پرش به محتوا

تیلاپیا: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
ویژگی پیوندهای پیشنهادی: ۱ پیوند افزوده شد.
 
(۴۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{short description|Common name for many cichlid species of fish}}
{{طرفداری|تاریخ=نوامبر ۲۰۱۶}}
[[پرونده:Tiren u0.gif|thumb]]
[[پرونده: Tilapia production time series.png|چپ|250px|بندانگشتی| استحصال تیلاپیای پرورشی (سبز) و طبیعی به میلیون تن. گزارش [[فائو]]]]
'''تیلاپیا''' {{انگلیسی|Tilapia}} نوعی [[ماهی]] است. جنس تیلاپیا از اعضای خانواده [[سیکلید]] و از راسته [[سوف‌ماهیان]] است که داری بدنی مستطیلی شکل با فلس‌های ریز هستند. باله پشتی بلندی با ۲۳ تا ۳۱ خار و شعاع دارند. بینی آنها دارای یک سوراخ در هر دو طرف است.


{{About|نام عمومی دسته‌ای از ماهی‌های سیکلید|گونه‌های ماهی متعلق به سرده|تیلاپیا (سرده)}}[[پرونده:Tiren u0.gif|thumb]]
جنس تیلاپیا دارای دو زیر جنس است که تفاوت اساسی آنها در روش تولید مثلشان است.
[[پرونده:Tilapia production time series.png|چپ|250px|بندانگشتی| استحصال تیلاپیای پرورشی (سبز) و طبیعی به میلیون تن. گزارش [[فائو]]]]
'''تیلاپیا،''' {{انگلیسی|Tilapia}} [[نام عمومی]] حدود ۱۰۰ [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]] از [[ماهی]]‌های خانواده [[سیکلید]]، متعلق به راسته [[سوف‌ماهیان]] است.<ref name="Dunz2013">{{cite journal|author1=Andreas R.Dunz|author2=Ulrich K.Schliewen|year=2013|title=Molecular phylogeny and revised classification of the haplotilapiine cichlid fishes formerly referred to as ''Tilapia''|journal=Molecular Phylogenetics and Evolution|volume=68|issue=1|pages=64–80|doi=10.1016/j.ympev.2013.03.015|pmid=23542002|name-list-style=amp}}</ref> این ماهی‌ها در [[رود]]ها، [[تالاب]]‌ها، [[آبگیر]]ها و [[دریاچه]]‌ها و عموماً در [[آب شیرین]] زندگی می‌کنند اما برخی گونه‌ها در آب‌های [[آب لب‌شور|لب‌شور]] نیز یافت می‌شوند. تیلاپیا به‌دلیل تهیهٔ آسان، قیمت پایین و طعم مناسب، از مهم‌ترین و محبوب‌ترین [[آبزی‌پروری|ماهیان پرورشی]] خوراکی است و در سال ۲۰۰۲، چهارمین ماهی پُرمصرف در [[ایالات متحده آمریکا|ایالات متحده]] بوده است.<ref>{{Cite web|url=http://www.seafoodhealthfacts.org/description-top-commercial-seafood-items/tilapia|title=Tilapia {{!}} Seafood Health Facts|website=www.seafoodhealthfacts.org|access-date=2017-02-01|archive-date=۲۱ ژوئن ۲۰۲۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20210621163012/https://www.seafoodhealthfacts.org/description-top-commercial-seafood-items/tilapia|url-status=dead}}</ref>

تیلاپیا یکی از مهم‌ترین [[گونه‌های مهاجم]] شناخته شده در جهان است که به‌طور اتفاقی یا به‌صورت [[گونه‌های معرفی‌شده|گونه‌ای معرفی‌شده]]، وارد آب‌های مناطق گرمسیر جدیدی مانند [[استرالیا]] شده است. این ماهی به دلیل [[همه‌چیزخوار]] بودن، تکثیر زیاد و مقاومت بالا نسبت به شرایط محیطی، توانایی بالایی برای زیستن در محیط‌های جدید دارد.<ref name="daff">{{cite web|url=http://www.daff.qld.gov.au/fisheries/pest-fish/noxious-fish/tilapia|title=Tilapia|publisher=Department of Agriculture, Fisheries and Forestry|access-date=۲۴ اوت ۲۰۲۱|archive-date=۲۹ مارس ۲۰۱۵|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329133350/https://www.daff.qld.gov.au/fisheries/pest-fish/noxious-fish/tilapia|url-status=dead}}</ref>

