Jump to content

Մարկ Շագալ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Շագալ
Մարկ Շագալ
ֆր.՝ Marc Chagall
ռուս.՝ Марк Захарович Шагал
անգլ.՝ Moishe Zakharovitch Chagalov
չեխ․՝ Moishe Zakharovitch Chagalov
Ի ծնեռուս.՝ Моисей Хацкелевич Шагал, ռուս.՝ Мовша Хацкелевич Шагал և ֆր.՝ Moïche Zakharovitch Chagalov
ԿեղծանունShagal, Moishe[1]
Ծնվել էհունիսի 24 (հուլիսի 6), 1887
ԾննդավայրԼիոզնա, Վիտեբսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել էմարտի 28, 1985(1985-03-28)[2][3][4][…] (97 տարեկան)
Մահվան վայրՍեն Պոլ դը Վանս, Ծովափնյա Ալպեր, Ֆրանսիա[5]
Ազգությունհրեա
Քաղաքացիություն Ֆրանսիա,  Ռուսական կայսրություն,  Խորհրդային Ռուսաստան և առանց քաղաքացիության
ԿրթությունՎիտեբսկի Յուդել Պենի անվան դպրոց[6] և Académie de La Palette?
Մասնագիտություննկարիչ, նկարիչ-փորագրող, բանաստեղծ, վիմագրող, դիզայներ, գծանկարիչ, նկարազարդող, բեմանկարիչ, քանդակագործ, գծագրող, խեցեգործ և գծանկարիչ
Ոճէքսպրեսիոնիզմ և կատալոնյան մոդեռնիզմ[7]
Ժանրավանգարդիզմ, կենդանիների նկարչություն[5], բնանկար[5], դիմապատկեր[5] և հոգևոր արվեստ[5]
Ուշագրավ աշխատանքներՏան ետևում, Ապոլիների մեծարանք, Ես և գյուղը, Chagall Windows? և Chagall Lounge?
ՈւսուցիչՌերիխ Նիկոլայ Կոնստանտինովիչ և Լեոն Բակստ
Ներշնչվել էՆիկո Փիրոսմանի[8], Պոլ Գոգեն[9], Պաբլո Պիկասո[9], Անրի Մատիս[9] և Մարիա Պրիմաչենկո[10]
Պարգևներ
ԱնդամակցությունԳրահրատարակչության ազգային կոմիտե, Գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա, Բելգիայի գիտությունների և արվեստի թագավորական ֆլամանդական ակադեմիա և Գեղարվեստի ակադեմիա
ԱմուսինԲելլա Ռոզենֆելդ[14], Վիրջինիա Հագարդ և Վալենտինա Բրոդսկայա
ԶավակներԴևիդ Մաքնեիլ և Իդա Շագալ
Կայքmarcchagall.com(ֆր.)(անգլ.)
 Marc Chagall Վիքիպահեստում

Մարկ Շագալ (ֆր.՝ Marc Chagall, իդիշ՝ מאַרק שאַגאַל, 7 հունիսի 24 (հուլիսի 6), 1887, Լիոզնա, Վիտեբսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - մարտի 28, 1985(1985-03-28)[2][3][4][…], Սեն Պոլ դը Վանս, Ծովափնյա Ալպեր, Ֆրանսիա[5]), ֆրանսիացի նկարիչ։ Ազգությամբ հրեա։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1907-1909 թվականներին սովորել է Պետերբուրգում։ 1910-1914 թվականներին ապրել է Փարիզում, ուր կրել է կուբիզմի ազդեցությունը, մասնակցել է «Անկախների» և «Աշնանային» սալոններին, ապա Բեռլինում բացել անհատական մեծ ցուցահանդես։ 1914-1922 թվականներին Շագալը Ռուսաստանում էր, 1917 թվականից՝ Վիտեբսկի Արվեստի դպրոցի ղեկավար։ 1922-1923 թվականներին արտագաղթել է նախ Բեռլին, ապա՝ Փարիզ։ Մոդեռնիզմի նշանավոր ներկայացուցիչ Շագալի արվեստին բնորոշ է իրականության ստեղծած սուբյեկտիվ ընկալումը։ Նրա ստեղծագործությունների մեծ մասի սկզբնաղբյուրը իր մանկությունն է, հրեական կենցաղը, որոնցից քաղված պատկերները մեկնաբանում է խորհրդանշական և միստիկ ոգով։ Շագալի նկարներում առարկաները անիրական տարածությունում ոչ տրամաբանական դասավորություն ունեն, գծանկարը էսքիզային է ու անորոշ, գունաշարը վառ ու ֆանտաստիկ («Ես և գյուղը», 1911, Ժամանակակից արվեստի թանգարան (Երևան), Նյու Յորք)։ Շագալը նկարազարդել է Գոգոլի «Մեռած հոգիները» (օֆորտ, 1923-1927), Աստվածաշունչը (վիմագրություն, 1931-1936)։ Հեղինակ է մի շարք դեկորատիվ աշխատանքների՝ Ստրավինսկու «Հազարան բլբուլ» բալետի ձևավորումը (1944-1945), Մեցի տաճարի վիտրաժների էսքիզները (1958)։

