پرش به محتوا

لطفی زاده

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
لطفی زاده
نام هنگام تولدLotfi Aliasker Zadeh
زادهٔ۴ فوریهٔ ۱۹۲۱
باکو، جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی
درگذشت۶ سپتامبر ۲۰۱۷ (۹۶ سال)
برکلی، کالیفرنیا، ایالات متحده آمریکا
آرامگاهباکو، جمهوری آذربایجان
محل تحصیلدانشگاه تهران
دانشگاه کلمبیا
شناخته‌شده
برای		بنیانگذار مجموعه‌های فازی، منطق فازی، و تبدیل زد
جوایزمدال ارینگن (۱۹۷۶)
مدال ریچارد همینگ مؤسسه مهندسان برق و الکترونیک (۱۹۹۲)
مدال روفوس اولدنبرگر (۱۹۹۳)
مدال افتخار آی‌تریپل‌ئی (۱۹۹۵)
نشان بنجامین فرانکلین (۲۰۰۹)
جایزه بنیاد پیشروان دانش بی‌وی‌وی‌ای (۲۰۱۲)
انجمن ماشین‌های حسابگر
عضو پیوسته مؤسسه مهندسان برق و الکترونیک
عضو پیوسته فرهنگستان هنر و علوم آمریکا
عضو پیوسته انجمن پیشبرد هوش مصنوعی
عضو آکادمی ملی مهندسی
عضو مؤسس آکادمی اوراسیا
پیشینه علمی
شاخه(ها)ریاضیات، مهندسی برق، هوش مصنوعی
محل کاردانشگاه کالیفرنیا، برکلی
پایان‌نامهتحلیل بسامد شبکه‌های متغیر (۱۹۴۹)
استاد راهنماجان ر. راگاتسینی
دانشجویان دکتریپراوین ورائیا، جوزف گوگان

لطفی علی‌عسکرزاده اردبیلی (به انگلیسی: Lotfi Aliasker Zadeh) (۴ فوریهٔ ۱۹۲۱ – ۶ سپتامبر ۲۰۱۷)[۱] مشهور به لطفی زاده یا لطفی ع. زاده،[۲] ریاضی‌دان، دانشمند رایانه، مهندس برق و استاد علوم رایانه[۳] در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی و مبدع نظریه منطق فازی و شاخه‌های متنوع آن بود.[۴]

لطفی ع. زاده از پدری ایرانی (اردبیلی) و مادری یهودیِ اوکراینی در باکو زاده شد و تحصیلات اولیه خود را در باکو و تهران انجام داد. او بیش از همه به خاطر طرح کردن ریاضیات فازی مشتمل بر مفاهیم مرتبط فازی همچون مجموعه‌های فازی، منطق فازی، الگوریتم‌های فازی، کنترل فازی و احتمالات فازی شناخته شده‌است. گفته می‌شود نوآوری‌های او، امکان‌پذیری یک پارادایم تازه در هوش مصنوعی را تبیین، و رئوس کلی آن را ترسیم کرده‌است.

زندگی و تحصیل

[ویرایش]

وی در ۱۵ بهمن ۱۲۹۹ خورشیدی (۴ فوریه ۱۹۲۱ میلادی) در باکو در آذربایجان شوروی زاده شد.[۵] پدرش «رحیم‌علی عسکرزاده» روزنامه‌نگار و بازرگان، از اهالی اردبیل و خبرنگار روزنامه «ایران» و مادرش «فانیا کوریمان» پزشک کودکان از یهودیان روس[۶][۷] و شهروند ایران بود.[۸][۹][۱۰][۱۱] لطفی تحصیلات دبستان خود را در همین شهر و به زبان روسی آغاز کرد. در زمانی که ده ساله بود، پدر و مادر لطفی، درپی قحطی و نایابی ناشی از سیاست‌های تعاونی‌سازی دوران ژوزف استالین، باکو را ترک و به ایران و شهر تهران مهاجرت کردند.[۵]

وی در تهران در مدرسه مبلغان آمریکایی شروع به تحصیل کرد و زبان انگلیسی و زبان فارسی آموخت و سپس در دبیرستان البرز (به نام پیشین: مدرسه مسیونری پرسبیتری) و در دانشکده فنی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و در طول جنگ جهانی دوم در تهران با ارتش آمریکا همکاری داشت.[۴]

لطفی‌زاده در امتحانات ورودی دانشگاه تهران مقام دوم را کسب کرد. در سال ۱۹۴۲ رشته مهندسی برق را در این دانشگاه با موفقیت به پایان رساند و در دوران جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط متفقین به ایالات متحده مهاجرت کرد. در مؤسسه فناوری ماساچوست (ام‌آی‌تی) ادامه تحصیل داد و در سال ۱۹۴۶ درجه کارشناسی ارشد خود در مهندسی برق را دریافت نمود. به‌دلیل زندگی والدینش در نیویورک، از دانشگاه کلمبیا تقاضای پذیرش کرد و در مقطع دکترا با یک منصب تدریس پذیرفته شد. در سال ۱۹۴۹ فارغ‌التحصیل و سال بعد استادیار همان دانشگاه شد.