ماهی تیلاپیا یک ماهی آب شیرین با [[گوشت سفید]] و طعم ملایم است که به دلیل اقتصادی بودن و ارزش غذایی بالا، به یکی از مهم‌ترین تغذیه‌های دریایی انسان در قرن بیست و یکم تبدیل شده است. این ماهی گیاهخوار است و از فیتوپلانکتون‌ها و گیاهان آبزی تغذیه می‌کند، اما در پرورش با پلت‌های غذایی حاوی پروتئین‌های حیوانی و گیاهی نیز سازگار است. تیلاپیا دارای [[کالری]] کم و پروتئین بالا است و سطح بالایی از اسیدهای چرب امگا ۶ و امگا ۳ دارد. سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا مصرف دوبار در هفته این ماهی را توصیه می‌کند.<ref>اطلاعات آنلاین. “این کویر ایرانی قطب تکثیر و پرورش ماهی می‌شود. ” اطلاعات آنلاین. اطلاعات آنلاین، July 10, 2024. https://ettelaat.com/fa/news/50154/این-کویر-ایرانی-قطب-تکثیر-و-پرورش-ماهی-می‌شود.</ref>

ماهی تیلاپیا به دلیل گرمابی بودن به دمای آب ۲۸ تا ۳۰ درجه سانتیگراد جهت پرورش بهینه نیاز دارد لذا پرورش آن در کلیه منابع آبی تأمین‌کننده این محدوده دمایی مجاز است. [[استان یزد]] به عنوان قطب تولید، تکثیر و پرورش ماهی تیلاپیا در ایران شناخته می‌شود و در سال ۱۴۰۲، ۵۵۰ تن تیلاپیا در این استان تولید شده است.<ref>اطلاعات آنلاین. “این کویر ایرانی قطب تکثیر و پرورش ماهی می‌شود. ” اطلاعات آنلاین. اطلاعات آنلاین، July 10, 2024. https://ettelaat.com/fa/news/50154/این-کویر-ایرانی-قطب-تکثیر-و-پرورش-ماهی-می‌شود.</ref>


== زیستگاه ==
== زیستگاه ==
زیستگاه اصلی این ماهی شرق [[آفریقا]] به ویژه [[کنیا]] است. ژاپنی‌ها به عنوان ماهی خوراکی تیلاپیا را از [[مالزی]] به کشور خود بردند و به عنوان گونه پرورشی معرفی کردند. امروزه تیلاپیا در [[ژاپن]]، [[روسیه]]، [[هند]] و بخش‌هایی از [[آمریکا]] و [[اروپا]] و [[ایران]] پرورش داده می‌شود.