1973 թվականին, իր անհատական ցուցահանդեսի կապակցությամբ այցելել է ԽՍՀՄ։ Շագալի աշխատանքները գտնվում են աշխարհի տարբեր երկրների թանգարաններում, այդ թվում՝ Հայաստանի ազգային պատկերասրահում։

Ստեղծագործություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամառանոց (էտյուդ), 1917, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ

1907–1909 թվականներին Շագալը Սանկտ Պետերբուրգում աշակերտել է հայտնի բեմանկարիչ Լեոն Բակստին, ստեղծել «Ննջեցյալ» (1908 թվական), «Սև ձեռնոցներով հարսնացուն» (1909 թվական) նկարները։ 1910–14 թվականներին Փարիզում մասնակցել է «Անկախների» և «Աշնանային» սալոնների ցուցահանդեսներին, շփվել ավանգարդիստ արվեստագետների հետ, կատարելագործել է իր ինքնատիպ գեղարվեստական տեխնիկան, ստեղծել «Ես և գյուղը» (1911 թվական), «Ինքնանկար», «Ջութակահար» (երկուսն էլ՝ 1912 թվական) և այլ գործեր։

1914 թվականին Բեռլինում բացել է իր առաջին անհատական ցուցահանդեսը, արժանացել մեծ ճանաչման։ Նույն թվականին Շագալը Վիտեբսկում կազմակերպել է ցուցահանդեսներ, բացել թանգարան, իսկ 1917 թվականից ղեկավարել է Վիտեբսկի արվեստի դպրոցը։ Այս շրջանի լավագույն գործերից են «Րաբբին Վիտեբսկից» (1914 թվական), «Կրկնակի դիմանկար՝ մեկ բաժակ գինով» (1917 թվական), «Ծննդյան օրը» (1913-1923 թվականներ) և այլն։

1922 թվականին նկարիչն ապրել է Բեռլինում, 1923 թվականից՝ Փարիզում, որտեղ հրատարակիչ Ամբրուազ Վոլլարի պատվերով պատկերազարդել է Նիկոլայ Գոգոլի «Մեռած հոգիներ» վեպը, Ժան դը Լաֆոնթենի «Առակները», նաև Աստվածաշունչը։ 1941–1948 թվականներին Շագալը բնակվել է ԱՄՆ-ում, որտեղ ստեղծել է «Փետուրներ և ծաղիկներ» (1943 թվական), «Նրա շուրջը» (1945 թվական), «Հարսանեկան մոմեր» (1945 թվական), «Նոկտյուռն» (1947 թվական) և այլ գործեր։ 1945 թվականին Նյու Յորքում ձևավորել է Իգոր Ստրավինսկու «Հրեղեն հավք» բալետի բեմադրությունը։

1948 թվականին Շագալը վերադարձել է Ֆրանսիա, հաստատվել է Ռիվերայում։ 1953–1956 թվականների ստեղծագործության մեջ գերակշռում են Փարիզը և Վիտեբսկը պատկերող կտավները։ 1958 թվականին նկարիչը ձևավորել է Մորիս Ռավելի «Դափնիս և Քլոե» բալետի բեմադրությունը։ Շագալը հեղինակ է նաև մի շարք դեկորատիվ գործերի (Մոսկվայի հրեական կամերային թատրոնի պաննոն, Մեցի կաթոլիկական տաճարի և Երուսաղեմի բժշկական կենտրոնի մի քանի խճանկարներ ու վիտրաժներ)։

1964 թվականին Շագալը մշակել է Նյու Յորքում ՄԱԿ-ի շենքի ճակատի ապակեպատ հատվածը և Փարիզի «Գրանդ օպերա» թատրոնի ներքին ձևավորման նոր նախագիծը, 1966 թվականին ավարտել է Նյու Յորքի «Մետրոպոլիտեն» օպերային թատրոնի որմնանկարները։ 1967 թվականին «Մետրոպոլիտենում» ձևավորել է Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտի «Կախարդական սրինգ» օպերայի բեմադրությունը։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարկ Շագալ» հոդվածին։