پرش به محتوا

علم و فناوری در ایران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
فناوری آبی قنات که به کشورهای دیگر نیز راه یافت.
دانشگاه تهران از اثرگذارترین دانشگاه‌ها در دانش و فناوری ایران است.

علم و فناوری در ایران به‌صورت تاریخی نمود پیدا کرده‌است. در طول تاریخ، ایران پرورش‌دهندهٔ دانشمندان سرشناسی بوده‌است که برخی از آنان، در میان دانشمندانی جای گرفتند که با اکتشاف‌های خود، جهان را دگرگون کردند. این کشور، به شکل تاریخی دارای دانشمندان بزرگی در زمینه‌های اخترشناسی، انسان‌شناسی، پزشکی، ریاضیات، شیمی، جانورشناسی، فلسفه طبیعی و فیزیک، تاریخ، جغرافیا، حکمت، فلسفه، الهیات، علوم حکمرانی، فنون تفریحات (مانند شطرنج، شکار و ورزش) و دیگر زمینه های علمی بوده‌است. دانشمندان و فرزانگانی شامل ارفخشاد، ابراهیم خلیل (از تبار ایرانی[۱][۲][۳][۴])، جاماسب حکیم، هوشتانه (اوستانس)، آرتاخه، بوبارس، دانیال نبی (از فرزانگان حکومتی در عصر هخامنشی)، زرتشت، اریدو پیزیر (سرنگونگر نمرودیان اکد)، هوشنگ و ویگرد حکیم، اوشنر، آزونکس، بزرگمهر (بوذرجمهر)، برزویه، سلمان فارسی (در حکمت سیاسی-اجتماعی، نظامی و الهیات)، ابوریحان بیرونی (همه چیزدان)، ابوسعید سجزی (منجم و طبیعی دان)، ابوالوفا محمد بوزجانی، پورسینا (همه چیزدان)، جابر بن حیان، خوارزمی، ابوعبدالله ماهانی (منجم و ریاضی‏دان)، ابومنصور موفق هروی (داروشناس)، کمال الدین فارسی، قطب الدین شیرازی، خیام، زکریای رازی، ابن خردادبه، ابومعشر بلخی (منجم)، احمد سرخسی، بدیع‌الزمان جزری، خواجه نصیرالدین طوسی، غیاث‌الدین جمشید کاشانی، ابوحنیفه دینوری (همه‏ چیزدان)، فارابی (معلم ثانی و همه چیزدان)، بنوموسی خراسانی، احمد ابن رسته (کاشف و گیتاشناس)، ابوزید بلخی، ابن ماجد(دریانورد و کاشف)، ابوزید سیرافی، سلیمان تاجر، (دریانورد و کاشف)، ابوعلی مسکویه، بونصر منصور، حکیم ابوالقاسم فردوسی، مولانا جلال الدین رومی، کوشیار گیلانی، اثیرالدین ابهری، زکریای قزوینی، عین القضاه همدانی، علی بن ابراهیم قمی، ابوالحسن اهوازی، میر سید علی همدانی، مختومقلی فراغی، میرداماد، میرفندرسکی، شیخ بهائی (از فرزانگان حکومتی و زیسته‏ ی اصفهان در عصر صفویه)، ملاصدرا، سعدی و حافظ (در معناپردازی، علوم بیان و علوم ادبی)، شیخ انصاری (در فقه شیعه)، ابوحنیفه (در فقه سنی)، قائم مقام فراهانی و میرزاتقی خان امیرکبیر (در سیاسیات)، سید روح الله موسوی خمینی (نظریه پردازی سیاسی، الهیات، فقه شیعه، فلسفه، عرفان و تفسیر)، سید محمود حسابی (فیزیکدان و همه چیزدان) و محمد بن جریر طبری (مورخ) که از جمله مفاخر علمی تمدن ایران در قبل و بعد از اسلام هستند.[۵][۶]

در دوران نوین، دانشمندان ایرانی سهم چشمگیری در گسترش دانش داشته‌اند؛ به عنوان نمونه، علی جوان نخستین لیزر گازی را پدیدآورد و لطفی زاده تئوری مجموعه‌های فازی را به جهان معرفی کرد.[۷] مریم میرزاخانی، ریاضی‌دان اهل تهران که نخستین زن و نخستین ایرانی برندهٔ مدال فیلدز است، توسط نهاد زنان سازمان ملل متحد در فهرست «۷ زنی که جهان را تغییر دادند» قرار گرفته‌است.[۸] توفیق موسیوند نخستین پمپ قلب مصنوعی را اختراع و توسعه داد و غلامعلی پیمانی مخترع عمل لیزریک. در پیشبرد تحقیقات و درمان دیابت نیز ساموئل رهبر توانست هموگلوبین گلیکوزیله را کشف کند. فیزیک ایران نیز به ویژه در نظریه ریسمان، قوی است و مقاله‌های بسیاری در این کشور منتشر می‌شوند.[۹] فرهاد ارباب[۱۰] (با اچ ایندکس بالای 40 در علوم و مهندسی کامپیوتر[۱۱])، موسس زبان برنامه‏ نویسی رئو برای سامانه‏ های پیشرفته سایبرفیزیکی است. دکتر رضا ملک زاده موسس مطالعه بزرگ کوهورت گلستان است که بر اساس یافته های این مطالعه، برای اولین بار سرطان زا بودن تریاک برای مجامع علمی بین المللی اثبات شد[۱۲]. طرح مهندسی راکتور برای بازطراحی راکتور اراک در قالب یک راکتور هیبریدی آب سبک-سنگین، توسط دانشمندان هسته ای ایران (به سرپرستی دکتر علی اکبر صالحی) تحسین متخصصان بین المللی را در خلال مذاکرات فنی پسابرجام به همراه داشت.[۱۳]

دانشگاه تهران توانسته‌است که ربات‌های انسان‌نمای سری سورنا را توسعه دهد و تاکنون چند نسل از آن را رونمایی کرده‌است.[۱۴] مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران نیز دارای کرسی یونسکو در رشتهٔ بیوشیمی است.[۱۵] پژوهشگاه رویان یکی از معتبرترین مراکز خدمات تخصصی و فوق تخصصی در خاورمیانه است و در سال ۱۳۸۵ توانست تولد نخستین گوسفند شبیه‌سازی شده در ایران را رقم بزند.[۱۶]

دانشگاه صنعتی شریف به عنوان نمونه و شاخص در زمینه ساخت ماهواره، رایانش با کارایی بالا، نانوفناوری، فناوری های تصفیه آب، طراحی و اجرای عمرانی و مکانیکی پروژه های نیروگاه های آبی، تجهیزات زیرساختی برق قدرت، تجهیزات مخابراتی، مواد زیستی پیشرفته، پروژه رصدخانه ملی، اینترنت اشیاء برای بهره وری انرژی، وجوه علمی در طراحی و اجرای ابرسازه های عمرانی در کشور، مهندسی پروژه برای مگاپروژه های ملی، طراحی موتورهای ملی (بنزینی، دیزلی و برقی)، پژوهش های میان رشته ای برای حکمرانی، میز لرزان برای مطالعات سازه و زلزله، رباتهای اجتماعی و رباتهای شناختی، افزایش بازدهی چاه های نفت، افتخارآفرینی در علوم ریاضی، دانش پلاسما، دانش نجوم، فناوری هسته ای، پیش بینی قیمت نفت با هوش مصنوعی، سکوهای فضای مجازی کاربردی و دیگر زمینه های فنی و مهندسی، دارای دستاوردهای شناخته شده است.