تیلاپیا به دلیل مقاومت بالایی که دارد معمولاً رقیب جدی سایر گونه‌های بومی می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.doe.ir/portal/home/?news%2F196210%2F196226%2F338475%2Fآخرین%20خبرها%20از%20تکثیر%20ماهی%20تیلاپیا%2F%20تنها%20یک%20مرکز%20مجوز%20دارد |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۴ اوت ۲۰۱۴ |archive-date=۱۱ اوت ۲۰۱۴ |archive-url=https://web.archive.org/web/20140811094230/http://www.doe.ir/portal/home/?news%2F196210%2F196226%2F338475%2F%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86%20%D8%AE%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%20%D8%A7%D8%B2%20%D8%AA%DA%A9%D8%AB%DB%8C%D8%B1%20%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%20%D8%AA%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D8%A7%2F%20%D8%AA%D9%86%D9%87%D8%A7%20%DB%8C%DA%A9%20%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%20%D9%85%D8%AC%D9%88%D8%B2%20%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF |url-status=dead}}</ref> این ماهی کوچک که در سال ۱۳۹۰ برای نخستین بار وارد [[کارون]] شده بود، سپس به همه رودخانه‌ها و تالاب‌های خوزستان رسید. ۶۰ تا ۷۰ درصد صید در [[تالاب شادگان]] را ماهی تیلاپیا تشکیل می‌دهد. در ابتدا فقط نوع تیلاپیا «زیلی» در آب‌های خوزستان شناسایی شده بود اما اکنون دو نوع دیگر «اورئوس» و «نیل» هم در رودخانه‌ها و تالاب‌های استان گزارش شده است. شورای پدافند غیرعامل خوزستان، در سال ۱۳۹۵ آن را به عنوان یکی از تهدیدات زیستی خوزستان معرفی کرده است.<ref>"کابوس «تیلاپیا» در تالاب‌های خوزستان". 2020. ایرنا. Accessed February 2 2020. [https://www.irna.ir/news/83657010/کابوس-تیلاپیا-در-تالاب-های-خوزستان].</ref> سازمان [[شیلات]] قصد پرورش این ماهی در مناطق کویری ایران را دارد.
زیستگاه اصلی این ماهی شرق [[آفریقا]] به ویژه [[کنیا]] است. ژاپنی‌ها به عنوان ماهی خوراکی تیلاپیا را از [[مالزی]] به کشور خود بردند و به عنوان گونه پرورشی معرفی کردند. امروزه تیلاپیا در [[ژاپن]]، [[روسیه]]، [[هند]] و بخش‌هایی از [[آمریکا]] و [[اروپا]] پرورش داده می‌شود.
سازمان شیلات قصد پرورش این ماهی در مناطق کویری ایران را دارد.<ref>[http://www.doe.ir/portal/home/?news/196210/196226/338475/آخرین%20خبرها%20از%20تکثیر%20ماهی%20تیلاپیا/%20تنها%20یک%20مرکز%20مجوز%20دارد سازمان حفاظت محیط زیست]</ref>


== تغذیه ==
== تغذیه ==
بیشتر تیلاپیاها [[فیتوپلانکتون|میکروفیت‌خوار]] هستند اما تعدادی از آن‌ها گیاهان آلی‌تر را ترجیح می‌دهند و در محل‌هایی که دیگر گونه‌های پرورشی از [[پلانکتون]]‌ها تغذیه می‌کنند از [[گیاهان عالی|گیاهان آلی]] استفاده می‌کنند. گونه‌هایی که خارهای آبششی کوتاه‌تر و زمخت تری دارند از ذرات غذایی بزرگتر تغذیه می‌کند. در جیره غذایی تیلاپیا می‌توان از پرتئین گیاهی به مقدار بالا استفاده کرد به همین خاطر قیمت تمام شده آن می‌تواند ارزان‌تر از سایر گونه‌های پرورشی تمام شود


== شرایط فیزیکی‌شیمیایی ==
بیشتر تیلاپیاها [[فیتوپلانکتون|میکروفیت]] خوار هستند اما تعدادی از آنها گیاهان عالی‌تر را ترجیح می‌دهند و در محل‌هایی که دیگر گونه‌های پرورشی از پلانکتون‌ها تغذیه می‌کنند از [[گیاهان عالی]] استفاده می‌کنند. گونه‌هایی که خارهای آبششی کوتاه تر و زمخت تری دارند از ذرات غذایی بزرگتر تغذیه می‌کند. در جیره غذایی تیلاپیا می توان از پرتئین گیاهی به مقدار بالا استفاده کرد به همین خاطر قیمت تمام شده آن می تواند ارزان تر از سایر گونه های پرورشی تمام شود<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa-IR|نشانی=http://tilapiafish.ir/|عنوان=تیلاپیا - پرورش ماهی تیلاپیا ، آموزش ها معایب و محاسن ماهی تیلاپیا ، خرید بچه ماهی ، قیمت ماهی تیلاپیا، غذای ماهی تیلاپیا|ناشر=تیلاپیا|بازبینی=2016-09-03}}</ref>
ماهی تیلاپیا [[شوری‌پذیر]] است و می‌تواند در آب [[دریا]] نیز زندگی کند. برخی گونه‌های آن در آبهای [[لب شور]] یافت می‌شوند. آن‌ها کمتر حالت تهاجمی دارند و اگر گاهی از آن‌ها این رفتار دیده شود به‌دلیل عوامل جنسی، [[دما]] و [[تراکم جمعیت]] می‌باشد. محدوده دمای بهینه رشد آن‌ها ۲۵ تا ۳۰ [[سلسیوس|درجه سانتی گراد]] است و در این دماها تخم ریزی می‌کنند. حد کشنده دمایی آن‌ها زیر ۹ درجه سانتی‌گراد است. این نوع ماهی مقاوم به انواع بیماری می‌باشد

