Platanam: Difríocht idir leaganacha

Platanam
	;
Substaint cheimiceach	dúil cheimiceach
Platanam sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceach	Pt
Uimhir adamhach	78
Mais adamhach	195.084
Peiriad, Grúpa	peiread 6; grúpa 10
Airíonna fisiceacha
Dlús	kg/m⁻³
Leictridhiúltacht	2.28
Ga ianach	0.6, 0.8 agus 0.63
Stair
Aimsitheoir	Iúil Caesar Scaliger agus Antonio de Ulloa
Fionnachtain	1557
Eapainm	airgead

Browse history interactively

← Gabh chuig an difear roimhe seo

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

Leagan reatha ó 08:46, 5 Feabhra 2023

Is é an platanam dúil a 78 i dtábla peiriadach na ndúl, agus is é an tsiombail a sheasann dó i bhfoirmlí ceimiceacha ná Pt. Fuair sé a ainm ó na conquistadores Spáinneacha a bhí ag creachadh Mheiriceá Theas ar lorg óir agus airgid ghil, agus ba nós leo platina nó "airgidín", "airgead beag" a thabhairt air. Ar dtús, níor thuig siad gur miotal luachmhar a bhí ann. Inniu, áfach, tá an-ráchairt ar an bplatanam, nó tá sé chomh húsáideach agus atá sé tearc sa dúlra. Úsáidtear é i ndéantús na soithí saotharlainne agus i gcatalú na n-imoibrithe ceimiceacha, nó tá sé suaithní ar fad chomh réidh is a ólann sé isteach hidrigin. Thairis sin, tá sé níos oiriúnaí don tseodóireacht ná miotail eile an ghrúpa.

Miotal geal é an platanam, agus is furasta é a shaoirsiniú, cosúil leis an ór. Ar nós na miotal platanamchosúil go léir, tá sé iontach trom, 21.45 g/cm³ ar dlús. Tá sé díonta go leor ar a lán ocsaídeoirí, ach tuaslagann an t-aqua regia (meascán an aigéid nítrigh agus an aigéid hiodraclóraigh) é, mar a thuaslagann sé an t-ór. Nuair a imoibreoidh an platanam leis an aqua regia, déanfar ian coimpléascach, heicseaclóraphlatanáit, de (PtCl₆^2-) - is í an uimhir ocsaídiúcháin atá ag an bplatanam san ian seo ná +4.

Tá an platanam nádúrtha comhdhéanta as sé iseatóp: Pt-190 (0.014 % de phlatanam an dúlra), Pt-192 (0.782 %), Pt-194 (32.967 %), Pt-195 (33.832 %), Pt-196 (25.242 %), agus Pt-198 (7.163). Raidiseatóp é Pt-190, an ceann is teirce acu, nó tagann alfa-mheath air, agus é ag claochlú go hoismiam. Tá leathré chomh fada aige agus gur féidir neamhshuim a dhéanamh dá radaighníomhaíocht - 650,000,000,000 bliain. Le fírinne, is dócha go bhfuil Pt-198 radaighníomhach freisin, ach tá a leathré i bhfad níos faide fós, ionas gur féidir dearcadh air mar núiclíd chobhsaí.

Dúil iontach tearc é. Is é tiúchan an phlatanam i screamh an Domhain ná 0.005 milliúnú cuid. Go tipiciúil bíonn sé ar fáil mar mhiotal, nó mar chóimhiotal leis na dúile eile sa ghrúpa chéanna, an t-iridiam ach go háirithe. Fosuithe gláracha a bhíonn i gceist ansin, is é sin, d'fhág uiscí triomaithe na hiarsmaí platanaim seo ina ndiaidh fadó. Tá na fosuithe sa Cholóim, Meiriceá Theas, á n-oibriú ó na laethanta roimh Chríostóir Colambas anuas, agus platanam fágtha iontu i gcónaí. Fosú tábhachtach eile atá i Sléibhte na hÚraile sa Rúis. Tá speirílít - comhdhúil na harsanaice agus an phlatanaim - ar fáil i gCeanada, i gcráitéar Sudbury, Ontario. Mianra platanaim í an chúipéirít atá comhdhéanta as suilfídí an phlatanaim agus na miotal gaolmhar - mianra tearc é ach tá sé le fáil sna fosuithe i gCúige Gauteng, timpeall ar Pretoria san Afraic Theas. Ansin atá na fosuithe is saibhre platanam ar fud an domhain.

Is iad na huimhreacha ocsaídiúcháin is tábhachtaí ná +2 agus +4, ach go ginearálta, is dúil thámh í nach bhfuil araiciseach chun imoibriú leis na dúile eile. Úsáidtear an cis-phlatanam, comhdhúil choimpléascach ina bhfuil dhá mhóilín amóinia agus dhá adamh clóirín nasctha den adamh platanaim i lár an iomláin, - úsáidtear an chomhdhúil seo sa cheimiteiripe leis na cealla ailse a mharú.