تاریخچه

[ویرایش]

ایران دانش و فناوری باستانی و یک روند تمدنی در علم و فناوری در طول تاریخ نیز دارد.

دوران هخامنشی

[ویرایش]

طبق نقل گزنفون و دیگر مورخان یونانی، پارسیان در زمان هخامنشی دارای نظام آموزشی مدون بودند. منابع کهن یونانی، رومی و همچنین اروپاییِ قرون وسطی، از ایرانیان باستان در زمان هخامنشی و قبلتر (و حتی از شخص زرتشت [۱۷]) به عنوان معلمین ستاره شناسی، ریاضیات، فلسفه، طبیعیات و دیگر علوم در زمان خود یاد می کنند (شبیه این پیوند بین "دانش" و "پارس" را در داستان مسیحی "سه مغ"[۱۸] و همچنین در حدیث مشهور نبوی که "اگر دانش در ثریا باشد، مردانی از پارس به آن دست می یابند[۱۹]" هم می توان مشاهده کرد). سهروردی، قدمت حکمت و فلسفه و مکتب انوار و اشراق را تا دوران کیانیان (هخامنشیان) به عقب می برد[۲۰]. گزنفون و همچنین برخی دیگر منابع کهن یونانی و رومی، چندین اختراع را به کوروش کبیر هخامنشی نسبت داده اند (مانند اختراع مفهوم فرسنگ، سیستم چاپار و تاسیس دیوان برید، کاروانسرا، ارابه های خاص جنگی، چرخ های خاص آبکشی، چرخهای خاص استحصال نفت (قیر طبیعی)، صنایع خاص آلیاژی کهن و فلزی و غیره). همچنین برخی نقل‏های کهن، اختراع اولیه بنیان علم منطق را به فرزانه ای در شهر اصطخر در زمان بهمن کیانی (احتمالا کوروش هخامنشی) نسبت می دهند (جالب است که نقلهای دیگری از اختراع منطق در زمان ذوالقرنین (که احتمال کوروش بودن او مطرح شده است) وجود دارد). برخی جملات گزنفون این احتمال را مطرح می کند که او به صورت ضمنی، اختراع هنرهای رزمی (با الهام گیری از روش های مبارزه حیوانات) را و همچنین برگزاری مسابقات بین المللی ورزشی (برای اولین بار) در شهر بابل باستان را به دوران هخامنشی نسبت می دهد.[۲۱] ریشه های فلسفه یونان باستان را به سه تن (تالس، فیثاغورث و هراکلیتوس) نسبت می دهند که هر سه از معاصران زمانی کوروش هخامنشی (و دانیال نبی) و حداقل دو تن از ایشان از شهروندان در گستره حکومت هخامنشی بودند. ریشه های فلسفه شرقی (در مکاتب مختلف شرق آسیا) را به سه تن (بودا، کنفسیوس و جاماسب-زرتشت) نسبت می دهند که دو تن از ایشان قطعا معاصر دوران کوروش هخامنشی (و دانیال نبی) بودند و نفر سوم هم طبق برخی نظریات، معاصر دوران کوروش هخامنشی بوده است. در حکمت ایرانی، سهروردی از کیخسرو به عنوان یکی از بنیانگذاران حکمت انوار و اشراق نام می برد که طبق نقل ابوریحان بیرونی، می توان زمانه او را با کوروش هخامنشی (و دانیال نبی) تطبیق داد.

دوران اشکانی

[ویرایش]

پیل بغداد نیز به عنوان نخستین باتری احتمالی ساخت انسان، در دوران اشکانیان یا ساسانیان در نظر گرفته شده‌است و نظریات گوناگونی را دربارهٔ چرایی دست‌یابی ایرانیان باستان به اصول تولید برق، پدیدآورد.[۲۲]

دوران ساسانی

[ویرایش]

در دوران ساسانیان، آموزشگاه‌هایی همانند دانشگاه گندی شاپور و افرادی همچون مانی وجود داشتند و کتاب‌های خارجی به زبان پهلوی ترجمه شدند.[۲۳] همچنین ایرانیان باستان، فناوری آبی قنات را در دوران هخامنشی تا ساسانی اختراع کردند که سپس به کشورهای دیگر نیز راه یافت.[۲۴] پیل بغداد نیز به عنوان نخستین باتری احتمالی ساخت انسان، در دوران اشکانیان یا ساسانیان در نظر گرفته شده‌است و نظریات گوناگونی را دربارهٔ چرایی دست‌یابی ایرانیان باستان به اصول تولید برق، پدیدآورد.[۲۲]

دوران اسلامی

[ویرایش]

در قرون اول اسلامی شاهد خیزش نسلی از دانشمندان ایرانی در علوم مختلف طبیعی، ریاضی، عقلی و نقلی (همانند برمکیان، اکثریت اخوان الصفاء، خوارزمی، ابن هیثم، رازی، ابوریحان، ابن سینا و دیگران) هستیم. دانش هم در قالب تدریس مدون در محافل عالی و هم در قالب متون حِکمی-ادبی (مانند شاهنامه، مثنوی معنوی، گلستان و بوستان) در جامعه ایرانی، حفظ و پرورش و تبادل می شد. تاسیس کتابخانه، بیمارستان، مدارس علمی عالی، رصدخانه، خانه استنساخ کتب و دیگر زیرساختهای علمی-پژوهشی-تحقیقاتی از جمله موارد مورد اهتمام ایرانیان مسلمان برای وقف و امور خیریه بود. مجمع علمی رصدخانه مراغه و دانشگاه ربع رشیدی در دوران حکمرانی مغولان بر ایران (با نقش آفرینی خواجه نصیرالدین طوسی و خواجه رشید الدین همدانی)، از جمله اولین مراکز علمی بین المللی در دوران نزدیک به عصر پیشارنسانس بودند که از نظر تاریخی در نسل اول دانشگاه های مدرن و از نظر متدیک در نسل چهارم روش پژوهش و تحقیقات، قرار داشتند[۲۵][۲۶][۲۷]. تقویت بنیان های دانش منطق توسط فارابی و ابن سینا، تاسیس جبر توسط خوارزمی، تقویت بنیان های دانش مثلثات توسط افرادی مانند غیاث الدین جمشید کاشانی، محاسبات دقیق پارامترهای طبیعی-ریاضیاتی مانند شعاع زمین توسط ابوریحان و محاسبه دقیق عدد پی توسط کاشانی و ترسیم نقشه جهان توسط اصطخری، قضایای دینامیک سماوی خواجه نصیرالدین طوسی که منجر به تسهیل کارهای بعدی توسط امثال کپرنیک شد[۲۸]، بنیان های فیزیک نور توسط ابن هیثم، روش پزشکی سینوی و دیگر موارد[۲۹]، از میراثها و دستاوردهای علمی مجامع علمی-دانشگاهی ایران در دوران قبل از رنسانس است.