لطفی زاده روز ۲۰ مارس ۱۹۴۶ و در ایام نوروز با «فی سند»، دختر یک خانواده لتونیایی ازدواج کرد. خانواده «فی» سال‌ها قبل به تهران مهاجرت کرده و او در آنجا با لطفی‌زاده آشنا شده بود. او و لطفی‌زاده یک دختر به نام استلا و یک پسر به نام نورم زاده (Norm Zada) داشتند. پس از ده سال تدریس در دانشگاه کلمبیا، در سال ۱۹۵۷ به درجه استاد تمامی ارتقا یافت. او از سال ۱۹۵۹ تا پایان عمر در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی تدریس می‌کرد. از سال ۱۹۶۳، ابتدا در رشته الکتروتکنیک و پس از آن در رشته علوم رایانه درجه استادی گرفت. لطفی‌زاده پس از بازنشستگی در سال ۱۹۹۱ مقیم سان فرانسیسکو شد.

مشارکت‌ها

[ویرایش]

منطق فازی

[ویرایش]

لطفی‌زاده با خلاقیت ذهنی خود نظریه‌های متعددی را در زمینه تخصصی خود ارائه کرد. در اوایل دهه ۱۹۶۰ متوجه شد که نقش انسان و مغز آن در دانش مهندسی سامانه‌ها لحاظ نشده‌است. در سال ۱۹۶۵ اثر پیشگامانه خود در زمینه مجموعه‌های فازی را در مقاله‌ای با عنوان «مجموعه‌های فازی» منتشر کرد که در آن با وارد کردن ارزش‌هایی مثل کوتاه و بلند در ریاضیات، متغیرهای فازی را معرفی کرد. او روش تازه‌ای برای بررسی عدم قطعیت ارائه کرد که شبیه تئوری احتمالات بود، اما عین آن نبود. در ۱۹۷۳ نظریه منطق فازی خود را طرح کرد.[۴]

تبدیل زد

[ویرایش]

لطفی‌زاده در کنار جان ر. راگاتسینی به خاطر پیش‌گامی در توسعه تبدیل زد (مورد استفاده در پردازش سیگنال‌های گسسته) در ۱۹۵۲ شناخته می‌شود. این روش‌ها هم‌اکنون در پردازش سیگنال‌های گسسته، کنترل دیجیتال و دیگر سیستم‌های گسسته در صنعت و پژوهش مورد استفاده هستند. راگاتسینی و زاده، حرف زد را برای تبدیل زد به کار برده و رایج کردند.[۱۲][۱۳][۱۴]

در سال ۲۰۱۱ و در ۹۰ سالگی مفهوم «اعداد زد» را مطرح کرد تا عدم قطعیت را به ارزش‌های رقمی اعداد فازی بیفزاید. این مفهوم در سال ۲۰۱۳ به نام او ثبت شد. ثبت این مفهوم انگیزه‌ای برای تأسیس یک شرکت شرکت نوپا در مریلند آمریکا شد. فقط در آمریکا شاید بیش از ۳۰ هزار ابداع و اختراع بر اساس تئوری سیستم‌های فازی، محاسبه با واژگان و اعداد زد ثبت شده‌است. آثار، افکار و ابداعات لطفی‌زاده تقریباً به همه جنبه‌های زندگی انسان از دوربین‌های هوشمند گرفته، تا خودروها، آسانسورها و حتی ماشین جستجوی گوگل نفوذ کرده‌است.[۴]

جوایز و افتخارات

[ویرایش]

لطفی‌زاده بیش از ۳۵ دکترای افتخاری از دانشگاه‌های معتبر جهان و جوایز بسیار از ژاپن، آمریکا، اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، روسیه، آذربایجان و ایران دریافت کرد و عضو آکادمی‌های علمی بی‌شمار بود.[۴] او در سال ۱۹۷۳ به عضویت در آکادمی ملی مهندسی برگزیده شد.[۱۵]