== شرایط فیزکو شیمیایی ==
ماهی تیلاپیا یوری هالین است و می‌تواند در آب [[دریا]] نیز زندگی کند. اکثر گونه‌های آن در آّبهای [[لب شور]] یافت می‌شوند اما برخی از گونه‌ها در آب دریا هم تخم ریزی می‌کنند. آنها کمتر حالت تهاجمی دارند و اگر گاهی از آنها این رفتار دیده شود بدلیل عوامل جنسی، دما و تراکم جمعیت می‌باشد. محدوده دمای بهینه رشد آنها ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد است و در این دماها تخم ریزی می‌کنند. حد کشنده دمایی آنها زیر ۹ درجه سانتی گراد است. این نوع ماهی مقاوم به انواع بیماری می باشد


== تولید مثل ==
== تولید مثل ==
برای انجام تخمریزی نیاز به ۲۵ تا ۳۰ عدد ماهی ماده و حدود ۱۲ تا ۱۵ نر در هر ۱۰۰۰ متر مربع می‌باشد. دمای آب لازم است بالای 25 تا 30 سانتی گراد باشد لاروها در سن 4 تا 5 ماهگی با طولی معادل ۶ تا ۱۰ سانتی‌متر بالغ می‌شوند. در آب و هوای معتدله تولید مثل در حدود ۲ ماه متوقف می‌شود. مولدین تیلاپیا جمعیت خود را تا حد اشباع استخر افزایش می‌دهند. برای جلوگیری از این عمل روش‌های زیر پیشنهاد می‌گردد: کاهش مدت زمان رشد ماهی، استفاده از ماهیان شکارچی و تفکیک مولدین و لاروها.
برای انجام تخم‌ریزی نیاز به ۲۵ تا ۳۰ عدد ماهی ماده و حدود ۱۲ تا ۱۵ نر در هر ۱۰۰۰ [[متر مربع]] می‌باشد. دمای آب لازم است بالای ۲۵ تا ۳۰ سانتی گراد باشد لاروها در سن ۴ تا ۵ ماهگی با طولی معادل ۶ تا ۱۰ سانتی‌متر بالغ می‌شوند. در آب و هوای معتدله [[تولید مثل]] در حدود ۲ ماه متوقف می‌شود. مولدین تیلاپیا جمعیت خود را تا حد اشباع استخر افزایش می‌دهند. برای جلوگیری از این عمل روش‌های زیر پیشنهاد می‌گردد: کاهش مدت زمان رشد ماهی، استفاده از ماهیان شکارچی و تفکیک مولدین و لاروها.

== نحوه عرضه و تکثیر در ایران ==
سید محمد خرازیان مقدم در گفتگو با خبرنگار «محیط زیست» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با اشاره به اینکه موضوع ماهی تیلاپیا به عنوان یک ماهی غیربومی و مورد درخواست سازمان شیلات از سال ۸۵ در سازمان محیط زیست مطرح شده است، افزود: پس از کش و قوس‌های فراوان در سال ۸۷ سازمان حفاظت محیط زیست با ورود و پرورش این گونه ماهی به صورت پایلوت در مرکز تحقیقات بافق استان یزد و زیرنظر مؤسسه تحقیقات شیلات موافقت کرد. مقاومت در برابر بیماری‌ها را دلیل تهدید شدن محیط زیست بومی توسط این گونه ماهی می‌باشد و صورتی که این ماهی به عنوان یک گونه مهاجم غیربومی وارد محیط‌های آبی شود به دلیل مقاومت بالایی که دارد رقیب جدی سایر گونه‌های بومی می‌شود.
مدیرکل تنوع‌زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: در صورت اطلاع سازمان محیط زیست از تکثیر و واردات غیرقانونی و قاچاق این گونه ماهی برخورد قانونی با بخش متخلف صورت می‌گیرد.
امیدواریم سازمان شیلات نیز در زمینه برخورد با متخلفان همکاری کنند '''البته ما تاکنون موردی از این تخلف ندیدیم. '''
در خصوص فیله‌های تیلاپیایی که در حال حاضر در بازار به فروش می‌رسد تمامی آنها وارداتی هستند.<ref>http://www.doe.ir/portal/home/?news/196210/196226/338475/آخرین%20خبرها%20از%20تکثیر%20ماهی%20تیلاپیا/%20تنها%20یک%20مرکز%20مجوز%20دارد</ref>

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایانا، رئیس مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی گفت: در راستای اصلاح نژاد و ممانعت از هم‌خونی ماهیان، طرح واردات چهار گونه از ماهیان گرم‌آبی از کشور چین در دستور کار قرار گرفت.