فناوری

[ویرایش]

ایرانیان باستان، فناوری آبی قنات را اختراع کردند که به کشورهای دیگر نیز راه یافت.[۲۴] بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین قنات در شهر گناباد است که پس از ۲۷۰۰ سال هنوز آب کشاورزی و آشامیدنی ۴۰ هزار نفر را فراهم می‌کند.[۳۰] پیل بغداد نیز به عنوان نخستین باتری احتمالی ساخت انسان، در دوران اشکانیان یا ساسانیان در نظر گرفته شده‌است و نظریات گوناگونی را دربارهٔ چرایی دست‌یابی ایرانیان باستان به اصول تولید برق، پدیدآورد.[۲۲]

چرخ بادی در سال ۱۷۰۰ پیش از میلاد توسط بابلی‌ها اختراع شد و در قرن هفتم مهندسان ایرانی بر اساس آن، ماشین بادی پیشرفته‌تری ساختند به‌نام آسیاب بادی.[۳۱][۳۲]

ورود نانو به ایران

[ویرایش]

اولین حرکات علمی برای راه اندازی فناوری نانو در ایران، از سال ۱۳۸۰ با ارتباط محمدتقی ابتکار و غلامعلی منصوری شکل گرفت. در همین سال کمیته مطالعات فناوری نانو به دستور رئیس جمهور شکل گرفت. اولین قدم، جلب نظر مخاطبان بود. در سال ۱۳۸۲ این کمیته به ستاد ویژه توسعه فناوری نانو تبدیل شد. پس از آن یک سند راهبردی در نانو تدوین شد. همایش های مختلفی هم در موضوع ملی و بین المللی شکل گرفت.[۲۴]

از ابتدای سال ۸۴، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو با اجرای برنامه‌ حمایت‌های تشویقی، محققان دانشگاه‌های كشور را به سمت تحقیق و پژوهش در زمینه فناوری نانو سوق داد و انتشار مقالات ایران، روندی صعودی به خود گرفت، به طوری كه در سال ۸۷ ایران با انتشار ۸۱۳ مقاله و توانست رتبه ۱۹ دنیا را كسب كند.[۳۳] فناوری نانو (Nanotechnology) بر اساس استاندارد ملی INSO-ISO 80004-1 که برگرفته از استاندارد بین‌المللی ایزو ISO/TS 80004-1:2015 است، به استفاده از دانسته‌های علمی در دستکاری و کنترل ماده، غالباً در نانومقیاس (محدوده ۱–۱۰۰نانومتر) برای بهره‌برداری از پدیده‌ها و خواص وابسته به ساختار و اندازه است. این خواص متمایز با خواص اتم‌ها و مولکول‌های منفرد و غیرقابل برونیابی (استنتاج) از شکل توده همان ماده هستند.[۳۴] سازمان ملی استاندارد ایران (ISIRI) تعداد ۶۶ استاندارد مرتبط با فناوری نانو تا پایان سال ۲۰۱۷ منتشر کرده‌است.[۳۵][۳۶] پژوهشگران دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل در اردیبهشت ۱۳۹۲ موفق به ارائه و معرفی راه‌های ارتباط بین فناوری نانو و علوم اعصاب به یکدیگر و نیز روشی برای ردیابی پیام رسان‌ها در مغز شدند.[۳۷]

ریاضیات

[ویرایش]
مریم میرزاخانی، نخستین زن و نخستین ایرانی برندهٔ مدال فیلدز

در قرن دوازدهم محمدبن موسی خوارزمی جدول لگاریتمی را به وجود آورد، جبر را توسعه داد و آن را در نظام حساب ایرانی و هندی به کار گرفت. آثار او توسط یک مترجم ایتالیایی به نام Gerard of Cremona تحت عنوان De jebra et almucabola ترجمه شد. آثار خوارزمی تأثیر ژرفی بر ریاضیات غرب در قرون وسطی گذاشت.[۳۸]

مریم میرزاخانی، ریاضی‌دان اهل تهران و برگزیده المپیادهای ملی و بین المللی که در مقطع کارشناسی از دانشگاه صنعتی شریف فارغ التحصیل شد و سپس برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت، نخستین زن و نخستین ایرانی برندهٔ مدال فیلدز است، که توسط نهاد زنان سازمان ملل متحد در فهرست «۷ زنی که دنیا را تغییر دادند» قرار گرفته‌است.[۸]

پزشکی

[ویرایش]
همچنین ببینید: پزشکی در ایران و پزشکی ایران باستان
ترجمه کتاب قانون در طب از ابن سینا که پانصد سال دیرینگی دارد.

نخستین بیمارستانی که در آن دانش‌پژوهان علوم پزشکی تحت نظارت پزشک، به‌طور روش‌مندی بر روی بیماران کار می‌کردند در دانشگاه جندی شاپور بود. برخی متخصصان پا را از این هم فراتر نهاده و معتقدند کل اعتبار نظم بیمارستانی را باید در ایران قدیم مشاهده کرد.[۳۹]

تراکاشت اعضای بدن حیوان در بدن انسان (به انگلیسی: xenotransplantation) ریشه در ایران دوران هخامنشی دارد.[۴۰]

Adolf Fonahn در کتاب خود Zur Quellenkunde der Persischen Medizin که در سال ۱۹۱۰ در لایپزیگ چاپ شده‌است نام کتاب‌های پزشکی که فقط به زبان فارسی نوشته شده‌است را بیش از ۴۰۰ عنوان می‌داند و نام آن‌ها را ذکر می‌کند. این کتاب‌ها شامل کتاب‌های عربی که توسط ابن سینا نوشته شده‌است نمی‌شود.

نجوم

[ویرایش]
همچنین ببینید: ستاره‌شناسی در ایران
یک اسطرلاب ایرانی قرن هجدهم

در سال ۱۰۰۰ پس از میلاد ابوریحان بیرونی رساله‌ای نوشت که در آن به امکان گردش زمین به دور خورشید اشاره کرد.

در سده دهم، ستاره‌شناس ایرانی عبدالرحمان صوفی اولین کسی بود که کهکشانی غیر از کهکشان راه شیری کشف کرد. وی برای اولین بار کهکشان اندرومدا (امرأة مسلسلة) را رصد کرد.[۴۱]

شیمی

[ویرایش]

خواجه نصیر طوسی عقیده داشت ماده می‌تواند تغییر کند اما نمی‌تواند ناپدید شود. او نوشت: «ماده نمی‌تواند ناپدید شود اما می‌تواند شکل، حالت، ترکیبات، رنگ و مشخصات دیگر خود را عوض کند و به یک ترکیب یا عنصر دیگر تبدیل شود». پانصد سال بعد، میخاییل لومونسف (۱۷۱۱–۱۷۶۵) و لاوازیه (۱۷۴۳–۱۷۹۴) قانون پایستگی جرم را ایجاد کردند و همان ایده را پیاده‌سازی کردند.[۴۲]

جابر ابن حیان شیمیدان مشهور ایرانی رساله‌های مختلفی دارد که در آن‌ها دوهزار موضوع را پوشش می‌دهد که این کتاب، «کتاب مقدس» شیمیدان‌های اروپایی قرن هجدهم (bible of European chemists) مخصوصاً لاوازیه نام گرفته بود. این آثار کاربردهای زیادی داشت از جمله تقطیر گل‌ها و گیاهان، طب درمانی، باروت و نوعی وسیله نظامی قدرتمند که قبل از این که بدست غربیان بیفتد در تملک مسلمانان بود. هم‌اکنون از او به عنوان بنیانگذار شیمی و همچنین مخترع بسیاری از فرایندها و تجهیزات شیمی که برخی از آن‌ها تا امروز هم توسط شیمیدان‌ها استفاده می‌شود (مانند تقطیر) نام برده‌اند.[۴۱]