Tagairtí

@@ Líne 1: / Líne 1: @@
+{{WD Bosca Sonraí Dúil Cheimiceach}}
-{{Dúil cheimiceach bosca eolais
-|Ainm=Platanam
-|Siombal=Pt
-|UAdamach=78
-|MAdamach=195.084(9) g·mol<sup>−1</sup>
-|Grúpa=10, 6, d
-|Dlús=21.45 g·cm<sup>−3</sup>
-|Sraith=Miotail trasdultacha
-|Íomhá=Pt-TableImage.png
-}}
-Is é an '''platanam''' dúil a 78 i d[[tábla peiriadach]] na ndúl, agus is é an [[Siombail cheimiceach|tsiombail]] a sheasann dó i bhfoirmlí ceimiceacha ná '''Pt'''. Fuair sé a ainm ó na ''[[conquistadores]]'' Spáinneacha a bhí ag creachadh [[Meiriceá Theas|Mheiriceá Theas]] ar lorg [[ór|óir]] agus [[Airgead (dúil)|airgid ghil]], agus ba nós leo ''platina'' nó "airgidín", "airgead beag" a thabhairt air. Ar dtús, níor thuig siad gur miotal luachmhar a bhí ann. Inniu, áfach, tá an-ráchairt ar an bplatanam, nó tá sé chomh húsáideach agus atá sé tearc sa dúlra. Úsáidtear é i ndéantús na soithí saotharlainne agus i gcatalú na n-imoibrithe ceimiceacha. Thairis sin, tá sé níos oiriúnaí don tseodóireacht ná miotail eile an ghrúpa.
+Is é an '''platanam''' dúil a 78 i d[[tábla peiriadach]] na ndúl, agus is é an [[Siombail cheimiceach|tsiombail]] a sheasann dó i bhfoirmlí ceimiceacha ná '''Pt'''. Fuair sé a ainm ó na ''[[conquistadores]]'' Spáinneacha a bhí ag creachadh [[Meiriceá Theas|Mheiriceá Theas]] ar lorg [[ór|óir]] agus [[Airgead (dúil)|airgid ghil]], agus ba nós leo ''platina'' nó "airgidín", "airgead beag" a thabhairt air. Ar dtús, níor thuig siad gur miotal luachmhar a bhí ann. Inniu, áfach, tá an-ráchairt ar an bplatanam, nó tá sé chomh húsáideach agus atá sé tearc sa dúlra. Úsáidtear é i ndéantús na soithí saotharlainne agus i gcatalú na n-imoibrithe ceimiceacha, nó tá sé suaithní ar fad chomh réidh is a ólann sé isteach hidrigin. Thairis sin, tá sé níos oiriúnaí don tseodóireacht ná miotail eile an ghrúpa.
-Miotal geal é an platanam, agus is furasta é a shaoirsiniú, cosúil leis an ór. Ar nós na miotal platanamchosúil go léir, tá sé iontach trom, 21.45 g/cm<sup>3</sup> ar dlús. Tá sé díonta go leor ar a lán ocsaídeoirí, ach tuaslagann an ''aqua regia'' (meascán an aigéid nítrigh agus an aigéid hiodraclóraigh) é, mar a thuaslagann sé an t-ór. Nuair a imoibreoidh an platanam leis an ''aqua regia'', déanfar ian coimpléascach, heicseaclóraphlatanáit, de (PtCl<sub>6</sub><sup>2-</sup>) - is í an uimhir ocsaídiúcháin atá ag an bplatanam san ian seo ná +4.
+Miotal geal é an platanam, agus is furasta é a shaoirsiniú, cosúil leis an ór. Ar nós na miotal platanamchosúil go léir, tá sé iontach trom, 21.45 g/cm<sup>3</sup> ar dlús. Tá sé díonta go leor ar a lán ocsaídeoirí, ach tuaslagann an t-''aqua regia'' (meascán an aigéid nítrigh agus an aigéid hiodraclóraigh) é, mar a thuaslagann sé an t-ór. Nuair a imoibreoidh an platanam leis an ''aqua regia'', déanfar ian coimpléascach, heicseaclóraphlatanáit, de (PtCl<sub>6</sub><sup>2-</sup>) - is í an uimhir ocsaídiúcháin atá ag an bplatanam san ian seo ná +4.