وی یکی از پژوهشگرانی است که دارای بیشترین ارجاع (highly-cited) در مقالات علمی دنیاست. بیش از ۲۰۰ مقاله علمی را به‌تنهایی در کارنامه علمی خود دارد و در هیئت تحریریه ۵۰ مجله علمی جهان مقام «مشاور» را داراست. زاده تا اکتبر ۲۰۱۴، ۱۴۰٬۰۰۰ یادکرد در گوگل اسکالر داشته و نیز ۳۵۰٬۰۰۰ مقاله دارای کلمه «فازی» در عنوان خود بوده‌اند.[۱۶][۱۷]

در اسفندماه ۱۳۹۴ دانشگاه تهران به عنوان اولین دانشگاه محل تحصیل او ضمن برگزاری بزرگداشتی نشان دکترای افتخاری خود را بدون حضور او به او اهدا کرد.[۱۸]

لطفی‌زاده در سال ۲۰۰۹ موفق به اخذ نشان بنجامین فرانکلین شد.

زندگی شخصی

[ویرایش]

لطفی‌زاده یک عکاس آماتور موفق بود و مشخصاً در زمینه تک‌چهره پیشرفت کرده بود. الکساندر فیودورویچ کرنسکی بدون اطلاع یا اجازه لطفی‌زاده از یکی از تک‌چهره‌های او بر روی جلد اتوبیوگرافی خود استفاده کرد. او تاکنون از شخصیت‌های معروفی همچون رئیس‌جمهورهای آمریکا، هری ترومن و ریچارد نیکسون، کلود شانون، ادگار وارز و مستیسلاف روستروپوویچ عکس گرفته‌است.[۱۹]

سرگرمی دیگر لطفی‌زاده های-فای بود. او در اتاق نشیمن خود ۲۸ بلندگوی حساس تعبیه کرد تا به موسیقی کلاسیک با کیفیت بالا گوش کند.

اعتقادات

[ویرایش]

گفته می‌شود که لطفی‌زاده ناسیونالیسم را رد می‌کرده و اصرار داشته که مسائل خیلی عمیق‌تری در زندگی وجود دارند. از او نقل شده که: «مسئله این نیست که من آمریکایی، روس، ایرانی، آذربایجانی یا هر چیز دیگری هستم. همه این مردم و فرهنگ‌ها به من شکل داده‌اند و من با همه آنها کاملاً راحتم.» او در همان مصاحبه ذکر می‌کند: «لجاجت و سرسختی؛ نترسیدن از درگیر مجادله شدن؛ این تا حد زیادی سنت ترکی است. این بخشی از شخصیت من هم هست. من می‌توانم خیلی سرسخت باشم. این احتمالاً برای توسعه منطق فازی مفید بوده‌است.»[۲۰][۲۱] او خود را «از حیث جهت‌گیری ریاضیاتی، یک آمریکایی، یک مهندس برق ایرانی متولد روسیه» وصف می‌کند.[۲۲][۲۳]