فیزیک

[ویرایش]

ابن هیثم (ق۳۵۴–۴۳۰) به خاطر کتاب‌ها و آزمایش‌هایش دربارهٔ لنز و آینه و شکست نور و بازتاب نور، به پدر اپتیک ملقب شده‌است. وی مکان هندسی نقاطی روی دایره کروی را که نور از آنجا به ناظر بازتاب می‌شود بدست آورد. او از مطالعه روی شکست نور، توانست بفهمد که اتمسفر ضخامت خاصی دارد و شفق پدیده‌ای است که به وسیله شکست نور خورشید وقتی که زیر افق است ایجاد می‌گردد.[۴۳]

ابوریحان بیرونی (ش۳۵۲–۴۲۷) نخستین دانشمندی بود که رسماً اعلام کرد نور سرعت محدودی دارد پیش از اینکه گالیله آن را به صورت عملی اثبات کند.

کمال الدین فارسی (م۱۲۶۷–۱۳۱۸) نخستین اثبات ریاضی را برای پدیده رنگین کمان انجام داد و طبیعت نور را که نظریه ابن هیثم را شکل می‌داد تفسیر کرد. او همچنین معتقد بود که رنگین کمان حاصل دو بار شکست نور خورشید در درون قطره‌های باران است. او این کار به کمک آزمایشی که در آن از کره‌ای شفاف که از آب پر شده بود و یک دوربین تاریکخانه‌ای انجام داد.

دانش در ایران کنونی

[ویرایش]

با در نظر گرفتن فرار مغزها در ایران و رابطه سیاسی ضعیف او با آمریکا و دیگر کشورها، جامعه دانشگاهی ایران همچنان بارور مانده‌است اگرچه تحریم‌های بین‌المللی دانشگاه‌ها را برای خریدن تجهیزات یا فرستادن افراد به ایالات متحده برای دیدارهای علمی دچار مشکل کرده‌است.[۴۴] بارور ماندن دانش در ایران علی‌رغم تحریم‌ها و فرار مغرها به دلیل پتانسیل عمیق ایرانی‌ها در زمینه‌های علمی در جهان است که می‌توان آن را با آلمان یا ژاپن قیاس کرد. فرار مغرها ضربات جدیدی بر جامعه ایران وارد کرده زیرا اصولاً بهترین‌ها از کشور خارج می‌شوند. به عنوان مثال ایرانیان مقیم آمریکا، تحصیلکرده‌ترین گروه نژادی در کشور آمریکا محسوب می‌شوند.[۴۵] بنابر اداره آمار آمریکا در سرشماری سال ۲۰۰۰، نزدیک به ۲۷٪ ایرانیان آمریکایی دارای مدرک کارشناسی ارشد به بالا بودند، که این میزان در میان گروه‌های مهاجر آمریکایی دارای رتبه نخست است؛ و بیش از ۵۶٪ ایرانیان مقیم آمریکا دارای مدرک کارشناسی می‌باشند، که در میان ۶۷ گروه مهاجر آمریکا دارای رتبه دوم است.[۴۶]

تعداد دانشجویان در ایران از حدود 100 هزار نفر در سال 1979 به حدود 4.7 میلیون نفر در سال 2016 رسید [۴۷].

همه این‌ها نشان می‌دهد که جایگاه ایران کنونی با پتانسیل واقعی خود تفاوت عظیمی دارد. به گفته میلانی، دانشکدهٔ علوم سیاسی دانشگاه استنفورد فرار مغزها در چند سال گذشته ۳۰۰ برابر جنگ ایران و عراق به اقتصاد ایران صدمه زده‌است. حتی می‌توان این ادعا را کرد که اگر فرار مغرها این قدر بالا نبود جایگاه ایران در میان کشورهای پیشرفته قرار داشت. فرارمغزها آن‌قدر بالاست که صندوق بین‌المللی پول در گزارش سال ۲۰۰۹ خود اعلام کرده‌است ایران به لحاظ مهاجرت نخبگان، در میان ۹۱ کشور در حال توسعه یا توسعه نیافته جهان، مقام نخست را داراست.[۴۸][۴۹] اما از طرفی نیز بنابر گزارشی دیگر، شمار دانشجویان ایرانی در مقاطع پیشرفته دانشگاهی در سال‌های گذشته سیر نزولی داشته‌است.[۵۰]

پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران تلاش‌هایی توسط برخی از عالمان دینی اسلامی صورت گرفته‌است که علوم مدرن را اسلامی‌سازی کنند.[۵۱]

هوافضا در ایران

[ویرایش]

ایران در پیش از انقلاب 1357، خریدار آخرین هواپیماهای کمپانی های آمریکایی بود. پس از انقلاب و شروع جنگ، فعالیتها برای تعمیر و نگهداری بومی ادوات هوایی (خصوصا با فرسایش و آسیبهای ناشی از جنگ) در ایران آغاز شد. اولین پروژه های تحقیق و توسعه برای ساخت هواپیماهای آموزشی ملخی در ایران در دهه 60 شمسی تحت هدایت منصور ستاری در نیروی هوایی ارتش ایران آغاز شد. این فعالیتها پس از جنگ در قالب پروژه های بازآماد، آرایش فنی و روزآمدسازی هواپیماهای F5 در چندین مرحله در قالب پروژه های مختلف پیگیری شد. اگرچه ایده کپی کردن کامل F-14 در ایران در دهه 70 شمسی مطرح بود، ولی عملا نهایتا کار بر روی تولید بومی یک اسکادران از جنگنده صاعقه (تک نفره و از نسل فنی f5 است) انجام پذیرفت. سپس پروژه جنگنده کوثر (2 نفره و با ضریب ساخت داخل نهایی بالای 80 درصد) در دهه 90 شمسی به سرانجام رسید و طبق اعلام رسانه های رسمی ایران، این جنگنده از قابلیتهای اویونیکز هم رده با جنگنده های نسل چهارم برخوردار است.

اولین پلتفرم بومی ایران در زمینه هواپیماهای جت (و جنگنده آموزشی) با هواپیمای جت آموزشی یاسین در دهه 90 به سرانجام و پروازهای آزمایشی اثبات فناوری، رسید.

در زمینه هواگردهای تجاری، مسافربری و باربری، تلاش های ایران معطوف به بازآمد، تعمیر و نگهداری هواپیماهای غربی و بالگردهای غربی و شرقی و مونتاژ تحت لیسانس (برای پروژه ایران-140) بوده است. نهایتا این تلاش ها به تولید هواپیمای باری سیمرغ (که حاصل بازمهندسی و ارتقای جنبی پلتفرم آنتونوف-140 بوده است) منجر شده است.

در زمینه فناوری فضایی، ایران تلاش های گسترده ای در زمینه موشکی و ماهواره ای داشته است. ماهواره بر سیمرغ تا سپتامبر 2024 (شهریور 1403) بیش از 6 پرتاب رسمی و عملیات مرتبط داشته است که با این آمار، در بین 40 لانچر فعال ماهواره با بیشترین تعداد عملیات در جهان قرار دارد و ایران را به مدار 1000 کیلومتری فضایی رساند. این ماهواره بر با کلاستر 4 موتوره در مرحله اول خود، می تواند بارهایی با وزن بیش از 340 کیلوگرم را به مدار LEO برساند.