دکتر عباسعلی مطلبی افزود: '''شرکت سرمایه‌گذاری بنیاد مستضعفان''' با همکاری مؤسسه تحقیقات علوم شیلات کار واردات ماهیان گرم‌آبی از کشور چین را عملیاتی کرد و در حال حاضر طی دو مرحله واردات انجام شده است. اصلاح نژاد باعث می‌شود که عملکرد در استخرهای پروشی جبران شود، زیرا '''کپورماهیان معمولی، سرگنده، فیتوفاک و آمور که طی چند سال اخیر در کشور استفاده می‌شده است، از کیفیت مناسبی برخوردار نیستند. '''بیش از ۴۰ سال گذشته تعدادی کپورماهی چینی وارد کشور شده و به‌صورت مرتب از آنها بچه‌ماهی گرفته شده است و بدین ترتیب هم‌خونی‌ها و کاهش کیفیت تولید در مزارع را شاهد هستیم. بنابراین با اجرای این طرح تحقیقاتی که برای افزایش کیفیت و کمیت تولید ماهیان گرم‌آبی انجام شده است، در حال حاضر ماهی‌های واردشده از نوع نسل اول به کشور وارد شده و در قرنطینه ویژه نگهداری می‌شوند. پس از طی مدت ۲۱ روز، این ماهیان به قرنطینه دیگری وارد می‌شوند و مراحل لاین‌گیری و تولید بچه‌ماهی از آنها آغاز می‌شود.<ref>http://www.hakimemehr.ir/news/show_detail.asp?id=13680</ref>

== اشتغالزایی گسترده ==
رئیس موسسه تحقیقات شیلات ایران معتقد است هزینه کم پرورش این ماهی در مقابل پرورش ماهی‌های گرم‌آبی و توجیه اقتصادی بالای آن انگیزه خوبی برای اشتغالزایی در افراد ایجاد می‌کند.
مطلبی گفت: افزایش میزان برداشت از استخرهای پرورش تیلاپیا باعث گسترش اشتغال در مناطق کویری می‌شود و در حال حاضر شاهد استقبال خوب مردم برای اخذ مجوزپرورش اینگونه هستیم. وی تاکید کرد: با همکاری مسئولان و گسترش طرح پرورش تیلاپیا می‌توان آمار اشتغالزایی در بخش شیلات را افزایش داد.<ref>http://www.biznews.ir/prta.on0k49noy5k14.html</ref>

= این ماهی را بخورید، آلزایمر می‌گیرید! =
در حالی که اعتراضات محافل علمی و محیط زیستی به صدور مجوز تکثیر و پرورش ماهی مهاجم تیلاپیا در کشور شدت گرفته، یک استاد دانشگاه در رشته شیلات نیز ابعاد دیگری از مخاطرات ماهی تیلاپیا را از نظر بهداشتی و اقتصادی تشریح کرد.

به گزارش ایسنا، ایران در ادامه نوشت: دکتر حمید عبدالله‌پور، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد گیلان  گفت: در بسیاری از کشورهای جهان ماهی تیلاپیا به ماهی فقرا معروف است چون از جیره غذایی ارزان قیمت استفاده کرده و همه چیزخوار است و تقریباً از قیمت مناسبی هم برخوردار است، از سوی دیگر ارزش غذایی این ماهی در حد خوک است.