 Tá an platanam nádúrtha comhdhéanta as sé iseatóp: Pt-190 (0.014 % de phlatanam an dúlra), Pt-192 (0.782 %), Pt-194 (32.967 %), Pt-195 (33.832 %), Pt-196 (25.242 %), agus Pt-198 (7.163). Raidiseatóp é Pt-190, an ceann is teirce acu, nó tagann alfa-mheath air, agus é ag claochlú go [[oismiam|hoismiam]]. Tá leathré chomh fada aige agus gur féidir neamhshuim a dhéanamh dá radaighníomhaíocht - 650,000,000,000 bliain. Le fírinne, is dócha go bhfuil Pt-198 radaighníomhach freisin, ach tá a leathré i bhfad níos faide fós, ionas gur féidir dearcadh air mar núiclíd chobhsaí.
+Dúil iontach tearc é. Is é tiúchan an phlatanam i screamh an Domhain ná 0.005 milliúnú cuid. Go tipiciúil bíonn sé ar fáil mar mhiotal, nó mar chóimhiotal leis na dúile eile sa ghrúpa chéanna, an t-[[iridiam]] ach go háirithe. Fosuithe gláracha a bhíonn i gceist ansin, is é sin, d'fhág uiscí triomaithe na hiarsmaí platanaim seo ina ndiaidh fadó. Tá na fosuithe sa Cholóim, Meiriceá Theas, á n-oibriú ó na laethanta roimh Chríostóir Colambas anuas, agus platanam fágtha iontu i gcónaí. Fosú tábhachtach eile atá i Sléibhte na hÚraile sa Rúis. Tá speirílít - comhdhúil na harsanaice agus an phlatanaim - ar fáil i gCeanada, i gcráitéar Sudbury, Ontario. Mianra platanaim í an chúipéirít atá comhdhéanta as suilfídí an phlatanaim agus na miotal gaolmhar - mianra tearc é ach tá sé le fáil sna fosuithe i gCúige Gauteng, timpeall ar Pretoria san Afraic Theas. Ansin atá na fosuithe is saibhre platanam ar fud an domhain.
-Is iad na huimhreacha ocsaídiúcháin is tábhachtaí ná +2 agus +4.
+Is iad na huimhreacha ocsaídiúcháin is tábhachtaí ná +2 agus +4, ach go ginearálta, is dúil thámh í nach bhfuil araiciseach chun imoibriú leis na dúile eile. Úsáidtear an cis-phlatanam, comhdhúil choimpléascach ina bhfuil dhá mhóilín amóinia agus dhá adamh clóirín nasctha den adamh platanaim i lár an iomláin, - úsáidtear an chomhdhúil seo sa cheimiteiripe leis na cealla ailse a mharú.
-[[Catagóir:Dúile ceimiceacha]]
+== Tagairtí ==
-[[ar:بلاتين]]
+{{Reflist}}
-[[be:Плаціна]]
-[[be-x-old:Плаціна]]
+[[Catagóir:Dúile ceimiceacha]]
-[[bg:Платина]]
-[[bn:প্লাটিনাম]]
-[[bs:Platina]]
-[[ca:Platí]]
-[[co:Platinu]]
-[[cs:Platina]]
-[[cv:Платина]]
-[[cy:Platinwm]]
-[[da:Platin]]
-[[de:Platin]]
-[[el:Λευκόχρυσος]]
-[[en:Platinum]]
-[[eo:Plateno]]
-[[es:Platino]]
-[[et:Plaatina]]
-[[eu:Platino]]
-[[fa:پلاتین]]
-[[fi:Platina]]
-[[fr:Platine]]
-[[fur:Platin]]
-[[gl:Platino]]
-[[gv:Platinum]]
-[[hak:Pha̍k (鉑)]]
-[[he:פלטינה]]
-[[hr:Platina]]
-[[ht:Platin]]
-[[hu:Platina]]
-[[hy:Պլատին]]
-[[ia:Platino]]
-[[id:Platina]]
-[[io:Platino]]
-[[is:Platína]]
-[[it:Platino]]
-[[ja:白金]]
-[[jbo:jinmrplati]]
-[[ka:პლატინა]]
-[[kn:ಪ್ಲಾಟಿನಮ್]]
-[[ko:백금]]
-[[ku:Platîn]]
-[[la:Platinum]]
-[[lb:Platin]]
-[[lij:Patin]]
-[[lt:Platina]]
-[[lv:Platīns]]
-[[mk:Платина]]
-[[ml:പ്ലാറ്റിനം]]
-[[mr:प्लॅटिनम]]
-[[ms:Platinum]]
-[[myv:Ашо киве]]
-[[nds:Platin]]
-[[nl:Platina]]
-[[nn:Platina]]
-[[no:Platina]]
-[[oc:Platin]]
-[[pl:Platyna]]
-[[pnb:پلاٹینم]]
-[[pt:Platina]]
-[[qu:Qullqiya]]
-[[ro:Platină]]
-[[ru:Платина]]
-[[scn:Plàtinu]]
-[[sh:Platina]]
-[[simple:Platinum]]
-[[sk:Platina]]
-[[sl:Platina]]
-[[sq:Platina]]
-[[sr:Платина]]
-[[stq:Platin]]
-[[sv:Platina]]
-[[sw:Platini]]
-[[ta:பிளாட்டினம்]]
-[[tg:Платина]]
-[[th:แพลทินัม]]
-[[tl:Platino]]
-[[tr:Platin]]
-[[ug:Platina]]
-[[uk:Платина]]
-[[ur:پلاٹینیم]]
-[[vi:Bạch kim]]
-[[war:Platinum]]
-[[yo:Platinum]]
-[[zh:铂]]
-[[zh-yue:白金]]