تولید موتورهای جت (موتور اوج بر اساس بازمهندسی موتور جنگنده F5)، موتورهای سوخت مایع راکتی، موتورهای سوخت جامد راکتی و پره های توربین های حرارتی هوایی و زمین پایه، از مهمترین دستاوردهای بومی ایران در حوزه هایتکِ پیشرانه های هوایی و فضایی است.

نانوفناوری در ایران

[ویرایش]

با ورود این علم به ایران، استقبال خوبی از طرف جامعه دانشگاهی صورت گرفت. همین مساله باعث شد تا رقابت های المپیادی دانش آموزان و دانشگاهی شکل بگیرد. تعداد اساتیدی که در ایام ورود این علم به ایران به صورت مستقیم با این رشته در ارتباط بودند، ۲۵۰ نفر بودند که در چند سال گذشته به ۲۵۰۰ نفر ارتقاء یافته است. ایران توانسته است تا به لحاظ پیشرفت در این علم، درچند سال گذشته به رتبه زیر ۵۰ در سطح جهانی برسد و[۲۴] در سال گذشته رتبه چهارم در جهان و رتبه اول در خاورمیانه، رتبه ایران بوده است.[۲۴][۵۲][۵۳] هم اکنون ۵ سال است که ایران در رتبه چهارم در سطح جهانی قرار دارد.[۲۲] در ایران ۲۴۰ شرکت فعال در زمینه نانو فعالیت می کنند و ۶۵۰ قلم کالا در زمینه نانو طراحی و ساخته شده است.[۲۴] در سال ۲۰۱۷ محصولات نانو ایران به بیش از ۴۷ کشور مختلف صادر می‌شدند.[۸] چندی از نهادهای علمی بین المللی، فعالیت های حوزه نانو در ایران را به رسمیت شناخته اند. موسسه فیزیک آمریکا مقاله ای علمی در مورد استفاده از مواد نانو در درمان سرطان توسط دانشمندان ایرانی را منتشر کرده است. همینظور نهادهای مشارکت کننده در حوزه نانو در ایران با برخی از کشورها همکاری می کنند.[۵۴]

درسال ۲۰۱۵ تعداد ۶۶۹۰ مقاله در موضوع فناوری نانو توسط محققین ایرانی نوشته شده است که ۷۲ درصد از کل مقالات نوشته شده در موضوع نانو در جهان بوده است. ایران در سال ۲۰۱۴ رتبه هفتم دنیا را داشته است. این رتبه در سال ۲۰۰۱، پنجاه و هفتم جهان بوده است. بنابر گزارش استت نانو در سال ۲۰۲۱، ۵.۵ درصد از مقالات علمی در موضوع نانو را ایرانی‌ها منتشر می‌کنند.[۲۲][۵۵] به طور متوسط ۲۰ درصد از کل مقالات ارائه شده توسط محققان ایرانی در سال ۲۰۲۰ مربوط به موضوع نانو بوده است.[۵۵] تعداد مقالات فناوری نانو که در نشریات ISI به چاپ رسیده یکی از شاخص‌های علمی برای بررسی جایگاهی علمی کشورها در این حوزه است. ایران در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی در این شاخص داشته‌است به طوری‌که از رتبه ۵۶ در سال ۲۰۰۰ به رتبه ۴ در سال ۲۰۱۷ رسیده‌است. بر اساس اطلاعات پایگاه استت‌نانو در سال ۲۰۱۷ ایران ۸۷۹۱ مقاله نانو به چاپ رسانده که معادل ۵٫۷ درصد از کل مقالات نانوی سال ۲۰۱۷ می‌شود. ایران در این شاخص رتبه اول در حوزه خلیج فارس و همچنین کشورهای اسلامی را دارد.[۵۶] از منظر کیفیت مقالات نانو، مقدار شاخص h-index پنج ساله برای مقالات نانوی ایران (منتشر شده در سال‌های ۲۰۱۳–۲۰۱۷) ۹۳ و رتبه ایران در این شاخص هجدهم است[۵۷] و همچنین ایران از نظر متوسط ارجاع به مقالات نانو در پنج سال منتی به ۲۰۱۷ در رده چهل و چهارم دنیا قرار دارد.[۵۸] ایران در مجموع بیش از ۲۲۰ پتنت مرتبط با فناوری نانو تا سال ۲۰۱۸ در دفاتر ثبت پتنت اروپا و آمریکا ثبت کرده‌است که این مقدار حدود یک سوم از کل پتنت‌های ایران در حوزه‌های مختلف می‌شود. در سال ۲۰۱۷ رتبه ایران در تعداد پتنت‌های منتشر شده در دفتر ثبت آمریکا (USPTO) بیست و دوم بود.[۵۹] ایران در زمینه تعداد پتنت‌های منتشر شده در رابطه با فناوری نانو، مقام ۲۹ را در سال ۲۰۱۲ در دنیا کسب کرد.[۶۰] شبکه تبادل فناوری نانو برای رفع تقاضاهای شرکت‌های صنعتی موجود بر پایه فناوری‌های توسعه‌یافته داخلی ایجاد شده است. در این شبکه، ۳۸ کارگزار تبادل فناوری‌ نانو مشغول فعالیت هستند و تا مهرماه ۱۴۰۱، نزدیک به چهارهزار تقاضای صنعتی احصا شده و بیش از ۳۰۰ پروژه موفق تبادل فناوری نانو بین فناوران و شرکت‌های صنعتی در کشور به اتمام رسیده است.[۶۱]

با ورود نانوفناوری در ایران، ۲ سند ده ساله تدوین شده است. در سند اول راهبرد اصلی بر مبنای تربیت نیروی انسانی ماهر و توسعه زیرساخت های این فناوری قرار داشت. در سند دوم، هدف سال ۱۴۰۴ است و مهمترین نکته حفظ حرکت پرشتاب علمی کشور در این حوزه است. ارتقاء هرچه بیشتر جهانی جایگاه علمی کشور در این حوزه، توسعه بازار صادارات برای محصولات نانو و تاثیرگذاری این فناوری در تولید ثروت درکشور از اهم برنامه های پیش روی تکنولوژی نانو در ایران می‌باشد.[۲۴] سند سومی نیز در تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۱ از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد که افق این فناوری را تا سال ۱۴۱۲ ترسیم کرده است.[۶۱] فناوری نانو در ایران از سال ۱۳۸۰ شکل گرفته است. ایران رتبه چهارم جهان[۵۵] و رتبه اول خاورمیانه را در نانوفناوری دارد. به نقل از بی بی سی، در زمینه فناوری نانو که ایران یکی از پیشتازان آن در دنیاست، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در سال ۱۳۸۲ به دستور محمد خاتمی تشکیل شد. برای اینکه این شاخه نوین دانش فرصت رشد داسته باشد، محمد رضا عارف، معاون محمد خاتمی بطور مستقیم بر این موضوع نظارت کرد تا روند کار را تسهیل کند.[۶۲]

بودجه

[ویرایش]

در لایحه کل بودجه ۱۴۰۲ برای معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و زیر مجموعه‌های آن ۳ هزار میلیارد و ۶۹۵ میلیارد و ۶۵۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان پیش‌بینی شده است که این رقم نسبت به سال ۱۴۰۱ رشد ۳۵ درصدی نشان می‌دهد و این در حالی است که اعتبارات ستادهای توسعه فناوری به غیر از ستاد نانو و میکرو این نهاد رشدهای از صفر تا ۲۰ درصدی را خواهند داشت.