او افزود: یکی از مهمترین فاکتورهای تعیین کننده ارزش غذایی ماهی‌ها، نسبت اسید چرب امگا ۳ به امگا ۶ در آنهاست که هرچقدر این نسبت زیادتر باشد نشان از ارزش بالای غذایی آن ماهی دارد اما در تیلاپیا این نسبت بسیار کم است و در عوض میزان امگا ۶ خیلی بالاتر از امگا ۳ بوده و این امر باعث بیماری آلزایمر، التهابات روده‌ای و بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود، در حالیکه در ماهی‌هایی مانند سالمون، قزل آلا، ساردین، تن ماهیان، ماهی کولی و غذاهای دریایی چون خرچنگ،  اسید چرب امگا سه بسیار سرشار است. این اسید چرب باعث جلوگیری ازامراض قلبی و کنترل دیابت می‌شود و بالعکس آن امگا شش ممکن است موجب اختلالات مغزی، آلزایمر و تشدید التهابات شود.

این مدرس دانشگاه افزود: البته این بدان معنی نیست که فردی با چندبار استفاده از تیلاپیا دچار بیماریهای فوق الذکر شود بلکه اگر این مصرف مداوم و طولانی مدت باشد طبق گفته پزشکان امکان بروز بیماری دارد. اما نکته حائز اهمیت این است که تیلاپیا با این ارزش غذایی کمی که  نسبت به گونه‌های دیگر دارد قیمتی تقریباً برابر و حتی بیشتر از قزل آلا در ایران دارد بنابراین عقل سلیم حکم می‌کند که به جای تیلاپیا ازماهی‌های با ارزش دیگرمصرف شود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وب‌گاه=|نشانی=https://www.isna.ir/news/96091407507/%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%AE%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AF-%D8%A2%D9%84%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%B1-%D9%85%DB%8C-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AF|عنوان=}}</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
* هفر، بالفور. پروکینین، یوئل. مترجم؛ وثوقی، غلامحسین. و همکاران. ۱۳۸۱. پرورش تجاری ماهی. مرگز نشر دانشگاهی.
* هفر، بالفور. پروکینین، یوئل. مترجم؛ وثوقی، غلامحسین؛ و همکاران. ۱۳۸۱. پرورش تجاری ماهی. [[مرکز نشر دانشگاهی]].
* وثوقی، غلامحسین. ۱۳۷۳. ماهیان آب شیرین. نشر دانشگاه تهران.
* وثوقی، غلامحسین. ۱۳۷۳. ماهیان آب شیرین. نشر دانشگاه تهران.
* John E.Bardach,John H.Ryther,Wiliam O.Mclarney,1972, Aquaculture, United States of America.
* John E.Bardach,John H.Ryther,Wiliam O.Mclarney,1972, Aquaculture, United States of America.
{{ویکی‌انبار-رده|Tilapia}}
{{ویکی‌انبار-رده|Tilapia}}

{{تیلاپیا}}
{{ماهی}}
{{ماهی}}
{{گوشت}}
{{گوشت}}
{{آبزی‌های تجاری}}
{{آبزی‌های تجاری}}


[[رده:تیلاپیا]]
[[رده:تیلاپیا| ]]
[[رده:آبزی‌پروری]]
[[رده:آبزی‌پروری]]
[[رده:آشپزی اسرائیل]]
[[رده:آشپزی اسرائیلی]]
[[رده:آشپزی فیلیپینی]]
[[رده:آشپزی فیلیپینی]]
[[رده:زیاگان اسرائیل]]
[[رده:زیاگان اسرائیل]]
[[رده:گونه‌های جانوری مهاجم]]
[[رده:گونه‌های جانوری مهاجم]]
[[رده:ماهیان اسرائیل]]
[[رده:ماهیان بنگلادش]]
[[رده:ماهیان تجاری]]
[[رده:ماهیان تجاری]]
[[رده:ماهیان فیلیپین]]
[[رده:ماهیان مهاجم]]
[[رده:ماهیان مهاجم]]
[[رده:ماهی‌ها]]
[[رده:ماهی‌ها]]
[[رده:ماهی‌های اسرائیل]]
[[رده:ماهی‌های بنگلادش]]
[[رده:ماهی‌های خوراکی]]
[[رده:ماهی‌های خوراکی]]
[[رده:ماهی‌های فیلیپین]]
[[رده:نام‌های رایج ماهیان]]
[[رده:نام‌های معمول ماهی‌ها]]