مرگ

[ویرایش]
سنگ قبر لطفی‌زاده در باکو

لطفی‌زاده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۷ در برکلی، کالیفرنیا درگذشت.[۲۴] او در زادگاهش باکو، آذربایجان دفن شد. مراسمی برای وداع با او با حضور الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان برگزار شد.[۲۵][۲۶]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ Naderi، Firouz M. (۲۰۱۷-۰۹-۰۷). «Passing of Professor Lotfi Zadeh world-renowned mathematician, computer scientist, electrical engineer, artificial intelligence researcher». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۷.
  2. ↑ پس از مهاجرت به آمریکا به‌دلیل سختیِ تلفظِ نامش برای انگلیسی‌زبانان، مقالاتش را با نام Lotfi A. Zadeh منتشر کرده و در محافل علمی با نام پروفسور «زاده (Zadeh)» مشهور است [۱].
  3. ↑ Numbers, the. "Lotfi A. Zadeh". EECS at UC Berkeley (به انگلیسی). Retrieved 2017-08-12.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ محمد جمشیدی-استاد مهندسی برق دانشگاه تگزاس (شهریور ۱۳۹۶). «درگذشت دانشمند سرشناس ایرانی-آمریکایی و پدر منطق فازی». بی‌بی‌سی فارسی.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ "Fuzzy logic—a personal perspective". ScienceDirect.com (به انگلیسی). 2015-05-21. Retrieved 2015-06-16.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (link)
  6. ↑ Belohlávek, R.; Dauben, J.W.; Klir, G.J. (2017). =oROeDgAAQBAJ&pg=PA17 Fuzzy Logic and Mathematics: A Historical Perspective (به انگلیسی). Oxford University Press, Incorporated. p. 17. Retrieved 2017-08-10. {{cite book}}: Check |پیوند= value (help)[پیوند مرده]
  7. ↑ http://www.jinfo.org/Computer_Info_Science.html
  8. ↑ Zadeh, Lotfi A (2015-05-21). "Fuzzy logic—a personal perspective". Fuzzy Sets and Systems. 281: 4–20. doi:10.1016/j.fss.2015.05.009. ISSN 0165-0114.
  9. ↑ "Jews in Computer & Information Science" بایگانی‌شده در ۱۳ مه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine on the JINFO.org website
  10. ↑ Анвар Унугви "Жанет Селимова" بایگانی‌شده در ۲۰۱۴-۰۷-۱۴ توسط Wayback Machine (Memoirs of Lotfi A. Zadeh's cousin in Baku, theatrical director, professor Zhanet Selimova).
  11. ↑ Gale, Thomson. Lotfi Asker Zadeh Biography بایگانی‌شده در ۲۰۱۰-۰۱-۱۵ توسط Wayback Machine World of Computer Science
  12. ↑ J. R. Ragazzini and L. A. Zadeh (1952). "The analysis of sampled-data systems". Trans. Am. Inst. Elec. Eng. 71 (II): 225–234.
  13. ↑ http://books.google.com/books?id=[پیوند مرده] aQbk3uidEJoC&pg =PA123#v= onepage&q&f =false
  14. ↑ http://books.google.com/books?id=[پیوند مرده] my-jpfG4dCoC&pg =PA217&dq= The+Z+transform+zadeh&hl =en&sa= X&ei =GCXSUNnmE4fc8ATH1oBQ&ved= 0CD8Q6AEwAQ#v =onepage&q= The%20Z%20transform%20zadeh&f =false
  15. ↑ "Dr. Lotfi A. Zadeh". NAE Website (به انگلیسی). Retrieved 2016-04-14.
  16. ↑ http://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?arnumber= 06052364
  17. ↑ =S6H-0RAAAAAJ&hl گوگل اسکولار
  18. ↑ http://ut.ac.ir/fa/news/3017/اعطای-دکترای-افتخاری-دانشگاه-تهران-به-پروفسور-لطفی-زاده بایگانی‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine بزرگداشت پروفسور زاده]
  19. ↑ Mcneill, D.; Freiberger, P. (1994). =mKq8tzavONkC&pg=PA290 Fuzzy Logic: The Revolutionary Computer Technology That Is Changing Our World (به انگلیسی). Simon & Schuster. p. 290. Retrieved 2017-08-12. {{cite book}}: Check |پیوند= value (help)[پیوند مرده]
  20. ↑ http://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/24_folder/24_articles/24_zadeh.html
  21. ↑ http://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/24_folder/24_articles/24_fuzzylogic.html
  22. ↑ "World of Computer Science on Lotfi Asker Zadeh". Thomson Gale, a part of the Thomson Corporation (به انگلیسی). 2006. Archived from the original on 28 July 2012. Retrieved 2017-08-12. {{cite web}}: Check date values in: |سال= / |تاریخ= mismatch (help)نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link)
  23. ↑ Company, Gale Research (1998). =Ds5j-zheVJ8C Contemporary authors: a bio-bibliographical guide to current writers in fiction, general nonfiction, poetry, journalism, drama, motion pictures, television and other fields. Contemporary Authors (به انگلیسی). Gale Research Co. Retrieved 2017-08-12. {{cite book}}: Check |پیوند= value (help)[پیوند مرده]
  24. ↑ Press, Associated (2017-09-08). "Lotfi Zadeh dead: Computing revolutionary and founder of fuzzy logic dies aged 96". International Business Times UK (به انگلیسی). Retrieved 2017-09-10.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (link)
  25. ↑ Trend.Az (۲۰۱۷-۰۹-۲۹). «حضور رئیس‌جمهور آذربایجان در مراسم وداع با لطفی زاده». Trend. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۲۹.
  26. ↑ Agency, APA Information; Holding, APA. "Funeral prayer performed for Lotfi Zadeh". APA (به انگلیسی). Archived from the original on 29 September 2017. Retrieved 2017-09-29.

منابع

[ویرایش]

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ لطفی زاده موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=لطفی_زاده&oldid=40424092»