چالش‌های سیاست‌گذاری پژوهشی

[ویرایش]

بر پایه گزارشی در سال ۱۳۹۵، نبود پیوند لازم میان دانشگاه‌ها و صنعت در ایران، یکی از چالش‌های دانش و فناوری در این کشور است.[۶۳]

واسپاری و تأمین مالی پژوهش‌ها

[ویرایش]

بنابر مطالعات سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، در جهان بیش از ۶۰٪ پروژه‌های تحقیق و توسعه در حوزه‌های علمی و فنی توسط صنایع (از طریق واحدهای تحقیق و توسعۀ شرکت‌هایشان)، ۲۰٪ توسط دانشگاه‌ها و ۱۰٪ توسط دولت‌ها انجام می‌شود.[۶۴] بنابراین کارفرمای بخش عمده پروژه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها در کشورهای توسعه‌یافته، به‌ویژه دانشگاه‌های دولتی که حقوق‌بگیران دولت‌ها هستند، خود دولت‌ها می‌باشند؛[۶۵] که در علوم کاربردی سپس امتیاز این نوآوری‌ها و محصولات پیشرفته حاصله را به بخش خصوصی واگذار می‌کنند؛ به‌طور مثال در ایالات متحده، دولت در سال ۲۰۱۷ بیش از ۵۵ میلیارد دلار آمریکا تنها در زمینه تحقیق و توسعه (علوم کاربردی) هزینه کرده‌است که عمدتاً به‌شکل دادن گرنت به استادان برای انجام پروژه‌های مدنظر دولت بوده‌است.[۶۶] یا همچنین در سال ۲۰۱۳ کارفرمای ۶۳ درصد پژوهش‌های مؤسسۀ تحقیقاتی دانشگاه استنفورد، وزارت دفاع ایالات متحده بوده‌است و کارفرماهای پسین به‌ترتیب وزارت بهداشت آمریکا با ۱۱ درصد و وزارت آموزش آمریکا با ۴ درصد بوده‌اند.[۶۷]

اما در ایران وزارت علوم، به‌جای واسپاری بررسی‌های علمی و پروژه‌های تحقیقاتی و فنی بلندمدت و میان‌مدت به استادان؛ مقالات را که محصول جانبی پژوهش هستند، معیار ارزیابی علمی استادان قرار می‌دهد. نتیجه این امر آن است که استادان همواره بدون داشتن کارفرما برای پژوهش‌های خود،[۶۸] به‌صورت پراکنده و بدون تمرکز موضوعی بر اهداف حقیقی، اقدام به پژوهش‌های زودبازده جهت انتشار هرچه بیشتر مقالات علمی برای ارتقای درآمد و رتبهٔ علمی خود کرده‌اند که این امر موجب رتبه‌تراشی کاذب برای جایگاه علمی ایران در جهان تنها برپایهٔ تعداد مقالات علمی شده؛[۶۹][۷۰][۷۱] بنابراین دانشگاه که همواره خود پیشران علمی و اقتصادی کشورها بوده، در ایران به سرباری برای اقتصاد و بودجه کشور تبدیل شده‌است.[۷۲][۷۳][۷۴][۷۵][۷۶][۷۷][۷۸][۷۹][۸۰]

این مشکل باعث شده که توسعۀ فرآیندها، توسعۀ محصولات جدید و نوآورانه یا توسعۀ روش‌ها، نظریه‌ها، سامانه‌ها، سازوکارها، الگوها و برنامه‌ها هرگز موضوع پروژه‌های پژوهشی دانشگاه‌های ایران نباشند و بالطبع پژوهش دانشگاهی در ایران هیچ‌گونه نقش واقعی در پیشبرد علم و توسعۀ فناوری نداشته باشد.[۸۱]

دستاوردها

[ویرایش]
همچنین ببینید: رده:اختراع‌های ایرانیان معاصر

برجسته‌ترین نوآوری‌ها و یافته‌های دانشمندان ایرانی خارج از ایران از این قرارند:

دستاوردهای نانو فناوری

[ویرایش]

تعداد اختراعات ایران در زمینه نانو در سال ۲۰۱۹، ۱۹ درصد از کل اختراعات ایران را شکل داده است که نشانه اولیت بالا نانو برای این کشور است. ایران در زمینه اختراعات نانو، در جمع بیست کشور اول دنیا قرار ندارد.[۸۲] در تیر ۱۴۰۱، خبرگزاری های ایرانی اعلام کردند که ۸۰۰ قلم محصول نانو در ایران تولید می شوند.[۸۳] داروی ضد سرطان سنادوکسوزوم یکی از محصولات ساخته شده در ایران بر مبنای علم نانو است. کورکومین هم داروی نانویی ساخت ایران است. این دارو خاصیت ضدالتهابی دارد. داروی پاکلینب که ضد سرطان پستان است، داروی دیگر بر مبنای فناوری نانو است.[۸] دستگاه تشخیص سریع کرونا، مواد ضدعفونی‌کننده، ماسک‌های تنفسی و دستگاه تصویه هوا، از دیگر اقلام پزشکی در حوزه نانو است که در ایران ساخته شده است.[۶۱] سهم تولید محصولات پزشکی در ایران بر پایه نانو، ۱۵ درصد از مجموع سهم تولیدات نانویی است.[۸۳] نانو کلوئید نقره، نانو امولاسیون، پودر سیلیس، آلومینا به عنوان کاتالیست، ایروژل با کاربرد عایق صوت و حرارت و گرانول از محصولات نانویی ساخت ایران است.[۸] نانو پوشش و نانو مواد بیشترین حجم صادرات و فروش محصولات نانویی ایران را شکل داده‌اند.[۸۴] تولیدات صنعتی، ۱۳ درصد از سهم محصولات نانویی در ایران را شامل می شود. ۱۵ درصد هم مربوط به رنگ، پوشش، مواد و فراورده ها است.[۸۳]