نسخهٔ کنونی تا ۲۷ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۵

استحصال تیلاپیای پرورشی (سبز) و طبیعی به میلیون تن. گزارش فائو

تیلاپیا، (به انگلیسی: Tilapia) نام عمومی حدود ۱۰۰ گونه از ماهی‌های خانواده سیکلید، متعلق به راسته سوف‌ماهیان است.[۱] این ماهی‌ها در رودها، تالاب‌ها، آبگیرها و دریاچه‌ها و عموماً در آب شیرین زندگی می‌کنند اما برخی گونه‌ها در آب‌های لب‌شور نیز یافت می‌شوند. تیلاپیا به‌دلیل تهیهٔ آسان، قیمت پایین و طعم مناسب، از مهم‌ترین و محبوب‌ترین ماهیان پرورشی خوراکی است و در سال ۲۰۰۲، چهارمین ماهی پُرمصرف در ایالات متحده بوده است.[۲]

تیلاپیا یکی از مهم‌ترین گونه‌های مهاجم شناخته شده در جهان است که به‌طور اتفاقی یا به‌صورت گونه‌ای معرفی‌شده، وارد آب‌های مناطق گرمسیر جدیدی مانند استرالیا شده است. این ماهی به دلیل همه‌چیزخوار بودن، تکثیر زیاد و مقاومت بالا نسبت به شرایط محیطی، توانایی بالایی برای زیستن در محیط‌های جدید دارد.[۳]

ماهی تیلاپیا یک ماهی آب شیرین با گوشت سفید و طعم ملایم است که به دلیل اقتصادی بودن و ارزش غذایی بالا، به یکی از مهم‌ترین تغذیه‌های دریایی انسان در قرن بیست و یکم تبدیل شده است. این ماهی گیاهخوار است و از فیتوپلانکتون‌ها و گیاهان آبزی تغذیه می‌کند، اما در پرورش با پلت‌های غذایی حاوی پروتئین‌های حیوانی و گیاهی نیز سازگار است. تیلاپیا دارای کالری کم و پروتئین بالا است و سطح بالایی از اسیدهای چرب امگا ۶ و امگا ۳ دارد. سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا مصرف دوبار در هفته این ماهی را توصیه می‌کند.[۴]

ماهی تیلاپیا به دلیل گرمابی بودن به دمای آب ۲۸ تا ۳۰ درجه سانتیگراد جهت پرورش بهینه نیاز دارد لذا پرورش آن در کلیه منابع آبی تأمین‌کننده این محدوده دمایی مجاز است. استان یزد به عنوان قطب تولید، تکثیر و پرورش ماهی تیلاپیا در ایران شناخته می‌شود و در سال ۱۴۰۲، ۵۵۰ تن تیلاپیا در این استان تولید شده است.[۵]

زیستگاه

[ویرایش]

زیستگاه اصلی این ماهی شرق آفریقا به ویژه کنیا است. ژاپنی‌ها به عنوان ماهی خوراکی تیلاپیا را از مالزی به کشور خود بردند و به عنوان گونه پرورشی معرفی کردند. امروزه تیلاپیا در ژاپن، روسیه، هند و بخش‌هایی از آمریکا و اروپا و ایران پرورش داده می‌شود.

تیلاپیا به دلیل مقاومت بالایی که دارد معمولاً رقیب جدی سایر گونه‌های بومی می‌شود.[۶] این ماهی کوچک که در سال ۱۳۹۰ برای نخستین بار وارد کارون شده بود، سپس به همه رودخانه‌ها و تالاب‌های خوزستان رسید. ۶۰ تا ۷۰ درصد صید در تالاب شادگان را ماهی تیلاپیا تشکیل می‌دهد. در ابتدا فقط نوع تیلاپیا «زیلی» در آب‌های خوزستان شناسایی شده بود اما اکنون دو نوع دیگر «اورئوس» و «نیل» هم در رودخانه‌ها و تالاب‌های استان گزارش شده است. شورای پدافند غیرعامل خوزستان، در سال ۱۳۹۵ آن را به عنوان یکی از تهدیدات زیستی خوزستان معرفی کرده است.[۷] سازمان شیلات قصد پرورش این ماهی در مناطق کویری ایران را دارد.

