է 2019-10-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  17. ↑ «Kto da prezenty pod choinkę? Mikołaj, Gwiazdor a może Aniołek?». Gazeta wrocławska. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-01-26-ին. Վերցված է 2019-10-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  18. ↑ Е. Климакин. «Музыка польского Рождества». Culture.pl. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-12-19-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  19. ↑ Maria Ginalska, 1961, էջ 142
  20. ↑ «Kolędy polskie — najpiękniejsze i najbardziej znane». Gazeta wrocławska. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-01-26-ին. Վերցված է 2019-10-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  21. ↑ «Kolędy polskie — teksty najpiękniejszych i najbardziej znanych polskich kolęd do śpiewania w święta Bożego Narodzenia przy wigilijnym stole». Kurier Lubelski. Վերցված է 2019-10-23-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 «В Польше второй день Рождества, поляки начинают колядовать». Радио Польша. 2015-12-26. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-10-16-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 «Drugi dzień świąt Bożego Narodzenia. Rozpoczyna się kolędowanie». Radiokrakow.pl. 2015-12-26. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  24. ↑ Emilia Sitarska. «Kolędowanie czas zacząć. A skąd ten zwyczaj?». Radio Kielce. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-03-17-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  25. ↑ Joanna Matuszewska. «Do sylwestra spodziewajcie się kolędników. Mogą zapukać do Waszych drzwi». Radio Gdańsk. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  26. ↑ «Komu zawdzięczamy pierwszą szopkę?». Polskie Radio. 2018-12-24. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  27. ↑ 27,0 27,1 Marta Jazowska. «Краковские «шопки» — удивительные рождественские декорации». Culture.pl. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-10-26-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  28. ↑ 28,0 28,1 «Tradycja szopek bożonarodzeniowych w Polsce». Radio Maryja. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-10-26-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  29. ↑ «Krakowskie szopkarstwo na liście UNESCO». Museum Krakowa. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-03-27-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  30. ↑ «Zobaczcie najpiękniejsze polskie szopki bożonarodzeniowe!». RMF24. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-12-12-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  31. ↑ «Рождественская ярмарка в Варшаве». Радио Польша. 2016-12-25. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  32. ↑ 32,0 32,1 «Рождественская ярмарка во Вроцлаве». Радио Польша. 2015-12-23. Վերցված է 2019-10-13-ին.
  33. ↑ «Jarmarki bożonarodzeniowe 2018. Jakie miasta warto odwiedzić w tym roku?». Gazeta.pl. 2018-12-03. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-08-01-ին. Վերցված է 2019-10-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Лемнис М., Витри Г. В старопольской кухне и за польским столом. — Варшава: Интерпресс, 1992. — С. 81—84. — 126 с.
  • Maria Ginalska Polskie Boże Narodzenie. — B. Świderski, 1961. — 316 p.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սուրբ_ծնունդը_Լեհաստանում&oldid=10178457» էջից