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی يوم سه شنبه 23 برج جدى 1303 مطابق هفدهم جمادى الثانيه 1343، بیانات سید حسن مدرس درباره تبار ایرانی ابراهیم خلیل.
  2. ↑ Atzmon, Gil; Hao, Li; Pe'er, Itsik; Velez, Christopher; Pearlman, Alexander; Palamara, Pier Francesco; Morrow, Bernice; Friedman, Eitan; Oddoux, Carole (2010-06). "Abraham's Children in the Genome Era: Major Jewish Diaspora Populations Comprise Distinct Genetic Clusters with Shared Middle Eastern Ancestry". The American Journal of Human Genetics. 86 (6): 850–859. doi:10.1016/j.ajhg.2010.04.015. ISSN 0002-9297. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  3. ↑ Mazaheri، Neda؛ Ghahremani، Amin؛ Babazadeh، Masoumeh؛ NashtaAli، Damoun؛ Motahari، Seyyed Abolfazl (۲۰۲۴-۰۳-۱۹). «Large-Scale Assessment of the Iranian population structure of Mitochondrial and Y-chromosome Haplogroups». dx.doi.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۱۰.
  4. ↑ Sahakyan, Hovhannes; Margaryan, Ashot; Saag, Lauri; Karmin, Monika; Flores, Rodrigo; Haber, Marc; Kushniarevich, Alena; Khachatryan, Zaruhi; Bahmanimehr, Ardeshir (2021-03-23). "Origin and diffusion of human Y chromosome haplogroup J1-M267". Scientific Reports. 11 (1). doi:10.1038/s41598-021-85883-2. ISSN 2045-2322.
  5. ↑ «دستاوردهای علمی ۹ دانشمند بزرگ ایرانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۹.
  6. ↑ Entekhab.ir، پایگاه خبری تحلیلی انتخاب | (۱۳۹۷/۱۲/۱۰ - ۲۱:۲۴). «عبدالکریم سروش: آيت الله خمینی باسوادترین رهبر ايران؛ از هخامنشیان تا روزگار حاضر/ هیچ کس به لحاظ علمی به پای او نمی رسید». fa. دریافت‌شده در 2024-10-09. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  7. ↑ «Project Retired – EECS at UC Berkeley» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۰۴-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۹.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ ۸٫۴ «مریم میرزاخانی در بین ۷ زنی که دنیا را تغییر دادند». ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۹.
  9. ↑ Vali Nasr (2007). The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future. W.W. Norton. p. 213. ISBN 978-0-393-06640-1.
  10. ↑ de Boer, Frank; Bonsangue, Marcello; Rutten, Jan, eds. (2018). "It's All About Coordination". Lecture Notes in Computer Science. doi:10.1007/978-3-319-90089-6. ISSN 0302-9743.
  11. ↑ «Farhad Arbab». scholar.google.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۹.
  12. ↑ «تایید «سرطان‌زا بودن مصرف تریاک» توسط آژانس بین المللی سرطان». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۰-۱۰-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۹.
  13. ↑ مصاحبه علی اکبر صالحی با شبکه 4 سیما، 1397.
  14. ↑ «نسل چهارم ربات انسان نمای ملی «سورنا» رونمایی می‌شود». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۳۰.
  15. ↑ «ایسنا دانشگاه تهران». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۳۰.
  16. ↑ «آشنایی با پژوهشکده رویان». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۳۰.
  17. ↑ "زرتشت در منابع غربی". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2023-05-25.
  18. ↑ Strohm، Harald (۲۰۱۹-۰۱-۰۳). «Heilige drei Könige: Sterndeuter, die aus Iran kamen» (به آلمانی). Neue Zürcher Zeitung. شاپا 0376-6829. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۹.
  19. ↑ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام. ج. ۶۴ جلد. به کوشش دیجیتالی شده توسط مرکز تحقیقات کامیپوتری علوم اسلامی (نور). بیروت، لبنان: دار احیاء التراث العربی (بیروت-لبنان). ۱۹۸۳. ص. ۱۷۴.
  20. ↑ انواری, سعید; رضی, سپیده (2018-08). "خرّة کیانی بالاترین مقام معنوی در حکمت اشراقی". دوفصلنامه جاویدان خرد. 15 (33). doi:10.22034/iw.2018.69581. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  21. ↑ Xenophon of Athens (۱۹۱۴). «Cyropaedia». Digital Loeb Classical Library. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۹.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ ۲۲٫۳ ۲۲٫۴ «Riddle of 'Baghdad's batteries'» (به انگلیسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۹.
  23. ↑ تاریخ کامل ایران، دکتر عبدالله رازی، چاپ چهارم، ۱۳۴۷، صفحه ۱۲۷، ۱۲۸.
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ ۲۴٫۳ ۲۴٫۴ ۲۴٫۵ ۲۴٫۶ «تاریخ تازه‌ها - تاریخچهٔ قنات در ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۹.
  25. ↑ «پزشکیان: کشورها برای خود تاریخچه فرهنگی می‌سازند، اما ما آنچه داریم را فراموش کردیم». ایسنا. ۲۰۲۴-۱۰-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۹.
  26. ↑ «همترازی "ربع رشیدی" با دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم امروزی». ایسنا. ۲۰۲۱-۰۳-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۹.
  27. ↑ «ربع رشیدی؛ نخستین دانشگاه جهان پس از اسلام». جاده های سبز. سال پانزدهم. ۱۳۹۷.
  28. ↑ حسن، جمیل؛ طارمی، حسن (۱۳۸۶). «طوسی‌ و کوپرنیک‌: «حرکت‌ زمین‌» در متون ‌نجومی». فرهنگ (شماره ۶۱ و ۶۲).
  29. ↑ YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳۹۸/۰۶/۱۳ - ۱۷:۰۱). «دستاورد‌های علمی ۹ دانشمند بزرگ ایرانی + تصاویر». fa. دریافت‌شده در 2024-10-09. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  30. ↑ Ward English, Paul (21 June 1968). "The Origin and Spread of Qanats in the Old World". Proceedings of the American Philosophical Society. JSTOR. 112 (3): pp 170–181. JSTOR 986162. {{cite journal}}: |pages= has extra text (help)
  31. ↑ "Intute: Science, Engineering and Technology". Psigate.ac.uk. Retrieved 21 October 2011.
  32. ↑ "Internet Archive Wayback Machine". Web.archive.org. 27 October 2009. Archived from the original on 27 October 2009. Retrieved 7 February 2012. {{cite web}}: Cite uses generic title (help)
  33. ↑ «نانو». www.irna.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۱.
  34. ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۸.
  35. ↑ «Nanotechnology Standards | STATNANO». statnano.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۰.
  36. ↑ «استانداردهای ملی تدوین شده». www.nanostandard.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۱.
  37. ↑ Iranian researchers from Noshirvani Babol University of Technology could specify the applications of nanotechnology in neurosciences by carrying out a field study. nanotech-now.com
  38. ↑ Hill, Donald. Islamic Science and Engineering. 1993. Edinburgh University Press. ISBN 0-7486-0455-3 p.222
  39. ↑ C. Elgood, A medical history of Persia, Cambridge Univ. Press. p. 173
  40. ↑ Transplantation Activities in Iran, Behrooz Broumand
  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ Gemson, Claire (13 October 2007). "1,001 inventions mark Islam's role in science". The Scotsman. UK.
  42. ↑ "9.2 A 13th-Century Darwin? – Tusi's Views on Evolution – Farid Alakbarov". Azer.com. Retrieved 21 October 2011.