تغذیه

[ویرایش]

بیشتر تیلاپیاها میکروفیت‌خوار هستند اما تعدادی از آن‌ها گیاهان آلی‌تر را ترجیح می‌دهند و در محل‌هایی که دیگر گونه‌های پرورشی از پلانکتون‌ها تغذیه می‌کنند از گیاهان آلی استفاده می‌کنند. گونه‌هایی که خارهای آبششی کوتاه‌تر و زمخت تری دارند از ذرات غذایی بزرگتر تغذیه می‌کند. در جیره غذایی تیلاپیا می‌توان از پرتئین گیاهی به مقدار بالا استفاده کرد به همین خاطر قیمت تمام شده آن می‌تواند ارزان‌تر از سایر گونه‌های پرورشی تمام شود

شرایط فیزیکی‌شیمیایی

[ویرایش]

ماهی تیلاپیا شوری‌پذیر است و می‌تواند در آب دریا نیز زندگی کند. برخی گونه‌های آن در آبهای لب شور یافت می‌شوند. آن‌ها کمتر حالت تهاجمی دارند و اگر گاهی از آن‌ها این رفتار دیده شود به‌دلیل عوامل جنسی، دما و تراکم جمعیت می‌باشد. محدوده دمای بهینه رشد آن‌ها ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد است و در این دماها تخم ریزی می‌کنند. حد کشنده دمایی آن‌ها زیر ۹ درجه سانتی‌گراد است. این نوع ماهی مقاوم به انواع بیماری می‌باشد

تولید مثل

[ویرایش]

برای انجام تخم‌ریزی نیاز به ۲۵ تا ۳۰ عدد ماهی ماده و حدود ۱۲ تا ۱۵ نر در هر ۱۰۰۰ متر مربع می‌باشد. دمای آب لازم است بالای ۲۵ تا ۳۰ سانتی گراد باشد لاروها در سن ۴ تا ۵ ماهگی با طولی معادل ۶ تا ۱۰ سانتی‌متر بالغ می‌شوند. در آب و هوای معتدله تولید مثل در حدود ۲ ماه متوقف می‌شود. مولدین تیلاپیا جمعیت خود را تا حد اشباع استخر افزایش می‌دهند. برای جلوگیری از این عمل روش‌های زیر پیشنهاد می‌گردد: کاهش مدت زمان رشد ماهی، استفاده از ماهیان شکارچی و تفکیک مولدین و لاروها.

منابع

[ویرایش]
  1. Andreas R.Dunz & Ulrich K.Schliewen (2013). "Molecular phylogeny and revised classification of the haplotilapiine cichlid fishes formerly referred to as Tilapia". Molecular Phylogenetics and Evolution. 68 (1): 64–80. doi:10.1016/j.ympev.2013.03.015. PMID 23542002.
  2. "Tilapia | Seafood Health Facts". www.seafoodhealthfacts.org. Archived from the original on 21 June 2021. Retrieved 2017-02-01.
  3. "Tilapia". Department of Agriculture, Fisheries and Forestry. Archived from the original on 29 March 2015. Retrieved 24 August 2021.
  4. اطلاعات آنلاین. “این کویر ایرانی قطب تکثیر و پرورش ماهی می‌شود. ” اطلاعات آنلاین. اطلاعات آنلاین، July 10, 2024. https://ettelaat.com/fa/news/50154/این-کویر-ایرانی-قطب-تکثیر-و-پرورش-ماهی-می‌شود.
  5. اطلاعات آنلاین. “این کویر ایرانی قطب تکثیر و پرورش ماهی می‌شود. ” اطلاعات آنلاین. اطلاعات آنلاین، July 10, 2024. https://ettelaat.com/fa/news/50154/این-کویر-ایرانی-قطب-تکثیر-و-پرورش-ماهی-می‌شود.
  6. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۴ اوت ۲۰۱۴.
  7. "کابوس «تیلاپیا» در تالاب‌های خوزستان". 2020. ایرنا. Accessed February 2 2020. [۱].
  • هفر، بالفور. پروکینین، یوئل. مترجم؛ وثوقی، غلامحسین؛ و همکاران. ۱۳۸۱. پرورش تجاری ماهی. مرکز نشر دانشگاهی.
  • وثوقی، غلامحسین. ۱۳۷۳. ماهیان آب شیرین. نشر دانشگاه تهران.
  • John E.Bardach,John H.Ryther,Wiliam O.Mclarney,1972, Aquaculture, United States of America.