Աղբիանոսյաններ

Աղբիանոսյաններ
Երկիր	Մեծ Հայք
Ազգային պատկանելիություն	Հայ
Դավանանք	Հայ Առաքելական եկեղեցի

Աղբիանոսյաններ, հոգևորական տոհմ Մեծ Հայքում, 4-5-րդ դարերում։ Հիմնադիրն է Աղբիանոս եպիսկոպոսը։

Պատմություն

Ըստ Ագաթանգեղոսի, Մեծ Հայքում քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակվելուց հետո քրմի որդի Աղբիանոսը կարգվեց եպիսկոպոս։ Մեծ Հայքի կրոնական կյանքում ունեցած բարձր դիրքն ու հեղինակությունը Աղբիոնոսին արտոնում էին մասնակցելու պալատական խորհրդականներին և երկրի կարևոր հարցերի քննարկմանը։ Աշտիշատը, որը պատկանում էր Աղբիանոսյաններին, հոգևոր կենտրոնի իր առաջնությունը պահպանեց նաև Մեծ Հայքում քրիստոնեությունն ընդունելուց հետո։ Փավստոս Բյուզանդը Աշտիշատի եկեղեցին անվանում է «մեծ և առաջին մայր եկեղեցի», մատնանշում նրա ավագությունը բոլոր հայ եկեղեցիների նկատմամբ։ IV-V դարերում Մեծ Հայքի եպիսկոպոսապետության համար մղող մրցապայքարում Աղբիանոսյանները մնում էին Գրիգոր Լուսավորչի տոհմի գլխավոր հակառակորդները և հաճախ գերակշռության ձեռք բերում։ Հայրապետական գահին Աղբիանոսյանների և Գրիգոր Լուսավորչի հետնորդների աթոռակայելը հիմնականում պայմանավորվել է Մեծ Հայքի իշխանության վարած արտաքին քաղաքականությամբ։ Գրիգոր Լուսավորչի հետնորդները հակված էին դեպի Արևելյան Հռոմեական Կայսրությունը, անհամերաշխ էին Սասանյան Պարսկաստանին և հայ Արշակունի այն թագավորներին, որոնք փորձում էին դաշնակցել Սասանյան Պարսկաստանի հետ։ Աղբիանոսյանները ձգտել են համերաշխ մնալ դրացի Պարսկաստանի հետ և Հռոմեական կայսրության վերահսկողությունից ձերբազատել հայ եկեղեցին։ 373-ին Աղբիանոսյաններից Հուսիկ Բ կաթողիկոս դարձավ Պապ թագավորի նախաձեռնությամբ, առանց Կեսարիայի մեծ եպիսկոպոսապետի ձեռնադրության՝ փաստորեն հիմնելով հայկական անկախ եկեղեցի։ 5-րդ դարի 2-րդ կեսին Աղբիանոսյանները կորցնում են քաղաքական ակտիվությունը։ Դրանից հետո Աղբիանոսյանների մասին տեղեկություններ չեն հաղորդվում։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 250)։