  43. ↑ On the page to which this comment is linked, the optical diagram on the Pakistani commemorative in blue, green, and black is hard to decipher because of the lack of contrast. http://ublib.buffalo.edu/libraries/asl/exhibits/stamps/em.html
  44. ↑ Nature. "Education and training put Iran ahead of richer states". Nature.com. Retrieved 21 October 2011.
  45. ↑ رمز موفقیت ایرانیان در آمریکا. فرشته امین از دانشگاه پپرداین. ترجمه حمید شفیع پور. نشر هادیان. چاپ ۱۳۸۷. ص۱۹
  46. ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۵ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۲ فوریه ۲۰۱۵.
  47. ↑ Kazemi, Abbas Varij, and Azadeh Dehqhan Dehnavi. "The new academic proletariat in Iran." Critique 45, no. 1-2 (2017): 141-158.
  48. ↑ «موج جدید مهاجرت نخبگان از دانشگاه‌های ایران». راه سبز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۸ اسفند ۱۳۸۸.
  49. ↑ نجاتی، محمدحسین (۳۱ مرداد ۱۳۸۹)، «تعابیر جدید رئیس سازمان ملی جوانان دربارهٔ یک پدیده اجتماعی؛ به جای فرار مغزها بگوییم هجرت فرهنگی»، تهران امروز، ش. شماره ۳۲۹، ص. صفحه ۱۵، بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۰، دریافت‌شده در ۱۲ فوریه ۲۰۱۵ مهرداد بذرپاش، رئیس سازمان ملی جوانان: «در برخی از محافل از فرار مغزها در میان قشر جوان صحبت می‌شود که این امر اشتباه است و باید به جای فرار مغزها واژه «هجرت فرهنگی علمی» را به کار ببریم. هجرت برای معرفی افتخارات کشور به دنیا و کسب تجربه‌های بسیار ارزشمند است و هم‌اکنون زمان تشکیل نهضت انتقال فرهنگ کشور فرا رسیده‌است، چرا که این امر مهجور مانده‌است. اگر بتوانیم فرهنگ مترقی کشور را به خوبی انتقال دهیم، نصف راه را به سلامت پیموده‌ایم.»
  50. ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۵ مارس ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۲ فوریه ۲۰۱۵.
  51. ↑ Maziar Bahari (22 May 2009). "Quarks and the Koran: Iran's Islamic Embrace of Science – The Daily Beast". Newsweek. Retrieved 21 October 2011.
  52. ↑ «قرار گرفتن ایران در رتبه چهارم جهانی تولید علم نانو/محصولات فناورانه ایرانی در 47 کشور». ایسنا. ۲۰۱۸-۰۱-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۱.
  53. ↑ «قدرت‌نمایی ایران با فناوری نانو | رتبه خیره‌کننده جهانی در تولید مقالات نانو». همشهری آنلاین. ۲۰۲۲-۰۸-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۱.
  54. ↑ "Iran among world leaders in nanotechnology - Al-Monitor: Independent, trusted coverage of the Middle East". www.al-monitor.com (به انگلیسی). Retrieved 2023-02-01.
  55. ↑ ۵۵٫۰ ۵۵٫۱ ۵۵٫۲ "Iran among five pioneers of nanotechnology". Tehran Times (به انگلیسی). 2021-01-09. Retrieved 2023-02-01.
  56. ↑ StatNano Annual Report 2017, StatNano Publications, March 2018
  57. ↑ «Five year h-Index of nano-articles (--) | Countries Report | STATNANO». statnano.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۲.
  58. ↑ «Five year average citation per nano-article (Citation per article) | Countries Report | STATNANO». statnano.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۲.
  59. ↑ «Nanotechnology published patent applications in USPTO (Patent) | Countries Report | STATNANO». statnano.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۲.
  60. ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۱۵.
  61. ↑ ۶۱٫۰ ۶۱٫۱ ۶۱٫۲ «اذعان مراکز علمی نسبت به نانو ایران». خبرگزاری قرن. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ فوریه ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۲۳.
  62. ↑ «جایگاه علمی ایران واقعا کجاست؟». BBC News فارسی. ۲۰۱۳-۰۷-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۱.
  63. ↑ «چالش‌های تولید علم در ایران». jamejamonline. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۰۳.
  64. ↑ OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2015: Innovation for growth and society. OECD Science, Technology and Industry Scoreboard. OECD. 2015. p. 156. doi:10.1787/sti_scoreboard-2015-en. ISBN 9789264239784 – via oecd-ilibrary.org.
  65. ↑ «How universities can contribute to national development». University World News. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۸.
  66. ↑ "Global R&D: OECD spending on defense by country 2017". Statista (به انگلیسی). Retrieved 2021-11-08.
  67. ↑ "SRI Fact Sheet" (PDF). SRI International. March 2014. Archived from the original (PDF) on 10 September 2019. Retrieved 2014-05-17.
  68. ↑ «چاپ مقالات پژوهشی در سطح بین‌الملل مشکلات کشور را حل نمی‌کند». ایسنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۱۶.
  69. ↑ «مقاله محوری و رتبه تراشی کاذب علمی برای ایران، خود فریبی تا به کی؟!». پایگاه تحلیلی خبری شعار سال. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۰۱.
  70. ↑ «ادعای گمراه‌کننده وزیر علوم درباره رتبه علمی ایران در دنیا». فکت نامه. ۲۰۲۲-۰۶-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۰۱.
  71. ↑ «سیاست‌گذاری پژوهشی معطوف به توسعه». جهان صنعت. ۲۰۲۳-۰۹-۱۹.
  72. ↑ «به شهوت مقاله‌نویسی پایان دهید!». عصر ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
  73. ↑ «دانشجویان جرأت انجام کارهای پژوهشی را ندارند/ ازدیاد تعداد مقالات، هنر نیست». ایسنا. ۲۰۱۶-۱۰-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
  74. ↑ «مقاله ISI که تکنولوژی ایجاد نکند بی فایده است/اقتصاد کشور نیاز به فرهنگ دانش بنیان دارد». خبرگزاری دانشجو. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
  75. ↑ «مقالات پژوهشی بی فایده و افرادی که از قبل آن به نان و نوا می‌رسند!». تابناک. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
  76. ↑ «مشکلات اهمیت دادن بیش از اندازه به ISI/ پژوهش باید مشکلی از جامعه را حل کند». خبرگزاری مهر. ۲۰۱۳-۰۵-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
  77. ↑ «انتقاد به مقاله محور بودن ارتقای اعضای هیأت علمی در دانشگاه‌ها/انعقاد قرارداد صنعتی دلیلی بر توانمندی علمی استاد نیست». خبرگزاری فارس. ۲۰۲۱-۰۳-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۶.
  78. ↑ «نگاه استادان دانشگاه از مقاله محوری به مشکل محوری تغییر کند». ایرنا. ۲۰۱۹-۰۷-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۶.
  79. ↑ «مقاله محور شدن دانشگاه‌ها، یکی از آسیب های جدی رشته مهندسی است». جام جم آنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۶.
  80. ↑ «واکاوی رویکرد مقاله محوری در تحقیقات دانشگاهی و غفلت از نیازها و مسائل کشور». ایسنا. ۲۰۲۱-۱۲-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۶.
  81. ↑ «توسعه فناورانه با مرجعیت دانشگاه». جام‌جم. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۴.
  82. ↑ "2019's Most-innovative Countries in Nanotechnology | STATNANO". statnano.com (به انگلیسی). Retrieved 2023-02-01.
  83. ↑ ۸۳٫۰ ۸۳٫۱ ۸۳٫۲ «"تولید 800 نانو محصول ایرانی" تازه‌ترین دستاورد دانشمندان ایرانی- اخبار علم و تکنولوژی - اخبار اجتماعی تسنیم | Tasnim». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۱.
  84. ↑ سردبیر (۲۰۲۳-۰۱-۳۰). «کدام حوزه بیشترین سهم را در صادرات محصولات نانویی ایرانی دارد؟». پایگاه خبری فناوری نانو ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۱.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=علم_و_فناوری_در_ایران&oldid=40451219»